ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་སྔར་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ་སྐོར་གླེང་བ།

[ནང་དོན་གནད་བསྡུས]

དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་ནང་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་(1302-)ཞེས་པས་ཕྱག་བཏབ་པའི་བོད་ཨ་མདོ་བྱང་ཤར་ཁྲོད་ཀྱི་བོན་དགོན་ཞིག་ཡིན། དེང་མཚོ་སྔོན་པོའི་ལྷོ་རྒྱུད་ཁྲི་ཀ་རྫོང་མཁར་ནས་སྤྱི་ལེ་བཅོ་ལྔ་ཙམ་གྱི་ས་མཚམས་སྟོང་ཆེ་ཞེས་པའི་ལུང་པ་དེར་ཡོད། དགོན་མིང་ལ་“ཁྱུང་མོ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་”ཞེས་འབོད།

དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་ཐོག་མར་“ཁྱུང་མོ་”ཞེས་པའི་མིང་དོན་འདི་རིགས་རུས་ཡིན་སྐོར་སོགས་“སྐྱབས་སྟོན་ཁྲོ་འགྲེལ་”དང་“ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་༌།” “ལེགས་བཤད་གཏེར་མཛོད་”སོགས་གཞི་ལ་བཅོལ་ནས་ལུང་རིག་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཡོད། མཚན་དོན་ཐད་ལ་ཡང་“ཁྱུང་མོ་”དང་་། ‘‘ཁྱུང་སྨན།’’ ‘‘ཁྱུང་སྨོན། ’’ ‘‘ཁྱུང་མོང་།’’བཅས་འབྲི་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་རྣམས་ལ་རེ་རེར་དཔྱད་ཞིབ་ཞུས་ཡོད།

གལ་གནད་གཙོ་བོ་དེ་དགོན་འདི་ཕྱག་བཏབ་པའི་ལོ་ཚིགས་སྐོར་ཡིན། ལོ་ཚིགས་སྐོར་ལ་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གི་དགོངས་གཞི་མི་མཐུན་པ་མང་མོད། ཁོ་བོས་སྦྲ་གསར་པཎྚི་ཏས་(1837-1904)མཛད་པའི་“གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར་”ཞེས་པ་དེ་ལ་གཞིར་ཁོངས་བཅོལ་ཏེ་མཐའ་དཔྱད་བཀོད་ཡོད།

[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ།] “ཁྱུང་མོ་”དང་། ‘‘ཁྱུང་སྨན།’’ ‘‘ཁྱུང་སྨོན། ’’ ‘‘ཁྱུང་མོང་’’སོགས་ཡིན།

༡ ཁྱུང་མོ་ཞེས་པའི་མཚན་དོན་ལ་དཔྱད་པ།

ཐོག་མར་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་མཚན་ཟུར་གྱི་ཁྱུང་གི་གོ་དོན་ནི། སྤྱིར་ཁྱུང་ཞེས་པ་འདབ་ཆགས་ཁྱུང་དང་རུས་ཁྱུང་གཉིས་སུ་གོ་རྒྱུ་ཡོད་སྟེ། ‘‘འདིར་ཞུང་གི་སྐད་དོད་དུ་གྱུར་པའི་ཁྱུང་གི་འཇུག་གཞིར་འདབ་ཆགས་ཁྱུང་དང་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་གཉིས་ཀར་བདོག་པར་སྣང་སྟེ། ཞང་སྐད་དུ་ཞུང་ཁྱུང་དང་༌། ཏིང་ཞུང་ཁྱུང་སྔོན་དང༌་། ཞུང་ཞག ཁྱུང་ནག་ལ་གོ་བར་འདུག  ཨི་ཏ་ལིའི་མཁས་པ་ (GiuseppeTucci)མཆོག་ནས་‘སྟོད་ཞང་ཞུང་ཁྱུང་ལུང་ལ་(la  valle  del  Garuda)’ཞེས་འདབ་ཆགས་ཁྱུང་རང་དུ་སྒྲ་བསྒྱུར་མཛད་འདུག(Tucci 1937: 131, footnote no. 1) དེ་རྗེས་འཇར་མན་གྱི་མཁས་པ་(HelmutHoffmann)མཆོག་ནས་ཀྱང་མུ་མཐུད་ཞང་ཞུང་སྟོད་ཀྱི་མཁར་ཆེན་ལྔའི་ནང་ནས་དབུས་ཁྱུང་ལུང་དངུལ་མཁར་ལ་(The Silver Castle of the Garuda Valley)ཞེས་དེ་བཞིན་སྒྲ་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད་པར་སྣང༌་།(Hoffmann 1967: 377,10 )  ཡིན་ཡང་འདིར་ཞུང་ཞེས་པའི་ཚིག་གཅིག་ལ་གོ་དོན་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡོད་ནའང་༌། གཙོ་ཆེར་རུས་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་ནས་བཤད་དགོས་པ་གལ་ཆེར་མཐོང་སྟེ།’’[2]ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། ཁྱུང་གི་གོ་དོན་གཙོ་བོ་རུས་རྒྱུད་ལ་གོ་དགོས་པའི་རང་གཞན་གཉིས་ཀའི་ལུང་གི་དགོངས་དོན་གཅིག་མཐུན་ཡིན་ཚུལ་གྱི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱང་མང་དུ་བཀོད་[3]དེ་‘‘ཁྱུང་’’ཞེས་པ་རུས་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་ན་ཧ་ཅང་གི་དགེ་མཚན་ལྡན་པར་གསུངས་པ་ངེས་དོན་དང་ལྡན་པར་སྙམ།

སྤྱིར་དམ་པ་ཁྱུང་གི་གདུང་རབས་འཆད་སྐབས་སུ་ཡང་སྔོན་འཛམ་གླིང་གི་ལྷ་ཁྲི་ཤེལ་དཀར་པོའི་ཐུགས་ལས་གསས་ཆེན་རིགས་ལྔ་མཁའ་འགྱིང་དང་དྲུག་གི་སྤྲུལ་པ་རྟག་གཟིགས་འོལ་མོའི་གླིང་དུ་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་སྡེ་དྲུག་[4]བྱོན། དེའི་ནང་ནས་མཁའ་འགྱིང་གཉན་ལས་གཉན་ཆེ་ཁྱུང་རུམ་རྒྱལ་བ་དང༌་། དེའི་སྲས་གཉན་རྗེ་འོད་གསལ་འོད་ལྡན་སོགས་རིམ་བཞིན་བྱོན་ཏེ་ཚེ་ལོ་བརྒྱ་པའི་ཚེ་དམིགས་སུ་ཀུན་བཟང་རིགས་སྣང་རྒྱལ་པོས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་མཐུ་དང་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་དུ་ཁྱུང་གསུམ་ལ་སྤྲུལ་ཏེ་ཞང་ཞུང་ཁ་ཡུག་གི་ཡུལ་དུ་བབས་ནས་ཁྱུང་སྒོང་དཀར་ནག་སེར་ཁྲ་བཞི་བརྡོལ་བའི་སྦུབས་སུ་ཁྱེའུ་མཚན་དང་ལྡན་པ་གཅེན་གཅུང་བཞི་བྱུང་བའི་མཚན་ལ། ཆེ་བ་ཁྱུང་དཀར་ཐོག་ལ་འབར། འབྲིང་བ་ཁྱུང་སེར་ལྷ་ཁྱུང་དང༌། ཁྱུང་འཕགས་ཁྲ་བོ། ཆུང་བ་མུ་ཁྱུང་རྒྱན་བཅས་ཀྱིས་ཞང་ཞུང་ལ་མངའ་དབང་མཛད་དེ་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་པ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ། དེ་ལས་ཆེ་བ་ཁྱུང་དཀར་ཐོག་ལ་འབར་གྱི་རྒྱུད་པ་ཞང་ཞུང་ནས་སུམ་པ་གླང་གི་གྱིམ་ཤོད་སྟོད་སྨད་དུ་གྲོལ་ཏེ་བར་དུ་ཁྱུང་པོ་དཀར་ནག་སེར་གསུམ་གྱི་མི་རྒྱུད་འདི་གྲོལ་ཚུལ་བཤད་[5]པ་བཞིན། ཞུང་ཞེས་པ་འདི་སྐབས་སུ་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ལ་གོ་དགོས་པ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་མཐོང་བས།  བོད་སྐད་དུ་ཡང་ཆེས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཞེས་པ་ཞང་ཞུང་གི་རུས་རྒྱུད་ཅིག་ཡིན་པར་ཤེས་ཐུབ་པར་སེམས། །

ད་དུང་ལྷ་ཡི་མཚན་དང་འབྲེལ་བའི་‘‘ཁྱུང་’’ཞེས་པ་དང༌། མི་ཡི་མིང་དང་འབྲེལ་བའི་‘‘ཁྱུང་’’ཞེས་པ་སོགས་མང་དུ་ཡོད་མོད་ཀྱང་༌། འདི་དག་ཚང་མ་རུས་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་བའི་ངེས་པ་མེད།

གཉིས་པ་ཁྱུང་མོ་ཞེས་པའི་མཚན་ཟུར་གྱི་མོ་ཡི་གོ་དོན་ནི། བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་གཞུང་གི་བདག་སྒྲ་‘‘མོ་’’ཡིག་ཅེས་པ་དེ་ཡིན་ཏེ། པ་བ་མ་དང་པུ་བུ་འུ་གསུམ་དང༌། །པོ་བོ་མོ་དང་དགུ། [6]ཞེས་པའི་སྐབས་བསྟན་གྱི་‘‘མོ་’’ཞེས་པའི་བདག་སྒྲ་དེ་རེད་སྙམ་ལ།  དོན་དུ་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཅན་ལ་རིམ་པ་བཞིན་དུ་གོང་གི་པོ་བོ་མོ་གསུམ་གྱི་བདག་སྒྲ་སྦྱར་ཏེ། ‘‘ཁྱུང་པོ་’’དང༌་། ‘‘ཁྱུང་བོ།’’ ‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་བྱུང་ཡོད་པ་ལས། འདིར་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་མཚན་ཟུར་གྱི་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པ་འདི་ཡང་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཅན་ལ་བདག་སྒྲ་‘‘མོ་’’སྦྱར་བས་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་གྲུབ་པ་དང་༌། རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་‘‘རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པ་འདི་ལས་དྲངས་ཏེ་བཏགས་པར་ཀུན་ནས་མཐུན་པར་སྙམ།

གཞན་ཞིག་ཏུ་ཡང་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་མཚན་ཟུར་གྱི་‘‘མོ་’’ཞེས་པ་ཕོ་མོ་གཉིས་སུ་དབྱེ་བའི་མོ་ཙམ་ལ་གོ་ནས་འབྲེལ་སྟངས་ཤིག་ཀྱང་ཡོད་པར་སེམས་ཏེ། དེ་ནི་དོན་དུ་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཡིན་པ་ལ་ཕོ་ཞིག་དང༌། རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཡིན་པ་ལ་མོ་ཡིན་པ་ཞིག་བཅས་རིགས་གཉིས་སུ་ཡོད་པས། རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན། རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཕོ་ལས་གྲོལ་བའི་རིགས་ལ་‘‘ཁྱུང་ཕོ་’’[7]ཞེས་ཟེར། དེ་ནས་རིམ་བཞིན་དུ་འགྱུར་ཏེ་‘‘ཁྱུང་པོ་’’ཞེས་འབྲི་འབོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་ལྟར་ཡིན་ཡང་སྙམ། རུས་རྒྱུད་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ལས་གྲོལ་བའི་རིགས་ལ་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད་པ་ལྟར། འདིར་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པ་ཡང་‘‘རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་མོ་’’ཡིན་པ་ལས་གྲོལ་བའི་རིགས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་པར་སེམས་ཏེ། སྤྱིར་སྲས་མཚན་གྱི་རུས་ཡབ་དང་མཐུན་པར་བྱེད་མོད་ཀྱང༌། སྔོན་བཙན་པོའི་སྐབས་ཤིག་ཏུ་མ་རྒྱུད་ཅེས་པ་ལས་ཕ་རུས་གཙོར་མི་འཛིན་པའི་དུས་རབས་ཤིག་ཀྱང་བྱུང་བར་མངོན།[8]དཔེར་ན། གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་གྱི་རིང་ཡུམ་སྲས་མཚན་འབྲེལ་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཞིག་ཀྱང་འདུག་སྟེ། སྲས་ཀྱི་མཚན་དུ་སྒྲའམ་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་ཡུམ་གྱི་མཚན་ལས་ཐད་དཀར་བླངས་ནས་བཏགས་ཡོད་སྟེ། དམུ་བཟའ་གཉའ་མཐིང་མའི་སྲས་ཀྱི་མཚན་ལ་གཉའ་ཁྲི་བཙད་པོ་དང༌།[9] གནམ་མུག་མུག་གམ་ཡུམ་མུ་ཆོ་བཟའ་ཡི་སྲས་ལ་མུ་ཁྲི་བཙད་པོ། ས་དིང་དིང་གི་སྲས་ལ་དིང་ཁྲི་བཙད་པོ། སོ་ཐམ་ཐམ་གྱི་སྲས་ལ་སོ་ཁྲི་བཙད་པོ། དོག་མེར་མེར་གྱི་སྲས་ལ་མེར་ཁྲི་བཙད་པོ། གདགས་ལྷ་དཀར་མོའི་སྲས་ལ་གདགས་ཁྲི་བཙད་པོ། སྲིབ་ཀྱི་ལྷ་མོ་དཀར་མོའི་སྲས་ལ་སྲིབ་ཁྲི་བཙད་པོ་བཅས་ཚང་མར་ཡུམ་གྱི་རུས་མཚན་ཞིག་སྦྱར་ནས་བྱུང་ཡོད་པ་<<སྐྱབས་སྟོན་ཁྲོ་འགྲེལ་>>[10]དང༌་། <<ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང༌>>[11] <<ལེགས་བཤད་གཏེར་མཛོད་>>[12]སོགས་ན་གསལ་པོར་གསུངས་ཡོད་པ་ལྟར་འདིར་ཡང་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་ཡིན་པའི་ཡུམ་ཞིག་གི་མཚན་ཟུར་ལས་དྲས་ཏེ་སྲས་མཚན་གྱི་ཐོག་མར་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་སྦྱར་ཏེ་ཁྱབ་པ་མིན་ནམ་སྙམ་པའི་དོགས་གཞི་ཞིག་ཀྱང་འདུག་མོད། འོན་ཀྱང་༌། གོང་དུ་དྲངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གོང་མ་དེ་ཧ་ཅང་བདེན་བློ་སྐྱེ་སླ་བ་ཞིག་འདུག་པས། དེ་ལྟར་དུ་རེད་ཅེས་ཐག་གིས་བཅད་ཀྱང་ལུང་རིག་གང་ཡང་འགལ་བ་མེད་པར་སྙམ་སྟེ་རིག་པའི་ཁྱུ་མཆོག་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་མཛོད་ཅེས་ཀྱང་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

གསུམ་པ་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་རུས་མཚན་དེ་སྔར་ཡོད་བཀའ་ལུང་ཁག་ལས་དྲངས་ཏེ་བཤད་ན། འདིར་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་རུས་མཚན་རྒྱལ་བའི་བཀའ་དང༌། དེ་འབྲེལ་གྱི་བཀའ་བརྟེན་ཁག་ལས་ཀྱང་གསལ་བར་ཡོད་པ་ལས། འདིར་དཔེ་མཚོན་ཙམ་དུ་ཁ་ཤས་དྲངས་ན་མཛད་མདོ་རྒྱས་པ་<<འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱུད་དྲི་མ་མེད་པ་གཟི་བརྗིད་རབ་ཏུ་འབར་བའི་མདོ་>>ལས། ‘‘ལ་ལ་ཞིག་ནི་ཁྱུང་མོ་ཡི་ལྡིང་གར་བསྒྱུར་རོ། །ལ་ལ་ཞིག་ནི་སེང་གེའི་བརྗིད་གར་བྱེད་དོ།’’[13] །ཞེས་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་སྔར་ནས་ཡོད་པ་དང་༌། དེ་བཞིན་གསང་སྔགས་མ་རྒྱུད་ཐུགས་རྗེ་ཉི་མའི་སྒྲུབ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ཆེན་<<གསང་བ་གསང་ཆེན་གསང་སྔགས་མ་རྒྱུད་ལྷ་སུམ་བརྒྱ་དྲུག་ཅུའི་སྒྲུབ་གཞུང་>>ཞེས་པ་ལས་ཀྱང་༌།‘‘ཁྱུང་བཟའ་དཀར་མོས་ཁྱུང་མོ་སྐྱོང་༌། །འཇང་མོ་དཔལ་སྒྲོན་དངོས་གྲུབ་བསྙེམས།’’[14]།ཞེས་པས་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་རུས་མཚན་རྗེན་གཅེར་པ་ཞིག་གསལ་པོར་ཡོད།

ད་དུང་བོན་གསང་སྔགས་ཀྱི་གཞུང་ཆེན་རྒྱལ་རིགས་བྲུ་ཡི་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཞི་ཁྲོའི་སྒྲུབ་སྐོར་གྱི་ནང་གསེས་<<གསས་མཁར་ཞི་བ་གཡུང་དྲུང་ཡོངས་རྫོགས་>>ཞེས་པ་ལས། ‘‘ཁྱུང་མོ་ལྡིང་སྐོར་གཡུང་དྲུང་བོན་ལ་བསྒྱུར། །རྫུ་འཕྲུལ་རླབས་ཆེན་བོན་གྱི་ཕྱག་རྒྱར་བཞེས།’’[15]།ཞེས་དང་༌། <<བོན་སྒོ་གསལ་བྱེད་>>ཀྱི་ནང་བརྡ་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་སྐད་གཅོང་དགུ་ནི། གཡུ་འབྲུག་གི་ངར་སྐད། ཁྱུང་མོའི་འཚེར་སྐད། ངང་མོའི་བུ་སྟོར་གྱི་སྐད། རྨ་བྱའི་སྒྲོ་སྐད། ཁུ་བྱུག་གསུང་སྙན་གྱི་སྐད། ལྕོ་ཀའི་འགྱུར་སྐད། ནེ་ཙོའི་གཅོང་སྐད། ཕོ་རོག་ལྟོ་སྐད། སྟག་སྦྲང་བུའི་སྐད་དང་དགུ་[16]བཀོད་པའི་སྐབས་ཀྱང་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་ཡོད་པར་མ་ཟད། བོན་གྱི་འདོན་ཆོག་ཁག་ཏུ་ཡང༌། ‘‘ལ་ལ་ཁྱུང་མོ་ལྡིང་གར་བྱེད། །ལ་ལ་གཡུ་འབྲུག་རྔམ་གར་བྱེད། །’’ཅེས་པ་སོགས་མཐའ་ཡས་སོ། །

གཞན་བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས་ཀྱི་<<དེབ་ཐེར་རྒྱ་མཚོ་>>ཡོངས་གྲགས་སུ་<<མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་>>ཞེས་པ་ལས་ཀྱང༌། ‘‘བོན་གྱི་བླ་མ་ཁྱུང་མོས་བཟུང་བའི་བོན་དགོན་ཞིག་ཡོད་པ་བཅས་སྟོང་ཆེ་གྲྭ་ཚང་བཞི་ཟེར།’’[17]ཞེས་པའི་སྐབས་སུ་ཡང་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་བྲིས་འདུག་པ་བཅས། གོང་ཞུས་གནའ་དེང་གི་རང་གཞན་གྱི་ལུང་ཚིག་དེ་དག་ལ་ཞིབ་མོར་དཔྱད་པས་ཀྱང་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཐ་སྙད་ཅིག་སྔ་རབས་ཀྱི་བོན་གཞུང་ཁག་ཏུ་སྔར་ནས་རྒྱུན་འཇགས་སུ་ཡོད་པར་རྟོགས་ཐུབ། དེ་ལྟར་ན་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་མཚན་ཟུར་གྱི་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པ་ཡང་སྔར་ནས་རྒྱུན་འཇགས་སུ་ཡོད་པའི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཡིན་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་མ་ཟད། སྔར་ཡོད་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པར་སྔར་ལན་གྲངས་ཁ་ཤས་ལ་བགྲངས་ཟིན་པ་ལྟར་རོ། །

འདིར་ཡང་བོན་གྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཞང་ཞུང་གི་རུས་རྒྱུད་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པ་ལས་རིམ་བཞིན་དུ་འགྱུར་ཏེ། མཁས་པ་སོ་སོས་འགྲེལ་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་དར་ཁྱབ་ཏུ་བཏང་ཡོད་པ་བཞིན། ‘‘ཁྱུང་མོང་’’ཞེས་པའི་འབྲི་སྲོལ་འདི་འདྲ་ཞིག་ཀྱང་བྱུང་ཡོད་པ་དང་་།  ཨ་ལགས་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེ་ཚང་གིས་ཀྱང་ལན་རེར་‘‘སྟོང་ཆེ་ཁྱུང་མོང་གྲྭ་ཚང་’’[18]ཞེས་‘‘ཁྱུང་མོང་’’ཞེས་གསུངས་འདུག་པ་དང༌། དེ་མིན་ད་རུང་མཁས་པ་ལ་ལས་‘‘ཁྱུང་སྨན་’’དང་༌།  ལ་ལས་‘‘ཁྱུང་སྨོན་’’ཞེས་ཀྱང་འབྲི་བཞིན་ཡོད་རུང་༌། དེ་དག་ད་དུང་ཁྱབ་རྒྱ་ཆུང༌། མདོར་ན་‘‘ཁྱུང་མོང་’’དང་༌། ‘‘ཁྱུང་སྨན།’’ ‘‘ཁྱུང་སྨོན་’’ ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་གསར་པ་འདི་དག་གི་གོ་དོན་ཡང་ཁོང་རྣམ་པ་རང་རང་ལ་བདེན་དོན་གསལ་ཐག་ཆོད་པ་རེ་ཕལ་ཆེར་ཡོད་ངེས་པར་སེམས།

༢ དགོན་འདི་ཕྱག་བཏབ་མཁན་དང་ཇི་ལྟར་ཕྱག་བཏབ་ཚུལ་སྐོར།

མཚོ་སྔོན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོའི་ལྷོ་རྒྱུད་ཁྲི་ཀའི་ཁོངས་གཏོགས་སྟོན་ཆེའམ་སྟངས་ཆེན་[19]ཡོངས་གྲགས་སུ་སྟོང་ཆེ་ཞེས་པའི་སྟོད་ཕྱོགས་སུ་ཆགས་ཡོད་ལ། དགོན་འདི་ཕྱག་འདེབས་མཁན་ནི་བྱང་རྒྱུད་བསྟན་པའི་ཤིང་རྟ་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་ཡིན་ལ་ཁོང་ནི་སྐུ་ན་གཞོན་པའི་དུས་ནས་དཔལ་ལྡན་བྲུ་ཡི་གདན་ས་ཆེན་མོ་གཡས་རུའི་བ་གོར་དབེན་ས་ཁར་ཕེབས་ཏེ་གཡས་རུའི་སྟོན་པ་བཅུ་གཉིས་པ་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་བླ་མར་བསྟེན་ནས་དབང་ལུང་མན་ངག་དང་མདོ་སྔགས་སེམས་གསུམ་གྱི་གཞུང་མཐའ་དག་ལ་སྦྱངས་པ་མཛད་དེ་མཁས་པའི་གྲགས་པ་ཕྱོགས་སུ་རྒྱས།

ཕྱིས་སུ་བླ་མས་བཀའ་མངགས་བཞིན་རེབ་གོང་གི་བླ་མ་ཨ་ཡག་རྐྱང་སོགས་དད་ལྡན་དུ་མས་གདན་ཞུས་ལྟར་རེ་སྐོང་ཕྱོགས་སུ་ཆིབས་ཁ་བསྒྱུར་ཏེ་ཡུལ་དེའི་སྐལ་ལྡན་སྟོང་ཕྲག་མང་པོར་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་དབང་ལུང་བཤད་ཁྲིད་གང་འདོད་དུ་གནང་བས་སྙན་གྲགས་ཀྱི་འབྲུག་སྒྲ་ཕྱོགས་མེད་དུ་ལྡིར། དེ་ནས་ཁྲི་ཀའི་སྟོང་ཆེ་ནས་ཀྱང་ཤ་རྒྱ་དང་༌། སོག་རྒྱ། ནག་རྒྱ། བ་རྒྱ། སྐ་རྒྱ་སོགས་གཙོས་ཡུལ་མི་དད་ལྡན་དུ་མས་གདན་ཞུས་བཞིན་ཁྲི་ཀ་རུ་ཞབས་སོར་འཁོད་ཅིང་ཐོག་མར་སྐལ་ལྡན་བུ་སློབ་མང་པོའི་མོས་ངོར་དང་བསྟུན་ཏེ་སྦྱིན་གསུམ་བོན་གྱི་ཆར་བ་ཕབས་ཤིང་ལུང་རྟོགས་བོན་གྱི་འཁོར་ལོ་ཡུན་གྱིས་བསྐོར་ཞིང་ཐུགས་སྨོན་རྒྱ་ཆེར་མཛད།

