ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་སྤྱིར་ཕྱི་ནང་གི་ཚད་མའི་འཕེལ་རིམ་མདོར་ཙམ་དང་། ལྷག་པར་ཕྱོགས་གླང་ཡབ་སྲས་ནས་རྒྱུད་པའི་ནང་པའི་རྗེས་འབྲངས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཚད་གཞུང་ལེའུའི་གོ་རིམ་འཇོག་ཚུལ་མི་མཐུན་པའི་གཞུང་ཚིག་དངོས་སུ་བཀོད་ནས་ཞིབ་སྡུར་བྱས་ཡོད་པར་མ་ཟད། མཁས་པའི་ཞལ་ནས་གསུང་སྲོལ་དང་། བསྟན་བཅོས་རང་གི་དགོངས་ཚུལ་བཀོད་ནས་མཐར་མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ་གྱི་སྒོ་ནས་མཚམས་དོན་སྦྱར་ཡོད།
གནད་ཚིག གཏན་ཚིགས་རིག་པ། རྟོག་གེའི་རིག་པ། ཨཀྵཔཱད་= རྐང་མིག ནྱཱཡབྷཱཤྱ་= རིགས་པའི་མདོའི་འགྲེལ་བ། ནྱཱཡཝཱཏིཀ= རིགས་པའི་རྣམ་འགྲེལ། གཞོན་ནུ་མ་ལེན།= ཀུམཱརིལ། རི་ཁྲོད་རྗེ།= ཤབརསྭཱམཱི།
གླེང་གཞི།
གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་ནང་རྩོད་པའི་རིག་པའམ། གཏན་ཚིགས་རིག་པའམ། རྟོག་གེའི་རིག་པའམ། རིགས་པའམ། ཚད་མ་རིག་པའམ་ཚད་མ་ཞེས་པ་དུས་ནམ་ཞིག་ནས་འགོ་འཛུགས་མིན་ཐད་བརྗོད་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་དཀའ་བའི་གནས་སུ་མཆིས། འོན་ཀྱང་ཕྱི་ནང་གི་སློབ་དཔོན་དང་དེ་དག་གིས་བརྩམས་པའི་གཞུང་རྣམས་སྔ་ཕྱི་གུང་བསྒྲིགས་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། <<རིགས་པ་ཅན་པའི་མདོ་>> ནི་མཧ་རིཤི་གོཏམ་ཡང་ན་གཽཏམ་གྱིས་བརྩམས་པ་དང་། ཁོང་ལ་ཨཀྵཔཱད་= རྐང་མིག་ཞེས་ཀྱང་བྱ།
དེ་ལ་ནང་པའི་དགེ་སློང་མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་ <<ཞིབ་མོ་རྣམ་འཐག་>> བརྩམས་ནས་རིགས་པའི་སྒོ་ནས་རྟོག་གེའི་ཚིག་དོན་བཅུ་དྲུག་པོ་ལེགས་པར་བཀག དེ་ནས་སྤྱི་ལོ་(༤༠༠) ཙམ་ལ་ཝཱཏྶཱཡན་ཨཱཅཱརྱས་ <<ནྱཱཡབྷཱཤྱ་= རིགས་པའི་མདོའི་འགྲེལ་བ་>> བརྩམས་ནས་ཀླུ་སྒྲུབ་ལ་དགག་ལན་མཛད། དེའི་རྗེས་དུས་རབས་ལྔ་ཙམ་ལ་ནང་པའི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་ <<ཚད་མ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་རྩ་འགྲེལ་>> བརྩམས་ནས་རིགས་མདོའི་འགྲེལ་བ་བཀག དེའི་ལན་དུ་དུས་རབས་དྲུག་པའི་སྨད་དམ་བདུན་པའི་སྟོད་ཙམ་ལ་རིགས་པ་ཅན་པའི་སློབ་དཔོན་ཨུདྱོཏཀརས་ <<ནྱཱཡཝཱཏིཀ་= རིགས་པའི་རྣམ་འགྲེལ་>> ནང་ཕྱོགས་གླང་ལ་དགག་ལན་བྱས། དེ་ནས་དུས་རབས་བདུན་པར་དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་ <<ཚད་མ་སྡེ་བདུན་>> བརྩམས་ནས་རིགས་པའི་རྣམ་འགྲེལ་ལེགས་པར་བཀག དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་སློབ་དཔོན་ཞི་འཚོ་ (༧༢༥-༧༨༨) ཡབ་སྲས་ཀྱིས་ <<དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་བསྡུས་པའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་རྩ་འགྲེལ་>> བརྩམས་ནས་དཔྱོད་པ་པའི་སློབ་དཔོན་གཞོན་ནུ་མ་ལེན་དང་། རི་ཁྲོད་རྗེ་སོགས་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་རྟོག་གེ་སྨྲ་བའི་མུ་སྟེགས་པ་དག་ལེགས་པར་བཀག དེ་རྗེས་(༨༤༡) ཙམ་ལ་ཝཱཅསྤཏིམིཤྲས་ <<རིགས་པའི་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་ཡང་འགྲེལ་>> བརྩམས་ནས་སློབ་དཔོན་ཆོས་གྲགས་ལ་དགག་ལན་བྱས། དེ་ནས་དུས་རབས་བཅུ་པའི་ནང་པའི་སློབ་དཔོན་ཛྙཱནམིཤྲ་ཡིས་ <<དྭདཤནིབནདྷ་>> བརྩམས་ནས་ཝཱཅསྤཏིམིཤྲས་ལ་ཐད་ཀར་ལན་བཏབ་ནས་བཀག
དེས་ན་སྐབས་འདིར་གླེང་བར་བྱ་བ་ནི། སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་བརྒྱ་རྩ་བརྒྱད་དང་། ལྷག་པར་ཐོར་བ་ལྟ་བུའི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས་རྗེ་བཙུན་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱིས་ལུང་བསྟན་གནང་པ་ལྟར་འགྲོ་བ་རྣམས་ཀྱི་ལྟ་བའི་མིག་ཏུ་གྱུར་བའི་པྲམཱཎསམུཙྩནཱམ་=ཚད་མ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་མཛད། འདི་ལ་དང་པོ་མངོན་སུམ་ལེའུ་དང་། གཉིས་པ་རང་དོན་རྗེས་དཔག་དང་། གསུམ་པ་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་དང་། བཞི་པ་དཔེ་བརྟག་པ་དང་། ལྔ་པ་སེལ་བ་བརྟག་པ་དང་། དྲུག་པ་ལྟག་ཆོད་བརྟག་པ་བཅས་ལེའུ་དྲུག་ཡོད། དེའི་འགྲེལ་བ་བྱེད་པོ་སློབ་དཔོན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་དཔེ་བརྟག་པ་དང་སེལ་བ་བརྟག་པ་གཉིས་རང་དོན་ལེའུ་དང་། ལྟག་ཆོད་བརྟག་པ་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་ནང་བསྡུས་ནས་ཚད་མ་རིགས་ཐིགས་དང་ཚད་མ་རྣམ་ངེས་གཉིས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཀུན་བཏུས་ལྟར་ལེའུ་དང་པོ་མངོན་སུམ་དང་། གཉིས་པ་རང་དོན་ལེའུ། གསུམ་པ་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་སྟེ་ལེའུ་གསུམ་གྱི་བདག་ཉིད་ཅན་ཡིན། འོན་ཀྱང་རྒྱས་པའི་བསྟན་བཅོས་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་ལ་ནི་དེ་གསུམ་གྱི་སྟེང་དུ་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་གསར་རྩོམ་གནང་ནས་ལེའུ་བཞིའི་བདག་ཉིད་ཅན་དུ་བརྩམས། རྣམ་འགྲེལ་རྩ་བའི་སྐབས་སུ་འདི་དང་འདིའོ་ཞེས་ལེའུའི་གྲངས་ངེས་གསལ་བར་མ་བསྟན་པས་ཕྱིས་ཀྱི་འགྲེལ་བྱེད་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱོགས་གླང་ཡབ་སྲས་ཀྱི་གསུང་དེ་རང་བློའི་ནུས་པ་དང་སྦྱར་ནས་ལེའུའི་གོ་རིམ་གསུངས་པ་ནི་དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་གླེང་གཞིའོ།
