གསོ་རིག་རྒྱུད་ཀྱི་འདྲ་དཔེ་ལས་“རྟ་བབས”ཞེས་པའི་དོགས་གནས་གསར་དཔྱད།

གསོ་རིག་རྒྱུད་ཀྱི་འདྲ་དཔེ་ལས་“རྟ་བབས”ཞེས་པའི་དོགས་གནས་གསར་དཔྱད།
A New Analysis of the Question Regarding “rTa Babs” from the model of Medical Tantra.

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། 

[ བཤད་རྒྱུད་ཀྱི་འདྲ་དཔེ་ལས་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་གོ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་དང་དོན་ཁ་མ་གསལ་བ་སོགས་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་སྔ་ཕྱི་འགྲེལ་བ་ཕལ་ཆེར་ལས་འབྱུང་བའི་གནད་དོན་ཞིག་ཏུ་ཆགས་འདུག་ཕྱིར།  འདི་ནས་གང་ལ་ངོས་འཛིན་དགོས་མིན་དང་ཡང་དག་གང་ཞིག་ཡིན་མིན་སྐོར་ནས་ལུང་རིགས་འདོད་ཚུལ་གསུམ་དང་སྦྱར་ནས་བྲིས་ཡོད། ]

བརྡ་ཆད།      [ འདྲ་དཔེ། རྟ་བབས། སྒོ། རྐང་བ།  དཔེ་དོན། ]