དེ་ནས་ཡུན་རིང་མ་སོང་བར་སྐལ་ལྡན་གྱི་སློབ་བུ་ཡང་མང་དུ་བྱུང་ནས་ཐོག་མར་དགོན་པ་ཞིག་འདེབས་པར་དགོངས་ནས་སྟོང་ཆེ་ལུང་པའི་ས་དབྱིབས་ཀུན་ལ་བརྟགས་དཔྱད་མང་དུ་གནང་ཏེ། བཀྲ་ཤིས་དགེ་མཚན་རབ་ཏུ་འབར་བའི་ས་གནས་སྟོང་ཆེ་སྟོད་ཀྱི་ཆར་གཡུ་འབྲུག་མཚོ་ལ་ཉལ་འདྲའི་ར་བ[20]ལ་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་དུ་མའི་རམ་འདེགས་དང་། སྔོན་མའི་ཐུགས་བསྐྱེད་ཟབ་མོའི་ཉེར་ལེན་ལ་བརྟེན་གཙུག་ལག་ཁང་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་ཐམས་ཅད་གསར་བསྐྲུན་གྱི་ཐོག་མའི་རྨང་གཞི་བཏིངས་ཤིང༌་། རྩ་བའི་གྲྭ་ས་ཆེན་མོ་དཔལ་ལྡན་གཡས་རུའི་ཕྱག་ལེན་ལྟར་བཅའ་ཁྲིམས་སྒྲིག་ལམ་གྱི་གཞི་བཙུགས་ཏེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བླ་གྲྭ་ཡང་དྲུག་ཅུ་ལྷག་འདུས་པ་བྱུང་ནས་བླ་མའི་ཐུགས་ཀྱང་ཤིན་ཏུ་མཉེས་ནས་སྐལ་ལྡན་བུ་སློབ་ཀུན་ལ་ཟབ་གསང་བོན་གྱི་གདམས་པ་ཆུ་རྒྱུན་བཞིན་དུ་བསྩལ་ཞིང་གྲགས་པ་སྙན་པའི་མེ་དཔུང་ཡང་སྲིད་པའི་མཐོངས་ན་འབར་བཞིན་དགོན་སྡེ་འདི་ཉིད་མདོ་སྨད་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པའི་རྩ་ལག་ཆེན་མོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར།

དེ་རྗེས་སྟོན་པ་གང་གི་སྐུ་མཆེད་ཧོར་རྗེ་པདྨ་རྒྱལ་པོ་ཟེར་བ་ཡང་ཡུལ་འདིར་གདན་དྲངས་ཏེ་དགོན་འདིའི་ལྷ་སྡེ་སྟེ་སྟོང་ཆེ་སྡེ་བའི་དཔོན་སར་བསྐོས། དེ་ནས་བླ་དཔོན་སྐུ་མཆེད་རྣམ་གཉིས་ནས་ཡུལ་སྡེ་འདིའི་སྒྲུབ་གཤེན་གོས་དཀར་ལྕང་ལོ་ལྡན་པ་སྔགས་འཆང་གི་སྡེ་སོགས་ཀྱང་མཉམ་པ་སླར་གསོ་དང་མ་མཉམ་གོང་འཕེལ་གནང་སྟེ་གསང་བ་སྔགས་ལུགས་ཀྱི་གསས་ཁང་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་བཅས་བསྐྱར་བཞེངས་མཛད་ནས་སྔགས་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་པའི་རྐང་གཞི་དར་རྒྱས་སུ་མཛད་དེ་ཡི་དམ་ཁྲོ་བོ་གཙོ་མཆོག་གི་གཞུང་རྒྱས་པ་སོགས་ཀྱི་སྔར་ཡོད་སྒྲུབ་ཆེན་ཁག་ཀྱང་རྒྱུན་འཇགས་སུ་གནང་། དེ་ནས་བཟུང་སྒྲུབ་སྡེ་འདི་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིའི་འཛིན་སྐྱོང་སོགས་ཕལ་ཆེར་སྟོང་ཆེ་དཔོན་པོ་རིམ་བྱོན་གྱིས་གནང་དགོས་པའི་སྲོལ་ཡང་བྱུང་ཡོད་པ་འདྲ། བླ་དཔོན་སྐུ་མཆེད་འདི་གཉིས་ཀྱི་རིང་ལ་ཡུལ་འདིར་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་མདོ་སྔགས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་བོན་བསྟན་རྒྱ་ཆེན་དར་ཏེ་གྲུབ་མཐའ་གཞན་གྱིས་འགྲན་མི་བཟོད་པ་ཞིག་ཏུ་བྱུང༌་།

དཔོན་པོ་ཧོར་རྗེ་པདྨ་རྒྱལ་པོའི་གདུང་རྒྱུད་ལས་སྟོང་ཆེ་དཔོན་ཚང་གི་གདུང་རབས་བྱུང་ཞིང་དཔོན་རབས་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་རིང་བསྟན་པ་ལ་སྨན་པའི་ལས་ཁོ་ན་མཛད་ཅིང་ཁྱད་པར་དུ་དཔོན་པོ་ཁོང་གི་མཆོད་གནས་སུ་གྱུར་བ་དགོན་འདི་ལ་བསྙེན་བཀུར་དང་བདག་སྐྱོང་ཚད་མེད་གནང་བཞིན་བླ་དཔོན་གཉིས་ཀྱིས་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེན་གྲུབ་ཡོད།

༣ དགོན་འདི་ཉིད་ཕྱག་བཏབ་པའི་ལོ་ཚིགས་ལ་དཔྱད་པ།

ཐོག་མར་སྦྲ་གསར་མཁས་པ་<<གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར>>ཞེས་པ་ལས། དེ་ནས་ས་མོ་གླང་གི་དབྱར་ར་བའི། །ཡར་ཚེས་༡༡དགེ་བར་ལྷ་ཁང་གཞི་འདིངས་མཛད། །ཕྱོགས་འདིའི་ཡོན་བདག་དད་ལྡན་ཕལ་ཆེར་དང༌། །དཀར་ཕྱོགས་ལྷ་ཀླུས་སྡོང་དང་གྲོགས་བྱས་སྟབས། །གསས་ཁང་དཀར་ནག་བཀྲ་གསལ་ཕྱོགས་འདི་རུ། །འཕོས་འདྲའི་ལྷ་ཁང་བྱ་འདབ་སུམ་བརྩེགས་ལ། །ཁྱུང་མགུར་ཁྱུང་མགོ་ཏོག་གིས་རབ་བརྒྱན་པའི། །ཕྱི་ནང་འཁྱམས་དང་བཅས་ཏེ་ལེགས་པར་གྲུབ། ། [21]ཅེས་གསལ་ཡོད་པ་དང༌་།

ད་དུང་ཡང་<<མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས།>>ཞེས་པ་ལས། དེ་ནས་བླ་མ་རིན་པོ་ཆེའི་ཐུགས་དགོངས་ལ། ཡུལ་མདོ་སྨད་ཀྱི་ཕྱོགས་འདིར་ཡང་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་རིང་ལུགས་འཛིན་པ། མདོ་ཕྱོགས་སུ་རྣམ་དག་འདུལ་བ་འཛིན་པ་རབ་བྱུང་གི་སྡེ་དང༌། སྔགས་ཕྱོགས་སུ་སྒྲུབ་གཤེན་ལྕང་ལོ་འཆང་བ་སྔགས་འཆང་གི་སྡེ་གཉིས་དར་བར་བྱ་དགོས་སྙམ་ནས། ཕྱི་ལོ་(༡༣༥༡)ལོར་ཐོག་མར་ད་ལྟའི་ཁྱུང་མོ་གྲྭ་ཚང་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་འདི་ཉིད་ཕྱག་འདེབས་མཛད།[22]ཞེས་དང་༌།

ཡང་སྟོད་མངའ་རིས་ས་ཁུལ་གྱི་ཞང་ཞུང་རིག་གནས་དར་རྒྱས་ཚོགས་པས་གཙོ་གཉེར་མཛད་པའི་<<ཞང་ཞུང་རིག་གནས་>>ཞེས་པ་ལས། ལྷག་པར་དུ་རྨ་ཆུ་སྔོན་མོའི་ནང་ལུང་༌། གཡང་ལུང་ར་བའི་དབུས་མ། རྒྱབ་ཡོལ་གདུགས་ཆེན་ཕུབ་འདྲ། ས་དབྱིབས་སོག་ཁ་ལྟ་བུའི་དཀྱིལ་དུ། རྟེན་གསུམ་རྟེན་རྫས་སྣ་ཚོགས་བཀལ་བའི་དྲེའུ་ཞིག་ཡོད་པ་ཉལ་ནས་ལངས་དུ་མ་འདོད་ཚེ། རྟགས་དང་མཚན་མའི་དགེ་མཚན་ཅི་རིགས་ཐུགས་ལ་དགོངས་ནས་གནས་དེར་རྟེན་འབྲེལ་ལེགས་པའི་ཐུགས་གཉེར་གཏད་དེ་བཞུགས། དགུང་ལོ་ལྔ་བཅུ་བཞེས་པ་ལྕགས་ཡོས་ཏེ་ཕྱི་ལོ་(༡༣༥༡)སྟེང་དགོན་འདིའི་རྨིང་གཞི་ལེགས་པར་བཏིང་ཞིང་༌། བྱ་འདབ་གསུམ་བརྩེགས་ཅན་གྱི་གསས་ཁང་དཀར་ནག་བཀྲ་གསལ་གཉིས་པ་ལྟ་བུ་སྐྱེ་དགུའི་བསོད་ནམས་ཀྱི་དཔལ་དུ་ལེགས་པར་བསྐྲུན། [23]ཞེས་གོང་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་བཀོད་ཡོད།

གཞན་ཡང་རྒྱ་གར་དུ་བོན་མཐུན་འབྲེལ་ལྷན་ཁང་གི་ལོ་དེབ་<<བོན་སྒོ་>>སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་བཅུ་དགུ་པ་ལས། སྟོང་ཆེ་ཁྱུང་མོ་དགོན་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་ནི། གཡས་རུ་དབེན་ས་ཁའི་སྟོན་པ་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་ཡ་གྱལ་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་དངོས་སློབ་སྟེ། སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཕྱི་ལོ་(༡༢༨༩)ས་གླང་ལ་ཆགས་བཏབ་ [24]ཅེས་བཀོད་ཡོད་པ་དང་བསྡོམས་ད་སྔ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་ལོ་ཚིགས་སྐོར་གྱི་ཡིག་ཆ་བཞི་ཙམ་ལག་སོན་བྱུང་ཡོད་པ་ལས་འདིར་རེ་རེ་བཞིན་རྒྱུ་མཚན་དཔྱད་འབྲི་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

དེ་ན་ལོ་ཚིགས་འོག་མ་དེའི་ནང་དུ་ཕྱི་ལོ་(༡༢༨༩)ས་གླང་ལ་དགོན་པ་ཆགས་བཏབ་ཅེས་པ་ལྟར་ན། གཡས་རུ་གདན་སའི་སྟོན་པ་བཅུ་གཉིས་པ་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་ཡིན་པ་དང་༌། མཐའ་བྲལ་བསོད་རྒྱན་ནི་བོད་རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་བགྲང་བྱ་གཉིས་པ་ས་འབྲུག་གི་ལོ་སྟེ་ཕྱི་ལོ་(༡༢༦༨)ལོར་སྐུ་འཁྲུངས་ཡིན་པ་ཀུན་མཁྱེན་བསྟན་རྩིས་ལས་གསལ་ཡོད།  དེས་ན་སོག་སྟོན་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དགུང་གྲངས་བཅོ་བརྒྱད་སྟེང་གཡས་རུའི་དབེན་སར་ཕེབས་ཏེ་ཁོང་གི་དྲུང་དུ་ཡོན་ཏན་མ་ལུས་སྦྱངས་པ་མཐར་ཕྱིན་ཏེ་མདོ་སྨད་དུ་རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་ས་གླང་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༢༨༩)ལ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་པ་ཡིན་ན། རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་ས་གླང་ལོར་ཁོང་གི་རྩ་བའི་བླ་མ་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་དགུང་གྲངས་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་ཡིན་པས། ལོ་ཚིགས་ཀྱི་བབ་ལ་དཔྱད་ན་འདི་ནི་ཅུང་མི་འཐད་པར་སེམས་ཏེ། ད་དུང་སོག་སྟོན་གཡས་རུ་ལ་གྲྭ་སར་ཕེབས་དུས་ནས་མཐའ་བྲལ་བསོད་རྒྱན་དགུང་གྲངས་ཉི་ཤུ་ལྷག་ཡིན་པས་གཟུར་གནས་བློ་དང་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱིས་རིག་པ་ཞིབ་མོའི་ལམ་ནས་དཔྱད་ན་ཡིད་ཆེས་ཁག་པར་ངེས་སོ།

དེ་ན་དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་གིས་ཕལ་ཆེར་ཐུགས་མཉམ་མ་བཞག་པར་སྦྲ་གསར་བླ་མས་ས་གླང་ལ་བཏབ་ཅེས་པའི་ལུང་དེ་ལ་གཏུགས་ཏེ་རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་ས་གླང་ལ་འཁྲུལ་ཡོད་པར་སེམས་ཏེ་དཔྱད་དགོས།

གཞན་ཡང་ལོ་ཚིགས་བར་མ་དེ་གཉིས་གཅིག་མཚུངས་སུ་བཀོད་འདུག་མོད་དེ་གཉིས་ལ་ཇི་ལྟར་དཔྱད་ཀྱང་རྒྱབ་བརྟེན་གྱི་ལུང་ཁུངས་དང་རིགས་པ་གསལ་པོ་རེ་བཀོད་མེད་ན་ཡང་༌། རབ་བྱུང་དྲུག་པའི་བགྲང་བྱ་ཉེར་ལྔ་པ་ལྕགས་ཡོས་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༣༥༡)ལོ་ལ་གཏན་ཁེལ་བ་ལྟར་ན་ཨ་ལགས་སྦྲ་གསར་ཚང་གི་དགོངས་དོན་དང་ཅུང་ཙམ་ཞིག་མི་མཐུན་པར་ལོ་རེ་གཉིས་ཙམ་གྱི་ཁྱད་ཡོད་པ་མ་གཏོགས། གོང་བཞིན་གནད་དོན་ལ་མ་རག་པར་འཆད་པ་བྱ་རོག་གིས་ཚང་འཆའ་བ་ཁོ་ན་ཙམ་མ་ཡིན་པར་སེམས་སོ།

དེས་ན་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་པའི་ལོ་ཚིགས་ཐད་མཁས་པ་སོ་སོའི་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་རྟ་མོག་མོག་གི་སྤུ་དང་འདྲ་བས། སུ་ཡི་རྗེས་སུ་འབྲང་རྒྱུ་དེ་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་ཞིག་ཡིན་ཡང་༌། ཁོ་བོས་རིག་པ་ཞིབ་ཏུ་བཏང་ཁུལ་གྱིས་སྦྲ་གསར་པནྜི་ཏས་གསུངས་པའི་ལོ་ཚིགས་འདི་ཉིད་རྒྱབ་བརྟེན་དུ་བྱས་ཏེ་ཁུངས་གཏུགས་པ་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་ནི། ཁོང་གིས་བརྩམས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་རྣམས་ནི་རྒྱུ་སྐར་ཁྲོད་ཀྱི་ཟླ་བ་བཞིན་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པས་དེང་དུས་ཕྱི་ནང་གི་མཁས་པ་ཚང་མས་ཚད་ལྡན་དུ་འཇོག་བཞིན་ཡོད་པ་དང་གཅིག སྦྲ་གསར་པནྜི་ཏ་ནི་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་གྱི་བོན་གྱི་མཁས་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་གཉིས་ཏེ་རྒྱུ་མཚན་འདི་ལ་གཏུགས་པ་ཡིན།

དེ་ཡང་སྦྲ་གསར་བླ་མས། ‘‘དེ་ནས་ས་མོ་གླང་གི་དབྱར་ར་བའི། ཡར་ཚེས་༡༡དགེ་བར་ལྷ་ཁང་གཞི་འདིངས་མཛད། །’’ཅེས་པའི་ཡིག་ཆའི་དགོངས་པ་ཞིབ་བཀྲལ་བྱས་ཏེ་ས་གླང་ལོ་ཞེས་པ་དེ་རབ་བྱུང་དྲུག་པའི་བགྲང་བྱ་ཉེར་གསུམ་པ་ས་གླང་ལོ་ལ་གཏན་ཁེལ་ན། བོན་གྱི་ཐུན་མིན་འབྱུང་ལྡན་(༢༩༠)སྟེ།  ཕྱི་ལོ་(༡༣༤༩)ལ་སོག་སྟོན་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་མཛད་ཅེས་ལོ་ཚིགས་གཏན་འབབ་བྱས་པ་ཡིན་ན་ལུང་རིག་གཉིས་དང་ཧ་ཅང་འཚམས་པས།  རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན་ཕྱི་ལོ་(༢༠༡༣)ལོའི་བར་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་བཏབ་ནས་ལོ་(༦༦༤)ཟིན་འདུག་ཅེས་རིག་པ་ཞིབ་མོའི་ལམ་ནས་སྤོབས་པ་ཅུང་བསྐྱེད་དེ་ཚིག་ཐག་བཅད་ཆོག་པར་སེམས།

གཞན་ཨ་ལགས་བོན་བརྒྱ་མཆོག་གི་<<མདོ་སྨད་བྱང་བརྒྱུད་དུ་བོན་དར་རགས་ཙམ་བཤད་པ་ཕན་བྱེད་སྨན་གྱི་རིལ་བུ།>>ཞེས་པ་ལས་ཀྱང་་། ཁྲི་ཀའི་ཕྱོགས་སུའང་རབ་བྱུང་བཞི་པའི་ནང་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་དངོས་སློབ་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་དང་སོག་སྡེ་པད་མ་རྒྱལ་ཞེས་སྐུ་མཆེད་རྣམ་པ་གཉིས་ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་དུ་བྱོན་ནས། མེ་ལུང་བྲག་དཀར་དང་ལྷ་དཀར་པོ། བོན་པོའི་གདོང་སྣ་རྣམས་ཀྱི་ཚབ་ཏུ་སྟོང་ཆེ་ཁྱུང་མོ་གྲྭ་ཚང་དང་འཕྲང་དམར་ལུང་པའི་ཨ་དགོན་སྒྲུབ་སྡེ་ཉམས་པའི་རྗེས་སུ་སེ་བརྒྱ། རྨེའུ་ཚང་གོང་བ་སོགས་སྒྲུབ་སྡེ་དར་རྒྱས་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ། ཞེས་དང་༌།[25]     གཞན་ཡང་ཁོང་གི་<<རིས་མེད་བསྟན་རྩིས་ཡིད་ཀྱི་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ་བློ་གསར་དགའ་བའི་མཛེས་རྒྱན་>>ཞེས་པ་ལས་ཀྱང་དགོན་འདི་ཕྱག་བཏབ་པའི་ལོ་ཚིགས་སྐོར་ལ་མང་པོ་ཞིག་གསུངས་[26]འདུག་མོད། དེ་དག་ནི་དགོངས་གཞི་ཁྱད་པར་ཅན་དུ་སེམས་ཏེ་རེ་ཞིག་དཔྱད་གཞི་རུ་ཕུལ་པ་ལས་འོས་མེད།

༤ དགོན་འདིའི་དགོན་བདག་ཁྲི་འཛིན་རིམ་བྱོན་གྱི་ངོ་སྤྲོད།

དགོན་འདིའི་གསེར་ཁྲི་དང་པོའམ་ཕྱག་འདེབས་མཁན་ནི་ཀླུ་བོན་ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོའི་སྤྲུལ་བར་གྲགས་པ་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་ཡིན་ལ།  ཁོང་ནི་ཧོར་ཡུལ་སོག་སྡེ་མ་ཞེས་བྱ་བ་དེང་སང་བོད་ལྗོངས་ནག་ཆུ་ས་ཁུལ་གྱི་སོག་རྫོང་ཞེས་པའི་མངའ་ཁོངས་སུ་རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་བགྲང་བྱ་སོ་དྲུག་པ་ཆུ་ཕོ་སྟག་གི་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༣༠༢)ལ་སྐུ་ཡི་མཚན་དཔེ་མངོན་པར་བཞད།[27]

སྐུ་གཞོན་ནུའི་དུས་ནས་སྐྱེས་སྟོབས་ཀྱི་རིག་པའི་དབལ་ཁ་རབ་ཏུ་རྣོ་བས་གཞུང་ལུགས་ཀུན་ལ་བློ་གྲོས་ཀྱི་མིག་རྒྱ་རབ་ཏུ་ཡངས་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར།

དགུང་གྲངས་བཅོ་བརྒྱད་[28]བཞེས་སྟེང་སྔོན་ནས་ལས་སྨོན་བཟང་པོའི་འཕྲོ་སད་དེ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་རྩ་བའི་གདན་ས་ཆེན་མོ་གཡས་རུའི་དབེན་ས་ལ་གྲྭ་སར་ཕེབས་ཏེ་གཡས་རུའི་སྟོན་པ་བཅུ་གཉིས་པ་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་དྲུང་དུ་རབ་བྱུང་གཙང་གཙུག་གི་སྡོམ་པ་བཞེས་ནས་ཚུལ་མིང་ལ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་བྱ་བར་གསོལ།

དེ་ནས་བོན་གྱི་འདུས་སྡེ་ཆེན་མོ་གཡས་རུ་དབེན་ས་ཁ་ཞེས་དགེ་འདུན་བདུན་སྟོང་ཙམ་འཚོགས་ནས་འཆད་རྩོད་རྩོམ་གསུམ་གྱིས་དུས་འདའ་བཞིན་ཡོད་པའི་དབུས་སུ་ཁོང་གིས་ཀྱང་གབ་མཛོད་ས་གསུམ་དང་༌། དབུ་ཚད་ཕར་ཕྱིན་སོགས་སྡེ་སྣོད་ཀུན་ལ་འཆད་ཉན་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་པ་མཛད་ནས་ཏྲེ་སྟོན་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་དང་ལྷན་དུ་ཚོགས་ཀྱི་དབུས་སུ་ལུང་རིག་རྩོད་པ་བྱས་ཏེ་ཐེ་ཚོམ་དང་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་རྩ་བ་དྲུངས་ནས་བཅད་ཅིང་གྲུབ་མཐའི་ཤེས་བྱ་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུའི་ཕ་རོལ་ཏུ་སོན་པས་རུ་བཞི་གངས་ཅན་བོད་ཁམས་ལ་མཁས་པའི་གྲགས་པ་རབ་ཏུ་རྒྱས།

དེ་ནས་བྲུ་ཡི་མཁན་པོ་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་དང་ཨུ་སྐྱུ་གྲགས་པ་འོད་ཟེར། གཉན་སྟོན་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་བཅས་མཁན་སློབ་དཔང་གསུམ་དང་དགེ་སློང་བརྒྱ་ཕྲག་འཛོམས་པའི་དབུས་སུ་དག་པ་དྲང་སྲོང་གི་ཁྲིམས་བསྙེན་རྫོགས་ཀྱི་སྡོམ་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ཞུས་ཏེ་མཚན་ལ་སོག་བཙུན་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་གསོལ། དེ་ནས་བཟུང་ཏེ་ཇི་སྲིད་འཚོ་བའི་བར་དུ་སྡོམ་ཁྲིམས་དྲི་མས་མ་གོས་པར་སྤྱན་འབྲས་བཞིན་དུ་བསྲུང་སྟེ་བདེར་གཤེགས་གཙོ་བོ་བཞི་ཡིས་ཞལ་ཡང་གཟིགས་པར་གསུངས།[29]

ཁྱད་པར་དུ་རྩ་བའི་བླ་མ་བྲུ་སྟོན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་དྲུང་དུ་ཞང་བོད་ཐུན་མོང་གི་རིག་གནས་སུམ་རྟགས་དག་གསུམ་དང་སྒྲ་སྙན་སྨན་རྩིས་སོགས་དང་༌། གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་མདོ་སྔགས་རྫོགས་གསུམ་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་དང་རིམ་གཉིས་བསྐྱེད་རྫོགས་ཟབ་མོའི་ཉམས་ལེན་སོགས་ཐུགས་དམ་ཉམས་བཞེས་མཐིལ་ཕྱིན་མཛད་དེ་མཐར་གདན་ས་ཆེན་མོ་དེ་རུ་རབ་འབྱམས་པ་ཆེན་མོའི་ཅོད་པན་བཞེས་ཏེ་ལུང་རྟོགས་བོན་གྱིས་ཐུགས་རྒྱུད་རབ་ཏུ་བལྟམས་ཤིང་མཁས་དང་གྲུབ་པས་གཞན་དོན་རྒྱ་ཆེན་ནུས་པ་བྱུང་སྟེ་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་སྙན་པའི་གྲགས་པ་བོད་ཡུལ་རུ་བཞི་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའོ།

དེ་སྐབས་བྲུ་གཤེན་བསོད་རྒྱལ་རྣམ་གཉིས་དང་ཨུ་སྐྱུ་གྲགས་པ་འོད་ཟེར། གཉན་སྟོན་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་རྩ་བའི་བླ་མ་ཀུན་གྱིས་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་ཀླུ་གྲུབ་(བོན་)ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོའི་སྤྲུལ་པར་ལུང་བསྟན་ཅིང་ལྷ་ཁང་བྱ་འདབས་སུམ་བརྩེགས་ཁྱུང་མགུར་ཅན་ཞིག་དང་གཞན་ཡང་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་མང་དུ་གནང་སྟེ་ཁྱོད་ཀྱི་འགྲོ་དོན་བསྟན་པ་མདོ་ཁམས་སྨད་ཕྱོགས་ན་ཡོད་ཅེས་བཀའ་ལུང་སྔ་ཕྱི་ཀུན་ཏུ་གནང་བ་དང་དེ་བཞིན་སྲིད་རྒྱལ་ཡེ་ཤེས་དབལ་མོའི་ཞལ་སྔ་ནས་‘‘འདི་ནས་ཤར་ཕྱོགས་གེ་སར་ཕྲོམ་གྱི་སྨད། །ཙོང་ཁའི་ཡུལ་དུ་གཡུང་དྲུང་བོན་བསྟན་གྱི། །བརྒྱུད་པ་དུས་མཐའི་བར་དུ་འཛིན་ནུས་པའི། །རྟེན་འབྲེལ་སྒོ་མོ་དེང་འདིར་ཤར་ཡོད།’’ ཅེས་མཁའ་འགྲོས་ལུང་བསྟན་ཡང་ཡང་བྱུང་ཡོད།ཅེས་སྦྲ་གསར་བླ་མའི་རྣམ་ཐར་[30]ལས་གསལ་ཡོད།