དཔྱད་རྩོམ་དངོས།
དང་པོ། ཚད་གྲུབ་ལེའུ་དང་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱོགས་བསྟན་པ།
དེ་ཡང་ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམ་སྐལ་བཟང་[1]དང་། མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་[2]སོགས་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་དག་གིས་ནི་ལྷ་ཤཱཀྱ་གཉིས་ཀྱི་རང་དོན་ལེའུ་དང་པོ་དང་། ཚད་གྲུབ་གཉིས་པ། མངོན་སུམ་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་བཞི་པར་འདོད་ཚུལ་དང་། སློབ་དཔོན་རྒྱན་མཁན་པོ་རྗེས་འབྲང་བ་དག་གིས་ཚད་གྲུབ་ལེའུ་དང་པོ་དང་། མངོན་སུམ་གཉིས་པ། རང་དོན་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་བཞི་པར་འདོད་པར་གསུངས། རྒྱ་གར་གྱི་པཎྡིཏ་རྣམས་ཀྱི་གཞུང་འདིར་ངོས་སུ་བཀོད་ནས་བརྟག་ན། སློབ་དཔོན་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པའི་<<ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་རྒྱན་>>ལས། “བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དང་པོར་བཅོམ་ལྡན་འདས་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་ཚད་མ་ཡང་དག་པ་ཉིད་དུ་བསྟོད་པ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་ནི། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དོན་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཞེས་དང་། དེ་ལྟ་བུའི་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ནས་ཚད་མ་གྲུབ་པ་བཤད་པར་བྱའོ།།”[3] ཞེས་དང་། “ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན་ལས། ཚད་མ་གྲུབ་པ་ཞེས་བྱ་བའི་ལེའུ་དེ་དང་པོའོ།།”[4]
ཞེས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དབུར་དང་པོ་ཞེས་སྦྱར་བ་དང་། བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ནས་ཚད་མ་གྲུབ་པ་བཤད་པར་བྱའོ་ཞེས་པའི་ཚིག་རྐང་གཉིས་སྡོམ་ནས་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དེ་དང་པོ་ཡིན་པར་གྲུབ་པར་མ་ཟད། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མཐར་ཚད་མ་གྲུབ་པ་ཞེས་བྱ་བའི་ལེའུ་དེ་དང་པོའོ་ཞེས་པས་ཀྱང་མངོན་པར་གསལ།
ཡང་<<འདི་ཉིད་>>ལས། “ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན་ལས། མངོན་སུམ་གྱི་ལེའུ་སྟེ་གསུམ་པའོ།།”[5] ཞེས་དང་། “རང་གི་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པའི་དེ་མ་ཐག་ཏུ་གཞན་གྱི་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་བརྗོད་དེ། གཞན་གྱི་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ནི་རང་གི་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་ཅན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། དེ་ལ། གཞན་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ནི། །རང་གི་དོན་མཐོང་རབ་གསལ་བྱེད།།”[6] ཞེས་མངོན་སུམ་ལེའུ་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གི་དབུར་རང་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པའི་དེ་མ་ཐག་གཞན་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་བརྗོད་དེེ། ཞེས་པ་དང་། གཞན་གྱི་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ནི་རང་གི་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་ཅན་ཡིན་ཞེས་པ་དག་གིས་རང་དོན་དང་རང་འགྲེལ་སྐབས་སུ་བཤད་པ་ཐག་པའི་ཚུལ་གྱིས་གཞན་དོན་ལེའུ་བཞི་པར་བསྟན་པ་ལ་རིག་པ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་འཚལ། གང་ལྟར་ཡང་རྒྱན་མཁན་པོའི་ལུགས་ལ་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོ་ཡིན་པ་ལ་དོགས་པའི་གནས་མེད་དོ།།
སློབ་དཔོན་ཛམཱརིའི་ <<ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ཤིན་ཏུ་ཡོངས་སུ་དག་པ་>>ཞེས་བྱ་བ་ལས། “སློབ་དཔོན་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པ་འདི་གསུང་རབ་རྣམ་འགྲེལ་མཛད་པ་སློབ་དཔོན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་བསྟན་བཅོས་སུ་བརྩམས་པ་ལ་མ་རྫོགས་པའི་བཤད་པ་ཅན་བགྲེས་པས་ནུས་པ་ཉམས་འགྱུར་བའི་མཛད་པའི་ཁུར་བསྐུར་བའི་བདག་གིར་བྱས་པའི་ཕྱིར་ན་མཐར་འབྱིན་པའི་བརྗོད་བྱ་བརྗོད་པའི་དོན་དུ་ཕྱག་འཚལ་བའི་ཐབས་ཀྱི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་དང་པོ་བརྗོད་དོ།།”[7]ཞེས་སློབ་དཔོན་རྒྱན་མཁན་པོ་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པས་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ལེགས་པར་མ་རྟོགས་ཀྱང་ལེའུའི་གོ་རིམ་འཇོག་ཚུལ་འཐད་ཕྱོགས་སུ་བཤད་པས་ཀྱང་སློབ་དཔོན་ཛམཱརི་པས་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོར་འདོད་པར་གྲུབ།