གཅིག  ཐོག་མའི་གླེང་སློང་།

གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞི་ལས་འདྲ་དཔེ་སྔ་ཕྱི་གསུམ་ཙམ་ཡོད་པ་ལས།  གཉིས་པ་བཤད་རྒྱུད་ཀྱི་འདྲ་དཔེ་ནི་མིའི་ལུས་དང་དོན་སྣོད། གཉན་པའི་གནད་བཅས་རྒྱལ་པོ་དང་དེའི་ཕོ་བྲང་གི་གཟུགས་སུ་དཔེ་དྲངས་ནས་བསྟན་པ་དང་། དེའང་དབྱིབས་དང་བྱེད་ནུས་ཀྱི་ནང་དོན་གཙོ་ཆེར་བྱས་ཏེ་དཔེ་རུ་བཀོད་ཐབས་ཤིག་ཡིན་པ་[1]མེས་ཞལ་དུ། ཤ་པགས་རྩ་རུས་དོན་སྣོད་ཀྱི་དབྱིབས་ཆེ་ཆུང་། གཉན་མི་གཉན་གྱི་གོ་རིམ་བཞག་པ་ཕལ་ཆེར་རྟོགས་སླ་བའི་ཆེད་དུ་བསྟན་ཞེས་གསལ་བ་བཞིན། དེ་དག་ལས་དབྱེ་ཞིབ་རགས་ཙམ་བགྱིས་ན། བྱེད་ནུས་དཔེ་མཚོན་ཤས་ཆེ་བ་སྟོན་པ་དཔེར་ན། [2]དབང་བོ་སྒོ་ལྔ་སྐར་ཁུང་བཏོད་པ་འདྲ། །ཞེས་པའི་ཚེ་དབྱིབས་ཙམ་མཚོན་པ་མ་ཡིན་པར་བྱེད་ནུས་ཀྱང་གསལ་བོ་སྟོན་ནུས་པ་ནི་མིའི་དབང་བོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྒྲ་དང་གཟུགས་སོགས་ཀྱང་ལྟ་མྱོང་ཐུབ་པ་བཞིན་ཁང་བའི་སྒེའུ་ཁུང་ལ་བརྟེན་ནས་མཁའ་དབུགས་བརྗེ་ལེན་དང་།   ཕྱི་རོལ་གྱི་རྣམ་པར་མཐོང་བ་དང་སྒྲ་སོགས་གསལ་བར་བྱེད་ནུས་པའི་ཕྱིར་བྱེད་ནུས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དཔེ་རུ་དྲངས་པ་དང་།  ཡང་གཉན་པའི་དོད་དུ། [3]གློ་བ་བུ་ལྔ་རྒྱལ་པོའི་སྲས་དང་འདྲ། །ཞེས་དབྱིབས་ཀྱི་ཆ་ནས་འགྲེལ་དཀའ་ཡང་དོན་སྣོད་གཉིས་ལས་སྤྱིར་དོན་རྣམས་གཉན་པ་དང་དེའི་ནང་ནས་གློ་བ་མདུན་ངོས་ཀྱི་གློ་རྩ་དང་དབུགས་རླུང་སོགས་སྙིང་དང་ཐད་ཀར་འགྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པས་གཉན་པའི་སྒོ་ནས་གོ་བ་ཐུབ་པ་དང་།  གཞན་དཔེ་དོན་བར་གྱི་འབྲེལ་འབྱོར་ཆེ་མི་སྣང་བ་དཔེ་ཡིས་མཚོན་ཙམ་དུ་ཟད་པ་ལག་པ་གཉིས་ནི་དར་དཔྱངས་བཏགས་པ་འདྲ་ཞེས་པ་དང་། ད་དུང་རྩ་དང་ཆུ་རྒྱུས་གྲལ་ཕྱམ་བཀོད་ཅེས་པ་ལྟ་བུ་དཔེ་རུ་བཀོད་པ་འགའ་གཉན་པ་དང་དབྱིབས། བྱེད་ལས་སོགས་ཕྱོགས་གང་ནས་བལྟས་ཀྱང་འོས་འཚམ་མ་ཡིན་པའང་སྲིད་པ་མཐོང་མོད། འདི་དག་ཕོ་བྲང་དང་ལུས་པོ་སྤྱི་འགྲོས་གཞི་བཞག་གི་ཐོག་ནས་འདི་ལས་གཞན་དཔེ་བཀོད་ཐབས་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་འཇོག་པ་ཨེ་ཡིན་སྙམ་པའི་བསམ་ཚུལ་ཙམ་དང་། དབྱིབས་ཙམ་མཚོན་པ་ནི་རྣ་ཅོ་ལ་ཁྱུང་མགོ་དང་སྣ་ལ་ཏོག་ཅེས་པ་ལྟ་བུ་དག་ཡིན་པ་རིགས་ཤིང་། གཞན་ཡང་སྐབས་དོན་ནི་[4]རྐང་བ་གཉིས་ནི་སྒོ་ཡི་རྟ་བབས་འདྲ། །ཞེས་བརྗོད་པའི་ཚེ་ན་གཟུགས་དབྱིབས་ཀྱི་ཆ་ནས་དཔེ་ཤུགས་ཆེ་བ་ལས་གཞན་ཅིའང་མི་སྟོན་པ་འདོད་ཕྱིར། འོ་ན་སྐབས་སུ་བབས་པའི་རྟ་བབས་ཞེས་པའི་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་དཔེའི་དངོས་པོ་ནི་གང་ལ་གོ་ན་འགྲིག་མིན་སྐོར་ལ་རྒྱུད་འགྲེལ་མང་ཕྱོགས་ལས་དོགས་པ་ཞིག་མཐོང་བས་དེའི་སྐོར་ནས་རོབ་ཙམ་བཤད་པར་བྱའོ།།