དེ་བཞིན་ཁོང་གིས་ཀྱང་རྩ་བའི་བླ་མ་དང་མཁའ་འགྲོས་ལུང་བསྟན་ཡང་ཡང་གནང་བ་ཇི་བཞིན་དུ་བྱང་ཕྱོགས་མདོ་ཁམས་སྨད་ཀྱི་གདུལ་དཀའི་མགྲོན་པོ་ཐུགས་ལ་བཅགས་ཏེ་སྐུ་འཁོར་མང་པོ་རུ་བཞི་བོད་ཡུལ་ནས་མདོ་སྨད་དུ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པ་དང་འགྲོ་བ་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་དུ་ལམ་ལ་ཆས། དང་པོ་ཧོར་སོག་སྡེ་ཨ་ཆེན་ཐང་ནས་བྱང་ལམ་བརྒྱུད་དེ་བཤུལ་རིང་ལམ་ལ་དཀའ་བ་དུ་མ་སྤྱད་མཐར། གེ་སར་ཕྲོམ་གྱི་ཡུལ་མཚོ་ཆེན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོ་[31]ཞེས་གྲགས་པ་ས་གསུམ་ན་སྐྱོམ་པ་གང་དེའི་ཉེ་ཕྱོགས་ཨ་མདོ་ཙོང་ཁའི་སྐྱེས་རི་གཉན་པོ་ཞེས་པའི་ལྷོ་ངོས་སུ་དྭངས་གསལ་གྱི་རྨ་ཆུ་སྔོན་མོ་ལྷོད་ཀྱིས་འབབ་པའི་དལ་ཁུགས་སུ་ཁྲི་ཀ་གཡང་ལུང་ར་གསུམ་ཡོད་པ་ལས་གཡང་ལུང་དབུས་མ་སྟོང་ཆེ་སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆར། ལྷ་དང་བླ་མའི་ལུང་བསྟན་དང་སྔོན་མའི་སྨོན་ལམ་བཟང་པོའི་ཉེར་ལེན་བཅས་ཀྱི་སྟོབས་ལ་བརྟེན་སྟོན་པའི་ཞབས་འབྲེང་སྐུ་གཡོག་འཁོར་དང་བཅས་པ་ལམ་འཕྲང་དུ་མི་མཐུན་པའི་གྱ་ཉེ་ཅི་ཡང་མ་བྱུང་བར་ཡུལ་འདིར་སླེབས་པ་དང་༌། སྔར་གཡས་རུ་དབེན་ས་ཁ་ནས་རྩ་བའི་བླ་མ་རྣམ་གསུམ་གྱིས་གནང་བའི་རྟེན་གསུམ་རྣམས་དང་སྲུང་མའི་རྟེན་རྫས་སོགས་བཀལ་བའི་དྲེའུ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ས་ལ་ཉལ་ནས་ཅི་ལྟར་བྱས་ཀྱང་ལངས་དུ་མ་འདོད་པའི་ཚེ། དེ་ནས་ཁོང་གིས་སྔར་བླ་མ་དང་མཁའ་འགྲོའི་ལུང་བསྟན་ལས་བསྟན་པ་འཛུགས་པའི་ས་གནས་དེ་ལ་ཕྱིན་པའི་ཚེ་ཁྱོད་ལ་རྟགས་དང་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་མཚན་མ་འབྱུང་གསུངས་པ་དེ་འདི་ཡིན་དགོངས་ནས་ས་གནས་དེ་རུ་གནས་གཞི་བཏིངས་ཤིང་ཐུགས་དགོངས་དལ་ལྷོད་དུ་ཕབ་ཏེ་བཞུགས་པར་གསུངས།

དེ་ནས་ཡུན་རིང་མ་སོང་བར་ཁོང་གིས་རྩ་བའི་བླ་མ་རྣམས་ཀྱི་ཞལ་བཀོད་ཇི་བཞིན་དུ་བཞུགས་གནས་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་བཞེངས་པར་དགོངས་ནས་ས་གནས་བཙལ་ཞིང་ས་དཔྱད་བརྟགས་ཞིབ་གནང་སྐབས་སུ་‘‘གཡུ་འབྲུག་མཚོ་ལ་ཉལ་འདྲའི་ར་བར་”[32]དུ་དགོན་པ་བཏབ་ན་བསྟན་པ་ཡུན་རིང་དུས་མཐའི་བར་དུ་གནས་པའི་རྟགས་དང་མཚན་མ་སྣ་ཚོགས་བྱུང་བ་ལ་བརྟེན་བཀྲ་ཤིས་རྟེན་འབྲེལ་འགྲིག་ནས་ས་གནས་དེ་ལ་ཁོང་གིས་ས་འདུལ་གནང་སྟེ་ཤིང་ཆ་རྣམས་ཀ་རོན་ཕུ་ནས་བཅད་ཅིང་རྫུ་འཕྲུལ་རྩལ་གྱི་སྒོ་ནས་དྲག་ཆར་ཕབ་སྟེ་ཤིང་ཆ་རྣམས་ཆུ་ལ་བསྐུར་ཏེ་འཁྱེར་སྐབས་ཀ་རོན་ཕུ་ན་བཞུགས་པའི་གྲུབ་ཆེན་གཅོད་པ་ཞལ་རིང་ཟེར་པ་ཞིག་ཕྲག་དོག་སྐྱེས་ཏེ་རྣམ་གཉིས་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྩལ་འགྲན་པའི་སྐོར་ཨ་ལགས་སྦྲ་གསར་གྱི་རང་རྣམ་དུ་གསལ་བ་[33]བཞིན་འདིར་ཡིག་ཚོགས་ལ་ཅུང་དོགས་འཇིགས་བྱུང་ནས་མ་བཀོད།

དེ་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་སོགས་གསར་བཞེངས་གྲུབ་པ་དང་རབ་བྱུང་སེར་བཙུན་གྱི་སྡེ་ཡང་མང་དུ་འཕེལ་ཏེ་<<མདོ་གཡུང་དྲུང་ཀློང་རྒྱས་>>དང་<<ཁྲོ་བོ་ངོ་མཚར་རྒྱས་པ>>གཙོས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་ཆོ་ག་རྣམས་ཀྱི་འདོན་དབྱངས་གྲྭ་སའི་ལུགས་བཞིན་སྤེལ་ཏེ་ཡུལ་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་གཡུང་དྲུང་བོན་ལ་དད་པས་བན་བཙུན་འགའ་རེ་ཕྲག་དོག་སྐྱེས་པ་དང་གུ་རུ་ཆོས་ལྡན་ཞེས་པའི་བན་བཙུན་གྱིས་སྟོང་ཆེ་སྟོན་པའི་ལྷ་ཁང་ལ་བལྟ་རུ་བྱོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་[34] སོགས་ཀྱང་ཡོད།

གསུང་རྩོམ་གྱི་སྐོར་ལ་<<བྱང་ཆུབ་ལམ་གྱི་རིམ་པ་>>དང་་།  <<རིམ་གཉིས་བསྐྱེད་རྫོགས་ཟབ་མོའི་ཉམས་ལེན་>>སྐོར་སོགས་གསུང་རྩོམ་ཡང་མང་པོ་ཡོད། མདོར་ན་སྐུ་ཚེ་གང་བོར་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པ་ལ་སྨན་པའི་ལས་དོན་ཁོ་ནར་གཞོལ་ཞིང་ཐུགས་མཐུན་ཁྲིམས་གཙང་གི་ངོས་ནས་དགེ་སྦྱོར་ལ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་འདྲིས་པར་བྱས་ནས་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་བྱ་བ་རླབས་ཆེན་མཛད་དེ་མཐར་དགུང་ལོ་གྱ་བཞིའི་སྟེང་དགོངས་པ་ཞི་དབྱིངས་སུ་བསྡུས་པའི་མཛད་རྣམ་མདོར་བསྡུས་སུ་བཀོད་པ་འདི་ཡང་གཙོ་བོ་སྦྲ་གསར་བླ་མའི་རང་རྣམ་ལ་ཁུངས་གཏུགས་ཏེ་སྦྱར་བ་ཡིན། །

གཉིས་པ་སོག་སྟོན་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན། གསུམ་པ་སོག་སྟོན་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན། བཞི་པ་སོག་སྟོན་ནམ་མཁའ་ཚུལ་ཁྲིམས་སོགས། ལྔ་པ་སོག་སྟོན་ཡོན་ཏན་རྒྱལ་མཚན། དྲུག་པ་སོག་སྟོན་བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས། བདུན་པ་སོག་སྟོན་ཡེ་ཤེས་བློ་གྲོས་དང་བཞི་ནི་ཁམས་ལྗོངས་སོག་སྡེ་རུ་འཁྲུངས།  བརྒྱད་པ་ཁྱུང་མོ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡེ་ཤེས་མཆོག་ནི་ཡུལ་མདོ་སྨད་ཀྱི་མཚོ་སྔོན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཁྲི་ཀ་གསེར་མོ་ལྗོངས་རྨ་ཀླུང་སྔོན་མོ་མཁའ་ལ་རྩེན་པའི་གཡས་ཕྱོགས་སུ་བཀྲ་ཤིས་པའི་རྟགས་མཚན་དུ་མ་དང་བཅས་ཏེ་སྐུ་མཆོག་མངོན་པར་བལྟམས།

སྐུ་ཕྲེང་འདི་ལ་གོང་མ་ཧྲོན་ཏོས་ཀྱི་བཀའ་ལུང་ཟབ་མོས་བོན་གྱི་བདག་པོར་མངའ་གསོལ་ཏེ་གསེར་ཡིག་གནང་རབས་ཀྱང་ཡོད། དགུ་པ་ཁྱུང་མོ་ཀུན་བཟང་ཡེ་ཤེས་མཆོག་ཡུལ་མདོ་སྨད་མཚོ་ཆེན་སྔོན་པོའི་བྱང་རྒྱུད་དུ་འཁྲུངས་ཤིང་སྐུ་ན་ཆུང་དུས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ། ཡོན་ཏན་ཀུན་གྱི་གཞི་མ་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་ཆོ་ག་ཕྱག་ལེན་སོགས་ཚེགས་མེད་དུ་མཁྱེན་པར་མཛད།

སྤྱིར་སངས་རྒྱས་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པ་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་མདོ་སྨད་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་པ་འདི་ཧ་ཅང་ཉག་ཕྲ་བའི་སྐབས་བབ་ཀྱི་གནས་ཚུལ་སོགས་ལ་ཆེད་དུ་དགོངས་པ་རྒྱ་ཆེན་གནང་སྟེ། ཟབ་རྒྱས་བླ་མེད་རྫོགས་པ་ཆེན་པོའི་ལྟ་སྤྱོད་སོགས་ལ་ཉམས་ལེན་གནད་དུ་ཁེལ་བར་མཛད་ཅིང༌་། མཐར་འཕོ་ཆེན་གྲོང་འཇུག་གི་གདམས་པ་ལ་ཉམས་ལེན་མཐའ་རུ་སོན་ཞིང་དགུང་གྲངས་དྲུག་ཅུའི་སྟེང༌། འཕོ་བ་གྲོང་འཇུག་གི་གདམས་པ་ཟབ་མོའི་ཉམས་ལེན་ཕུལ་ཕྱིན་གྱི་བརྡ་རུ།  དགོས་པ་དང་རྒྱུ་མཚན་དུ་མ་ཞིག་ལ་དམིགས་ཏེ་རྒྱ་ནག་ལ་འཕོ་བ་གྲོང་འཇུག་མཛད་[35] ཅིང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་དང་ཕྱོགས་མེད་ཀྱི་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེན་བསྐྱངས། བཅུ་པ་ཁྱུང་མོ་ཉི་མ་དབང་རྒྱལ་མཆོག་དང་༌། བཅུ་གཅིག་པ་བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས། བཅུ་གཉིས་པ་ཉི་མ་རྒྱལ་མཚན། བཅུ་གསུམ་པ་གྲུབ་དབང་ཉི་མ། བཅུ་བཞི་པ་བསྟན་པ་བློ་གྲོས། བཅོ་ལྔ་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡེ་ཤེས། བཅུ་དྲུག་པ་བསྟན་འཛིན་དབང་རྒྱལ། བཅུ་བདུན་པ་མཚན་ལྡན་བློ་གྲོས། བཅོ་བརྒྱད་པ་བསྟན་འཛིན་ཡེ་ཤེས་བཅས་ནི་རྒྱ་ནག་ལ་འཕོ་བ་གྲོང་འཇུག་མཛད་པས་རྒྱ་རིགས་རྐྱང་བ་ཡིན་པ་དང་༌། འཁྲུངས་ཡུལ་ཡང་མདོ་སྨད་མཚོ་སྔོན་པོའི་བྱང་རྒྱུད་དང༌། ལྷོ་ངོས་སོགས་ཡིན་རབས་བཤད། བཅུ་དགུ་པ་ཁྱུང་མོ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་ཡང་ཁྲི་ཀའི་བེ་རྒྱ་གོང་མ་རུ་འཁྲུངས། ཉི་ཤུ་པ་ཁྱུང་མོ་གཡུང་དྲུང་རྣམ་རྒྱལ་མཆོག་ཀྱང་ཡུལ་མདོ་སྨད་ཀྱི་རྨ་ཀླུང་ཁྲི་ཀའི་ཁྲེ་ཙེ་ཞོལ་མ་ཞེས་པའི་ས་གནས་དེ་རུ་ཝང་ཐོན་ཀྲང་ཀྱཱ་(王团长家)ཞེས་པའི་རྒྱའི་དུད་ཁྱིམ་ཞིག་ཏུ་སྐུ་འཁྲུངས། ཉེར་གཅིག་པ་ཁྱུང་མོ་བསྟན་པ་བློ་གྲོས་[36]མཆོག་ནི་ཁྲི་ཀ་གསེར་མོ་ལྗོངས་ཀྱི་ཆར་གཏོགས་བོན་པོའི་གདོང་སྣ་[37]ཞེས་པའི་གནས་མཆོག་ཡིད་དུ་འོང་བའི་ཞིང་ཁམས་དེ་རུ་ལྷ་ཁང་གཉེར་བ་ཚང་ཞེས་པའི་རྒྱའི་དུད་ཁྱིམ་ཞིག་ཏུ་སྐུ་མཆོག་མངོན་པར་བལྟམས།

སྐུ་རབས་ཉེར་གཅིག་པ་འདི་ཚང་ལ་དགོས་དབང་གིས་གྲོང་འཇུག་མ་ཡིན་པའི་ཡང་སྤྲུལ་ཞིག་དང་གྲོང་འཇུག་གི་སྤྲུལ་སྐུ་གཅིག་དང་གཉིས་ཡོད། གྲོང་འཇུག་མ་ཡིན་པའི་སྤྲུལ་སྐུ་ནི་མདོ་སྨད་རྔ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་འོབས་བླ་བྲང་དུ་འཁྲུངས་ཤིང་མཚན་ལ་༧ཁྱུང་མོ་རྒྱ་འོབས་བསྟན་འཛིན་དབང་རྒྱལ་ཞེས་གྲགས་པ་རྒྱལ་བ་གཤེན་གྱི་གདན་ས་ཆེན་མོ་སྣང་ཞིག་དགོན་ཆེན་གྱི་རྒྱལ་ཚབ་མཛད་ཅིང༌། ཞར་དུ་ཁྱུང་མོ་དགོན་འདི་ལ་ཡང་ཐུགས་འཁུར་བླ་ན་མེད་པ་གནང་བཞིན། སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་བོར་བསྟན་པའི་ལས་དོན་ཁོ་ན་ལ་གཞོལ་བ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་རྒྱས་པ་གཞན་དུ་གསལ། ཉེར་གཉིས་པ་ཁྱུང་མོ་སྒྲོལ་པ་མཐར་ཕྱིན་[38]མཆོག་ནི་སྐུ་གོང་མའི་གྲོང་འཇུག་གི་སྤྲུལ་སྐུ་ཡིན་ལ་མདོ་སྨད་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྟེ་གནས་སུ་གྱུར་བ་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་ཞེས་འབོད་པའི་ཙོང་ལ་རིང་མོའི་འགྲམ་རྒྱུད་ཅིག་ཏུ།  ལིག་ཀྱཱ་ཙེ(刘家在)ཞེས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ཁྱིམ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་ཡབ་ཡུམ་དགེ་སེམས་ཅན་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ། བོད་རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་པའི་བགྲང་བྱ་ཞེ་གཉིས་པ་ས་ཕོ་སྤྲེལ་གྱི་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༩༠༨)ཀྱི་ལོ་ལ་མཚན་དཔེ་ལྷུན་རྫོགས་ཀྱི་གཟུགས་སྐུའི་བཀོད་པ་འགྲོ་བ་མི་ཡི་ཚུལ་དུ་བཀྲ་ཤིས་དགེ་མཚན་གྱི་ལྟས་བཟང་དུ་མ་དང་བཅས་ཏེ་ཡངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་སུ་འཁྲུངས། རུས་རྒྱ་རིགས་སུ་གཏོགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཆུང་དུས་ཀྱི་མཚན་ལ་ལིག་ཏེན་ཁོས་(刘定贵)ཞེས་གསོལ། དགུང་གྲངས་དགུའི་སྟེང་ནས་རྒྱ་ནག་གི་སློབ་ཆུང་དུ་བསྐྱོད་ཅིང་རྒྱའི་སྐད་ཡིག་སོགས་ལ་སྦྱངས་བ་ལྷོད་མེད་མཛད་དེ་མཐར་མཚོ་སྔོན་བོད་སོག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་ནས་མཐར་ཕྱིན་མཛད།

ཁྱུང་མོ་སྤྲུལ་སྐུ་རྣམ་གཉིས།

དགུང་གྲངས་ཉེར་ལྔ་ལ་སྲིད་གཞུང་ནས་ལས་བགོ་མཛད་དེ་ཁྲི་ཀ་རྫོང་གི་ཁོངས་གཏོགས་དཀར་བརྗིད་ཅེས་པའི་ས་ཆ་དེ་རུ་གཡུ་རྩ་མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང༌། སྤྱིར་བླ་མ་འདིའི་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ཀུན་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་བོན་ངོ་མཚར་བ་ཞིག་རང་ཆས་སུ་ཡོད་པ་ནི་འཕོ་ཆེན་གྲོང་འཇུག་གི་གདམས་པ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ཡོད་པ་དེ་ཡིན་པས། སྐུ་ཕྲེང་ཉེར་གཉིས་པ་འདི་ཚང་ཡང་དགུང་གྲངས་ཉེར་བདུན་ཏེ། ཕྱི་ལོ་(༡༩༣༥)ལོ་ལ་སྐུ་གོང་མས་འཕོ་ཆེན་གྲོང་འཇུག་གི་གདམས་པ་ཟབ་མོ་ཕྱག་ལེན་དུ་བསྟར། ཉེར་གསུམ་པ་ཁྱུང་མོ་སྐལ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ནམ་ཁྱུང་མོ་སྟོབས་ལྡན་དབང་ཕྱུག་མཆོག་ནི། བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་བགྲང་བྱ་བཞི་བཅུ་པ་ཟིལ་གནོན་ཞེས་པ་མེ་རྟ་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༩༦༦)ལོ་བོད་ཟླ་བཞི་པ་ས་ག་ཟླ་བའི་དཀར་ཕྱོགས་ཚེས་པ་གཉིས་ལ་མཚན་དཔེའི་མེ་ཏོག་མངོན་པར་བཞད། ཐོག་མའི་མཚན་ལ་སྟོབས་ལྡན་དབང་ཕྱུག་ཅེས་སུ་གསོལ།

བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་བདུན་པའི་ཤིང་ཕོ་ཁྱི་ཡི་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༩༩༤)དགུང་གྲངས་ཉེར་དགུའི་[39]སྟེང་གཞི་ནས་གོང་རིམ་གྱི་སྡེ་ཁག་ནས་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་བླ་མ་ཁྱུང་མོ་རྒྱ་ནག་འཕོ་བ་གྲོང་འཇུག་གི་ཡང་སྤྲུལ་ཉེར་གསུམ་པར་ངོས་ལེན་ཚད་ལྡན་གྱི་ཆོག་མཆན་དཔང་ཡིག་གནང་བ་ལ་བརྟེན། བཀྲ་ཤིས་ཁྲི་བཞེངས་ཀྱི་ཆོ་ག་རྒྱས་འབུལ་སྐབས་ཐུགས་འགན་ཡོངས་སུ་བཞེས་ཏེ་བཀའ་སློབ་ཟབ་རྒྱས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་བླ་མེད་བསྐྱངས། དེ་ནས་བཟུང་ཁྱུང་མོ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་དུ་དགོན་བདག་གི་ཞལ་བཞེས་མཛད་དེ་དགོན་པའི་བཅའ་སྒྲིག་ཕྱག་སྲོལ་སོགས་སྔར་སྲོལ་བཞིན་བསྐྱངས་ཤིང༌། གཞན་ཡང་གྲྭ་ས་གོང་མའི་ལུགས་ཀྱི་ཕྱག་སྲོལ་བཟང་པོ་རྣམས་མི་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་དང་ཉམས་པ་སླར་གསོའི་མཛད་འཕྲིན་ངལ་མེད་དུ་བསྐྱངས་བཞིན་པའི་སྐབས་སོ།།

༥ གཞུ་མོ་བརྒྱད་ཅུ་བྱིན་ནས་དགོན་གནས་འཕོ་འགྱུར་དུ་ཕྱིན་པའི་སྐོར་དཔྱད་པ།

དེ་ཡང་འདས་པའི་ལོ་ངོ་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་གི་སྔོན་དུ་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ནང་དུ། ཞུ་སྐྱེ་སེ་སྨྲ་བའི་སེང་གེ་ཆེན་པོའི་སྲས་ཞུ་སྒོམ་འཁྲུལ་ཞིག་ཆེན་པོའི་དངོས་སློབ། རྩེ་ཞིག་སྟོང་ཉིད་བྱ་འཕུར་གྱི་གདུང་འཛིན་ཚད་ལྡན་གྱི་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་ཨ་ལགས་ཤེས་རབ་ཅེས་པས་གེ་སར་ཕྲོམ་གྱི་རྒྱལ་ཁམས་སུ་གྲགས་པ། ཡུལ་མདོ་སྨད་དུ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པ་དར་སྤེལ་དང་ཕྱོགས་མེད་ཀྱི་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེན་མཛད་པའི་མཐར། རྨ་ཀླུང་སྔོན་མོ་དལ་གྱིས་ལྡང་བའི་ཁྲི་ཀ་སྟོང་ཆེ་ཞེས་པའི་ཕྱོགས་འདིར་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ཏེ་དབང་ལུང་ཁྲིད་གསུམ་གྱི་གདམས་པ་རིས་སུ་མ་ཆད་པར་གནང་པས། དད་ལྡན་སེར་སྐྱ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མས་བླ་མར་བཀུར་ཞིང་བསྙེན་བཀུར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་ཞུས་ཏེ་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེན་གྲུབ།

དེར་སྐབས་སུ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་འདི་ཉིད་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་མང་ཞིག་གིས་བརྟེན། ཅུང་ཉམས་རྒུད་དུ་གྱུར་ཡོད་སྟབས་ལྷ་སྡེ་མང་ཚོགས་མང་པོས་རེ་འདོད་བཞིན། བར་སྐབས་སུ་རྩེ་ཞིག་ཨ་ལགས་ཤེས་རབ་ཚང་ལ་སྐྱབས་ཞུས་བཞིན་ཁོང་གིས་སྟོང་ཆེ་ཤཀྱཱ་ཚང་ལ་གཞུ་མོ་[40]བརྒྱད་ཅུ་ཕུལ་ནས་དགོན་གནས་ཉོ་སྒྲུབ་མཛད་ཅིང་རྒྱབ་རི་གདུགས་ཆེན་ཕྱར་འདྲའི་ཡུ་བའི་ཐོག་ཏུ་བླ་བྲང་བཞེངས། དེའི་ཉེ་གམ་དུ་གསས་ཁང་དཀར་ནག་བཀྲ་གསལ་གླིང་འདི་རུ་དེང་འདིར་མངོན་སུམ་དུ་འཕོས་པ་ལྟ་བུའི་གསས་ཁང་སུམ་ཐོག་གཡུ་ཡི་རྒྱ་ཕིབས་ཅན་ཞིག་སྐྱེ་དགུའི་བསོད་ནམས་ཀྱི་དཔལ་དུ་བཞེངས་བསྐྲུན་མཛད།  ནང་བཞུགས་རྟེན་གྱི་ རྗེ་མཉམ་མེད་ཆེན་པོའི་སྐུ་དང༌་། གཤེན་རབ་རྣམ་པར་རྒྱལ་བ། ཡུམ་ཆེན་ཤེས་རབ་བྱམས་མ། གཞན་བོན་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་གྱི་སྐུ་བརྙན་ལྡེབས་རིས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ལེགས་སྒྲུབ་མཛད་ཅིང་སྐལ་ལྡན་གྱི་གྲྭ་སློབ་མང་དུ་འདུས་ཏེ། བཤད་སྒྲུབ་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་བསྟན་པ་དབྱར་གྱི་མཚོ་མོ་བཞིན་དུ་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད་དེ་‘‘འདུས་སྡེ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་’’ཞེས་གྲགས་པའི་སྙན་པ་དགུང་སྔོན་དབྱིངས་སུ་འཕུར།