གོང་གསལ་སློབ་དཔོན་འདི་དག་འདོད་པ་ལྟར་ན་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོ་དང་། མངོན་སུམ་གསུམ་པ། གཞན་དོན་བཞི་པར་ངེས་ཀྱང་ལེའུ་གཉིས་པ་དོགས་པའི་གནས་སུ་སྣང་། འོན་ཀྱང་སློབ་དཔོན་འདི་དག་གི་རྗེས་སུ་འབྲངས་པའི་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་༧རྒྱལ་བ་ཀརྨ་པ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོའི་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ་ <<ཚད་མ་རིགས་གཞུང་རྒྱ་མཚོ་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་>> ལས། “དེས་ན་ཚད་མ་མདོའི་བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམ་དང་མཐུན་པར་འཆད་ན། དང་པོ་ཚད་མ་གྲུབ་པ། དེ་ནས་མངོན་སུམ། དེ་ནས་རང་དོན། དེ་ནས་གཞན་དོན་དང་བཞིའོ།།”[8]ཞེས་མདོའི་བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམ་དང་མཐུན་པར་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོ། མངོན་སུམ་གཉིས་པ། རང་དོན་གསུམ་པ། གཞན་དོན་ལེའུ་བཞི་པ་ཡིན་པར་གསུངས་ཀྱང་སྦས་པ་ཡབ་སྲས་དང་མི་མཐུན་ནོ། །
གཞན་ཡང་རྒྱན་མཁན་པོའི་རྗེས་འབྲངས་པ་ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོའི་ <<ཚད་མའི་མདོ་སྡེ་བདུན་དང་བཅས་པའི་སྤྱི་དོན་རིགས་པའི་སྙིང་པོ་>> ཞེས་བ་ལས། “སློབ་དཔོན་དེས་མདོའི་གོ་རིམ་བཞིན་དུ་རྣམ་འགྲེལ་མཛད་ཅིང་། དོན་དང་དོན་མ་ཡིན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ལ་བརྟེན་པ་ཅན་ཡིན་ལ། ཞེས་པའི་དགོངས་པ་འདིས་སྒྲིག་པའི་ཚེ་རང་དོན་ལེའུ་དང་པོོ་བསྐྱལ། གཞན་རབ་བྱེད་དྲུག་དང་། རང་དོན་ལེའུ་ལ་འགྲེལ་བ་སྟོང་ཕྲག་ཕྱེད་དང་བཞི་པ་མཛད། ལྷག་མ་ལ་ལྷ་དབང་བློ་འགྲེལ་པ་རྩོམ་དུ་བཅུག”[9] ཞེས་སློབ་དཔོན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་འགྲེལ་བ་རྩོམ་པའི་རིམ་པ་དང་སྦྱར་ན་རང་དོན་ལེའུ་དང་པོ་ཡིན་ཀྱང་། གཙོ་བོ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གི་མདོའི་བརྗོད་བྱ་བསྟན་རིམ་དང་མཐུན་དགོས་པར་གཟིགས་ནས་བསྟན་བཅོས་མཛད་པས་ཐོག་མར་ཚད་མ་མདོའི་བརྗོད་བྱ་སྟོན་པ་ཚད་མའི་སྐྱེས་བུར་གྲུབ་པ་དེ་ལེའུ་དང་པོ་དང་། དེས་ན་མངོན་སུམ་ལེའུ། དེ་ནས་རང་དོན་དང་རིམ་བཞིན་གཞན་དོན་ལེའུའི་གོ་རིམ་འཐད་ཕྱོགས་སུ་འདོད།
ཡང་རྒྱན་མཁན་པོའི་དགོངས་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་བཀྲལ་བའི་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོའི་ <<ཚད་མ་མདོ་དང་སྡེ་བདུན་གྱི་དོན་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་བསྟན་བཅོས་རྗེ་བཙུན་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱི་དགོངས་རྒྱན་ལས། “དོན་དམ་པའི་ཚད་མ་ལུས་དང་། ཀུན་ཏུ་ཐ་སྙད་པའི་ཚད་མ་ཡན་ལག་ཏུ་བསྟན་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ལ། ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་བཞག་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་དེར་གྱུར་པ་བསྟན། ཕན་བཞེད་ནས་ལུགས་འབྱུང་སྐྱོབ་པ་ནས་ལུགས་བཟློག་གིས་རྒྱས་པར་བསྟན་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། རྒྱན་མཛད་པས། དང་པོར་བཅོམ་ལྡན་འདས་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་ཚད་མ་ཡང་དག་པ་ཉིད་དུ་བསྟོད་པར་བརྗོད་པ་ནི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དོན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། ཞེས་པ་ནས། སྔ་མ་ལུས་ཡིན་པར་དང་།[10] ཞེས་དང་། འདི་མཇུག་ཐོག་ཏུ་དེ་ལྟ་བས་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའིུ་རྣམ་པར་གཞག་པ་གྲུབ་བོ།།”[11]ཞེས་དོན་དམ་པའི་ཚད་མ་ལུས་ཡོངས་སུ་བསྟན་པ་ལེའུ་དང་པོ་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་། ཀུན་ཏུ་ཐ་སྙད་པའི་ཚད་མ་ཡན་ལག་ཏུ་བསྟན་པ་མངོན་སུམ་ལེའུ་བསྟན་པ་ཡིན་ཏེ། <<འདི་ཉིད་>> ལས། “གཉིས་པ་ཀུན་ཏུ་ཐ་སྙད་པའི་ཚད་མ་ཡན་ལག་ཏུ་བསྟན་པ་ལ། མུ་སྟེགས་བྱེད་ཀྱི་འདོད་པ་ལོག་པ་དང་། རང་གི་ལུགས་ཇི་ལྟ་བ་ཡིན་པར་བསྟན་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། ལོག་པར་རྟོག་པ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གྲངས་དང་། རང་གི་ངོ་བོ་དང་། ཡུལ་དང་། འབྲས་བུ་ལ་ལོག་པར་རྟོག་པའོ།།”[12]ཞེས་མངོན་སུམ་ལེའུ་གཉིས་པ་དང། འདི་ཉིད་ལས། “གཉིས་པ་སྤྱི་མཚན་གཞལ་བྱར་བྱེད་པ་རྗེས་དཔག་ཚད་མ་བཤད་པ་ལ། རབ་དབྱེ་བསྟན་ནས་མཚན་ཉིད་འཇོག་པའི་འཐད་པ། རབ་དབྱེ་རྒྱས་པར་བསྟན་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། མདོར། རྗེས་དཔག་རྣམ་གཉིས། རང་དོན་རྗེས་དཔག་དང་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གོ།”[13] ཞེས་རང་དོན་རྗེས་དཔག་གི་ལེའུ་གསུམ་པ་དང་། ཡང་འདི་ཉིད་ལས། “གཉིས་པ་གཞན་དོན་རྗེས་སུ་དཔག་པ་བཤད་པ་ལ། གཞན་སྡེ་མུ་སྟེགས་པའི་འདོད་པ་འགོད། དེ་དགག་པའི་ཕྱིར་རང་ལུགས་ལེགས་པར་བཤད་པ་གཉིས་ལས།”[14] ཞེས་ཚད་གྲུབ་པ་དང་པོ། མངོན་སུམ་གཉིས་པ། རང་དོན་ལེའུ་གསུམ་པ། གཞན་དོན་ལེའུ་བཞི་པར་འདོད་ཚུལ་ཀརྨཔ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོ་དང་མཐུན་ནོ།།
རང་དོན་ལེའུ་དང་པོར་འདོད་པའི་ཕྱོགས་བསྟན་པ།