གཉིས་པ།  དཔེ་དོན་འཛོལ་བའི་སྐྱོན་བསྟན་པ།

བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་འགྲེལ་བ་མང་ཤོས་ལས་“རྟ་བབས་”ཞེས་པའི་དཔེ་འདི་ཉིད་དེ་འདྲའི་གསལ་བོ་ཞིག་བཤད་མེད་པར་འདོད་པ་དང་ཡོད་ནའང་དཔེ་དེ་ཉིད་དོན་ལ་འབྱོར་དཀའ་བའི་གནད་ཅིག་དངོས་ཤུགས་གང་རུང་གི་ངོས་དང་ཟུར་ནས་མཐོང་ཕྱིར།  དེའི་སྐོར་ནས་འགྲེལ་བ་འགའ་ཞིག་གི་དགོངས་ཚུལ་དཔེ་མཚོན་ཙམ་རེ་དྲངས་ན།  [5]སྐྱེམ་འགྲེལ་ལས།“ སྒོ་ཡི་རྟ་བབས་པའི་རྐང་（ཁང）པ་དང་འདྲའོ་”ཞེས་གསལ་བ་དང་། དེ་མཚུངས་ཀྱི་སྡེ་དགེ་བླ་སྨན་རིན་ཆེན་འོད་ཟེར་སོགས་འདིའི་ལུགས་ལྟར་འགྲེལ་བ་མང་ཞིང་། གཞན་ཡང་[6]གླིང་སྨན་པས་ཀྱང་། “རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་པོ་རྟ་ལས་བབས་ས་”ཞེས་བཀའ་འགྲེལ་ནང་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། སྡེ་སྲིད་ [7]བཻ་སྔོན་ནང་དུ། “སྒོའི་རྟ་བབས་དང་འདྲ་”ཞེས་གསལ་བ་དང་། གཞན་རྒྱུད་གཞུང་དགྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་[8] 四部医典ཞེས་པའི་ནང་དུ་ཡང་། “两只脚好似门前上下的磴石”ཞེས་བསྒྱུར་འདུག་པ་དང་།  [9] ཤིང་བཟའི་རྒྱུད་བཞིའི་མཆན་འགྲེལ་ལས་“རྐང་བ་གཉིས་ནི་སྒོ་ཡི་རྟ་བབས་དང་འདྲའོ།།”ཞེས་ཁ་སྐོང་ཙམ་དང་།  ད་དུང་[10]དྲང་སྲོང་ཞལ་ལུང་ལས།  “རྐང་བ་གཉིས་ནི་ཕོ་བྲང་གི་སྒོའི་གཡས་གཡོན་དུ་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་བཟོས་པ་དང་འདྲ་ལ་ཧ་ཅང་མི་གཉན་”ཞེས་པའི་འགྲེལ་བ་དང་དགོངས་ཚུལ་འདིའི་རིགས་ལ་ཞིབ་པར་གཞིག་ན། ཕོ་བྲང་གཡས་གཡོན་གྱི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ཞེས་བརྗོད་ཚེ་ཡོངས་སུ་ནོར་སོང་བའི་ཆ་དང་།  མིན་རུང་སྒོའི་རྟ་བབས་ཞེས་སྒོ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཙམ་བསྟན་པ་ལས་གསལ་ཐག་ཆོད་པོ་ཞིག་བསྟན་ཡོད་པ་མི་རིགས་པས།  དེ་བས་འགྲེལ་བ་རྒྱག་མཁན་དང་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་མཁན་འགས་ཀྱང་དོན་དུ་ངག་རྒྱུན་ལས་སྒོ་འགྲམ་དུ་རྟ་ལས་མར་འབབ་པའི་ཚེར་རྐང་བ་ཐུག་རེག་གི་འོག་ན་རྡོ་གདན་དང་ཤིང་སྟེགས་ཤིག་གནའ་མི་ཚོས་འཇོག་སྲོལ་ཡོད་པ་བཞིན། མང་ཚོད་ཀྱིས་དེ་ལ་ནི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ཡིན་ཕྱིར་“རྟ་བབས་”ཞེས་འབོད་པ་རང་གོ་བ་བླངས་ནས་འགྲེལ་བ་མ་ཟད། སྔར་འགྲེལ་ནང་ནས་གླིང་སྨན་དཀའ་འགྲེལ་དང་དྲང་ཞལ་ལས་ཀྱང་དེའི་དོན་ཁོ་ན་ལ་འགྲེལ་བའི་རང་བཞིན་ཞིག་སྣང་བ་དང་།  གཞན་བཻ་སྔོན་སོགས་ལས་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་གོ་སླ་བའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མ་འགྲེལ་ནས་བཞག་པ་ཡིན་མིན་གང་ཞིག གཞན་ཡང་ཕྱིས་ཀྱི་འགྲེལ་བ་དག་ལས་ཀྱང་གཏན་ཁེལ་བ་ཞིག་མ་རྙེད་ནས་གཅིག་ལྟ་གཅིག་འདྲེན་བྱས་ནས་བཞག་པ་ཡིན་མིན་གང་ཞིག མདོར་ན་དེ་ལྟར་རྐང་བའི་འདྲ་དཔེ་ནི་སྔ་རྒྱལ་པོ་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ལྟ་བུ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཚེ་དོན་ལ་འབྱོར་མིན་ནི་དོགས་གཞི་ཞིག་སྐྱེས་རིགས་ཏེ། རྒྱུ་མཚན་ཡང་གལ་སྲིད་རྟ་བབས་ནི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ལ་གོ་དགོས་ཚེ། [11]མེ་ལོང་མ་ལས། ཇི་ལྟར་ཅི་ཞིག་ལྟར་མཚུངས་པར། །གྱུར་པ་གང་ཞིག་རྟོགས་བྱེད་པ།  །དེ་ནི་དཔེ་ཞེས་བྱ་སྟེའོ།  །ཞེས་པའི་གཏན་ཚིགས་ལས་ལྡོག་སྟེ་དཔེ་རྟ་བབས་དང་དོན་རྐང་བ་གཉིས་ཀྱི་དགོས་པ་དགོངས་གཞི་དང་མཚུངས་པར་རྟོགས་བྱེད་ཀྱི་ཆོས་དང་ཡོངས་སུ་བྲལ་སོང་བ་མ་ཟད། གང་ཡང་གསལ་བར་བྱེད་པ་དང་རྟོགས་ཐབས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་མི་ལྡན་པ་ཞིག་མཐོང་ན། དཔེ་ཡི་ངོས་ནས་འགལ་བའི་སྐྱོན་ཐལ་ཆེ་བ་ཞིག་དང་རྒྱུད་དོན་མ་ཁྲོལ་བའི་ཉེས་པ་ཚབས་ཆེ་བ་ཞིག་འབྱུང་བ་རིགས་སོ།།