དེ་ནས་ཨ་ལགས་ཤེས་རབ་ཁོང་གི་དབོན་པོ་དྲུང་རམས་པ་ཤེས་རབ་རྣམ་རྒྱལ་ལ་གཙང་ནས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་དཔལ་ལྡན་ཡེ་ཤེས་[41]ཀྱིས་བཀའ་ཤོག་གསེར་གྱི་ཐམ་ཀ་དང་བཅས་པ་གནང་སྟེ། མདོ་སྨད་ཕྱོགས་ཀྱི་གཡུང་དྲུང་བོན་སྡེ་ཁག་ཆེ་ཆུང་ཀུན་གྱི་བསྟན་པའི་བདག་པོ་ཁྱོད་ཡིན་ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་ཁོང་གིས་ཀྱང་ཁྲི་ཀ་སྟོང་ཆེ་དང༌་། དཔའ་ལུང་སྟོང་ཆུང༌། རེ་སྐོང་༌། རྩེ་དབུས་སོགས་ཀྱི་བོན་པོའི་དགོན་སྡེ་ཁག་ཀུན་ལ་བདག་གིར་མཛད་ནས་བསྟན་པའི་མཛད་འཕྲིན་རླབས་ཆེན་བགྱིས།  ཁྱད་པར་དུ་ཁྱུང་མོ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་འདི་ལ་རྒྱལ་ཆེན་ཤེལ་ཁྲབ་ཅན་གྱི་རྟེན་འཛུགས་མཛད་དེ་དཀོར་བདག་གི་སྲུང་མ་ལ་བསྐོས་ཏེ་བཀའ་བསྒོ་གནང་༌། གཞན་ཡང་དགོན་པ་འཛིན་སྐྱོང་གི་བྱ་བཞག་དང་ཚོགས་སྒྲིག་ལམ། འདོན་ཕྱག་ལེན་སོགས་ལ་ཐུགས་འཁུར་ཟབ་བཞེས་ཀྱིས་སྡེ་འདི་ལ་བཀའ་དྲིན་རྨད་དུ་བྱུང་རབས་སོགས་སྦྲ་གསར་བླ་མའི་རྣམ་ཐར་དུ་གསལ་ཡོད་[42]པས་གཟིགས་གནང་འཚལ་ཞུ།

དེ་ནས་མཉམ་མེད་རྣམ་སྤྲུལ་དུ་གྲགས་པའི་རྩེ་ཞིག་དྲུང་རམས་པ་ཤེས་རབ་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་སྐུ་རབས་གསུམ་གྱི་རྗེས་མ་སྤྲུལ་སྐུ་ཐེག་མཆོག་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས། ཁྱད་པར་དུ་སྟོང་ཆེ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་འདི་ལ་ཐུགས་འཁུར་གནང་སྟེ་གསས་ཁང་དང་ནང་རྟེན་ཀུན་ལ་སྔ་ཕྱི་ཀུན་ཏུ་ཞིག་གསོ་མཛད་ཅིང་དགོན་པའི་ཕྱི་ནང་གི་སྒྲིག་ཁྲིམས་ཐམས་ཅད་ལ་ག་དར་མཛད་དེ་བཀའ་དྲིན་ཆེན་པོས་བསྐྱངས།

དེ་རྗེས་རྩེ་ཞིག་འགྱུར་མེད་ཀུན་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་ཡང་སྲིད་རྩེ་ཞིག་སྤྲུལ་སྐུ་གཡུང་དྲུང་བསྟན་རྒྱས་ཞེས་པ་འཁྲུངས། ཁོང་གིས་ཀྱང་དགོན་སྡེ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་འདི་ལ་ཐུགས་འཁུར་ཟབ་བཞེས་མཛད་དེ་བཀའ་དྲིན་རབ་ཏུ་བསྐྱངས།

དེ་ནས་རྩེ་དབུས་ཆོས་རྗེ་རྒྱལ་བ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་པར་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་རིགས་སད་ཅིང་ཆུང་དུས་ནས་དགོངས་པ་མཁའ་ལྟར་དག་པའི་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱུང་༌། རེ་སྐོང་སྟོང་ཆེ་ལ་སོགས་པའི་བོན་སྡེ་ཀུན་ལ་འགྲོ་དོན་གང་འདུལ་དུ་མཛད་པའི་བཀའ་དྲིན་བསྐྱངས་པའོ།

༦ རིག་གསར་གྱི་སྔ་ཕྱིའི་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་དང་བརྟེན་པའི་སྐོར།

དང་པོ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོའི་ཆག་འཇིག་མ་བྱུང་སྔོན་གྱི་དགོན་པའི་ཕྱི་ཡི་བཀོད་པ་དང་ནང་གི་རྟེན་པའི་སྐོར་ནི། དེ་ཡང་དགོན་གནས་འཕོ་འགྱུར་དུ་ཕྱིན་པའི་རྗེས་སུ་བསྟན་པའི་གྲགས་པ་སྲིད་པའི་རྩེ་མོ་ལ་སྙེགས་པའི་བརྡ་རྟགས་སུ། དགོན་པའི་རྒྱབ་རི་སྨུག་པོ་གཡུང་དྲུང་འགྱུར་མེད་རྩལ་གྱི་དབུ་འཕངས་མཁའ་ལ་ཟུག་ཅིང་བརྗིད་ཉམས་དང་ལྡན་པ།  དེ་དང་འབྲེལ་བའི་བཀྲ་ཤིས་དགེ་མཚན་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་ཐང་ལ་བླ་བྲང་ཆེ་ཆུང་ལྔ་སྟེ། ཁྱུང་མོ་བླ་བྲང་དང་༌། རྩེ་དབུས་ཁྲི་པ། སྦྲ་གསར། མཁར་ནག  གསེར་ཁ་དང་བཞི་མཐའ་འཁོར་ན་གྲྭ་ཤག་མང་པོ་བཀྲ་ལམ་མེར་ཆགས་པའི་དབུས་ན། གསས་ཁང་ཆེན་མོ་བྱ་འདབས་སུམ་བརྩེགས་ལ་ཁྱུང་མགུར་ཁྱུང་མགོ་ཏོག་གིས་རབ་ཏུ་བརྒྱན་པའི་ཀ་རིང་བཞི་དང་ཀ་ཐུང་དུ་མས་འདེགས་པའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་མོ། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་ཁང་མིག་སུམ་ཅུ་དང་མཐོ་ཚད་ལ་སུམ་ཐོག བྱ་འདབས་སུམ་བརྩེགས་ཅན་སྟེང་དུ་ད་དུང་རིན་ཆེན་གཡུ་ལས་གྲུབ་པའི་རྒྱ་ཕིབས་དང་༌། གསེར་ཟངས་ཀྱིས་བྱས་པའི་སྤེན་རྒྱན་དང་མེ་ལོང༌་། རྒྱལ་མཚན་བོན་འཁོར། ཐབས་ཤེས་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་རི་དྭགས་བསེ་རུ་ཕོ་མོ་ཟུང་གཡས་གཡོན་ལ་མཛེས་པར་བརྒྱན་པ་སོགས། གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཕྱི་ཡི་བཀོད་པ་ནི་བརྗོད་ཡུལ་ལས་འདས་པ་བརྗིད་ཉམས་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོད་པར་བཤད།

གསས་ཁང་ནང་རྟེན་དུ་ཡང་གཙོ་བོ་རིན་ཆེན་སྨན་འདམ་ལས་གྲུབ་པའི་རྗེ་མཉམ་མེད་ཆེན་པོའི་སྐུ་བརྙན་ཁྲི་ཚད་དྲུག་ཅན་དང༌། ཀུན་བཟང་རྒྱལ་བ་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་བརྙན་ཆེན་མོ། ཡུམ་ཆེན་མོ་ཤེས་རབ་བྱམས་མ། གཤེན་རབ་རྣམ་པར་རྒྱལ་བ་སོགས་དང་་།  སྦྲ་གསར་པནྜི་ཏས་ཕྱག་བྲིས་གནང་བའི་ནུབ་ཕྱོགས་བདེ་བ་ཅན་ནམ་རྟག་གཟིགས་འོལ་མོ་ལུང་རིང་གི་ཞིང་བཀོད་ཆེན་མོ། འདི་ནི་ད་ལྟ་ཡང་རང་དགོན་ཁྱུང་མོ་དགོན་དུ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད། གཞན་ཡི་དམ་ཀུན་འདུས་དང་༌། སྲུང་མ་ཀུན་འདུས་ཀྱི་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ་སོགས་དང༌་། གསས་ཁང་གི་ཕྱི་འཁྱམས་སུ་སྒོ་སྲུང་རྒྱལ་ཆེན་སྡེ་བཞི་དང༌། སྲིད་པའི་འཁོར་ལོ། སྒྲ་དང་སྙན་ངག་སོགས་ཀྱི་ཀུན་བཟང་འཁོར་ལོ། གཞན་བོན་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་གྱི་ལྷ་ཚོགས་ཐམས་ཅད་ལོགས་ལ་ལྡེབས་སུ་བྲིས་ཡོད་པ་དང་བཅས་ཀྱི་རི་མོ་སྣ་ཚོགས་རྣམ་པར་མཛེས་པའི་ཚོགས་ཆེན་འདུ་ཁང་ཆེན་མོ་བརྗིད་ཉམས་ཀྱིས་ལྡན་པ་བལྟ་བའི་མི་ངོམས་པ་ཞིག་བཞེངས་བསྐྲུན་གྲུབ་ཡོད།

གཞན་ཡང་གཤེན་རབ་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་གསས་ཁང་དང་དུས་གསུམ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་སོགས་ཡོད།  གསུང་རྟེན་གྱི་སྐོར་ལ་ཡང་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་ཀྱི་བཀའ་དྲི་མ་མེད་པ་རིན་པོ་ཆེ་པོད་གྲངས་བརྒྱ་ཕྲག་གཅིག་དང་བརྒྱད་ཅུ་ཙམ་གྱི་བདག་ཉིད་ཅན་ཚར་གྲངས་གསུམ་དང་༌། བཀའ་བརྟེན་ཞེས་པ་བསྟན་པའི་གསལ་བྱེད་དུ་དམིགས་ཏེ་བསྡེབ་པའི་ཚིག་སྦྱོར་རྣམ་དག་པོད་གྲངས་གསུམ་བརྒྱ་བཞུགས། ཐུགས་རྟེན་གྱི་སྐོར་ལ་ཡང་ ‘‘གཤེན་རབ་ཐུན་རྡོ་’’ཟེར་བའི་རྟེན་ཁྱད་པར་ཅན་བཞུགས། དེ་མིན་ཁྱུང་མོའི་རྟེན་བང་ཁྲ་མོའི་ནང་དུ་དུག་ལྔ་རྩད་ནས་གཅོད་པའི་རལ་གྲི་ཡུ་བ་ནས་བླངས་པའི་རིང་སྲེལ་སྨུག་པོ་ཉི་མའི་འོད་མདངས་ཅན། ཁྱུང་པོ་གྱེར་ཟླ་མེད་ཀྱི་སྐུ་ལས་བྱོན་པའི་རིང་སྲེལ་དཀར་པོ།

ཁྲ་ཆགས་མེད་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་ཕྱག་ངྷར་སྟེང་ན་ཨ་ཡིག་དཀར་པོ་རང་བྱོན་ཅན་དང༌།གངས་ཅན་བསྟན་པའི་གཙུག་རྒྱན་གཤེན་མཁས་གྲུབ་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་གཟན། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་དང་རྟ་ཤོད་བུ་མོ་པད་མ་མཚོ་གཉིས་ཀྱིས་རྟ་ཤོད་ཐང་ནས་གདན་དྲངས་པའི་སྟོན་པའི་འཕེལ་གདུང་་། སེ་བོན་ཤ་རི་དབུ་ཆེན་གྱི་རིང་སྲེལ་དམར་མདངས་ཅན། རྩེ་ཞིག་དྲུང་རམས་པ་ཤེས་རབ་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་པད་ཞྭ། སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གི་‘‘ཆོས་གོས་ཉི་ཐིག་མ་’’སོགས་ཁྱོན་བསྡོམས་པའི་རྟེན་སྣ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ཡོད་ཅེས་<<ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་རྟེན་ཡིག་>>ལས་གསལ།

གཞན་ཡང་དགོན་པའི་བྱང་ངོས་སུ་གཡུང་དྲུང་བཀོད་ལེགས་ཀྱི་མཆོད་རྟེན་སོགས་མཆོད་རྟེན་ཆེན་པོ་བརྒྱད་བཟོས་བཀོད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བཅས། དགོན་པའི་ཕྱི་ནང་ཐམས་ཅད་བྱིན་རླབས་ཀྱི་གཟི་འོད་རབ་ཏུ་འབར་བའི་རྩ་ཆེན་གྱི་ཁྱད་ནོར་དུ་མས་བྱུར་བུར་བལྟམས་ཤིང་༌། སྐལ་ལྡན་སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས་ཁྲི་སྟོང་གི་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་བསགས་པའི་ཞིང་ས་གཤིན་པོ་རླན་བཤེར་དང་༌། དྲོད་ཁོལ་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོད་མོད། ཡིན་ནའང་ཧ་ཅང་བརྗོད་དཀའ་བའི་སྤྱི་མཐུན་གྱི་ལས་དབང་ཞིག་གིས་རིག་གསར་གྱི་སྐབས་རེ་འགའ་ཙམ་ལས་མེད་བརླག་ཏུ་གྱུར།

གཉིས་པ་རིག་གསར་གྱི་རྗེས་སུ་བསྐྱར་བཞེངས་མཛད་པའི་དགོན་པའི་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་དང་བརྟེན་པའི་སྐོར་བཤད་པ་ནི། བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་བགྲང་བྱ་ཆུ་མོ་ཕག་ལོ་སྟེ།  ཕྱི་ལོ་(༡༩༨༢)ལོ་ནས་བཟུང་སྟེ་སྤྱིར་བོད་ཡུལ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་དུ་དགོན་སྡེ་ཁག་སླར་གསོ་ཆོག་པའི་སྲིད་ཇུས་བཟང་པོ་ཞིག་གི་ཉི་འོད་འཕྲོས་པ་ནས། ཁྱུང་མོ་དགོན་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་འདི་ཡང་བསྐྱར་བཞེངས་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་དངོས་སུ་གནང་བ་ལ་བརྟེན། གཤེན་བསྟན་བོན་གྱི་སྒོ་མོ་སླར་ཡང་ཕྱེ་བའི་སྐལ་བཟང་བྱུང་བ་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་ཆོས་ལུགས་ལས་ཁུངས་ནས་དགོན་པ་དོན་དམ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་མི་སྣ་གྲྭ་བ་རྒན་རབས་པ་འགའ་བསྐོ་བཞག་མཛད། གཙུག་ལག་ཁང་ཐོག་བརྩེགས་གཉིས་དང་ལྡན་པ་གཡུ་ཡི་རྒྱ་ཕིབས་དང་༌། གསེར་གྱི་ཏོག་དང་རི་དྭགས་ཕོ་མོ། བོན་འཁོར་རྩེ་བརྒྱད་སོགས་ནམ་མཁའི་མཐོངས་དབྱིངས་སུ་མཛེས་པ། ཕྱོགས་བཞིར་གསེར་གྱི་རྒྱལ་མཚན་བཞིས་མཛེས་ཤིང་གཡེར་དྲིལ་གྱི་སྒྲ་དབྱངས་ལྷང་ལྷང་དུ་གྲགས་པ་བཅས་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་འགྲོ་བའི་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཞིང་དུ་བཞེངས་བསྐྲུན་གྲུབ་པ་དང་་། བོན་བཙུན་བཞི་བཅུ་ལྷག་སྔར་འདུས་ཀྱིས་དགོན་པའི་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་ཐམས་ཅད་ཞིག་གསོ་དང་བསྐྱར་བཞེངས་མཛད་ཡོད།

༧ དགོན་འདིའི་ད་ལྟའི་གནས་བབ་དང་འགན་འཁྲི།

དགོན་འདིར་ད་ལྟ་གྲྭ་བ་རྒན་གཞོན་དྲུག་ཅུ་ཙམ་ཡོད་པ་དང་ཕྱི་ལོ་(༢༠༠༠)ལོར་དེང་རབས་ཀྱི་རིག་པའི་འཆར་འགོད་ཀྱིས་རྒྱུ་ཨར་འདམ་སོགས་ཀྱིས་བྱས་པའི་ཚོགས་ཆེན་འདུ་ཁང་གསར་པ་ཞིག་གསར་བསྐྲུན་མཛད་པའི་དབུ་འཛུགས་གནང༌། ལོ་དེ་ནས་སྨན་རིའི་དགེ་བཤེས་བཟོད་པ་འགྱུར་མེད་གདན་དྲངས་ཏེ་སྒྲུབ་གྲྭ་བཙུགས་ནས་སློབ་ཁྲིད་དང་༌། སྔོན་འགྲོ་འབུམ་དགུ།  ཉམས་ལེན་སྒྲིབ་སྦྱོང་སོགས་ལོ་གསུམ་གྱི་འཆར་འགོད་གནང་༌། དགེ་སློབ་གཉིས་ཀྱི་འཚོ་བའི་མཐུན་རྐྱེན་ཆ་ཚང་བ་ཁྱུང་མོ་བླ་བྲང་ནས་གནང་བ་ཐོབ། དེ་མིན་གཞན་ད་རུང་ལོ་དེ་ནས་བཟུང་རང་དགོན་དུ་རྩོམ་རིག་སྣ་འཛོམས་ལོ་དེབ་<<ཁྱུང་སྐྱུགས་>>ཞེས་པའི་ལོ་དེབ་ཅིག་ཀྱང་ལོ་བསྟར་འདོན་སྤེལ་བྱ་རྒྱུར་གཏན་ཁེལ་མཛད།

ཕྱི་ལོ་(༢༠༠༢)ལོར་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་བསྐྲུན་མཛད་བཞིན་པ་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་ལེགས་པར་གྲུབ་ནས་འགྲུབ་སྟོན་སྒོ་འབྱེད་མཛད་སྒོ་སྤེལ། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༣ལོ་ནས་དགེ་བཤེས་བཟོད་པ་ལགས་ནས་བཤད་གྲྭ་གསར་འཛུགས་གནང་སྟེ། བསྡུས་གྲྭ་ནས་དབུ་འཛུགས་གནང་སྟེ། སློབ་ཡུན་ལོ་བཅུའི་རིང་ཡིན་པ་སོགས་སྒྲིག་གཞི་གཏན་ཁེལ་བཟོས། ཕྱི་ལོ(༢༠༠༥)ལོ་ནས་འཆར་འགོད་བྱས་པའི་<<ཁྱུང་མོ་དགེ་རྒྱས་སློབ་གླིང་>>ཞེས་པའི་སློབ་གྲྭ་དེ་དངོས་སུ་དབུ་འཛུགས་གནང་ཐུབ་པ་བྱུང་༌།  སློབ་གྲྭ་འདི་ཡང་ཁྱུང་མོ་སྐུ་ཕྲེང་ཉེར་གསུམ་པ་མཆོག་སྤྲུལ་སྟོབས་ལྡན་དབང་ཕྱུག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ཐུགས་བཀོད་འོག་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཞིང་༌། སློབ་གྲྭ་འདིར་གཙོ་བོ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་དཀའ་ངལ་ཅན་དང༌། དབུལ་ཁྱིམ་དུ་ལུས་པའི་བྱིས་པ། ཕ་མ་མེད་པའི་དྭ་ཕྲུག དབང་པོ་རྐང་ལག་སྐྱོན་ཅན་སོགས་ཀྱི་བྱིས་པ་རྣམས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པའི་བཅའ་སྡོད་སྒེར་གཉེར་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་ར་ཞིག་ཡིན་པར་བཤད།[43]

ཐོག་མར་སློབ་གྲྭ་འདི་ལ་ཡང་སློབ་མའི་འདུག་ཁང་དང་སློབ་ཁང་སོགས་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁང་པ་ཅི་ཡང་ཆ་རྐྱེན་གྱིས་མ་གྲུབ་སྟབས་དགོན་པའི་ཚོགས་ཁང་གི་ཡང་ཐོག་ཏུ་ཁང་མིག་ཁ་ཤས་གྲྭ་ཚང་གཞུང་ལ་གཡར་ཏེ། ཁང་མིག་དེ་དག་གནས་སྐབས་སུ་བེད་སྤྱད་ཀྱིས་སློབ་ཁང་བྱས་པ་དང་༌། སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ཀྱི་སྡོད་ཁང་ཡང་དམིགས་བསལ་གྱི་མ་གྲུབ་པར་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་གྲྭ་ཤག་ཁག་སོ་སོར་བགོ་བྱ་རྒྱབ་སྟེ་བསྡད་བཅུག་པ་ཡིན་པར་བཤད།

༨ དགོན་འདིའི་དུས་ཆེན་དང་སྒྲུབ་ཆེན་ཁག་གི་ངོ་སྤྲོད།

དང་པོ། རྒྱལ་བ་མཉམ་མེད་ཆེན་པོའི་དུས་ཆེན། དེ་ཡང་གྲྭ་སའི་ལུགས་སྲོལ་བཞིན་ལོ་བསྟར་ལོ་གསར་གྱི་དུས་སྟོན་ཆེན་མོར་རོལ་རྗེས་ཟླ་བ་དང་པོ་སྟག་གི་ཟླ་བ་རྩོད་བྲལ་གྱི་དཀར་ཕྱོགས་སྟེ། ཚེས་པ་བཞི་དང་ལྔ་གཉིས་ལ་ྋརྗེ་རྒྱལ་བ་གཉིས་པ་མཉམ་མེད་ཆེན་པོའི་དུས་ཆེན་ལ་འཚོགས་པ་རེད།  གཉིས་པ། རྣམ་མཁྱེན་སྟོན་པའི་དུས་ཆེན། བོད་ཟླ་དང་པོའི་ཚེས་པ་བཅུ་བཞི་དང་བཅོ་ལྔ་སྟེ་ཉིན་གཉིས་ལ་འཚོགས་པ་རེད། འདོན་ཆོག་མདོ་གཡུང་དྲུང་ཀློང་རྒྱས་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་ཞལ་ཕྱེ་བ་ཡིན། གསུམ་པ། རྒྱ་ལོའི་ཁྲོ་བརྒྱའི་སྒྲུབ་པ། སྤྱིར་རྒྱ་ལོའི་ཁྲོ་བརྒྱ་ཞེས་པའི་སྒྲུབ་ཆེན་འདི་སྟོང་ཆེ་བོན་རྩ་ཡོངས་ཀྱི་ལོ་གཅིག་གི་དམིགས་བསལ་གྱི་སྤྱི་རིམ་ཆེན་མོ་ཞིག་ཡིན། ཐོག་མར་རྒྱ་ལོའི་ཁྲོ་བརྒྱའི་སྒྲུབ་ཆེན་འདི་སྔ་རབས་གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་སྲོལ་ལྟར་རྒྱ་ཟླ་དང་པོ་ལ་ཁྲོ་བོ་བརྒྱ་འདོན་བྱེད་པའི་སྒྲུབ་པ་ཆེན་མོ་ཞིག་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་རྒྱ་ལོའི་ཁྲོ་བརྒྱ་ཞེས་བཏགས་པ་རེད།

བཞི་པ། རྣམ་རྒྱལ་སྟོང་མཆོད་ཆེན་མོ། དེ་ཡང་རྣམ་རྒྱལ་སྟོང་མཆོད་ཆེན་མོ་ཞེས་པའི་སྒྲུབ་མཆོད་འདི་ནི། བོད་ཟླ་བཞི་པའི་ཚེས་པ་དགུ་ནས་འཚོགས་དབུ་ཚུགས་པ་ཡིན། འདི་ཡང་ཀུན་མཁྱེན་ཉི་མས་མཛད་<<ཟིན་བྲིས་དྭངས་ཤེལ་མེ་ལོང་>>ལྟར་བཅའ་འགྲིག་འདོན་རིམ་ཐམས་ཅད་གྲྭ་ས་བྲུ་ཚང་གི་ལུགས་ཇི་བཞིན་དུ་ཡིན། ཉིན་རེ་བཞིན་ཆུ་ཚོད་ཀྱི་བབ་དང་བསྟུན་ཏེ་མཆོད་སྐོར་དྲུག་རེ་བྱས་ཏེ་མཆོད་སྐོར་ཉེར་གཅིག་པོ་ཡོངས་སུ་རྒྱས་པར་གྲུབ་རྗེས་ཚེས་པ་བཅོ་ལྔ་ཉིན་རྣམ་རྒྱལ་མཆོད་སྐོར་གྱི་སྦྱིན་བསྲེགས་ཆེན་མོ་བླུགས་ནས་ཕྱི་དྲོ་གཡང་སྒོ་བསྡམས་པ་དང༌་། བཟློག་པ་རྒྱག་པ་བཅས་མཇུག་ཏུ་བཀྲ་ཤིས་བསྔོ་སྨོན་གྱིས་རྒྱས་གདབ་སྟེ་མཇུག་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པར་བགྱིས་པ་ཡིན། ལྔ་པ། བརྒྱད་པའི་ཚོགས་འཁོར་ཆེན་མོ། ཡང་བརྒྱད་པའི་ཚོགས་འཁོར་ཞེས་པ་ཟླ་བ་བརྒྱད་པའི་ནང་ལ་སྒྲུབ་པའི་ཚོགས་འཁོར་ཞིག་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཟེར་བཞིན་ཡོད།