དཔལ་ལྡན་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་སློབ་མ་སློབ་དཔོན་ལྷ་དབང་བློས་ནི་རང་འགྲེལ་གྱི་བཤད་པ་དང་མཐུན་པར་དོན་དང་དོན་མ་ཡིན་པར་རྣམ་པར་འབྱེད་པས་རང་དོན་རྗེས་དཔག་ལེའུ་དང་པོར་འདོད་དེ། དེ་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་ <<ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་>> ལས།“སློབ་དཔོན་གྱིས་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བཤད་པའི་རྒྱུ་རྗེས་སུ་དཔག་པ་རྣམ་པར་བཞག་ནས། སྐབས་སུ་བབ་པ་ཚད་མ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པས་ཕྱག་འཚལ་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་བཤད་པ་མཛད་པར་རྩོམ་པའོ།།”[15] ཞེས་དང་། འདིའི་མཇུག་བྱང་དུ་“བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཚད་མའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་དང་པོར་བཤད་པ་ཡིན་ནོ།། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ་ལས། ཚད་མ་གྲུབ་པ་སྟེ་ལེའུ་གཉིས་པའོ།།”[16]ཞེས་བསྟན་བཅོས་མཛད་པ་པོ་དཔལ་ལྡན་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་རང་དོན་ལེའུའི་སྐབས་སུ། “དོན་དང་དོན་མ་ཡིན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ལ་བརྟེན་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ལ། དེ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པས་དེ་རྣམ་པར་གཞག་པའི་ཕྱིར་བཤད་པ།”[17] ཞེས་པ་གསུངས་པ་ལྟར་རང་དོན་ལེའུ་ལ་འགྲེལ་བ་སློབ་དཔོན་གྱིས་མཛད་པས་གནས་སྐབས་རང་སོར་བཞག་ནས་སྐབས་སུ་འབབ་པ་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་ཚད་མར་གྱུར་པ་ཞེས་པའི་དོན་ལ་དཔྱད་པར་གསུངས་ན་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་རང་དོན་གྱི་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བར་གསལ། དེ་བཞིན་དུ་མངོན་སུམ་ལེའུའི་སྐབས་དང་བསྟུན་ན་ཡང་དེ་ཉིད་ལས། “སློབ་དཔོན་གྱིས་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བཤད་པའི་རྒྱུ་རྗེས་སུ་དཔག་པ་སྔར་རྣམ་པར་གཞག་པ་དང་། སློབ་དཔོན་གྱིས་གསུངས་པ་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དང་པོ་ཕྱག་འཚལ་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་ཕྱེད་འོག་མ་རྟོགས་སླ་བ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་ཕྱེད་གོང་མ་ཉིད་ཀྱི་བཤད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་མཛད་ནས། ད་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་བཤད་པ་མཛད་པའི་ཕྱིར། གཞལ་བྱ་གཉིས་ཕྱིར་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་བརྩམས་པ་ཡིན་ནོ།།”[18] ཞེས་དང་། འདིའི་མཇུག་བྱང་དུ“ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ། སློབ་དཔོན་ལྷ་དབང་བློས་སྦྱར་བ་ལས་མངོན་སུམ་གྱི་ལེའུ་སྟེ་གསུམ་པའོ།།”[19]ཞེས་མངོན་སུམ་ལེའུའི་དབུར་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དང་པོར་མཆོད་བརྗོད་ཀྱི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་ཚིག་རྐང་དང་པོ་གཉིས་ཀྱི་སྟོན་པ་ཚད་མའི་སྐྱེས་བུ་ཡིན་པར་རང་དོན་རྗེས་དཔག་གིས་བསྒྲུབས་པར་བསྟན་ནས་ལེའུ་འདིར་གང་ལ་གྱུར་བའི་ཚད་མའི་དོན་འཆད་པར་བཤད་པ་འདིས་རང་དོན་དང་ཚད་གྲུབ་སྔོན་དང་མཇུག་ཏུ་མངོན་སུམ་གྱི་ལེའུ་སྟེ་གསུམ་པའོ་ཞེས་པས་མངོན་སུམ་འདི་ཉིད་གསུམ་པ་ཡིན་པར་གྲུབ།
གཞན་ཡང་གཞན་དོན་ལེའུའི་དབུར་འདི་ཉིད་ལས།“ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་པ། བམ་པོ་སུམ་ཅུ་རྩ་དྲུག་པ། རྗེས་སུ་དཔག་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། རང་དོན་དང་གཞན་གྱི་དོན་ཏོ།། དེ་ལ་རང་གི་དོན་གྱི་རྗེས་སུ་དཔག་པའི་སྐབས་སུ་བབ་པ་ལས། དེ་སྔར་བསྟན་ཟིན་པ་དེ་ལྟར་ན་མི་འཆད་དོ།།”[20] ཞེས་དང་། འདི་ཉིད་ཀྱི་མཐར། “ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་ལས་གཞན་གྱི་དོན་གྱི་རྗེས་སུ་དཔག་པའི་ལེའུ་སྟེ་བཞི་པའོ།། ཕལ་ཆེར་སྐལ་པ་མེད་ཉིད་དང་།། དུས་ལ་སྡོད་པ་མེད་པ་དང་།། གོམས་པའི་ཕྱིར་ནི་མདོར་བསྡུས་ནས།། ཁོ་བོས་དཀའ་འགྲེལ་འདི་བྱས་སོ།། སྨྲ་བ་ཆེན་པོ་སློབ་དཔོན་ལྷ་དབང་བློས་མཛད་པ་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ་རྫོགས་སོ།།”[21]ཞེས་རང་དོན་ལེའུའི་དོན་སྔར་སློབ་དཔོན་ཆོས་གྲགས་ཉིད་ཀྱིས་བཤད་ཟིན་པས་དེ་མི་འཆད་དོ་ཞེས་པས་ཀྱང་རྟོགས་སླའོ།། སློབ་དཔོན་ཤཱཀྱ་བློས་ནི་ལྷ་དབང་བློ་དང་མཐུན་པར་བཞེད་དེ་རང་གི་ཚད་གཞུང་ <<ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བཤད་>> ཞེས་བྱ་བ་ལས། “དོན་ནི་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་མཛད་པའི་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ལ་སོགས་པ་ཡིན་ཏེ་རིགས་པ་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དོན་མ་ཡིན་པ་ནི་མུ་སྟེགས་ཀྱིས་བྱས་པ་ཡིན་ཏེ་རིགས་པ་དང་མི་ལྡན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་གཉིས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་རིགས་པ་དང་ལྡན་པ་དང་། རིགས་པ་དང་མི་ལྡན་པ་ཉིད་དུ་རྣམ་པར་འཇོག་པའོ། །དེ་ནི་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ལ་བརྟེན་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། རྗེས་སུ་དཔག་པ་ཁོ་ན་ལ་བརྟེན་ནས་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཚིག་རྣམས་རིགས་པ་དང་ལྡན་པ་དང་། རིགས་པ་དང་མི་ལྡན་པ་ཉིད་དུ་རྣམ་པར་གཞག་པར་བྱ་བ་ཡིན་གྱི། མངོན་སུམ་ལ་བརྟེན་ནས་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་ནི་རྣམ་པར་དཔྱོད་པར་བྱེད་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ།།”[22]ཞེས་སློབ་དཔོན་ཕྱོགས་གླང་གིས་མི་བསླུ་བའི་ཤེས་པ་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་པར་འཐད་པའི་ཕྱོགས་སུ་ལེའུ་གསུམ་པར་བཤད་པ་ལྟར་དོན་མ་ཡིན་པར་གྲངས་ཅན་དང་། བྱེ་བྲག་རིག་པ་ཅན་པ་སོགས་ལེགས་པར་བཀག་པ་ནི་རྗེས་དཔག་ལ་བརྟེན་དགོས་པར་བཞེད་ནས་ཐམས་ཅད་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ལ་རག་ལས་པའི་ཕྱིར་རང་དོན་རྗེས་དཔག་དང་པོར་བཤད།
ཡང་སློབ་དཔོན་རྒྱལ་བ་ཅན་གྱིས་ལྷ་ཤཱཀ་དང་མཐུན་པར་འདོད་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ཉིད་ཀྱི་མཛད་པའི་<<ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་>> ལས།“སློབ་དཔོན་གྱི་གཞུང་འཆད་པའི་ཐབས་སུ་གྱུར་པའི་ལེའུ་དང་པོས་ནི་རྗེས་སུ་དཔག་པ་འཆད། ལེའུ་གཉིས་པ་ཚད་མ་ཡང་དག་ཅེས་བྱ་བའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་ཕྱེད་ཀྱིས་ནི་ཚད་མ་གྲུབ་པ། །གསུམ་པ་ནི་མངོན་སུམ་འཆད་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་འཆད་པ་པོ་དང་ཉན་པ་པོ་སྦྱོང་བར་བྱེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དོན་མངོན་པར་མ་བརྗོད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་བྱ་བའི་དགོངས་པས། དེ་ལྟར་སྤྱིའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་བ་སྨོས་སོ།།”[23]ཞེས་རང་དོན་རྗེས་དཔག་དང་པོ་དང་། ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་གཉིས་པ། དེ་བཞིན་དུ་མངོན་སུམ་ལེའུ་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་ལེའུ་གསུམ་པ་ཡིན་པར་གསལ་བར་གསུངས། དེང་གི་ཆར་ལག་སོན་བྱུང་བའི་རཱཧུལསངྐྲྀཏིས[24]་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་གནང་བའི་ལེགས་སྦྱར་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་ལྟར་ནའང་ལྷ་ཤཱཀ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་པ་སྨྲ་མེད་པར་སྣང་།
ཐམས་ཅད་ཀྱི་འཐད་ཕྱོགས་སུ་འདོད་པའི་སློབ་དཔོན་ཆོས་གྲགས་རང་ཉིད་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་རང་དོན་ལེའིུ་རང་འགྲེལ་ལས། “བླང་དང་དོར་བྱའི་དེ་ཉིད་ནི།། ཐབས་བཅས་རབ་ཏུ་ངེས་པ་ཡིས།། གཙོ་བའི་དོན་ལ་མི་སླུའི་ཕྱིར། །གཞན་ལའང་རྗེས་སུ་དཔག་པ་ཡིན། །བླང་བར་བྱ་བ་དང་དོར་བར་བྱ་བ་དང་དེའི་ཐབས་དེས་བསྟན་པ་དག་ལ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་མེད་པ་ནི་མི་སླུ་བ་ཡིན་ཏེ་དཔེར་ན་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་འཆད་པར་འགྱུར་[25]བའི་ཚུལ་ལྟ་བུའོ། །”[26] ཞེས་པའི་ཚིག་ལས་ཀྱང་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་རང་དོན་གྱི་ཕྱིས་བྱུང་ཡིན་པར་བསྒྲུབས་ནུས་ཏེ། བདེན་བཞིའི་དོན་ནི་ཚད་གྲུབ་ལེའུའི་བརྗོད་བྱ་ཡིན་པས་སོ།།
ཚད་གྲུབ་ལ་ནང་གསེས་གཉིས་སུ་ཕྱེས་ནས་བསྟན་པ།
གཞན་ཡང་སློབ་དཔོན་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པའི་སློབ་མ་ཉི་མ་སྦས་པའི་ <<ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ་ཞེས་བ་>>ལས། “འདིར་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་དང་། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཚད་མར་གྱུར་པ་བཞེད་ནས་སློབ་དཔོན་གྱིས་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དང་པོར་ཚད་མར་གྱུར་པ་ཞེས་པས་བཀོད་པ་གསུངས་སོ།།”[27] ཞེས་དང་། མཇུག་བྱང་<<འདི་ཉིད་>>དུ།“བླ་མ་དམ་པ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་ཞབས་ལ་བཏུད་དེ་བསྟེན་ནས་ཉི་མ་སྦས་པས་སྦྱར་བ་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་པ་ལས་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ལེའུ་སྟེ་གཉིས་པའོ།།”[28] ཞེས་སློབ་དཔོན་འདི་ཉིད་ཀྱི་འགྲེལ་བའི་དབུར་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་དང་པོར་ཚད་མར་གྱུར་པ་ཞེས་བཀོད་པ་དང་། མཐའ་མར་ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་པ་ལས་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ལེའུ་སྟེ་གཉིས་པའོ་ཞེས་བམ་པོ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཅན་ལ་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་བསྟན་པའི་ལེའུ་གཉིས་པ་ཞེས་མིང་དངོས་སུ་བཏགགས་ནས་འདིའི་དབུར་དབང་ཕྱུག་སོགས་རྟག་པ་དང་མི་མཐུན་པའི་རྒྱུ་སོགས་ལས་འབྲས་བུ་སྐྱེ་བ་བཀག་ནས་མཐུན་པའི་རྒྱུ་ལས་སྟོན་པ་ཚད་མའི་སྐྱེས་བུ་བསྒྲུབས་པ་ལེའུ་དང་པོ་ཡིན་པར་ཤུགས་ཀྱིས་བསྟན་པར་སྣང་བས་བློ་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་འཚལ།