གསུམ་པ།  རྟ་བབས་ངོས་འཛིན་གྱི་དོགས་སློང་།

དཔེ་ཅན་རྐང་བ་དང་དཔེ་གཟུགས་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུའམ་རྟ་བབས་གཉིས་ཀྱི་བྱེད་ལས་སོགས་ཕར་ཞོག  དབྱིབས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་འདྲ་བ་མི་འདོད་དེ།  དེའང་[12]“སྒལ་ཚིགས་གསེར་གྱི་དོང་ཙེ་བརྩིགས་པ་འདྲ། །”ཞེས་བརྗོད་པའི་ཚེ་ཡིད་བརྙན་དུ་འདྲ་བའི་ཆ་ཞིག་ཅེས་ཀྱང་འགྲེལ་བཤད་མང་བོ་མི་དགོས་པ་འཆར་སྲིད་པ་ཡིན་ལ་འདི་ནི་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པའམ་རྟོག་ཞིབ་བྱས་ཀྱང་འདྲ་བའི་ཆ་ཞིག་རྙེད་དཀའ་བའི་ཚོད་དུ་མཐོང་བ་མ་ཟད། གཞན་ཡང་བྱེད་ལས་ཀྱང་འདིའོ་ཞེས་པ་ཞིག་མཚུངས་ཆོས་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་བསྟན་རྒྱུ་མི་རྙེད་པ་འདོད་དེ། དཔེར་ན། [13]“རྒྱུ་མ་ལོང་ག་བཙུན་མོའི་གཡོག་དང་འདྲ། །”ཞེས་བརྗོད་པའི་ཚེར་དབྱིབས་ཀྱི་ཆ་ནས་མ་ངེས་ཀྱང་བྱེད་ལས་ཀྱི་གནས་ལུགས་དབང་དུ་བྱས་ན་དོན་དུ་འབྱོར་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་ཡིན་པས། རྐང་བའི་བྱེད་ནུས་དང་རྟ་བབས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་གཉིས་ནི་དོན་དུ་མི་འབྱོར་བ་མངོན་སུམ་དུ་གྲུབ་པ་ནི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ཞིག་དང་རྐང་བ་གཉིས་པོ་ཁ་གཏད་དུ་བཞག་ནས་བལྟས་ཀྱང་འདིའོ་ཞེས་པ་ཞིག་རྙེད་པ་དཀའ་བ་འདུག་པས།  རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན་དོན་དངོས་ཀྱི་དཔེ་དོན་ག་རེ་སྦྱར་བ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། དཔེ་དོན་ཡང་དག་པ་འབྱོར་བ་ནི་རྒྱལ་བོའི་ཕོ་བྲང་དང་ཐག་མི་རིང་བའི་ས་ན་སྒོ་ཆེན་ཞིག་བཞེངས་བསྐྲུན་བྱེད་སྲོལ་ཡོད་པ་ནི་སྐབས་འདིའི་བརྗོད་བྱའི་རྟ་བབས་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་ན་འགྲིག་སྟེ། དེའང་རྒྱ་ནག་གི་ཕོ་བྲང་རྙིང་བ་ཁག་དང་བོད་ཀྱི་ལྷ་ཁང་། གཞན་ས་བདག་ཆེ་ཁག་གི་ཁང་ཤུལ་སོགས་སུ་བཞེངས་བསྐྲུན་བྱེད་སྲོལ་ཡོད་པ་གནའ་ནས་ད་བར་མ་ཉམས་པར་གནས་ཡོད་པ་དང་།  དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཡོངས་གྲགས་སུ་འགོག་སྲུང་དང་ཞིབ་བཤེར་གྱི་ས་ཚིགས་ཤིག་ཡིན་པ་འདྲ་སྟེ། གནའ་བོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་གཏམ་རྒྱུད་སོགས་ལས་གོ་ཐོས་ལྟར་ན་ཁབ་ཀྱི་དཔོན་པོ་རང་ལས་གཞན་སུ་ཞིག་ཡིན་རུང་དེ་ནས་རྟ་ལས་བབས་ཏེ་ནང་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་ནི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཏུ་བརྩི་བ་མ་ཟད། དེ་ནས་མཚོན་ཆ་དང་འབྲེལ་མེད་ཀྱི་དངོས་པོ་སོགས་ནང་དུ་ཁྱེར་མི་ཆོག་བ་བཅས་གུས་ལུགས་ཤིག་ཀྱང་བརྩི་སྲོལ་འདུག་པས། འདི་ཉིད་གནའ་བོའི་མཁར་དང་འབྲེལ་བའི་བཞེངས་སྐྲུན་ཞིག་ཡིན་ཡང་དེང་དུས་མཁར་སོགས་ཉམས་སྟབས་ཀྱིས་མང་ཤོས་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ཏུ་དར་བ་ལས་གཞན་མི་སྣང་བ་དང་། དེའང་བཟོ་སྐྲུན་འདིའི་རིགས་ནི་དགྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཤིན་ཏུ་མང་བ་དང་ད་དུང་གོ་གནས་སོགས་ཀྱང་མཚོན་དོན་རྐྱང་རེ་འདུག་པས།  རྩ་དོན་སྐབས་འདིའི་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་འབབ་སའི་སྟེགས་བུ་མ་ཡིན་པར་འབབ་སའི་ས་ཚིགས་ཕོ་བྲང་དང་བླ་བྲང་ཁག་གི་སྒོ་ཆེན་ལ་གོ་ན་འགྲིག་གོ་སྙམ་པ་ཞིག་བྱུང་ངོ་།།