དྲུག་པ། བཅུ་པའི་གཤེན་གྱི་གར་འཆམ་ཆེན་མོ། བཅུ་པའི་གཤེན་གྱི་གར་འཆམ་ཆེན་མོ་ནི། བོད་ཟླ་བཅུ་པའི་ཚེས་ཉེར་གསུམ་ནས་ཉིན་བདུན་གྱི་རིང་ལ་ཡི་དམ་ཁྲོ་བོ་དང་ཡང་ན་སྟག་ལ་སྔོན་མ་ཕལ་ཆེར་མདོ་གཡུང་དྲུང་ཀློང་རྒྱས་ཡང་འདོན་སྲོལ་ཡོད།དབལ་གསས་གང་རུང་གི་སྒྲུབ་ཆེན་ཞིག་འཚོགས་ནས་ཚེས་ཉེར་དགུ་ཉིན་གཤེན་གྱི་གར་འཆམ་ཆེན་མོ་ཡིན། དེ་ཡང་འཆམ་སྣ་གཙོ་བོ་ནི་གཤེན་རབ་དགུ་འཆམ་དང་་། སྲིད་རྒྱལ་དུས་དྲུག བསྒྲལ་བསྟབ། རྣམ་བརྒྱད། བདུད་བཙན་དམར་ནག གཟེ་མ་འབྲུག་མགོ། གྱད་མོ་འབྲོང་མགོ། སྤར་མ་བྱིན་ཏེ། རྒྱལ་པོ་ཤེལ་ཁྲབ་ཅན། གཤིན་རྗེ་ཡབ་ཡུམ། རྨ་ཆེན་པོམ་ར་བཅས་ཡིན། གཞན་ཤྭ་འཆམ་དང་ཀེང་འཆམ་སོགས་བསྡོམས་འཆམ་སྣ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ཡོད། ཕྱི་དྲོ་ཟློག་པ་འཕངས་ཤིང་བཀྲ་ཤིས་གར་འཆམ་དང་བྲོ་བརྡུང་གིས་མཇུག་ཏུ་བཀྲ་ཤིས་ལྷ་རྒྱལ་འཐེན་སྟེ་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པར་བགྱིས་པ་བཅས་སོ། བདུན་པ། སྟོན་པའི་འདས་མཆོད་ཆེན་མོ། རྣམ་མཁྱེན་སྟོན་པའི་འདས་མཆོད་ཆེན་མོ་ནི། བོན་གྱི་རྩ་བའི་གདན་ས་ཆེན་མོ་གཙང་སྨན་རིའི་ལུགས་སྲོལ་ཇི་བཞིན་དུ་བོད་ཟླ་བཅུ་པའི་གནམ་སྟོང་ཉིན་འཚོགས་བཞིན་ཡོད། འདི་ཉིན་མདོ་གཡུང་དྲུང་ཀློང་རྒྱས་ཀྱི་ཆོ་ག་རྒྱས་འདོན་དང་ཕྱི་དྲོ་སེར་ཕྲེང་དང་དགོང་མོ་མར་མེ་གླིང་སྐོར་བསྐོར་བཞིན་ཡོད་པ་བཅས་ནི་སྔར་གྱི་ཕྱག་སྲོལ་འཁྲུལ་པ་མེད་པའི་རྒྱུན་མཛད་པ་ལགས་སོ། །

བརྒྱད་པ། ‘‘དུ་ཏྲི་སུ’’འི་སྒྲུབ་པ་ཆེན་མོ། ‘‘དུ་ཏྲི་སུ’’འི་སྒྲུབ་པ་ཆེན་མོ་ནི། བོད་ཟླ་བཅུ་གཅིག་པའི་ཚེས་པ་གཅིག་ནས་བཅོ་ལྔའི་བར་(སྔོན་མའི་དུས་སུ་ཚེས་པ་གཅིག་ནས་གནམ་སྟོང་བར་ཟླ་གཅིག་གི་རིང་ལ་འཚོགས་བཞིན་ཡོད་པར་བཤད།)འཚོགས་པའི་སྒྲུབ་པ་གྲགས་ཆེན་ཞིག་ཡིན། སྒྲུབ་པ་འདིའི་ནང་དུ་སྒྲུབ་མཚམས་བཅད་དེ་མཚམས་ཐོ་བཞག་པ་ནས་བཟུང་གཙོ་བོ་དུ་ཏྲི་སུའི་བསྙེན་པ་ཉིན་མཚན་ཁོར་མོ་ཡུག་ཏུ་ཐུན་སྔགས་མ་ཆད་པར་འདོན་དགོས་པ་དང༌། ད་དུང་ཉིན་རེར་མདོ་གཡུང་དྲུང་ཀློང་རྒྱས་ཀྱི་ཆོ་ག་རྒྱས་པ་ཚར་རེ་གསུངས་བཞིན་ཡོད། ཚེས་བཅོ་ལྔ་ཉིན་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་སྒོ་དབྱེ་སྟེ་དུ་ཏྲི་སུའི་སྒྲུབ་རིལ་ཆེན་མོ་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་སེར་སྐྱ་ཀུན་ལ་གནང་སྤེལ་མཛད་དེ་རྣམ་དཀར་དགེ་ལས་ཀྱི་ཡོ་ལང་རྒྱ་ཆེན་གྲུབ་སྟེ་ཕྱི་དྲོ་བཀྲ་ཤིས་སྨོན་ལམ་གསོལ་བཞིན་དམིགས་སུ་མེད་པའི་བསྔོ་སྨོན་གྱིས་མཇུག་གྲུབ་པ་མཛད་པའོ།།

དགུ་པ། དགུ་གཏོར་ཆེན་མོ། དགོན་པའི་དགུ་གཏོར་ཆེན་མོ་ནི། བོད་ཟླ་བཅུ་གཉིས་པའི་ཚེས་ཉེར་དགུ་ཉིན་ཡིན་ལ་དེའི་ཉིན་<<གཤིན་རྗེ་ནག་པོ་དྲུག་ཅུ་པའི་ཟན་གཏོར་ཆེན་མོ་>>ཞེས་པ་དེ་གྲྭ་ཚང་འདུས་མང་གིས་གསུངས་བཞིན། ཕྱི་དྲོ་ཡི་དམ་བཀའ་སྐྱོང་རྒྱས་པ་བསྐུལ་ཞིང་བཟློག་པ་འཕངས་ཚར་རྗེས་བཀྲ་ཤིས་ལྷ་རྒྱལ་གསོལ་ཞིང་༌། ཕྱྭ་ཚེ་གཡང་གི་སྒྲུབ་པ་སོགས་གྲུབ་རྗེས་ཚོགས་ཡོངས་སུ་གྲོལ་ཏེ་ལོ་གཅིག་གི་ལས་སྒྲུབ་ཐམས་ཅད་མཇུག་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པར་མཛད་པ་ཡིན།

༩ དགོན་འདིར་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་བླ་སྤྲུལ་ཁག་གི་ངོ་སྤྲོད།

མཁར་ནག་བླ་རབས་རིམ་བྱོན།

དང་པོ་མཁར་ནག་ཤེས་རབ་ཚུལ་ཁྲིམས་སམ་ཡོངས་གྲགས་ལ་མཁར་ནག་གྲུབ་ཆེན་དུ་གྲགས་པ་མཆོག་ནི།  བོད་རབ་བཅུ་གཉིས་པའི་སྟོད་ཙམ་ལ་ཁྲི་ཀ་སྟོང་ཆེ་སྟོད་ཕྱོགས་སུ་མཁར་ནག་[44]ཅེས་པའི་གནའ་མཁར་དེ་རུ་སྐུ་བལྟམས།  ཕྱིས་སུ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པར་སྒྲིག་ཞུགས་མཛད། རྩེ་ཞིག་དྲུང་རམས་པ་ཤེས་རབ་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་དྲུང་དུ་བོན་སྒོ་གསན། དགེ་ལྡན་པའི་དགོན་པ་ཨ་རིག་དགེ་བཤེས་རྒྱལ་མཚན་འོད་ཟེར་གྱིས་ཕྱག་བཏབ་པའི་རྭ་རྒྱ་དགོན་བཀྲ་ཤིས་ཀུན་བདེ་གླིང་ངམ་བཤད་སྒྲུབ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་ས་གནོད་ཆེ་བ་ལ་གྲུབ་ཆེན་ཚང་ཁོང་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཏེ་ས་འདུལ་མཛད་པ་སོགས་བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས་ཀྱི་<<དེབ་ཐེར་རྒྱ་མཚོ>>འམ་<<མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་>>དུ་གསལ་[45]བ་དེར་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེས་<<བསྟན་རྩིས་མུན་སེལ་སྒྲོན་མ་>>རུ་ཞལ་གསལ་དུ་གསུངས་བ་ལྟར་རོ། །

སྔ་ཕྱིར་མཛད་པའི་གསུངས་རྩོམ་གྱི་སྐོར་ལ་ཡང་<<མཁའ་འགྲོའི་གསང་གཅོད་ཡིད་བཞིན་ནོར་བུའི་གཡུག་ཆོས་>>དང་།<<གཤེན་རབ་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་ཆོག་སྒྲིག་ཤེལ་གྱི་ཕྲེང་བ།>> <<བསྟན་སྲུང་བྲག་བཙན་རྒྱལ་བའི་ལས་ཚོགས་སྤྱི་ལ་རྒྱུག་པའི་སྒྲུབ་གཞུང་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ།>> <<ཁྲོ་རྒྱལ་སྤྱི་འདུལ་གྱི་སྦྱིན་སྲེག>>  <<གཟའ་བཙན་གྱི་དུག་ཕྱུང་།>>སོགས་མང་དུ་ཡོད་མོད་ཞིབ་ཏུ་མཁར་ནག་ཡབ་སྲས་ཀྱི་གསུངས་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཉེ་ཆེར་མཁར་ནག་ཚང་ནས་དཔར་དུ་སྐྲུན་པའི་དཔེ་གཟུགས་མ་དེར་གཟིགས་གནང་འཚལ།

དངོས་སློབ་ཡང་སྐུ་ཚ་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ་དང་རྩེ་ཞིག་གྲུབ་ཆེན་འགྱུར་མེད་ཀུན་བཟང་རྒྱ་མཚོ་སོགས་མང་དུ་བྱུང་། མཁར་ནག་གྲུབ་ཆེན་ཞེས་གྲགས་སྙན་གྱི་རུ་དར་སྲིད་པའི་རྩེ་རུ་གཡོ་བར་གྱུར། མཐར་དགུང་གྲངས་བདུན་ཅུར་གཤེགས། མཁར་ནག་བླ་མ་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ། མཁར་ནག་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ་མཆོག་ཀྱང་ཁྲི་ཀ་སྟོང་ཆེ་ཞེས་པ་མཁར་ནག་གྲུབ་ཆེན་ཚང་གི་འཁྲུངས་གཞིས་སུ་སྐུ་བལྟམས། ཡོངས་གྲགས་སུ་མཁར་ནག་གྱེར་ཆེན་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ་ཅེས་པ་མཁར་ནག་གྲུབ་ཆེན་ཚང་གི་སྐུ་དབོན་ཡིན་པར་བཤད།

ཁོང་གི་གསུངས་སྐོར་ལ་གཙོ་བོ་འགའ་ཞིག་བགྲང་ན་<<གཤེན་གྱི་མཆོད་གཏོར་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུ་བསྔོ་བའི་ལས་བྱང་ཆོག་ཁྲིད་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་>>དང་་། <<དབང་ཆེན་འབུམ་པའི་བརྒྱུད་པའི་བླ་མ་རྣམས་ཀྱི་གསོལ་འདེབས། >> <<ཐུགས་རྗེ་བྱམ་མའི་ཐུན་ལས་>> ཞེས་གསད་ལས་ཀྱི་སྐོར་སོགས་ཡོད།  མཁར་ནག་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་གཡུང་དྲུང་ཡེ་ཤེས་[46]ནི་བཱ་ཡན་རྫོང་(དེང་སང་དཔའ་ལུང་རྫོང་ཟེར།)གི་མངའ་ཁོངས་སུ་སྟོང་ཆུང་ངམ་སྟོན་ཁྱུང་ཡང་ཟེར་བའི་ས་གནས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས།  ཆུང་དུས་ནས་སྐུ་གོང་མ་མཁར་ནག་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ་ཀྱི་སྤྲུལ་སྐུར་ངོས་འཛིན་མཛད་དེ་ཡུལ་ཁྲི་ཀ་ཁྱུང་མོ་དགོན་དུ་མཁར་ནག་བླ་མའི་ཁྲི་ལ་མངའ་གསོལ་མཛད་དེ་རྟེན་འབྲེལ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་མཛད་སྒོ་རྒྱ་ཆེན་ཞུས། མཁར་ནག་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་གཡུང་དྲུང་བསྟན་རྒྱལ་མཆོག་ནི་<<མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས་>>ཞེས་པ་ལས། ‘‘དེའི་སྤྲུལ་སྐུ་གཡུང་དྲུང་བསྟན་རྒྱལ་ནི་རྩེ་ཁོག་མག་གསར་ནས་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་ཞེ་གསུམ་བར་བཞུགས།’’[47] ཞེས་པ་ཙམ་ལས་ཁ་གསལ་ཅི་ཡང་མི་འདུག ཡིན་ནའང་ཉམས་མྱོང་ཅན་གྱི་རྒན་རབས་པ་དག་གི་ངག་སྒྲོས་ལྟར་ན་ཡུལ་རྩེ་ཁོག་ཟེར་བ་དེ་རུ་མག་གསར་ཟེར་བའི་གྲོང་སྡེ་ཞིག་སྔོན་མར་ཡོད། ཕྱིས་སུ་རྐྱེན་དབང་གིས་གནས་སྤོར་དགོས་བྱུང་ཏེ་ཁྱུང་མཆུ་རྫོང་(དེང་སང་དམར་ཐང་རྫོང་ཟེར།)གི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཞིས་ཆགས་པར་བཤད།

མཁར་ནག་ཚུལ་ཁྲིམས་བློ་གྲོས། མཁར་ནག་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་བློ་གྲོས་མཆོག་ནི་ ཕྱི་ལོ་(༡༩༢༧)ལོར་མང་ར་རྫོང་གི་ཉེ་འཁྲིས་ཡོངས་གྲགས་སུ་མུ་གེ་ཐང་ཟེར་རྨ་གཞིས་སྟོང་སྐོར་ཞེས་པའི་འབྲོག་ཐང་དེ་རུ་ཡབ་སྟོང་སྐོར་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཡུམ་འབྲུ་བྷ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་མཚན་དཔེའི་སྐུ་མཆོག་མངོན་པར་བལྟམས། ཕྱི་ལོ་(༡༩༥༨)ལོར་དུས་ཟིང་ཆེན་མོའི་ཁྲོད་ཁྲི་མུན་དུ་དྲངས། ཕྱིས་སུ་ཕྱི་ལོ་(༡༩༦༠)ལོར་དགུང་གྲངས་སོ་བཞིའི་སྟེང་རེ་ཞིག་དགོངས་པ་དག་ཞིང་དུ་གཟིགས། མཁར་ནག་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་སྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ནི་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ཆུ་གླང་ལོ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་(༡༩༧༣)ལོར་སྟོང་ཆེ་མཁར་ནག་ནས་ཨ་ལགས་མཁར་ནག་སྐུ་རབས་སྔོན་མའི་གཅུང་བོ་མཁར་ནག་ཤེས་རབ་བསྟན་འཛིན་དང་ཡུམ་ནོར་བུ་སྐྱིད་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། ད་ལྟ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པར་སློབ་གཉེར་གནང་མུས་སུ་བཞུགས།

སྦྲ་གསར་བླ་རབས་རིམ་བྱོན།

སྦྲ་གསར་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ་སྦྲ་གསར་བླ་མ་ཐོད་དཀར་ཞེས་པ་ནི་སྟོང་ཆེ་སྟོད་ཀྱི་ཆར་གཏོགས་སྦྲ་གསར་སྡེ་བ་རུ་འཁྲུངས། སྦྲ་གསར་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་སྦྲ་གསར་ནམ་མཁའ་དབང་ཕྱུག་གམ་ཚུལ་མིང་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་མཚན་ནི།  ཕྱི་ལོ་(༡༨༣༧)ལོ་ལ་གེ་སར་ཕྲོམ་གྱི་ཡུལ་ཁམས་མཚོ་ཆེན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོའི་ཉེ་འགྲམ་ཙོང་ཁའི་སྐྱེས་རི་གཉན་པོའི་ལྷོ་ངོས་སུ་ཁྲི་ཀ་གསེར་ལྗོངས་གཡང་ལུང་ར་གསུམ་ལས་དབུས་མ་སྟོང་ཆེ་ཞེས་པ། སྟོང་ཆེ་སྟོན་པའི་མངའ་སྡེ་སྟོང་ཆེ་སྦྲ་གསར་ཚང་སྟེ། སྦྲ་གསར་བླ་མ་ཐོད་དཀར་གྱི་འཁྲུངས་གཞིས་སུ་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་རྟགས་མཚན་དང་བཅས་ཏེ་བལྟམས།  ངེས་དོན་གྱི་རྣལ་འབྱོར་པ་ཆེན་མོ་སྙིང་ངེ་དགེ་རྒན་རྟོགས་ལྡན་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་པའི་དྲུང་དུ་གཙང་མ་གཙུག་ཕུད་ཀྱི་སྡོམ་ཁྲིམས་ཚུལ་བཞིན་དུ་ཞུས་ཏེ་མཚན་ལ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་དུ་གསོལ།

དགུང་གྲངས་སོ་བརྒྱད་ནས་ཞེ་བརྒྱད་པར་མཛད་པའི་གསུང་རབ་སྐོར་ནི། <<བཀའ་གསང་དབང་གི་ལྷ་མོ་དྲེའུ་དམར་མའི་མངོན་ཤེས་ཤོ་མོ།>>ཞེས་པ་དང༌། <<སྐྱབས་འགྲོའི་ཚོགས་ཞིང་སྒོམ་རིམ་གསལ་འདེབས།>> <<སེམས་ཁྲིད་སངས་རྒྱས་རང་འཁྲུངས།>> <<སྦྱིན་པ་བྱམས་མའི་རླུང་འཁོར།>> <<ནུབ་ཕྱོགས་རྟག་གཟིགས་ཡུལ་གྱི་ཞིང་བཀོད་སྨོན་ལམ་ངོ་མཚར་མེ་ཏོག་ཕྲེང་བ།>> <<སྒྲ་བླའི་རྒྱལ་མོ་སྟག་རི་རོང་གི་བསྙེན་སྒྲུབ་ལས་གསུམ་གྱི་ལག་ལེན་གཡུང་དྲུང་བསྟན་པའི་ལྕགས་རི།>> <<བྲག་བཙན་དམར་པོའི་མངོན་རྟོགས་སྒྲུབ་ཐབས་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བའི་ཁ་སྐོང་རིན་ཆེན་མཛེས་པའི་ཆུན་པོ།>>སོགས་བསང་མཆོད་ཀྱི་སྐོར་དང༌། བཟློག་པའི་སྐོར། ཡུལ་སའི་རིགས་ལ་བསྟོད་པ་བཅས་འདོན་ཆོག་སྐོར་ནས་བགྲང་གིས་མི་ལང་བ་ཞིག་མཆིས་པས་འདིར་རེ་རེ་བཞིན་བགྲང་བའི་ངལ་བ་མ་བགྱིས།

དགུང་གྲངས་ཞེ་བདུན་སྟེང་སྟེ།  ཕྱི་ལོ་(༡༨༨༣)ལོར་ཁོང་གིས་བོན་བརྒྱ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་རིན་པོ་ཆེ་སྟོང་ཆེ་གྲྭ་ཚང་དུ་བླ་སར་བཀོད་དེ་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཆོ་ག་མཛད།

དགུང་གྲངས་ཞེ་དགུ་(༡༨༨༥)ལོའི་འབྲས་ལྡན་ཟླ་བའི་འཕེལ་ཕྱོགས་དགེ་བར། ཡུལ་རྒྱ་ནག་གི་ཉེ་འདབས་སྐྱེད་ཆེན་ཐོག་ལྷ་མཆེད་གསུམ་གྱི་རི་ཤོལ། མི་མེད་དབེན་པའི་ནག་འདབས་ཤིག་ཏུ་<<གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་བརྡ་ཡང་དག་པར་སྦྱོར་བ་མིང་གི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་པར་བཤད་པ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་ཁྱིམ་>>ཞེས་པའི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཆེན་མོ་འདི་ཁོང་གིས་ནམ་རྒྱུན་དུ་ཡིག་རིས་སོགས་བསླབ་པའི་སློབ་བུ་དམ་པ་བློ་གྲོས་སོགས་དོན་གཉེར་ཅན་འགའ་ཞིག་གིས་དར་གོས་ཀྱིས་ཐོག་དྲངས་ཏེ་སྔ་ཕྱིར་ཡང་ཡང་བསྐུལ་བ་དང་༌། དེར་མ་ཟད་ཁོང་གིས་ཀྱང་གཤེན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་རིན་པོ་ཆེས་མཛད་པའི་<<བརྡ་སྤྲོད་ཉི་ཤུ་བདུན་པ་>>འདི་ནི་གཞུང་གཅིག་གིས་མིང་དང་སྦྱོར་ཚུལ་ཕྲད་ཀྱི་ཐོབ་ཚུལ་སོགས་དག་སྦྱོར་ཡན་ལག་ཡོངས་རྫོགས་སྟོན་པའི་ལེགས་བཤད་རྣམ་དག་ཏུ་འདུག་ཅིང༌། འདིའི་ལེའུ་དང་པོ་ལ་མིང་གི་ཐོབ་ཚུལ་ཙམ་ལས་ཧ་ཅང་བསྡུས་དྲགས་པས། འདིའི་མིང་གི་རིམ་པ་རྣམས་ཅུང་ཟད་རྒྱས་པར་ཕྱེས་[48] ན་གསར་འཇུག་རྣམས་ལ་འཁྲིད་བདེ་བར་འདུག་སྙམ་པའི་ཐུགས་འདུན་དང་༌། དག་སྦྱོར་གྱི་གཞུང་རྒྱས་བསྡུས་མང་དུ་མཆིས་ཀྱང་ཡི་གེའི་བྱུང་ཁུངས་དང་སྦྱོར་ཚུལ་སོགས་ཁ་ཚང་བ་ཞིག་མ་གཟིགས་པ་སོགས་ཀྱི་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ཏེ། བསྟན་པ་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ཏུ་ཡི་གེ་བྱུང་ཁུངས་སྦྱོར་ཚུལ་ནས་བཟུང་༌། མཚམས་སྦྱོར་ཕྲད་ཀྱི་ཐོབ་ཚུལ་ཡན་ཆད་སྐབས་བཅུའི་བདག་ཉིད་ཅན་དུ་བྱས་ཤིང༌་། གསར་འཇུག་རྨོངས་པ་རྣམས་ཀྱིས་གོ་སླ་བའི་ཕྱིར་ལེགས་སྦྱར་སྙན་ཚིག་སོགས་ཀྱིས་མ་བཅིང་ཞིང་འབོལ་རྩོམ་ཚིག་བཅད་དུ་བྱས་ཏེ་ཕྱག་རྩོམ་དུ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ད་དུང་གཞུང་དེའི་ལེའུ་དང་པོ་བསྟན་པ་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ཏུ་ཡི་གེ་བྱུང་ཁུངས་ཅུང་ཟད་རྒྱས་པར་ཕྱེས་པ་ཞེས་པའི་ནང་དུ་ཡི་གེ་བྱུངས་ཁུངས་ཀྱི་སྐབས་སུ་བོན་རང་ལུགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ལྟ་བ་ཁྱད་པར་ཅན་དམིགས་སུ་བཏོན་ཏེ། གཞན་སྡེའི་ཁུངས་མེད་ཀྱི་མཁས་རློམ་དག་ལ་དགག་པ་གནད་ལ་ཁེལ་བ་ཞིག་ཀྱང་གསུངས་གནང་ཡོད་[49] པ་ཡང་ཧ་ཅང་གི་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡིན།

དགུང་གྲངས་ལྔ་བཅུའི་ནང་དུ་མཛད་པའི་གསུང་རབ་སྐོར་ལ། <<སྤོར་ཐང་ལུགས་ཀྱི་སྐོར་མགོ་འགའ་ཞིག་རི་མོའི་ལམ་ནས་རྟོགས་ཐབས་བློ་གསར་དགྱེས་པའི་དགའ་སྟོན།>>ཞེས་པ་དང་༌། <<དུས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་ཚུལ།>> <<རྒྱལ་བའི་སྐུ་བརྙན་དང་མཆོད་རྟེན་ཆུང་ངུ་འབུམ་ཁང་སོགས་ལ་གཟུངས་གཞུག་བསྡུས་པ་འབུལ་ཚུལ།>> <<རྟག་གཟིགས་ཞིང་གི་བཀོད་པ་རགས་བསྡུས།>> <<ཡུལ་ས་གཞི་བདག་སྤྱི་ལ་ཁྲུས་བྱེད་ཚུལ་གཞན་ཕན་བདུད་རྩིའི་རྒྱ་མཚོ།>> <<རྒྱལ་ཀུན་གསུང་གི་དབང་ཕྱུག་སྒྲ་དབྱངས་རྒྱལ་མོའི་བསྟོད་པ།>> <<སེ་ཀྱཱ་བོན་མང་གི་བཅའ་ཡིག་ཆེན་མོ>>སོགས་གསུངས་ཕྲན་སྐོར་མཐའ་ཡས་པ་ཡོད་པས་འདིར་ཚང་མ་ཐོ་འགོད་བགྱིས་པའི་ངལ་བ་མ་དམིགས། གསུངས་རྩོམ་སྐོར་ཉེ་སྔར་རྒན་དམ་པ་སྦྲ་གསར་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་ཏེ་དཔེ་གཟུགས་དུམ་པ་གཉིས་འགྲེམ་སྤེལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པར་བཤད།

དགུང་གྲངས་ང་བཞིའི་སྟེང་བོན་བརྒྱ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་སྦྲ་གསར་རིན་པོ་ཆེ་ཞབས་པད་ཡུན་རིང་བསྟེན་ཞེས་ཨ་ལགས་བོན་བརྒྱས་གསུངས།

དགུང་གྲངས་དྲུག་ཅུ་རེ་བདུན་ལ་<<གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར་>>ཞེས་ཕལ་ཆེར་མདོ་སྨད་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ཆེན་མོ་ཞིག་མཛད་རྒྱུའི་དབུ་འཛུགས་གནང་སྟེ་ཤོག་ངོས་དྲུག་ཅུ་ལྷག་མཛད་མཐར་ཡིད་ཕངས་པ་ཞིག་ལ་བར་ཆོད་ཀྱི་བདུད་ལས་ཤིག་གིས་ཡིན་ནམ་རྩོམ་འཕྲོར་ལྷག་བྱུང་བ་དེའོ།།