དེ་མིན་སྦས་པ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་རྗེས་འབྲངས་པ་བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་ཆེན་པོ་བཞིའི་ཡ་རྒྱལ་བཀའ་རྒྱུད་པའི་རྒྱུད་འཛིན་པ་༧རྒྱལ་བ་ཀརྨ་པ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོ་དང་། ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོ་རྣམས་གཉིས་ཀྱིས་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོ་དང་། མངོན་སུམ་གཉིས་པ། དེས་ནས་རང་དོན་དང་གཞན་དོན་བཅས་ཀྱི་གོ་རིམ་གསལ་བ་ལས་ཀྱང་སྦས་པ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་བཤད་པ་ལ་དོགས་པ་ཆེ་ཆེར་དུ་འཕེལ། ཡང་ན་མངོན་སུམ་ལེའུ་ཚད་མ་སྤྱིའི་མཚན་ཉིད་བསྟན་པའི་གཞུང་གི་མཐར་སྦྱར་ནས་ལེའུ་གཅིག་ཏུ་བྱས་པ་ཡིན་ནམ།
འོན་ཀྱང་ཡང་མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་གིས་མཛད་པའི་ཊཱིཀ་ཆེན་རིག་པའི་རྒྱ་མཚོ་ལས།“ཉི་མ་སྦས་པ་ན་རེ། བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་གཞུངས་སྤྱིའི་རྣམ་འགྲེལ་ཡིན་གྱི། ཚད་མ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཁོ་ནའི་རྣམ་འགྲེལ་མ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ལེའུའི་གོ་རིམ་ནི་ལྷ་དབང་བློ་འཁྲུལ་མེད་དེ། འདི་ལྟར། དང་པོར་རང་དོན་རྗེས་དཔག་གི་ལེའུ། དེ་ནས་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ། དེ་ནས་མངོན་སུམ་གྱིལེའུ། དེ་ནས་གཞན་དོན་རྗེས་དཔག་གི་ལེའུའོ་ཞེས་ཟེར་རོ། །[29]”ཞེས་སློབ་དཔོན་ཉི་མ་སྦས་པས་ལྷ་དབང་བློ་དང་མཐུན་པར་རང་དོན་དང་པོ་དང་ཚད་གྲུབ་གཉིས་པ། མངོན་སུམ་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་བཞི་པར་འདོད་པར་གསུང་པ་དག་ལ་བློ་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་ཁ་གསལ་གནང་རྒྱུའི་རེ་སྨོན་ཡིན།
མདོར་ན་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་ནི་ཚད་མ་མདོའི་བརྗོད་བྱ་མི་གསལ་བ་གསལ་བར་བྱས་ནས་དགོས་པའི་དབང་གིས་ཁ་སྐོང་གི་ཚུལ་དུ་བརྩས་པ་ཡིན་པས་མདོའི་བརྗོད་བྱའི་བསྟན་རིམ་ལྟར་དང་པོ་དང་། རང་འགྲེལ་མཛད་པའི་ལུས་ཀྱི་གོ་རིམ་སོགས་དོན་དང་དོན་མ་ཡིན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ལས་རག་ལས་པར་སེམས་ནས་རང་དོན་ལེའུ་དང་པོ་དང་ཚད་གྲུབ་གཉིས་པར་འཇོག་ན་ཡོན་ཏན་འཕེལ་བའི་རྒྱུ་ཙམ་ལས་ཉེས་སྐྱོན་གྱི་ཆ་ཕྲ་མོ་ཙམ་ཡང་མེད་པར་མངོན་ནོ། །
མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ།
འདིར་སློབ་དཔོན་རྒྱན་མཁན་པོ་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པས་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོ་དང་། མངོན་སུམ་ལེའུ་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་ལེའུ་བཞི་པ་འདོད་པར་གསལ་བར་སྣང་ཀྱང་། རང་དོན་ལེའུའི་འགྲེལ་བ་སློབ་དཔོན་གྱི་བརྩམས་ཟིན་པའི་ཕྱོགས་ལྟར་ན་རང་དོན་ལེའུ་གཉིས་པའི་ཁོངས་སུ་འབུད། འདི་ལྟར་ན་ཚད་གྲུབ་ལེའུ་དང་པོ། རང་དོན་གཉིས་པ་དང་། མངོན་སུམ་གསུམ་པ། གཞན་དོན་བཞི་པ་ཡིན་པར་མངོན། འོན་ཀྱང་རྒྱན་མཁན་པོའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་པའི་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་པའི་སྲོག་ཤིང་༧རྒྱལ་བ་ཀརྨ་པ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོས་ཀུན་བཏུས་བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམ་དང་བསྟུན་ན་ཚད་གྲུབ་དང་པོ་ཡིན་པར་འདོད་ཀྱང་། རང་འགྲེལ་མཛད་པའི་དགོས་པའི་དབང་གིས་ཚད་མ་གླེགས་བམ་དུ་བཀོད་པའི་རིམ་པ་དང་སྦྱར་ན་རང་དོན་ལེའུ་དང་པོ་ཡིན་པར་འདོད། འོན་ཀྱང་རྒྱན་མཁན་པོ་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པའི་སློབ་མ་ཉི་མ་སྦས་པས་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་བསྟན་པའི་ལེའུ་སྟེ་གཉིས་པའོ་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་ཚད་གྲུབ་ལེའུ་འདི་ལ་དབང་ཕྱུག་རྟག་པ་འགོག་ནས་སྟོན་པ་ཚད་མའི་སྐྱེས་བུར་གྲུབ་པའི་ལེའུ་དང་པོ་དང་། མི་བསླུ་བའི་ཤེས་པ་ཚད་མའི་མཚན་ཉིད་དུ་བསྟན་པའི་ལེའུ་གཉིས་པ་ཞེས་ནང་གསེས་གཉིས་སུ་འདོད་པ་ནི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་བཤད་པའོ། །
སློབ་དཔོན་ལྷ་ཤཱཀ་གཉིས་རྒྱལ་བ་ཅན་དག་གིས་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་སྨད་ཙམ་ལ་བྱུང་བའི་ནང་ཆོས་ལ་གདུང་བ་ཟབ་པའི་རྒྱ་གར་གྱི་མཁས་པ་རཱཧུལ་སཱཾཀྲྀཏྱཡཱན་གྱིས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་གནང་བའི་ལེགས་སྦྱར་མ་དཔེ་དང་མཐུན་པར་རང་དོན་ལེའུ་དང་པོ་དང་། ཚད་གྲུབ་གཉིས་པ། དེ་བཞིན་མངོན་སུམ་ལེའུ་གསུམ་པ་དང་། གཞན་དོན་བཞི་པ་ཡིན་པར་འདོད། དེ་བཞིན་དུ་སློབ་དཔོན་ཤཱཀྱ་བློ་དང་གཉིས་ཀྱང་མཐུན།
བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་བཞི་ལས་རྙིང་མ་པ་དང་། ས་སྐྱ་དེ་བཞིན་དགེ་ལྡན་པའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལྷ་ཤཱཀ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་པ་ལྟར་འདོད། བཀའ་བརྒྱུད་རྣམས་ཀྱི་སྤྱིར་འདོད་ཚུལ་གཉིས་ཀ་འཐད་ཕྱོགས་སུ་འདོད་ཀྱང་གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་བསྟན་རིམ་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་ཚད་གྲུབ་ལེའུ་དང་པོ་དང་མངོན་སུམ་གཉིས་པར་འདོད་པ་ནི་སྦས་པ་ཡབ་སྲས་དགོངས་པ་དང་ཡང་མི་མཐུན་པར་སྣང་བས་རིག་པ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཞིབ་མོའི་བློས་དཔྱད་པར་འཚལ།