བཞི་བ། རྒྱུ་མཚན་གྱིས་རྟ་བབས་ཡང་དག་སྒྲུབ་པ།

དེ་བས་དེང་སང་ཡང་རྒྱ་ནག་གི་མཁར་རྙིང་དང་དགོན་རྙིང་རེ་འགའི་རྟ་བབས་མ་ཉམས་པ་མ་ཟད་དེའི་ཟུར་ན་ཡོངས་གྲགས་སུ་བསྒྲགས་ཡིག་འབྲི་ས་ལ（下马碑）་ཞེས་འབོད་པ་དང་དེའི་ངོགས་སུ་བརྐོས་པའི་ནང་དོན་ཡང་ཕལ་ཆེར་/འདི་ག་རྟ་ལས་བོབ/ ཅེས་རྒྱ་ཡིག་དང་། བོད་ཡིག སོག་ཡིག་སོགས་སྦྲགས་མ་མང་ཉུང་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་མཐོང་རྒྱུ་རང་འདུག་པས།  དགྱའི་ཡིག་ཆ་ལས་རྟ་བབས་ནི་ཕེ་ལིང་（牌 楼）ཞེས་འབོད་པ་ཚིག་མཛོད་ཁག་ཏུ་གསལ་བ་དང་།  འགྲེལ་བ་སྔ་མ་དག་གིས་བཞེད་པའི་རྟ་བབས་ནི་གང་ཞིག་རྡོ་བཟོ་ལས་བྱུང་བའི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་དང་འདུག་སྟེགས་སོགས་རིགས་འགའ་ལ་གོ་བ་འདོད་པ་ཡིན་པས། དེའི་རིགས་སྤྱི་ལ་（磴石）རྡོ་སྟེགས་ཞེས་པའི་ཁོངས་སུ་འདུ་ཞིང་དེའང་བྱེ་བྲག་ཏུ་ཕྱེས་ན་རྟ་ཐོག་ཏུ་ཡར་མར་ཞོན་བབས་བྱེད་སའི་དངོས་པོ་ནི་ （上马石）ཞེས་གསལ་བ་འདི་ཡིན་པར་འདོད་ཡོད།