ཕྱི་ལོ་(༡༩༠༤)སྟེ། མཐར་དགུང་གྲངས་དྲུག་ཅུ་རེ་བརྒྱད་སྟེང་སྤྱི་མཐུན་གྱི་ལས་དབང་ཞིག་གིས་སྐུ་ལ་ཅུང་སྙུང་བའི་ཚུལ་ཙམ་མཛད་དེ་དགོངས་པ་བོན་དབྱིངས་སུ་བསྡུས་ཚུལ་མཛད་པ་བཅས་སོ།།  སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་སྦྲ་གསར་མཁས་གྲུབ་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་ནི་ཡུལ་ཆེན་མོ་གེ་སར་ཕྲོམ་གྱི་རྒྱལ་ཁམས་ཆེན་མོའི་མངའ་ཁོངས་ཏེ་ཁྲི་ཀ་སྦྲ་གསར་ཚང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་ནས་རིག་གསར་སྐབས་སུ་དགོངས་པ་རྫོགས།

ཨ་ལགས་གསེར་ཁ་བླ་རབས་རིམ་བྱོན།

གསེར་ཁ་སྐུ་ཕྲེང་དང་པོ། མདོ་སྨད་མཚོ་ཆེན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོའི་འགྲམ་རྒྱུད་རྐང་ཚའི་གསེར་ཁ་ཞེས་པ་རུ། ཕལ་ཆེར་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ནང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། བླ་མ་འདི་ཡང་ཁྱུང་མོ་སྐུ་རབས་ཤིག་ལ་འོས་སྤྲུལ་གཉིས་བྱོན་པའི་གཅིག་ཡིན་ཞེས་ཐོས། དེ་ནས་བཟུང་ཁྱུང་མོ་སྒར་བ་བླ་བྲང་ཆེ་ཆུང་གཉིས་སུ་ཕྱེས་ཏེ། ‘‘ཁྱུང་མོ་སྒར་བ་ཡར་ཁ་’’དང་‘‘ཁྱུང་མོ་སྒར་བ་མར་ཁ་’’ཞེས་བླ་བྲང་ཁག་གཉིས་སུ་གཞིས་ཆགས་ཏེ་ཡོད་པ་དེང་སང་ཡང་སྒར་ཤུལ་ཁྱིམ་ཚང་གཉིས་ཡོད་པ་ཀུན་གསལ་ལྟར་མིང་ལ་ད་དུང་སྔོན་མ་ཇི་བཞིན་‘‘ཁྱུང་མོ་སྒར་བ་ཡར་ཁ་ཚང་’’དང་‘‘ཁྱུང་མོ་སྒར་བ་མར་ཁ་ཚང་’’ཞེས་འབོད་བཞིན་ཡོད་པ་སྟོང་ཆེ་ལུང་པ་ཡོངས་གྲགས་ཡིན།   རིམ་བཞིན་གསེར་ཁ་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་ཙམ་བྱོན་མྱོང་ཡོད་པ་བཅས་ནི་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་གདན་རབས་ལོ་རྒྱུས་སྐབས་སུ་ཅུས་རྒྱས་པ་ཙམ་ཞུས་ཡོད་པས་འདིར་ཚིག་སྤྲོས་ཀྱི་ངལ་བ་བྱས་མེད་པས་ཐུགས་འཇགས་ཞུའོ།།ཐ་ཚན་མུ་ཙུག་སྨར།

 

དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་ཁག

 

1《འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱུད་དྲི་མ་མེད་པ་གཟི་བརྗིད་རབ་ཏུ་འབར་བའི་མདོ།》སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོའི་སྙན་བརྒྱུད། དེབ་གཟུགས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་བསྐྲུན། ༢༠༠༠།༩

2《གསང་སྔགས་མ་རྒྱུད་ཐུགས་རྗེ་ཉི་མའི་སྒྲུབ་གཞུང་།》གཏེར་སྟོན་བླ་མ་གུ་རུ་རྣོན་རྩེ། དཔེ་གཟུགས། རྨ་རྩ་རིན་ཆེན་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ལྡི་ལི་ནས་དཔར་དུ་བསྐྲུན།

3 《རྒྱལ་རིགས་བྲུ་ཡི་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཞི་ཁྲོའི་སྒྲུབ་སྐོར།》 གསུང་པོད་དང་པོ། དཔེ་གཟུགས། གྲྭ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོས་ལྡི་ལི་ནས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ༢༠༠༧

4 《སྲིད་པ་ལས་ཀྱི་གཏིང་ཟློག་རྩ་རྒྱུད་ཀུན་གསལ་ཉི་ཟེར་སྒྲོན་མ།》ཡོངས་གྲགས་《རྩ་རྒྱུད་ཉི་ཟེར་སྒྲོན་མ།》 ཐོབ་རྒྱལ་དཔེ་གཟུགས། བྲ་བོ་སྒོམ་ཉག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན།

5 《རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་ཞང་ཞུང་སྙན་བརྒྱུད་བཀའ་རྒྱུད་སྐོར་བཞི།》དེབ་གཟུགས། བལ་པོ་རྒྱལ་གཤེན་གསུང་རབས་ཉམས་ཞིབ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་༌། ༢༠༠༦

6 《བོད་དང་རི་བོ་གངས་ཅན་གྱི་རྒྱུད་དུ་ཆགས་པའི་བོན་གྱི་དགོན་པ་དང་ལྷ་ཁང་རྣམས་ཀྱི་རྟོག་ཞིབ།》མཁས་དབང་མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན་དང་ན་ག་ནོ་གཉིས་ཀྱིས་གཙོ་སྒྲིག་མཛད། ༢༠༠༣ལོར་ཉི་ཧོང་ཨོ་ས་ཀ་ནས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། (Samten G. Karmay, Yasuhiko Nagano, ed., A Survey of Bonpo Monasteries and Temples in Tibet and the Himalaya, National Museum of Ethnology, Osaka 2003).

7《ཐུའུ་བཀྭན་གྲུབ་མཐའ།》ཐུའུ་བཀྭན་བློ་བཟང་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ། དེབ་གཟུགས། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་༌། ༡༩༨༢

8《བསྟན་འབྱུང་རིག་པའི་ཤན་འབྱེད་ནོར་བུ་ཀེ་ཏ་ཀའི་དོ་ཤལ།》མཁས་གྲུབ་ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ། དེབ་གཟུགས། ཝཱ་ཎ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་དགེ་སློབ་ཁང༌། ༢༠༠༨

9《ཁྲོ་བོ་དབང་ཆེན་ངོ་མཚར་རྒྱས་པའི་རྣམ་བཤད་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ།》སྐྱབས་སྟོན་རིན་ཆེན་འོད་ཟེར། ཡོངས་གྲགས་《སྐྱབས་སྟོན་ཁྲོ་འགྲེལ།》དེབ་གཟུགས། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༢༠༠༨

10 《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》 དེབ་གཟུགས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

11 《བསྟན་པ་བོན་གྱི་ཀླད་དོན་གྱི་རང་འགྲེལ།》དཔེ་གཟུགས། ཕྱག་བྲིས་རྙིང་མ། དོལ་པོའི་ཡིག་རྙིང་།

12《གཏེར་གྱི་ཁ་བྱང་།》སྒ་སྟོན་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན། དཔེ་གཟུགས། ཕྱག་བྲིས་རྙིང་མ་བསྐྱར་པར། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་།

13《ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར།》སྦྲ་གསར་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་མཚན། (༡༨༣༧་་་་༡༩༠༤) དཔེ་གཟུགས། ཕྱག་བྲིས་གསར་མ། ཁྱུང་མོ་དཔེ་མཛོད་ཁང་།

14《གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་བརྡ་ཡང་དག་པར་སྦྱོར་བ་མིང་གི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་པར་བཤད་པ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་ཁྱིམ།》སྦྲ་གསར་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་མཚན། (༡༨༣༧་་་་༡༩༠༤) དེབ་གཟུགས། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

15《བརྡ་སྤྲོད་ཉི་ཤུ་བདུན་པ།》འམ་《བོད་ཀྱི་བརྡ་ཡང་དག་པར་སྦྱོར་ཚུལ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བརྡ་སྤྲོད་ཉི་ཤུ་བདུན་པའི་རྩ་འགྲེལ་གཤེན་བསྟན་གསལ་བའི་ཉི་མ།》གཤེན་མཁས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན།༡༧༨༣སྐུ་འཁྲུངས། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༡༩༨༧

16《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་》ངམ་ཡང་ན་《ཡུལ་མདོ་སྨད་ལྗོངས་སུ་ཐུབ་བསྟན་རིན་པོ་ཆེ་ཇི་ལྟར་དར་བའི་ཚུལ་གསལ་བར་བརྗོད་པ་དེབ་ཐེར་རྒྱ་མཚོ་》བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས།༡༨༠༡ལོར་འཁྲུངས། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༡༨༩༢

17《ལེགས་བཤད་མཛོད།》དམ་《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད་དཔྱོད་ལྡན་དགའ་བའི་ཆར་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས།》ཤར་རྫ་བ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན། ༡༨༥༩་་་༡༩༣༤ མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༡༩༨༥

18 བསྟན་པའི་རྣམ་བཤད་དར་རྒྱས་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ།》དཔྲ་སྟོན་བསྐལ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

19《གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་མིང་གཞི་གསལ་བར་སྟོན་པའི་བསྟན་བཅོས་དགོས་འབྱུང་ནོར་བུའི་གཏེར་ཆེན་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས།》ག་རྒྱ་ཁྱུང་སྤྲུལ་འཇིགས་མེད་ནམ་མཁའི་རྡོ་རྗེ། ༡༨༩༧།༡༩༥༦ རྒྱ་གར་སྨན་རིའི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཤད་སྒྲུབ་འདུས་སྡེ། ༢༠༠༤

20《བསྟན་འབྱུང་སྐལ་བཟང་མགྲིན་རྒྱན།》མཁས་པ་དཔལ་ལྡན་ཚུལ་ཁྲིམས། བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

21 《མདའ་དང་འཕང་》སྟོད་སྨད་གཉིས། མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན་གྱི་གསུངས་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། ༢༠༠༧ལོར་ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་བསྐྲུན།

22《ཨ་མདོའི་ཁྱུང་མོ་དགོན་པ་དང་དེའི་འོལ་མོ་ལུང་རིང་གི་ས་ཁྲ།》 ལྕམ་ཀ་ཏི་ཡ་བུ་པྷི་ཏི་རིལ་གྱིས་བརྩམས། (Katia Buffetrill) ཕྱི་ལོ་༢༠༠༩ལོར་མཁར་རྨེའུ་དང་ལྕམ་རོ་སི་(Rossi)གཉིས་ཀྱིས་བསྒྲིགས་པའི་<<བོན་ནི་བོད་དུ་རྟག་ཏུ་གནས་པའི་ཆོས་>>ཞེས་པའི་དེབ་ནང་དུ་པར་སྐྲུན་མཛད།(Katia Buffetrill, Khyung mo Monastery (A’mdo) and its Map of ‘Ol mo lung ring, in Samten G. Karmay and Donatella Rossi, ed. Bon, The Everlasting Religion of Tibet, East and West, IsIAO, Vol.39 2009, pp.313-326).

23 《ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས།》དབྱིན་ཡིག་ཅན། མཁས་དབང་ཚེ་རིང་ཐར་གྱིས་མཛད། (Samten G. Karmay , Yasuhiko Nagano, ed., A Survey of Bonpo Monasteries and Temples in Tibet and the Himalaya, National Museum of Ethnology, Osaka 2003, Monastery No.123).

24 《ཕྱི་གླིང་པས་བོན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་དཔྱད་རྩོམ་བདམས་བསྒྱུར།》༢༠༠༥ལོར་ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

25《དཔལ་གཤེན་བསྟན་སྨན་རིའི་མཁན་པོ་སྒོ་སྟོན་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་དབང་གི་རྒྱལ་པོའི་རྣམ་ཐར་ལེགས་བཤད་ཉི་མ་འབུམ་གྱི་འོད་ཅན་འགྲོ་ཀུན་བློ་མུན་སེལ་བའི་སྒྲོན་མེ།》ཀུན་མཁྱེན་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་མཛད། ༡༩༩༨ལོར་བོད་ལྗོངས་ཞིན་ཧྭ་པར་འདེབས་བཟོ་གྲྭས་པར་དུ་བསྐྲུན། དཔེ་གཟུགས།

26 《རྩ་རྒྱུད་གསང་བ་བསེན་ཐུབ་ཀྱི་འགྲེལ་བ་ཡིད་བཞིན་བཀོད་པའི་རྒྱན།》 འགྲོ་མགོན་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན། དེབ་གཟུགས། ༢༠༠༤ལོར་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཤད་སྒྲུབ་འདུས་སྡེས་དཔར་དུ་བསྐྲུན།

27《ཞང་བོད་གནའ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནོར་བུའི་མེ་ལོང༌།》མཁས་དབང་ནམ་མཁའི་ནོར་བུ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༡༩༩༠།༤།

28《བསྟན་རྩིས་ཀུན་ལས་བཏུས་པ།》མཁས་དབང་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང༌། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

29《ཞང་བོད་དབྱིན་གསུམ་གྱི་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ།》(Zhang-zhung-Tibeten-English Contextual Dictionary).  བྲག་དཀར་དགེ་བཤེས་རྣམ་རྒྱལ་ཉི་མས་བརྩམས།

30《དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ།》འམ་《བོད་རིག་པའི་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ་ཤེས་བྱ་རབ་གསལ།》 ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

31《བོད་རིག་པའི་བྱུང་བ་དང་འབྱུང་འགྱུར་སྐོར་མདོ་ཙམ་བཤད་པ།》ཉན་ཤུལ་མཁྱེན་རབ་འོད་གསལ། ༡༩༢༥སྐུ་འཁྲུངས། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༡༩༩༥།༡༠

32《མཁས་དབང་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེའི་བསྟན་རྩིས་དང་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》བོན་བརྒྱ་དགེ་ལེགས་ལྷུན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

33《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དོན་ཆེན་རེའུ་མིག》ཤར་ཡུལ་ཕུན་ཚོགས་ཚེ་རིང༌། ༡༩༣༦མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

34《ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགོངས་རྒྱན།》ཤར་ཡུལ་ཕུན་ཚོགས་ཚེ་རིང༌། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

35《བོད་ཀྱི་བོན་དགོན་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ།》ཤར་ཡུལ་ཕུན་ཚོགས་ཚེ་རིང༌།  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༢༠༠༢

36《ཐེག་ཆེན་སངས་རྒྱས་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་ངོ་སྤྲོད་བློ་གསར་སྒོ་འབྱེད།》འགོ་པ་དགེ་བཤེས་བསྟན་འཛིན་འབྲུག་གྲགས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

37《ཆོས་གྲྭ་ཆེན་པོ་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ་དཔལ་གྱི་སྡེ་ཆེན་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་གླིང་གི་ཆོས་འབྱུང་ངོ་མཚར་དད་པའི་སྒོ་འབྱེད།》རྫོང་རྩེ་སྤྲུལ་སྐུ་བྱམས་པ་ཐུབ་བསྟན། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང༌། ༡༩༩༡

38《ཡ་ཐོག་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་མཐའ་དཔྱད།》སྔོན་འཛིན་ངག་དབང་རྒྱ་མཚོ། ༡༩༧༣འཁྲུངས། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༡༩༩༨།༡༡།

39《ཨ་ལགས་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེའི་མཛད་རྣམ་མདོར་བསྡུས།》མཁན་པོ་བསྟན་པ་འབྲུག་གྲགས། མཁས་དབང་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེའི་བསྟན་རྩིས་དང་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཞེས་པར་བསྡུས་ཡོད།

40《བོད་ཀྱི་གདུང་རུས་ཞིབ་འཇུག》ལྡོང་ཀ་ཚང་དགེ་ཤིས་ཆོས་གྲགས། ལྡོང་ཀ་ཚང་སྐལ་བཟང་སྒྲོན་མ། ལྡོང་ཀ་ཚང་བསོད་ནམས་ལྷ་མོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ༢༠༠༡

41《མཛོད་དགེའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དགོན་སྡེ་སོ་སོའི་ལོ་རྒྱུུས་མདོར་བསྡུས།》དེབ་གཟུགས ༡༩༩༩ལོར་མཛོད་དགེ་རྫོང་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་དཔྱད་ཡིག་ཁང་གིས་དཔེ་བསྒྲིགས་བྱས།

42《བོན་གྱི་ཐ་སྙད་རིག་གནས་བསྟན་བཅོས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་བསྐྲུན། གངས་ཅན་རིག་མཛོད་དེབ་ཕྲེང་ཉེར་དགུ་པ། ༡༩༩༦

43《ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག》༡༩༩༡ལོའི་དུས་དེབ་གཉིས་པ།

44《བོན་སྒོ།》 རྒྱ་གར་སྨན་རི་དགོན་པའི་ལོ་དེབ། འདོན་ཐེངས་ཉེར་བཞི་པར་སླེབས་ཡོད།

45《ཞང་ཞུང་རིག་གནས།》 མངའ་རིས་ཞང་ཞུང་རིག་གནས་དར་རྒྱས་ཚོགས་པའི་ལོ་དེབ།

46《ཁྱུང་སྐྱུགས།》 ཁྲི་ཀ་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་ལོ་དེབ།

47《ནོར་མཛོད།》 བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་དཔྱད་རྩོམ་དེབ།

48《མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས།》 མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

49《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ།》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌།

50 《དག་གསར།》 ཀེ་ཐོ་སོགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། ཤེས་བྱ་ཀུན་འདུས་རྩོམ་སྒྲིག་ལྟེ་གནས་ཁང༌། ༢༠༠༣ལོར་པར་དུ་བསྐྲུན།

51 《བཀའ་ལུང་སྤྱི་ཡི་འགྲེལ་བ་བོན་སྒོ་གསལ་བྱེད།》ཏྲེ་སྟོན་རྒྱལ་མཚན་དཔལ། ཉི་ཧོང་(Toyo Bunko) ནས་དཔར་བའི་དེབ་གཟུགས། ༡༩༩༧

 

དཔྱད་ཡིག་དང་ཞབས་མཆན།

 

[1] དཔྱད་རྩོམ་འདི་ནི་སོག་པོ་རྒྱལ་སའི་རྒྱལ་ཡོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོར་འཚོགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་བཅུ་གསུམ་པར་ཕྱི་ལོ་༢༠༡༣ལོའི་ཕྱི་བདུན་པའི་ཚེས་ཉེར་གཉིས་ཉིན་མཁས་དབང་ཚེ་རིང་ཐར་ལགས་ཀྱིས་གཙོ་སྐྱོང་གནང་སྟེ་ཁོ་བོས་སྒྲོག་སྦྱོང་ཞུས་པའི་རྩོམ་ཡིག་མ་ཟིན་དེ་ཡིན། འདི་ཡང་ཁོ་བོས་སྔར་བྲིས་པའི་ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལས་བསྡུས་བཀོད་ཀྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་ཞུས་པ་ཞིག་ཡིན།

[2] 《Zhangzhung-Tibetan-English Contextual Dictionary》 བྲག་དཀར་རྣམ་རྒྱལ་ཉི་མ། 《ཞང་བོད་དབྱིན་གསུམ་གྱི་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ།》 ༢༠༠༣ལོར་འཇར་མན་གྱི་རྒྱལ་ས་རྙིང་པ་བྷོན་(Bonn)ནས་དཔར་དུ་བསྐྲུན་པའི་ཤོག་ངོས་༤༨ལས་གསལ་ལྟར་བཀོད་པ་ཡིན།

[3] 《ཞང་བོད་དབྱིན་གསུམ་གྱི་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ།》 གོང་མཚུངས། ཤོག་ངོས་༤༨ལས། རྣམ་བཤད་གསལ་སྒྲོན་ལྡེབ་༥༦།༡ལས། ཞང་ཞུང་སྟོད་ཀྱི་ས་འགྲེལ་སྐབས་དེའི་མཐོ་བ་ནི་སྔོན་ཁྱུང་པོས་བཟུང་པའི་ལུང་པ་ཞེས་དང་༌། གོང་དུ་དྲང་དོན་མུན་སེལ་སྒྲོན་མ་ལས། ཞང་ཞུང་གི་ཡུལ་ཁྱུང་པོའི་ལུང་པ་ཞེས་དང་༌། ཡང་ཆོས་ཕྱོགས་སུ་གྲགས་པའི་རླངས་ཀྱི་སྐྱེ་རྒྱུད་ལྡེབ་༩།༡༠ལས། ས་མཁར་ཞང་ཞུང་ཁྱུང་པོས་བཟུང་ཞེས་པས་མཚོན་རུས་ཁྱུང་གིས་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་ཡུལ་ཞིག་ཡིན་པར་བན་བོན་གཉིས་ཀའི་དཔེ་གཞུང་ལས་གསུངས་ཚུལ་མཐུན་པར་སྣང༌། ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།།

[4] 《སྲིད་པ་ལས་ཀྱི་གཏིང་ཟློག་གི་རྩ་རྒྱུད་ཀུན་གསལ་ཉི་ཟེར་སྒྲོན་མ།》 བྲ་བོ་སྒོམ་ཉག་གིས་གཏེར་ནས་བཏོན། ཐོབ་གསར་དཔར་མའི་དཔེ་གཟུགས། ཤོག་ངོས་༧༩ལས། ཁྲི་ཤེས་དཀར་པོ་ཐུགས་ཀྱི་སྤྲུལ་པ་ལས། གདུང་རྒྱུད་འཛིན་པའི་རྒྱལ་པོ་དྲུག་ཏུ་སྤྲུལ་ཏེ། དམུ་གཤེན་ལྷའི་གདུང་རྒྱུད་དང་༌། ཤཱཀ་རིགས་གར་གསས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད། ཧོས་རིགས་གནམ་གསས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད། དཔོ་རིགས་གསས་རྗེའི་གདུང༌། རྒྱ་ཧ་ཤང་རྒོད་གསས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད། གཉན་མཁའ་འགྱིང་གི་གདུང་རྒྱུད་དང་དྲུག་གོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།

[5] 《གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ཕྱོགས་བསྡུས།》 མཁས་པ་དཔལ་ལྡན་ཚུལ་ཁྲིམས། ༡༩༨༨ལོར་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༣༧༦ལས་འགྲེལ་བཤད་གསལ་བར་གནང་ཡོད།

[6] 《གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་བརྡ་ཡང་དག་པར་སྦྱོར་བ་མིང་གི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་པར་བཤད་པ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་ཁྱིམ།》 ཁྲི་ཀ་བ་སྦྲ་གསར་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད། ༡༩༩༦ལོར་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན་པའི་《བོན་གྱི་ཐ་སྙད་རིག་གནས་བསྟན་བཅོས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》གངས་ཅན་རིག་མཛོད་དེབ་འཕྲེང་ཉེར་དགུ་པ། ཤོག་ངོས་༡༧༢ལས། ལྡན་པའི་དོན་ཅན་བདག་སྒྲའི་ཕྲད་ལ་ནི། །པ་བ་མ་དང་པུ་བུ་མུ་གསུམ་དང༌་། །པོ་བོ་མོ་དང་དགུ་སྟེ་མིང་གང་མཐར། །སྦྱོར་ཚུལ་ག་ད་ན་བ་མ་སར་པ། །ཞེས་སོགས་གསུངས་པས། ‘‘མོ་’’ཞེས་པ་དེ་བདག་སྒྲ་ཡིན་པ་དང་༌། དེའི་དཔེར་བརྗོད་ལ་ཡང་གཞུང་རང་དུ་‘‘གྱད་མོ་’’དང་‘‘འཕྱོར་མོ་’’ལྟ་བུ་བཞག་འདུག་པས། འདིར་ཁོ་བོས་དེ་དང་རིགས་འགྲེ་སྟེ་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པ་འདི་ཡང་དེའི་དཔེར་བརྗོད་དུ་བཞག་ན་སྐྱོན་ཅི་ཡང་མི་འབྱུང་བར་སྙམ།

[7] 《བསྟན་འབྱུང་རིག་པའི་ཤན་འབྱེད་ནོར་བུ་ཀེ་ཏ་ཀའི་དོ་ཤལ།》 གོང་མཚུངས། ཤོག་ངོས་༡༢༢ལས། དེ་ཡང་ཁྱུང་པོའི་བྱུང་ཁུངས་ནི། སྟེང་ཕྱོགས་ཀྱི་སྟོན་པ་ཀུན་བཟང་འོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་དེ་ཉིད་འགྲོ་བའི་དོན་དུ་ཁྱུ༷ང་ཕོ་ཆེན་པོ་ཞིག་སྤྲུལ་ནས་གྱིམ་ཤོད་ཤེལ་ལེ་རྫོང་དྲུག་གི་རྩེ་མོར་བབས། དེའི་སྤར་མོའི་ཤུལ་དུ་སྒོ་ང་དཀར་སེར་ནག་གསུམ་ཁྲ་བོ་དང་བཞི་བརྡོལ་བས་མཚན་དང་ལྡན་པའི་ཁྱུང་སྲས་བཞི་བྱུང༌་། །ཞེས་པའི་སྐབས་སུ་‘‘ཁྱུང་ཕོ་’’ཞེས་གསལ་ཡོད་པས་སོ། །