ཁོ་བོས་ནི་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ་འདི་ཁ་སྐོང་གི་ལེའུ་ཡིན་པས་ཀུན་བཏུས་གཞུང་གི་བསྟན་རིམ། ཡང་ན་གང་ཟག་གཅིག་གི་རྒྱུད་ལ་སྐྱེ་བའི་རིམ་པ་གང་གི་དབང་དུ་བྱས་ནའང་འགལ་བ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མེད་པར་མ་ཟད་ཕྱོགས་གླང་ཡབ་སྲས་ལ་དད་པ་འཕེལ་བའི་རྒྱུར་གྱུར་བའི་ཕྱིར་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་གང་དུ་འཇོག་ཀྱང་མི་འཐད་པ་མེད་དོ། ། བྷབཏུསརྦམངྒལམ། །
དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
[1] དེབ་སྔོན་གསར་མ། སྨད་ཆ། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། གངས་ལྗོངས་ནང་རིག་མཐུན་ཚོགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ། ༢༠༠༧ ཤོག་གྲངས། ༣༠༩ ནས་གསལ།
[2] ཊཱིཀ་ཆེན་རིག་པའི་རྒྱ་མཚོ། སྟོད་ཆ། མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་། ཝཱཎ་དགེ་ལྡན་སྤྱི་ལས་ཁང་ནས་པར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ། ༡༩༩༨ ཤོག་གྲངས། ༤༡ ནས་གསལ།
[3] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན། སློབ་དཔོན་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཏེ༽ཐེ༽ཤོག་གྲངས།༡ ནང་གསལ།
[4] གོང་མཚུངས་ཤོག་གྲངས།༡༥༥ ནང་གསལ།
[5] གོང་མཚུངས་ཤོག་གྲངས།༡༢༣ ནང་གསལ།
[6] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༡༢༣ ན་གསལ།
[7] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ཤིན་ཏུ་ཡོངས་སུ་དག་པ། སློབ་དཔོན་ཛམཱརི། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཕེ༽ ཤོག་གྲངས།༡༧༤ ནང་གསལ།
[8] ཚད་མ་ལེགས་པར་བཤད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཡོངས་སུ་འདུ་བ་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱ་མཚོ་ཞེས་བྱ་བ་དང་པོ་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ། ༧རྒྱལ་བ་ཀརྨ་པ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོ། བོད་ཀྱི་བཅུ་ཕྲག་རིག་མཛོད་ཆེན་མོ། བཀའ་བརྒྱུད་པའི་གསུང་རབ། བོད་དྲུག་པ། ཚད་མ། སྟོད་ཆ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ།༢༠༠༡ ཤོག་གྲངས།༡༦ ཡིག་ཕྲེང་། ༡༠ ནང་གསལ།
[9] ཚད་མའི་མདོ་སྡེ་བདུན་དང་བཅས་པའི་སྤྱི་དོན་རིགས་པའི་སྙིང་པོ། ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོ། ཀུན་ཁྱེན་གཞུང་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་དང་པོ། ཤོག་གྲངས།༣ ཡིག་ཕྲེང་།༨ ནང་གསལ།
[10] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༧༦ ནང་གསལ།
[11] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༡༣༤ ནང་གསལ།
[12] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༡༣༥ ནང་གསལ།
[13] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༡༩༢ ནང་གསལ།
[14] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༢༣༦ ནང་གསལ།
[15] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ། སློབ་དཔོན་ལྷ་དབང་བློ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཆེ༽ ཤོག་གྲངས།༡ ནང་གསལ།
[16] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༡༢༢ ནང་གསལ།
[17] རྣམ་འགྲེལ་རང་འགྲེལ། སློབ་དཔོན་ཆོས་གྲགས། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཅེ༽ ཤོག་གྲངས།༢༦༡ ནང་གསལ།
[18] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ། སློབ་དཔོན་ལྷ་དབང་བློ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཆེ༽ ཤོག་གྲངས།༡༢༢ ནང་གསལ།
[19] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས། ༢༦༨ ནང་གསལ།
[20] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་དཀའ་འགྲེལ། སློབ་དཔོན་ལྷ་དབང་བློ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཆེ༽ ཤོག་གྲངས།༢༦༨ ནང་གསལ།
[21] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༣༢༦ ནང་གསལ།
[22] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བཤད། སློབ་དཔོན་ཤཱཀྱ་བློ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཇེ༽ ཤོག་གྲངས།༥ ནང་གསལ།
[23] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ཤིན་ཏུ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ཞེས་བྱ་བ། དཔལ་མཁས་པ་ཛམཱརི། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ནེ༽ པེ༽ ཤོག་གྲངངས།༡༧༤ ནང་གསལ།
[24] The Journal of the Bihar and Orissa Research Society, published by: Bihar and Orissa Research Society Patna 1938
[25] यथा चतुर्णामार्यसत्यानां वक्ष्यमाणनीत्य, आचार्य धर्मकीर्ति कृत, प्रमाणवार्तिकान्तर्गत स्वार्थानुमान –परिच्छेद । पृ. 72.