དེ་བས་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་ནི་ང་ཚོས་རྟ་བབས་ཞེས་པ་འདི་མིང་གཅིག་དོན་གཉིས་སུ་སྣང་བའི་ཡི་གེ་སྒྲ་གཟུགས་གཅིག་ཅན་ཞིག་ཡིན་པར་དོགས་པ་རིགས་ཏེ། རྒྱུ་མཚན་ཡང་།  སྒོ་ཆེན་ནམ་རྟ་བབས་དང་རྟ་ལས་བབས་སའི་རྡོ་སྟེགས་གཉིས་གནས་གཅིག་ཏུ་འཛོམས་པས་དེ་ལྟར་སྔ་མ་དག་གིས་འབོད་སྲོལ་ཞིག་ཆགས་པའི་གནས་ལུགས་ཀྱང་འདུག་སྟེ། དེའང་སྒོ་ཆེན་དེ་ནས་རྟ་ལས་ངེས་པར་དུ་དབབ་དགོས་པས་ན་སྒོ་ཆེན་ལ་རྟ་བབས་ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཆགས་པ་དང་གཞན་རྡོ་སྟེགས་ཀྱང་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ཡིན་པས་སྔ་རབས་པ་དག་གིས་རྟ་བབས་ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཆགས་པ་ཡིན་ནམ་སྙམ། རྒྱུ་མཚན་དེ་འདྲ་བ་ཞིག་གིས་གསོ་རིག་གི་གཞུང་ཚིག་འདི་ཉིད་ཀྱང་དབྱེ་མ་ཐུབ་ཅིང་ནོར་འཛོལ་བྱུང་བ་ཡིན་ན། གཙོ་བོ་སྐབས་ཐོག་གི་དཔྱད་གཞི་གསོ་རིག་གི་བསྟན་དོན་ལ་གོ་བ་གཞི་བཞག་བྱས་ཏེ་གླེང་བ་ཡིན་ན། ཁ་ཚོན་ཆོད་པོས་འགྲེལ་བ་སྔ་མ་དག་གི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ཞེས་པ་ནོར་བ་ཡིན་པ་དང་དེ་བས་སྟེགས་བུ་མ་ཡིན་པ་ཕོ་བྲང་སོགས་ཀྱི་སྒོ་ཆེན་ཏེ་ཕྱི་རོལ་དུ་ཁང་བརྩེགས་ཀྱི་དབྱིབས་ཅན་གྱི་བརྗིད་ཉམས་ལྡན་པའི་སྒོ་མོ་ཆེ་ལ་གོ་འོས་པ་རིགས་པས་འདེད་ན་གསལ་སྟེ། མ་གཞི་མིའི་རྐང་བ་ནི་དྲང་ཐད་དུ་ལངས་པའི་ཚེ་ན་དབྱིན་ཡིག་གི་གཟུགས་དབྱིབས(n)ཨེན་དང་འདྲ་བོ་ཡོད་པས། དེ་ལྟ་ན་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་རྡོ་སྟེགས་ལ་སྔ་མ་དག་གིས་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་བཞིན་རྐང་བ་དང་འདྲ་བོ་ཞེས་འགྲེལ་བཤད་བྱས་པ་ཡིན་ན།  གནད་དང་བྱེད་ལས།  དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་སོགས་གང་ཡང་ཆ་མི་མཚོན་པ་ཞིག་དཔྱོད་ལྡན་དག་གིས་ཡིད་ལ་འགོག་མེད་དུ་འཆར་ནུས་པ་དང་། དེ་བས་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་སྒོ་ཆེན་ལ་གོ་དགོས་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ན་གླེང་ན། རི་མོ་དང་ཐིག་རྩ་སོགས་ལས་ཀྱང་རྟ་བབས་ཀྱི་ཐ་སྙད་མང་དུ་འབྱུང་ཞིང་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་ཐིག་རྩ་ལས།[14] རྩ་བའི་ཕྱི་རོལ་མདའ་ཡབ་བར། །སྒོ་དང་རྟ་བབས་བཅས་པ་རྣམས། །ཞེས་དང་། ཤར་རྫ་པའི་སྡེ་སྣོད་མཛོད་དུ། [15]ལྟ་བ་ཁྱུང་ཆེན་ལས། རྣམ་པར་ཐར་བ་བརྒྱད་ཀྱི་རྟ་བབས་དང་ལྡན་པ། ཞེས་སོགས་འབྱུང་བ་དག་སྒོ་ཆེན་རང་ངོས་བཟུང་བྱས་ཡོད་པས་སྒོ་དབྱིབས་ཀྱི་ཟུར་གཉིས་དང་རྐང་བ་གཉིས་ཤིན་ཏུ་རིགས་པ་སྨྲ་ཆོག་ཆོག་འདུག