[8] 《བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་བཙུན་མོ་རིམ་བྱོན་གྱི་བྱུང་བ་ཆེ་ལོང་ཙམ་བརྗོད་པ།》 དཔལ་ཞིས་བརྩམས། བན་དེ་སྒོམ་གྱིས་བསྒྱུར། 《ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག》 ༡༩༩༡ལོའི་དུས་དེབ་གཉིས་པ། ཤོག་ངོས་༡༤༢ལས། གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་རིང་ཡུམ་སྲས་མཚན་འབྲེལ་གྱི་ཆོས་ཉིད་འདུག་སྟེ། སྲས་ཀྱི་མཚན་དུ་སྒྲའམ་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་ཡུམ་གྱི་མཚན་ལས་ཐད་དཀར་བླངས་ནས་བཏགས་ཡོད་ལ། དེའི་གོ་དོན་གསལ་འགྲེལ་བགྱིས་པ་དཔེར་ན་《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་》ཞེས་པར་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་འོག་གི་བཙན་པོ་དྲུག་པོའི་མཚན་གྱི་ཐོག་མར་‘‘མུག་’’དང༌།  ‘‘དིང༌།’’ ‘‘སོ།’’ ‘‘གདགས།’’ ‘‘སྲིབ་’’བཅས་ཚང་མར་ཡུམ་གྱི་རུས་སྦྱར་འདུག་པ་རེད། གཞན་ཡང་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་ཏུ་རྒྱལ་སྲས་རྣམས་ཀྱིས་རིམ་པ་བཞིན་ཆིབས་ཁ་ཐུབ་ཙ་ན། ཡབ་རྣམས་རིམ་པ་བཞིན་དུ་རྨུ་སྐས་དམུ་ཐག་ལ་འཇུས་ནས་ནམ་མཁར་འཇའ་ལྟར་ཡལ་འགྲོ་བས་བང་སོ་གནམ་ལ་བཏབ་ཅིང་ལྷ་ལུས་རོ་མེད་དུ་གྱུར་པར་འཆད། འདི་ནི་གནས་བབ་དེ་དུས་སུ་བོད་དུ་མ་རྒྱུད་རུས་རྒྱུད་ཅེས་པ་ལས་ཕ་རྒྱུད་མི་ཤེས་པའི་དུས་རབས་སུ་འདུག་པ་གསལ་ལེར་མཚོན་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་གསུངས། ཞེས་གསུངས་པ་ནི་བརྟག་བྱའི་གནད་དུ་འཁུམས།

[9] 《ཡར་ཀླུང་རྒྱལ་པོའི་མཚན་གནས་དང་འབྲེལ་བའི་ཞང་ཚིག》 ཆོས་འཁོར་ཚང་ཉི་མ་འོད་ཟེར་གྱིས་བརྩམས། ༢༠༠༢ལོའི་བོན་མཐུན་འབྲེལ་ལྷན་ལྷན་ཁང་གི་ལོ་དེབ་《བོན་སྒོ་》འདོན་ཐེངས་བཅོ་ལྔ་པ། ཤོག་ངོས་༧༢ལས། འདིར་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ཞེས་པའི་གཉའ་ནི་ཡུམ་གྱི་མཚན་དམུ་བཟའ་གཉ༷འ་མཐིང་མ་ཞེས་པའི་གཉའ་ལས་དྲངས་ཤིང་གསོལ་བར་ངེས་ཏེ། གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བུ་རྣམས་ལ་རང་རང་གི་མའི་མིང་ནས་གྲས་པའི་མིང་འདོགས་ཚུལ་ཡོད་པ་ཞང་བོད་གཉིས་ཀའི་རྒྱལ་རབས་ཙམ་དུ་མ་ཟད་ཐང་ཧྲུའུ་ལེའུ་བརྒྱ་དང་ཉེར་གཉིས་པ་དང༌། ཟུའི་གུར་གྱི་རྒྱལ་རབས་ལེའུ་གྱ་གསུམ་པའི་ནང་འཁོད་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སུའང་གསལ་བས་སོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། །

[10] 《ཁྲོ་བོ་དབང་ཆེན་ངོ་མཚར་རྒྱས་པའི་རྣམ་བཤད་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ།》 སྐྱབས་སྟོན་རིན་ཆེན་འོད་ཟེར་གྱིས་མཛད་པས་ཡོངས་གྲགས་སུ་《སྐྱབས་སྟོན་ཁྲོ་འགྲེལ་》ཟེར། ༢༠༠༨ལོར་སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༥༥ལས། རྒྱལ་པོ་དེ་ཡང་ཡུམ་མུ་ཚོ་ཆོ་ཟ་དང་ཡབ་གཉའ་ཁྲིའི་སྲས་ཡིན་པས་མུ་ཁྲི། ཞེས་གསུངས་སོ། །

[11] 《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ།》 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༦༩ལས་གསལ།

[12] 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད།》 ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བརྩམས། ༡༩༨༥མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༡༣༠ལས། གཉའ་ཁྲི་དང་གནམ་ཟ་མུག་མུག་གི་སྲས་མུ་ཁྲི་བཙན་པོ། ཞེས་དང་དེ་བཞིན། མུ་ཁྲི་དང་ས་སླན་ཏིང་ཏིང་མའི་སྲས་དིང་ཁྲི་བཙན་པོ། ཞེས་དང༌། དིང་ཁྲི་དང་སེ་ཟ་སྨན་གྱི་སྲས་སོ་ཁྲི་བཙན་པོ། ཞེས་དང༌། སོ་ཁྲི་དང་དར་བཟའ་ཞང་ཞུང་མའི་སྲས་དར་ཁྲི་བཙན་པོ། ཞེས་དང༌། དར་ཁྲི་དང་དྭགས་ཀྱི་ལྷ་མོའི་སྲས་དྭགས་ཁྲི་བཙནཔོ། ཞེས་དང་༌། དྭགས་ཁྲི་དང་སྲིབ་ཀྱི་ལྷ་མོ་དཀར་མོའི་སྲས་སྲིབ་ཁྲི་བཙན་པོ། ཞེས་སོགས་རིམ་པར་གསུངས་པས་སོ། །

[13] 《འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱུད་དྲི་མ་མེད་པ་གཟི་བརྗིད་རབ་ཏུ་འབར་བའི་མདོ།》 སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོའི་སྙན་རྒྱུད། པོད་ལྔ་པ། དེབ་གཟུགས། ༢༠༠༣ལོར་བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ཤོག་ངོས་༧ལས་གསལ།

[14] 《གསང་སྔགས་མ་རྒྱུད་ཐུགས་རྗེ་ཉི་མའི་སྒྲུབ་གཞུང༌།》 བླ་མ་གུ་རུ་རྣོན་རྩེའི་གཏེར་མ། དཔེ་གཟུགས། རྨ་རྩ་རིན་ཆེན་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ལྡི་ལི་ནས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༤༣༤ལས་གསལ།

[15] 《རྒྱལ་རིགས་བྲུ་ཡི་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཞི་ཁྲོའི་སྒྲུབ་སྐོར།》 གཏེར་མ། དཔེ་གཟུགས།   པོད་དང་པོ། གྲྭ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོས་ལྡི་ལི་གསར་པ་ནས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༣༡༧ལས་གསལ།

[16] 《བཀའ་ལུང་སྤྱི་ཡི་འགྲེལ་པ་བོན་སྒོ་གསལ་བྱེད།》 ཏྲེ་སྟོན་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་གྱིས་མཛད། ༡༩༩༧ལོར་ཉི་ཧོང་(Toyo Bunko)ནས་དཔར་བའི་དེབ་གཟུགས། ཤོག་ངོས་༨༥ལས། ‘‘སྐད་གཅོང་དགུ་ནི། གསོལ་བ་ལྷ་ལ་སྐད་གཅོང་གཉིས་ཏེ། གཡུ་འབྲུག་གི་ངར་སྐད་ཀྱིས་ལྷ་གསས་ཀྱི་དཔུང་བསྡུ། ཁྱུང་མོའི་འཚེར་སྐད་ཀྱིས་དྲག་པོའི་ལྷ་བདར། སྐྱོབས་པ་ཕྱྭ་ལ་སྐད་གཅོང་གཉིས་ཏེ། ངང་མོ་བུ་སྟོར་སྐད་ཀྱིས་མི་ཡི་ཕྱྭ་བླན། རྨ་བྱའི་སྒྲོ་སྐད་ཀྱིས་ཕྱུགས་ཀྱི་གཡང་བཀུག གཉན་པོ་སྤྱི་ལ་སྐད་གཅོང་གསུམ་སྟེ། ཁུ་བྱུག་གསུང་སྙན་གྱིས་ལྷ་སྲིན་སྤྲོ་བ་བསྐྱེད། ལྕོ་གའི་འགྱུར་སྐད་ཀྱིས་གླུད་ལམ་བསྟན། ནེ་ཙོའི་གཅོང་སྐད་ཀྱིས་ལྷ་སྲིན་བརྡ་སྤྲད། གནོན་པ་སྲི་ལ་སྐད་གཅོང་གཉིས་ཏེ། ཕོ་རོག་ལྟོ་སྐད་ཀྱིས་སྲིའི་བྱུང་གདབ། སྟག་སྦྲང་བུའི་སྐད་ཀྱིས་སྲི་ཁམས་མནན།’’ ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། །

[17] 《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང༌།》 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས་ཀྱིས་བརྩམས། ༡༩༨༢ལོར་ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ཤོག་ངོས་༢༩༧ལས་གསལ།

[18] 《མཁས་དབང་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེའི་བསྟན་རྩིས་དང་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》 ༢༠༠༨ལོར་ཀན་སུ་འུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། དེབ་གཟུགས། ཤོག་ངོས་༣༣༩ལས། ‘‘མེ་ལུང་བྲག་དཀར་དང་ལྷ་དཀར་པོ། བོན་པོའི་གདོང་སྣ་རྣམས་ཀྱི་ཚབ་ཏུ་སྟོང་ཆེ་ཁྱུང་མོང་གྲྭ་ཚང་དང༌།’’ ཞེས་གསལ།

[19] 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེ་གཏེར་མཛོད།》ལས། ‘‘སུམ་པ་ཁ་ཁྱེར་ལ་སོགས་འགའ་ཞིག་ནི་བོན་རྣམས་ཟངས་ཀྱི་གའུར་བཅུག་ནས་ཀུ་ཧྲང་ལ་བཀལ་ཏེ་སོག་པོ་སྤྲེལ་སླག་ཅན་གྱི་ཡུལ་དུ་བྱོན།’’ཞེས་གསུངས་པས་སོག་པོ་སྤྲེལ་སླག་ཅན་གྱི་ཡུལ་ནི་ཁྲི་ཀའི་ལྗོངས་འདི་ཡིན་པ་སྨོས་མེད་རེད། དེའི་ཕྱིར་སྟོང་ཆེའི་མི་རབས་ཐོག་མ་རིག་འཛིན་སྟངས་ཆེན་དམུ་ཚ་གྱེར་མེད་ཀྱི་གདུང་རབས་ལས་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སྡེ་འདིའི་མཚན་ལ་‘‘སྟངས་ཆེན་’’ཞེས་འབྲི་དགོས་ཟེར་སྲོལ་ཡང་མཆིས་མོད། དེ་ནི་དེ་ཙམ་ལས་ད་སྔ་དེ་ལུགས་ཀྱི་ཁུངས་ལུང་གསལ་པོ་ཅི་ཡང་ལག་སོན་མ་བྱུང་སྟབས་འདིར་རེ་ཞིག་དཔྱད་གཞི་རུ་ཕུལ་བ་ལས་འོས་མ་མཆིས་སོ།དེ་མིན་ད་དུང་གསུངས་རྒྱུན་ཞིག་ལ་སེ་བོན་ཤ་རི་དབུ་ཆེན་གྱིས་ཕྱག་བཏབས་པས་ཨ་དགོན་སྔགས་ཀྱི་སྒྲུབ་གནས་ཀྱི་རྒྱུད་འཛིན་དེང་སྐབས་སེ་ཀྱཱ་གསང་སྔགས་བདུད་འདུལ་མེ་རི་འཁྱིལ་བའི་བོན་གླིང་དང་་།  ལྡེ་བོན་གྱིམ་ཚ་རྨ་ཆུང་གིས་ཕྱག་བཏབས་པའི་ལྡེ་ལུང་དཔལ་གྱི་སྒྲུབ་གནས།  དེང་སང་རི་བོ་དགེ་ལྡན་པར་ཞལ་བསྒྱུར་ནས་ལྡེ་ཚ་དགོན(རུས་རྒྱུད་ཀྱི་དབང་གིས་འབྲི་སྲོལ)དང་།  དྷི་ཚ་དགོན(ཤེས་རབ་ཀྱི་དབང་གིས་འབྲི་སྲོལ)དང་།  སྡེ་ཚ་དགོན(མངའ་ཐང་དབང་གི་འབྲི་སྲོལ)ཞེས་འབྲི་ཚུལ་བོན་བན་ གཉིས་ཀར་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་སྣང་་།  མེ་ཉག་ལྕེ་ཚ་མཁར་བུ་བཞུགས་སའམ་སྒྲུབ་གནས་ཀྱི་མིང་དངོས་མི་གསལ་ཡང་།  དེང་སྐབས་ཕལ་ཆེར་རྨ་ཀླུང་སྔོན་མོའི་གཡས་འགྲམ་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་གི་འདབས་སྐྱོར་དུ་མེ་ཉག་མཆོད་རྟེན་དཀར་པོ་ཡང་བསྐྱར་བཞེངས་སའི་གནས་དེ་ཡིན་པར་བཤད་པས།  མདོར་ན་ཁྲི་ཀའི་ཡུལ་འདི་བོན་གྱི་མཁས་པ་སེ་ལྡེ་མེ་གསུམ་གྱིས་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ཤིང་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པའི་གནས་མཆོག་ཅིག་ཡིན་ལ།  ཉེ་ཆར་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པས་‘‘ཤེས་རིག་གི་ཞིང་ཁམས་’’ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་དང་།  རིག་གནས་ཀྱི་ལྗོངས་རྒྱུ་ལྟ་སྐོར་བྱེད་ས།  དཔལ་ཡོན་གཉིས་ལྡན་དང་མི་རིགས་སློབ་གསོ་བསྐྱེད་པའི་དཔུང་སྡེ་རུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་དོ།  །

དེ་ལས་རིག་འཛིན་སྤེ་བོན་ཐོག་རྩེ་ཡིས་ཕྱག་བཏབས་པའི་གནས་མིང་མི་གསལ་ཡང་་།  དགོན་ཤུལ་དུའང་ཏ་ལྟ་སོ་ཕོག་སྔོ་སིང་ངེར་ས་འོག་ཏུ་མཐོང་ཐུབ་པ་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་བ་ཡང་་།  རྨ་རི་དེའུ་གསུམ་བྲག་གི་འདབས་རོལ་དང་་།  སྤེན་ཐོག་སྡེ་བའི་ཉེ་སར་ཡོད་པ་དངོས་སུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་ལ།  སྡེ་མིང་རིག་འཛིན་གྱི་མཚན་ལས་ཟུར་ཆགས་པ་ཡིན་སྐད།  དེ་དང་ཉེ་བའི་ས་ན་མཁས་པ་རྨེའུ་ཡི་གདན་རབས་ལས་གྱེས་པའི་རྨེའུ་ཚང་གོང་མ་ཡང་དེ་བཞིན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རིང་ཞིང་་།  ད་ལྟ་ཡང་རྭ་ངོ་ཡོན་བོན་པོ་དབོ་ལུགས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་ཆེས་རྙིང་བ་དང་རྟེན་སྣ་མང་པོ་འགྲོ་བའི་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཐོབ་སྐལ་དུ་བརྗིད་ཆགས་པར་བཞུགས་བཞིན་པ་ཡིན་ཞེས་མཁན་བསྟན་པ་འབྲུག་གྲགས་སོགས་ཀྱི་ཞལ་རྒྱུན་ཙམ་ལས་དཔེ་ལུང་གསལ་པོ་ཞིག་མཇལ་ཡུལ་དུ་མ་གྱུར་སྟབས། འདིར་ཡང་སྐབས་སུ་ཟུར་མཆན་དུ་བཀོད་པ་ཡིན།

[20] དེང་སང་ས་གནས་དེ་ལ་ཁྱུང་མོ་སྒར་བ་ཟེར་བའི་ཁྱིམ་ཚང་བཅུ་སྐོར་ཞིག་གཞིས་ཆགས་ཡོད་པ་དང་༌། ཁྱུང་མོ་ལྷ་ཁང་ཞེས་པའི་གསས་ཁང་ཆེན་མོ་ཞིག་ཀྱང་དེ་རུ་ཡོད་ཐོག་མའི་དགོན་ཤུལ་དེ་ཡིན་པར་བཤད།

[21] 《གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར་》ཞེས་པ་དཔེ་གཟུགས་ལག་བྲིས་གསར་མ། ཁྱུང་མོ་དགོན། ཤོག་ངོས་༦༠ལ་གསལ།

[22] 《མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས།》ཞེས་པ་དེབ་གཟུགས། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌་། ཤོག་ངོས་༣༠༧ལ་གསལ།

[23] 《ཁྱུང་མོ་དགོན་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་གི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས།》 མཁན་པོ་བསྟན་པ་འབྲུག་གྲགས་ཀྱིས་བརྩམས། ༢༠༠༨ ལོའི་《ཞང་ཞུང་རིག་གནས་》དེབ་དང་པོ། སྤྱིའི་དེབ་ཕྲེང་ལྔ་པ་ཤོག་ངོས་༨༦ལ་གསལ།

[24] 《རྩེ་ཞིག་དགོན་དང་མདོ་སྨད་བྱང་ཤར་བོན་དགོན་ཁག་གི་འབྲེལ་བ།》རྩེ་ཞིག་ཚང་ཤེས་རབ་བསྟན་པའི་ཟླ་བས་བརྩམས། ༢༠༠༦ ལོའི་《བོན་སྒོ་》དེབ་དང་པོ། སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་བཅུ་དགུ་པ་ཤོག་ངོས་༡༠ལ་གསལ།

[25] 《མདོ་སྨད་བྱང་བརྒྱུད་དུ་བོན་དར་རགས་ཙམ་བཤད་པ་ཕན་བྱེད་སྨན་གྱི་རིལ་བུ།》བོན་བརྒྱ་དགེ་ལེགས་རྒྱ་མཚོས་བརྩམས་པའི་《མཁས་དབང་བོན་བརྒྱ་རིན་པོ་ཆེའི་བསྟན་རྩིས་དང་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》ཤོག་ངོས་༣༣༩ལ་གསལ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་༌།

[26] གོང་མཚུངས།  བོན་བརྒྱ་དགེ་ལེགས་ལྷུན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོས་བརྩམས་པའི་ཤོག་ངོས་༨༧ལས། ‘‘རབ་བྱུང་ལྔ་པ་མེ་ཡོས་ཕྱི་ལོ་༡༢༦༧ལ་ས་སྐྱ་ཕྱག་ན་དགུང་ལོ་ཉེར་དགུ་བར་འདས། ༧༣༠ ཕྱི་ལོ་ས་འབྲུག་ལ་བྲུ་འདུལ་བ་གཡུང་དྲུང་གི་སྲས་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་སྐུ་བལྟམས།’’ ཞེས་དང་༌།

ཡང་དེ་ཉིད་ལས། རབ་བྱུང་ལྔ་པའི་སྐབས་སུ།‘‘༧༢༦ཕྱི་ལོ་ཆུ་བྱ་ལ་རྙིང་མའི་གུ་རུ་ཆོས་དབང་དཔོན་སློབ་གསུམ་པོ་ཏ་ལར་འདས་ཟེར། ༧༢༥ སྐབས་འདི་ན་མཐའ་བྲལ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་དངོས་སློབ་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་བྱོན་ཡོད་དེ་བླ་སློབ་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་དང་རྗེས་ཀྱི་མཛད་པ་རྣམས་ལ་བལྟས་ན་ཤེས།’’ཞེས་དང་༌།

ཡང་དེ་ཉིད། ཤོག་ངོས་༨༨ལས། ‘‘ཕྱི་ལོ་༡༢༧༦ཡིན། ༧༢༡ ལོ་ཚིགས་དངོས་མི་ཤེས་ཀྱང་སྐབས་འདི་ཙམ་ན། ཧོར་སྤྱི་ཁྱབ་རྒྱལ་པོའི་གདུང་རྒྱུད་ལ་བྱོན་པའི་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་འཕོ་ཆེན་གྲོང་འཇུག་ལ་དབང་བསྒྱུར་བའི་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་དང་༌། ཁོང་གི་སྐུ་མཆེད་པད་མ་རྒྱལ་གཉིས་ཧོར་སོག་སྡེ་མ་ནས་ལམ་དུ་ཆས་ཏེ་ལུང་བསྟན་ལྟར་མཚོ་སྔོན་ཁྲི་ཀ་རུ་བྱོན།’’ཞེས་དང་༌།

ཡང་དེ་ཉིད། ཤོག་ངོས་༨༩་་་༩༠ལས། ‘‘༧༡༢དེ་ནས་ལོ་བཞི་སྟེ་ས་གླང་ལ་ཀླུ་སྒྲུབ་(བོན་)ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོའི་ཐུགས་སྤྲུལ་སོག་བཙུན་སྟོན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཁྲི་ཀ་གཡང་ལུང་ར་གསུམ་གྱི་བར་མ་སྟོང་ཆེའི་ལུང་བར་ལྷ་ཁང་བྱ་འདབ་སུམ་བརྩེགས་ཅན་ཕྱི་འཁྱམས་ནང་འཁྱམས་དང་ལྡན་པར་ཁྱུང་མགུར་ཁྱུང་མགོ་ཏོག་བྱ་རུ་བྱ་གྲིས་མཛེས་པ་བོན་ལུགས་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་བློས་བསླང་ལྟར་བཞེངས་གྲུབ། ཅེས་སྟོང་ཆེ་བླ་མ་སྦྲ་གསར་ནམ་མཁའ་དབང་ཕྱུག་གི་རང་རྣམ་རྩོམ་འཕྲོ་ཅན་དུ་གསལ། སྐབས་དེར་སོག་བཙུན་གྱི་སྐུ་མཆེད་མི་དབང་པད་མ་རྒྱལ་ནི་ཁྲི་ཀ་གཡང་ལུང་ར་གསུམ་གྱི་སྤྱི་དཔོན་དུ་བཀུར། བན་བཙུན་གུ་རུ་ཆོས་ལྡན་སོགས་ཀྱིས་སྐུ་མཆེད་རྣམ་པ་གཉིས་ལ་ཕྲག་དོག་དབང་གིས་གནོད་པ་མང་དུ་བྱས་ཀྱང་སྲིད་རྒྱལ་གསུམ་གྱིས་རྐྱེན་ངན་མིང་ཙམ་མེད་པར་བྱས། ཞེས་སྦྲ་གསར་རིན་པོ་ཆེས་གསུངས། ཕྱི་ལོ་༡༢༨༩ཡིན།’’ཞེས་སོགས་མང་དུ་མཇལ་མོད། རེ་ཞིག་དཔྱད་གཞིར་ཕུལ་བ་ལས་འོས་མེད་དོ། །

[27]  《ཞང་ཞུང་རིག་གནས་》གོང་མཚུངས། ༢༠༠༨ ལོའི་དེབ་དང་པོ་སྟེ། སྤྱིའི་དེབ་ཕྲེང་ལྔ་པ་ཤོག་ངོས་༨༥ལ་གསལ།

[28] གོང་མཚུངས་ཡིག་ཆ།  ཤོག་ངོས་༤༧ལ་གསལ།

[29] གོང་མཚུངས་ཡིག་ཆ།  ཤོག་ངོས་༥༣ལ་གསལ།

[30] གོང་མཚུངས་ཡིག་ཆ།  ཤོག་ངོས་༥༥ལ་གསལ།

[31] 《གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་སྒྲ་བསྒྲགས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་གླིང་གྲགས་》ལས། ‘‘ཕྲོམ་དང་གེ་སར་ཕྱི་བའི་ཡུལ་ཁམས་ན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོའི་མཚོ་མོ་ཡོད་’’ཅེས་གསུངས་པས་ཕྱོགས་འདིར་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོ་ཡོད་ཕྱིར་གནས་འདི་གེ་སར་ཕྲོམ་ཡུལ་ཡིན་ཞེས་སྦྲ་གསར་པནྜི་ཏས་གསུངས་ཡོད་པ་ལྟར་འདིར་བཀོད་པ་ཡིན།

[32] 《གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར་》ལག་བྲིས་གསར་མ། ཁྱུང་མོ་དགོན། ཤོག་ངོས་༥༧་་་་་་་༦༠ལས། ‘‘མཚོ་ཆེན་ཁྲི་གཤོག་རྒྱལ་མོ་ཉེ་བའི་ཕྱོགས། །མདོ་སྨད་ཙོང་ཁའི་སྐྱེས་རིའི་ལྷོ་ཡི་ངོས། །རྨ་ཆུ་སྔོན་མོ་འབབ་པའི་དལ་ཁུགས་སུ། །ཁྲི་ཀའི་གཡང་ལུང་ར་གསུམ་ཡོད་པ་ལས། །གཡང་ལུང་དབུས་མ་སྟོང་ཆེ་སྟོད་ཀྱི་ཆར། ། སྨོན་ལམ་སྟོབས་ཀྱིས་དཔོན་གཡོག་འཁོར་བཅས་རྣམས། །ལམ་དུ་གྱ་ཉེ་མེད་པར་ཕྱོགས་འདིར་སླེབས། །རྟེན་གསུམ་རྣམས་དང་སྲུང་མའི་རྟེན་རྫས་སོགས། །བཀལ་བའི་དྲེའུ་ཞིག་ཡོད་པ་ས་གནས་འདིར། །ཉལ་ནས་ཅི་ལྟར་ལང་དུ་མ་འདོད་ཚེ། །ཁོང་གིས་བླ་མ་མཁའ་འགྲོའི་ལུང་བསྟན་ལས། །བསྟན་པ་འཛུགས་པའི་ས་གནས་ཕྱིན་པའི་ཚེ། །རྟགས་དང་རྟེན་འབྲེལ་མཚན་མ་འབྱུང་གསུངས་པ། །འདི་ཀོ་ཡིན་དགོངས་ས་གནས་དེ་གར་བཞུགས། །གནས་གཞི་བཏིངས་ནས་ཐུགས་དགོངས་ཕབ་ཏེ་བཞུགས། །ས་གནས་ཞིང་ཁམས་བྱིན་གྱིས་རླབས་པའི་ཚེ། །ལི་ཤུའི་རྫོགས་ཆེན་ཐུགས་དམ་མཐིལ་དུ་སྒོམ། །དྲུང་མུའི་གཅོད་དང་སྤྱི་སྤུངས་ཞི་ཁྲོ་དང༌། །མ་རྒྱུད་ཐུགས་རྗེ་ཉི་མ་དབལ་ཕུར་ནག །སྟག་ལ་དྲན་པ་ལ་སོགས་ཡི་དམ་སྐོར། །སྲིད་རྒྱལ་བདུད་བཙན་སྒྲ་བླ་མོ་ལ་སོགས། །བཀའ་སྐྱོང་སྐོར་རྣམས་ཀུན་ལ་བསྙེན་སྒྲུབ་མཛད། །སྲིད་རྒྱལ་བྲག་བཙན་ཞལ་གཟིགས་ཡང་ཡང་བྱུང༌། །ཕྱི་རྟགས་ནང་རྟགས་གསང་རྟགས་མང་དུ་བྱུང༌། །བསྟན་པ་ཡུན་རིང་གནས་པའི་རྟེན་འབྲེལ་ཤར། །ལས་ཅན་གདུལ་བྱ་མ་བསྡུས་པར་ཡང་འདུས། །ཀུན་གྱིས་ཁོང་ལ་སྡོང་གྲོགས་ཞབས་ཏོག་ཞུས། །བསྟན་པའི་ཞབས་འདེགས་དཀའ་བ་མེད་པར་བྱུང༌། །སྟོང་ཆེ་སྟོན་པ་ཞེས་བྱར་མཚན་དུ་གྲག །རྩ་བའི་བླ་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཞལ་བཀོད་བཞིན། །ཁོང་གིས་བཞུགས་གནས་ཕོ་བྲང་ལྷ་ཁང་ཞིག །བཞེངས་པར་དགོངས་ནས་ས་གནས་བཙལ་བའི་ཚེ། །གཡུ་འབྲུག་མཚོ་ལ་ཉལ་འདྲའི་ར་བར་དུ། །བཞེངས་ནས་བསྟན་པ་དུས་མཐའི་བར་གནས་པའི། །མཚན་མ་བྱུང་བཞིན་ས་འདུལ་རྨིང་བཏིང་མཛད། །’’ཅེས་གསལ་བ་ལྟར་རོ།