[26] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་པ། དཔལ་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཅེ༽ ཤོག་གྲངས།༣༢༣ནང་གསལ།
[27] ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་པ་ཞེས་བྱ་བ། སློབ་དཔོན་ཉི་མ་སྦས་པ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། བེ༽ ཤོག་གྲངས།༢༩༣ ནང་གསལ།
[28] གོང་མཚུངས། ཤོག་གྲངས།༣༩༨ ནང་གསལ།
[29] ཊཱིཀ་ཆེན་རིག་པའི་རྒྱ་མཚོ། སྟོད་ཆ། མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་། ཝཱཎ་དགེ་ལྡན་སྤྱི་ལས་ཁང་ནས་པར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ། ༡༩༩༨ ཤོག་གྲངས། ༤༣ ནང་གསལ།
ལུང་འདྲེན་ཡིག་ཆ་གཤམ་གསལ།
རྒྱ་འགྲེལ།
- སློབ་དཔོན་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་སྦས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན། སྡེ་དགེ༤༢༢༡ བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཏེ༽ཐེ༽
- སློབ་དཔོན་ཉི་མ་སྦས་པ། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་པ་ཞེས་བྱ་བ། སྡེ་དགེ༤༢༢༤ བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། བེ༽
- སློབ་དཔོན་ཛམཱརི། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ཤིན་ཏུ་ཡོངས་སུ་དག་པ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། ཚད་མ། ཕེ༽
བོད་འགྲེལ།
- རྣམ་འགྲེལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད། རྒྱལ་ཚབ་དར་མ་རིན་ཆེན། སྟོད་ཆ། ཝཱཎ་དགེ་ལྡན་སྤྱི་ལས་ཁང་ནས་དཔར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ། ༢༠༡༣
- རྣམ་འགྲེལ་རྣམ་བཤད་ཀུན་ཏུ་བཟང་པོའི་འོད་ཟེར། ཀུན་མཁྱེན་གོ་རམས་པ་བསོད་ནམས་སེངྒེ་། ཝཱཎ་ས་སྐྱའི་ཚོགས་པ་ནས་དཔར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༢
- ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ་ལེགས་བཤད་སྣང་བའི་གཏེར། འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། ཝཱཎ་རྙིང་མའི་བདེ་དོན་ལྷན་ཚོགས་ནས་དཔར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༢
- ཚད་མ་ལེགས་པར་བཤད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཡོངས་སུ་འདུ་བ་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱ་མཚོ་ཞེས་བྱ་བ་དང་པོ་ཚད་མ་གྲུབ་པའི་ལེའུ། ༧རྒྱལཀརྨ་པ་ཆོས་གྲགས་རྒྱ་མཚོ། བོད་ཀྱི་བཅུ་ཕྲག་རིག་མཛོད་ཆེན་མོ་ལས། བཀའ་བརྒྱུད་པའི་གསུ་རབ། བོད་དྲུག་པ། ཚད་མ། སྟོད་ཆ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ། ༢༠༠༡
- ཚད་མའི་མདོ་སྡེ་བདུན་དང་བཅས་པའི་སྤྱི་དོན་རིགས་པའི་སྙིང་པོ། ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོ། ཀུན་ཁྱེན་གཞུང་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་དང་པོ། མཁན་པོ་བཤད་སྒྲུབ་བསྟན་འཛིན། སྒམ་པོ་པ་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ཀཊམཎདུ། ཤྲི་གཽཏམབུདྡྷ་ཝིཧར་བརྒྱུད་ཋེཝཎ་ཆོས་ཚོགས་ནས་པར་སྐྲུན་བཞུས། ཕྱི་ལོ། ༢༠༠༦
- ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་རང་འགྲེལ། (ལེགས་སྦྱར་མ་དཔེ།) སློབ་དཔོན་ཆོས་གྲགས། ཝཱ་ཎ་ཧིནྡུའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་པོ་ནས་པར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ། ༡༩༥༩ (बनारस हिन्दूविश्वविद्यालय, संस्कृत प्रकाशन समिति 1959)
- ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བ་ལེགས་བཤད་སྣང་བའི་གཏེར། ཀུམ་མཁྱེན་མི་ཕམ་རིན་པོ་ཆེ། ཝཱཎ་རྙིང་མའི་བདེ་དོན་ལྷན་ཚོགས་ནས་དཔར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༢
- ཊཱིཀ་ཆེན་རིག་པའི་རྒྱ་མཚོ། སྟོད་ཆ། མཁས་གྲུབ་དགེ་ལེགས་དཔལ་བཟང་། ཝཱཎ་དགེ་ལྡན་སྤྱི་ལས་ཁང་ནས་པར་སྐྲུན་ཞུས། ཕྱི་ལོ། ༡༩༩༨
- དེབ་སྔོན་གསར་མ། སྨད་ཆ། ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། གངས་ལྗོངས་ནང་རིག་མཐུན་ཚོགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཕྱི་ལོ། ༢༠༠༧
– – – – –