དེར་བརྟེན། དེང་དུས་སུ་སྒོ་ཆེན་ནམ་གོང་གི་དགྱ་ཡིག་ལས་ཕེ་ལིང་ཞེས་འབོད་པའི་དངོས་པོ་དེ་ལ་གོ་དགོས་པའི་ལུང་རིགས་གང་གི་ཐད་ནས་གཏུགས་ནའང་མི་འགྲིག་པ་མེད་ཅིང་། དེ་བཞིན་འདྲ་དཔེའི་སྐབས་སུ་ཡང་གང་ཟག་དེ་དྲང་ཚུགས་སུ་ལངས་ནས་བརླ་རྐང་གཉིས་ཀྱི་དབར་ནི་སྒོ་དབྱིབས་ཤིག་དང་འདྲ་བོ་མངོན་སུམ་དུ་གྲུབ་འདུག་ཅིང་། དེ་ཉིད་སྤྱི་ལོ༡༦༨༨ནས་༡༧༠༩བར་གྱི་སྡེ་སྲིད་ཀྱིས་གཙོ་འགན་བཞེས་ཏེ་སྨན་རམས་པ་དང་ལྷ་བཟོ་རྩེ་གྲལ་དག་གིས་འདེམས་སྒྲུག་བྱས་པའི་སྨན་ཐང་གི་བསྡུ་འགྲེལ་དུས་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་[16]སྨན་ཐང་བརྒྱད་བཅུའི་དཀའ་འགྲེལ་བེེཌུརྱའི་འོད་སྣང་ཞེས་བྱ་བའི་འགྲེལ་བཤད་ནང་དུ་ཚུལ་ཡང་དག་དང་བཅས་པའི་དཔེ་རིས་གསལ་བ་མ་ཟད། རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་ལ་གོ་མི་རུང་བ་རྟ་ལས་བབས་སའི་ས་ཚིགས་སམ་སྒོ་ཆེན་ལ་ཐད་ཀར་གོ་བ་དང་དེའི་དབྱིབས་ལ་བལྟས་ཏེ་དཔེ་བླངས་བ་ཡིན་པ་[17]འགྲེལ་ཆེན་དྲི་མེད་ཀུན་གསལ་ལས་ཀྱང་ཅུང་གསལ་བ་དང་། གཞན་གཞལ་ཡས་ཁང་གི་སྒོའི་རྟ་བབས་དང་འདྲ་ཞིང་ཞེས་པའི་དགོངས་དོན་འདི་ཡང་གོང་གི་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་ལུགས་དང་ཕྲན་གྱི་སྒོ་ཆེན་ཞེས་པའི་འདོད་ཚུལ་ལས་མ་འདས་ཕྱིར། ད་ཡོད་ཀྱི་སྔར་འགྲེལ་ཁག་གཅིག་ལས་ཚིག་གི་ལོ་མས་དོན་གྱི་བཞིན་རས་བསྒྲིབས་པ་དག་འདི་ནས་ཡོངས་སུ་གསལ་ཐུབ་ཅིང་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་སྐབས་དོན་གྱི་གོ་བ་ནི་སྟེགས་བུ་མིན་པ་སྒོ་ཆེན་རང་གོ་བ་བླངས་ན། དཔེ་དོན་འབྲེལ་ཆགས་པོ་ཞིག་དང་གཞི་ནས་དོན་དུ་འབྱོར་བ་ཞིག་ཡོང་བ་ནི་མངོན་སུམ་ཡིན་ན། དེ་དེ་བཞིན་བྱས་ཚེ་དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་ཀྱི་དགོངས་འགྲེལ་ལའང་ནག་ནོག་མ་བྱས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆ་མང་དུ་མཆིས་སོ།།

མདོར་དོན།

སྔོན་གྱི་འགྲེལ་བ་མང་ཤོས་ཀྱིས་རྟ་ལས་བབས་སའི་སྟེགས་བུ་རིགས་ཤིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་སྣང་ཚུལ་ཡོད་པ་དང་།  ཕྱིས་ཀྱི་འགྲེལ་ཚུལ་དག་ལས་སྒྲ་གཅིག་དོན་གཉིས་སུ་སྣང་རུང་དབྱེ་ཞིབ་མ་ཆོད་པར་གང་བྱུང་དུ་འཆད་པ་དང་།  ད་ཡོད་ཀྱི་རིག་པ་སྨྲ་བ་དག་གི་ཐུགས་སྣང་མ་འཇོག་པ་བཅས་གསལ་ལ་མི་གསལ་བའི་ཚིག་དོན་ཞིག་གམ་དཔེ་དོན་འདི་ཉིད།  དེ་རིང་འདི་ནས་རྣམ་པར་དབྱེ་ཞིང་མ་འདྲེས་པར་སྐབས་བབས་ཀྱི་རྟ་བབས་ཞེས་པ་ནི་རྟགས་ཡང་དག་གི་ལམ་ནས་སྒོ་ཆེན་རང་ཡིན་པ་གོ་བ་ལུང་རིགས་ཀྱི་སྒྲུབ་ཚུལ་ཁུངས་ཡང་དག་ཏུ་བྱས་ཡོད་དོ།།

དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།

1 གསོ་རིག་ཀུན་བཏུས་རྒྱུད་འགྲེལ་མེས་པོའི་ཞལ་ལུང་། [G]   ཟུར་མཁར་བློ་གྲོས་རྒྱལ་པོ།   མི་རིགས་དཔེ་སྐུན་ཁང་། 2011.5 1P667

2.3གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞི། [M] རྩོམ་སྒྲིག་པ། གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། [1P21] [2P22]

4 གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞི། [M] རྩོམ་སྒྲིག་པ། གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། [3P22]

5 སྐྱེམ་པའི་རྒྱུད་བཞི་འབྲུ་འགྲེལ། [M] སྐྱེམ་པ་ཚེ་དབང་། སྟོད་ཆ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། [1P55]

6  གླིང་སྨན་པའི་རྒྱུད་བཞི་དཀའ་འགྲེལ། [M] གླིང་སྨན་བཀྲ་ཤིས་འབུམ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  [1P31]

7 བེེ་སྔོན། སྟོད་ཆ། [M]སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། [1P89]

8 四部医典[M] 编著 李健 河北科学技术出版社 [1P19]

9 ཤིང་བཟའི་རྒྱུད་བཞིའི་མཆན་འགྲེལ། [M] ཤིང་བཟའ་སྐལ་བཟང་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན། 2004མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  [1P48]

10 དྲང་སྲོང་ཞལ་ལུང་། [M] ཁྲོ་རུ་ཚེ་རྣམ།  སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། [1P125]

11 སྙན་འགྲེལ་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་གླུ་མཆན་འགྲེལ། [M] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1996  [1P140]

12.13 གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞི། [M] རྩོམ་སྒྲིག་པ། གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  [4P21][5P21]

14 དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་ཐིག་རྩ། [EB]   མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་གིས་མཛད།

15བོན་ལུགས་དཀྱིལ་འཁོར་སྒོ་དང་སྒོ་རྒྱན་སྐོར་གྱི་ཁུངས་ལ་དཔྱད་ཙམ་བྱས་པ།  [OL] དགེ་བཤེས་བསྟན་འཛིན་རྣམ་རྒྱལ།  ཧི་མ་ལ་ཡའི་བོན་དྲ།  2018

16 སྨན་ཐང་བརྒྱད་བཅུའི་དཀའ་འགྲེལ་བེེཌུརྱའི་འོད་སྣང་། [M]  གཙོ་སྒྲིག་པ། བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས། གཞོན་པ། ཚེ་བརྟན་འཇིགས་མེད། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  [1P96]

17 བཤད་རྒྱུད་འགྲེལ་ཆེན་དྲི་མེད་ཀུན་གསལ། སྟོད་ཆ། རིན་སྤུངས་པའི་བླ་སྨན་བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  5   [1P64]

– – – – –