[33] གོང་མཚུངས་《སྦྲ་གསར་བླ་མའི་རྣམ་ཐར།》 ཤོག་ངོས་༦༠་་་་༦༡ལས། ‘‘ལྷ་ཁང་ཤིང་ཆ་ཀ་རོན་ཕུ་ནས་བཅད། །སྟོང་ཆེ་སྟོན་པས་རྫུ་འཕྲུལ་རྩལ་ཆར་ཕབ། །ཤིང་རྣམས་ཆུ་ཡིས་ཁུར་ནས་བྱུང་བ་ལ། །གཅོད་པ་ཞལ་རིང་ཞེས་པ་ཕྲག་དོག་སྐྱེས། །རྐང་ལམ་ཟམ་པ་བྲག་རི་ཕན་ཚུན་ལ། །ཞབས་བསྡིག་བྱས་པས་རི་བརྙིལ་བྲག་འགག་བཀགས། །ཆུ་དང་ཤིང་རྣམས་ཀ་རོན་གཞུང་དུ་བསྐྱིལ། །ཞལ་རིང་གཅོད་པའི་དགོན་པ་ཆུ་ལ་ཐིམ། །དེ་ཚེ་སྟོང་ཆེ་སྟོན་པ་ཉ་རུ་བརྫུས། །འགག་ཞབས་བྲུས་ནས་ཆུ་ཤིང་ཐུར་ལ་བཤང་༌། །ཞལ་རིང་སྒར་བས་གསེར་ཏོག་ཆུ་ཡིས་ཁུར། །ནོག་དབུས་རྒན་མོས་རྙེད་ནས་སྟོན་པར་ཕུལ། །ནོག་དབུས་རྒན་མོའི་ལག་ཆུ་དེ་དུས་སྲིད། །’’ཅེས་གསལ་ཡོད།

[34] གོང་མཚུངས་ཡིག་ཆ། ཤོག་ངོས་༦༢་་་་་་༦༤ལས། ‘‘ཡུལ་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་གཡུང་དྲུང་བོན་ལ་བསྒྱུར། །དེ་དུས་བན་བཙུན་འགའ་རེས་ཕྲག་དོག་ཀྱང༌། །སྦས་མངོན་ཐབས་ཀྱིས་དྲག་པོའི་མཐུ་ཡིས་བཏུལ། །གུ་རུ་ཆོས་ལྡན་ཞེས་བྱའི་བན་བཙུན་གྱིས། །སྟོང་ཆེའི་སྟོན་པའི་ལྷ་ཁང་བལྟ་རུ་བྱོན༌། །སྒོ་ནས་བྱོན་དུས་སྒོ་མོ་ཆུང་འདུག་ཅེས། །སྐུ་ལུས་འགྱིང་པས་སྒོ་མོ་ཆེ་རུ་བཏང་༌། །དེང་སང་སྒོ་མོ་ཆེ་བ་དེ་ཡིན་ཟེར། །སྨིན་གྲོལ་སྒོ་མོ་ཆེ་བའི་རྟེན་འབྲེལ་ཤར། །ནང་དུ་ཕེབས་ནས་ལྷ་ཁང་དམའ་འདུག་ཅེས། །སྟེང་ཕྱོགས་དཀྱིལ་འཁོར་ངོས་ལ་ལྕེས་ལྡག་བྱས། །དེ་ཚེ་སྟོང་ཆེ་སྟོན་པ་ཡར་ལ་བཞེངས། །ཆོས་གོས་ཉི་ཟེར་ལ་བཀལ་རྫུ་འཕྲུལ་བསྟན། །ཆོས་གོས་ཉི་ཐིག་མ་ཞེས་དེ་དུས་སྲིད། །ཕན་ཚུན་རྫུ་འཕྲུལ་འགའ་ཞིག་འགྲན་རེས་བྱས། །སོ་སོར་མ་འཚམས་རུ་ཏྲའི་བརྣག་སེམས་སྐྱེས། །མཐུ་རྩལ་ཡུན་རིང་འགྲན་པའི་ཐ་མ་ལ། །སྲིད་རྒྱལ་གསུམ་གྱིས་བླ་ཚེ་དབྱིངས་སུ་བསྡུས། །ལོག་ལྟའི་སྡེ་ཚོགས་མིང་ཙམ་མེད་པར་བྱས། །དེ་ཚེ་སེར་རྒྱ་(སེ་ཀྱཱ)ཞེས་པའི་བོན་སྡེ་ཞིག །ཡོད་པའི་ཕྱེད་ཙམ་གུ་རུ་ཆོས་ལྡན་གྱིས། །མངའ་དབང་གྱུར་བས་དེ་ལ་བོན་དཀར་གྲགས། །ཕལ་ཆེར་སྟོང་ཆེའི་སྟོན་པའི་མངའ་འོག་གྱུར། །དེ་ལ་བོན་ནག་ཞེས་བྱའི་མིང་དུ་ཆགས། །སེར་རྒྱའི་(སེ་ཀྱཱ)བོན་དཀར་བོན་ནག་དེ་དུས་སྲིད། །’’ཅེས་གསལ་བ་ལྟར་རོ།

[35] 《ཞང་ཞུང་རིག་གནས་》གོང་མཚུངས། ༢༠༠༨ ལོའི་དེབ་དང་པོ་སྟེ། སྤྱིའི་དེབ་ཕྲེང་ལྔ་པ་ཤོག་ངོས་༨༦ལས། ‘‘དམ་པ་འདིའི་སྐུ་ཕྲེང་བརྒྱད་པ་ནས་བཟུང༌། ཐུགས་རྗེའི་བྱིན་རླབས་ཀྱི་རོལ་བར་སྐྱེ་འགག་མེད་ཅིང་འཕོ་བ་གྲོང་འཇུག་གི་རྒྱལ་སར་རང་དབང་བརྙེས་པ་མ་ཟད། ’’ཅེས་ཀྱང་གསལ་པས་དཔྱད་དགོས་སོ། །

[36] ཁྱུང་མོ་བསྟན་པ་བློ་གྲོས་དང་ཁྱུང་མོ་གཡུང་དྲུང་རྣམ་རྒྱལ་འདི་གཉིས་གང་ཡིན་གསལ་པོ་ཞིག་མི་ཤེས་མོད།  ཡོངས་གྲགས་སུ་ཁྱུང་མོ་ལྕགས་ཀྱི་སྨྲ་ར་ཅན་ཟེར་བ།  བོན་བརྒྱ་བོན་པོ་མཁར་རྩེ་འམ་གསང་བདག་རང་ཤར་རིག་གྲོལ་གྱི་དུས་མཉམ་དུ་བྱོན་པ་དེ་ལ།  རང་ཤར་རིག་གྲོལ་ཚང་ཆུ་མིག་སྟོང་སྐོར་དུ་འགྲིམས་ཏེ་གཉན་གྲོལ་ལ་བཞུགས་དུས།  ས་བདག་བུ་མོ་ལྟེ་བུར་མ་བྱ་བས་ཉམས་ཚོད་སློང་སྐད།  རྗེས་སུ་ས་ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་ངས་ནད་ཡམས་གཏོང་རྒྱུ་ཡིན།  དེ་དུས་ཁྱེད་རང་ཡོང་མི་ཉེན།  ཁྱོད་འོང་ན་ངས་ཁྱོད་ལ་ཁ་ལས་མི་སྟེར།  ང་སྐྲག་ས་མདོ་སྨད་ན་བླ་མ་ཁྱུང་མོ་ལྕགས་ཀྱི་སྨྲ་ར་ཅན་མ་གཏོགས་མེད་ཟེར་ནས་ཡལ།  རྗེས་ནས་ཨ་ཚོགས་ལྷ་སྡེ་རུ་ནད་ཡམས་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱུང་ནས་མི་མང་པོའི་སྲོག་གི་རྒྱུན་ཐག་འགག་སྐབས།  ཁྱུང་མོ་ལྕགས་ཀྱི་སྨྲ་ར་ཅན་ཕེབས་ནས་སྐུ་རིམ་བསྒྲུབས་པས་ནད་ཡམས་ཞི་འཇགས་སུ་སོང་ཟེར།  འོ་ན་བླ་མ་འདི་གཉིས་ལས་ལྕགས་ཀྱི་སྨྲ་ར་ཅན་དེ་སུ་རེད་ཟེར་ན།  བོན་བརྒྱ་རང་ཤར་རིག་གྲོལ་གྱིས་འདི་གཉིས་ཀྱི་ཞབས་སྟེགས་ཟིན་ཡོད་པས་སྐྱེས་བུ་འདི་ཉིད་དགུང་ལོ་ཞེ་ལྔ་ནས་མ་གཏོགས་བླ་ས་འཛིན་མ་ཐུབ་པ་ནི།  མེ་ཏོག་སྣ་ཚོགས་ཆུ་བོའི་འགྲམ་དུ་སྐྱེས།  །བླ་མ་ཕལ་ཆེར་ཕྱུག་པོའི་བུ་ལ་འཁྲུངས།  །ཟེར་བའི་དཔེ་ལྟར་སོང་བས།  ཆུང་དུས་མ་གཅིག་པུ་ལས་མེད་པས་ཁྱིམ་ཚང་ལ་ཆ་རྐྱེན་ཤིན་ཏུ་ཞན་པས་བླ་མིང་ཐོགས་དཀའ་བས་རེད།  ལོ་ཞེ་ལྔ་ནས་བདུན་ཅུའི་སྐབས་སྙན་གྲགས་ཆེ་བའི་སྐབས་ཡིན་ཕྱིར།  ཁྱུང་མོ་གཡུང་རྣམ་གྱི་སྐུ་ཚེ་མཇུག་དང་་།  ཁྱུང་མོ་བསྟན་བློའི་སྐུ་ཚེ་སྟོད་ཡིན་པ་ཞིབ་ཏུ་བསམ་ན་ཤེས་ཐུབ།  ཁྱུང་མོ་སྐུ་ཕྲེང་འདི་གཉིས་ལས་རྟོགས་པ་དང་སྙན་གྲགས་ཆེ་རུ་རྒྱས་ཡོད་པ་ནི།  བསྟན་པ་བློ་གྲོས་ཁོང་ཡིན་པས་ལྕགས་ཀྱི་སྨྲ་ར་ཅན་ནི་ཕལ་ཆེར་འདི་བ་ཚང་ཡིན་རྒྱུ་རེད་སྙམ་པ་ལས་ཁུངས་གསལ་གྱི་ཡིག་ཆ་ཞིག་མ་མཐོང་པས་ཞལ་རྒྱུན་ཙམ་འདིར་བཀོད་པ་ཡིན།

[37] 《ཁྱུང་སྐྱུགས་》 སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་གཉིས་པ། ཤོག་ངོས་དང་པོ་ལས། བོན་པོ་གདོང་སྣ་ནི། མཚོ་སྔོན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་ཁྲི་ཀ་རྫོང་རྨ་འགྲམ་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཉེ་ཆར་ཡོད་ལ། བོད་གངས་ཅན་དུ་དར་ནུབ་བྱུང་བའི་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་སྤྱིའི་གཞི་མ་འདུལ་བའི་མེ་རོ་སླར་ཡང་ཕྱོགས་མེད་དུ་མཆེད་པའི་ལྟེ་གནས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན།ཞེས་བཤད་པ་ལྟར་གནས་དེ་ནི་མེ་ཉག་རྒྱལ་པོས་མཐུན་རྐྱེན་བྱས་ཐོག་མུ་ཟི་གསལ་བཟང་མཁན་སློབ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་བཏབ་པའི་དགོན་གནས་ཀྱང་ཡིན།     

[38] ཁྱུང་མོ་བླ་མ་འདི་བ་ཚང་གི་གདུལ་བྱར་གྱུར་བ་རེ་སྐོང་སྟོད་སྨད་གཉིས་དང་རོང་འབྲོག་ཚོ་བརྒྱད་སོགས་ནས།  དམ་པ་ཁོང་གི་མངོན་ཤེས་དང་ཐུན་མིན་གྱི་གྲུབ་རྟགས་ངོ་མཚར་བ་ད་དུང་ཡང་གླེང་བཞིན་པ་མ་ཟད།  རེ་སྐོང་མག་གསར་གྱི་ལྷ་ཁང་ཐང་ནས་གཞན་གྱིས་གཟའ་གཏད་ཀྱི་མནན་པ་བླངས་བ་དང་་།  མཚོ་སྔོན་པོའི་འབྲོག་ཁྱིམ་དུ་གཤེད་འདུར་བཏབས་པས་གཤེད་མ་དངོས་སུ་བཀུག་པའི་ལོ་རྒྱུས་དང་།  དེ་མིན་ད་དུང་མཚོ་སྔོན་པོ་ཆོས་རྗེ་ཐར་ཤུལ་དགོན་པའི་དགེ་རྒན་ཚང་གིས་གདན་ཞུས་ལྟར།  དགོན་དེར་ཕེབས་ནས་ཁྲོ་སྒྲུབ་སྲི་འདུར་གྱི་སྒོ་ནས་གྲྭ་སྲི་བཅད་པའི་མཛད་རྗེས་དང་་།  རྒྱ་ར་སོར་རྒྱག་གི་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ནས་ཚེ་འདས་རྒད་པོ་ཞིག་རང་གི་གོན་པ་ལ་ཞེ་ཆགས་ནས་འདུག་པ།  ཐར་བར་དྲང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཅི་རིགས་སྣང་།  འདིའི་སྐབས་ཀྱི་སྐུ་གཡོག་ནི་དུང་དཀར་དགོན་པའི་ཨ་ཁུ་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་་།  ཨ་ཁུ་སྒྲ་དབྱངས་གཉིས་རེད། ཅེས་མཁན་བསྟན་པ་འབྲུག་གྲགས་ཀྱིས་གསུངས་སོ། །

[39] 《ཁྱུང་སྐྱུགས་》 ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་ལོ་དེབ། སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས་༥༢ལས། ‘‘༡༩༩༤ལོར་ཁོང་ཉིད་རྒྱ་ནག་འཕོ་གྲོང་འཇུག་གི་སྐུ་ཕྲེང་ཉེར་གཉིས་པའི་ཡང་སྤྲུལ་དུ་གོང་རིམ་ཆོས་ལུགས་སྡེ་ཁག་གིས་དངོས་སུ་ཆོག་མཆན་བཀོད་པ་བརྒྱུད། མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་ཁྲི་ཀ་རྫོང་ཁྱུང་མོ་དགོན་སྟོང་ཆེ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་ནས་མི་འཇིགས་གདོང་ལྔས་བཏེགས་པའི་ཁྲི་ལ་བཀོད་དེ་དགའ་སྟོན་གྱི་ཡོ་ལང་རྒྱ་ཆེར་མཛད།’’ཅེས་གསལ་བ་ལྟར་དུ་བཀོད་པ་ཡིན།

[40] 《གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར་》ལག་བྲིས་གསར་མ། ཁྱུང་མོ་དགོན། ཤོག་ངོས་༢༨ལས། ‘‘གཞུ་མོ་བརྒྱད་ཅུ་བྱིན་ནས་དགོན་གནས་ཉོས། །འདུས་སྡེ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་ཞེས་བཏབས།’’ །ཞེས་གསལ་འདུག་པས་ཁོ་བོས་ལུང་འདི་ལ་ཁུངས་གཏུགས་སྟེ་‘‘གཞུ་མོ་’’ཞེས་བྲིས་པ་ཡིན། གཞན་ཡང་《བོན་སྒོ་》༢༠༠༦ལོའི་དེབ། སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་བཅུ་དགུ་པ།  ཤོག་ངོས་༢༠ལས། ‘‘བཞོན་མ་བརྒྱད་ཅུ་བྱིན་ནས་དགོན་གནས་ཉོས།’’ །ཞེས་སྦྲ་གསར་ཚང་གིས་‘‘གཞུ་མོ་’’ཞེས་པ་དེ་རྩོམ་པ་པོའི་སྤོབས་པ་ཆེ་མདོག་གིས་‘‘བཞོན་མ་’’ཞེས་པ་རུ་བསྒྱུར་འདུག་མོད། དེ་ནི་ཧ་ཅང་གི་གནད་འགག་ཅིག་མ་ཡིན་ན་ཡང་ཁོང་གིས་ཐུགས་ཉམས་མ་བཞག་པ་ཡིན་ནམ་‘‘གཞུ་མོ་’’ཞེས་པ་དེ་ནི་བོད་རང་གི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ཁ་སྐད་ཅིག་སྟེ། རྟ་ཕོ་ལོ་བཞི་ཅན་ལ་‘‘ཕོ་གཞུ་’’དང་མོ་ལོ་བཞི་ཅན་ལ་‘‘གཞུ་མོ་’’ཞེས་འབོད་བཞིན་ཡོད་པས། དེ་ནི་འབྲོག་པ་ཚོའི་ཁ་ན་རྒྱུན་ལྡན་དུ་ཡོད་པའི་ཆེས་སྤྱིར་བཏང་གི་ཐ་སྙད་ཅིག་སྟེ། སྦྲ་གསར་ཚང་གི་དགོངས་དོན་ཡང་དེ་ཡིན་པ་ལས་‘‘བཞོན་མ་’’ཞེས་པ་རུ་བཙན་བསྒྱུར་བྱས་ན་ནོར་འཁྲུལ་ ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད་མི་ཡི་གདོང་ལྔ་པ་དག་གིས་ཁོང་དགོད་ཀྱང་གནང་སྲིད་པས་དེ་ནི་ཤིན་ཏུ་གཟབ་དགོས་པའི་རིགས་སུ་འཁུམས་སོ། །

[41] 《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དོན་ཆེན་རེའུ་མིག》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ཤོག་ངོས་༡༢༡ལས། ‘‘པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་བློ་བཟང་དཔལ་ལྡན་ཡེ་ཤེས། འཁྲུངས་ཡུལ་ཤངས་ལྷ་ཕུད།’’ཅེས་གསལ་བ་ལྟར་བཀོད་པ་ཡིན་ལ། ད་དུང་དེ་ཉིད་ལས། ‘‘སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས། འཁྲུངས་ཡུལ་གཙང་ཐོབ་རྒྱལ།’’ཞེས་དང༌་། ‘‘སྐུ་ཕྲེང་བརྒྱད་པ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་དབང་ཕྱུག འཁྲུངས་ཡུལ་ཐོབ་རྒྱལ་བྲུ་ཚང༌།’’ཞེས་གསལ་པ་ལྟར་རོ། ། གཞན་ཡང་《ཆོས་གྲྭ་ཆེན་པོ་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ་དཔལ་གྱི་སྡེ་ཆེན་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་གླིང་གི་ཆོས་འབྱུང་ངོ་མཚར་དད་པའི་སྒོ་འབྱེད།》 རྫོང་རྩེ་སྤྲུལ་སྐུ་བྱམས་པ་ཐུབ་བསྟན། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང༌་། ཤོག་ངོས་༢༢༡ལ་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་གསལ་ཡོད།

ཡང་ཁ་ཅིག་གིས་‘‘དྲུག་པ་དཔལ་ལྡན་ཡེ་ཤེས་ཐོབ་རྒྱལ་བྲུ་ཚང་ལ་འཁྲུངས་པས་རང་གི་ཡབ་གཞིས་བོན་པོ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་དྲུང་རམས་པ་ཨ་ལགས་ཤེས་རབ་རྣམ་རྒྱལ་ལ་ཐོབ་ཐང་དང་བཀའ་ཤོག་གནང་’’ཟེར་མོད། དེ་ནི་གང་ཤར་གྱི་གཏམ་ཞིག་ཏུ་ཐལ་བར་སེམས་ཏེ་དཔྱད་དགོས་རྒྱུ་གལ་ཆེ། ད་དུང་ཨ་ལགས་བོན་བརྒྱ་དགེ་ལེགས་ལྷུན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོའི་བསྟན་རྩིས་ལྟར་ན། ཤོག་ངོས་༡༡༩ལས། ‘‘་་་་་་་་་ཕྱི་ལོ་༡༦༨༦ཡིན། ༣༡༡སྐབས་འདིར་པཎ་ཆེན་བློ་བཟང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་སློབ་རྩེ་ཞིག་དྲུང་རམས་པ་ཤེས་རབ་རྣམ་རྒྱལ་བྱོན། མདོ་སྨད་བྱང་རྒྱུད་དུ་བོན་བསྟན་བདག་པོར་མངའ་གསོལ། པཎ་ཆེན་བཀའ་ཤོག་གསེར་ཐམ་བཅས་གནང་བ་སྦྲ་གསར་ཀུན་བཟང་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་གསུངས།’’ཞེས་གསུངས་ཡོད་མོད། འདིར་ཁོ་བོས་ཀྱང་སྦྲ་གསར་བླ་མའི་རྣམ་ཐར་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་ཇི་བཞིན་དུ་བཀོད་པ་ཡིན་པས་དཔྱད་འགེངས་ཆེ་སྙམ།

[42] 《གཤེན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་རྣམ་ཐར།》ལག་བྲིས་གསར་མ་ཅན། ཁྱུང་མོ་དགོན། ཤོག་ངོས་༢༧་་་་་༢༨ལས། ‘‘སྐབས་ཤིག་རྩེ་དབུས་ཨ་ལགས་ཤེས་རབ་ཅེས། །ཚད་དང་ལྡན་པའི་སྐྱེས་བུ་མཆོག་ཅིག་འཁྲུངས། །ཁོང་གིས་མདོ་སྨད་ཕྱོགས་ཀྱི་བོན་སྡེ་ཡི། །བསྟན་དང་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེར་མཛད་པའི་མཐར། །ཁྲི་ཀ་སྟོང་ཆེ་ཕྱོགས་འདིར་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས། །སྟོང་ཆེ་བོན་སྡེ་ཀུན་ཀྱིས་བླ་མར་བཀུར། །སེར་བཙུན་ཐམས་ཅད་ཁོང་གི་འབངས་སུ་མཆིས། །ཁོང་གིས་རྒྱབ་རི་གདུགས་ཆེན་ཕྱར་འདྲ་བའི། །ཡུ་བའི་ཐོག་ཏུ་ཁོང་གི་བླ་བྲང་བཞེངས། །གཞུ་མོ་བརྒྱད་ཅུ་བྱིན་ནས་དགོན་གནས་ཉོས། །འདུས་སྡེ་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་ཞེས་བཏབས། །’’ཞེས་གསལ་བ་ལྟར་རོ། །

[43] 《ཁྱུང་སྐྱུགས་》སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་གཉིས་པ། ཤོག་ངོས་དང་པོ་ལས། ‘‘ཁྱུང་མོ་དགེ་རྒྱས་སློབ་གླིང་ནི། ཁྱུང་མོ་བཤད་སྒྲུབ་དར་རྒྱས་གླིང་གི་དགོན་བདག་ཁྱུང་མོ་སྐུ་ཕྲེང་ཉེར་གསུམ་པ་མཆོག་སྤྲུལ་སྟོབས་ལྡན་དབང་ཕྱུག་མཆོག་གིས་ཕྱི་ལོ་ཉིས་སྟོང་ལྔ་ལོར། བརྩེ་ཆེན་གྱི་ཕ་མ་མེད་པའི་དྭ་ཕྲུག་དང་༌། རྐྱེན་དབང་གིས་འཕྲད་པའི་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན། ཆ་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བ་ཞན་པའི་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་བུ་སློབ་དག་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས་བཙུགས་པའི་བཅའ་སྡོད་རང་བཞིན་གྱི་སྒེར་གཉེར་སློབ་གྲྭ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་སྲིད་འཛིན་ལྟེ་གནས་སུ་གྱུར་པ་གནའ་མཁར་ཟི་ལིང་ནས་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ་བརྒྱ་དང་བཅུ་ཡི་བར་ཆོད་པ་ས་ཡི་དགེ་མཚན་མངོན་པར་བཀྲ་བ་ཁྲི་ཀ་གསེར་མོ་ལྗོངས་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྟོང་ཆེ་གྲོང་ཚོ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད།’’ཅེས་གསལ་པས་སོ། །

[44] ‘‘མཁར་ནག་’’ཅེས་པ་ནི། ཁྲི་ཀ་སྟོང་ཆེའི་རང་དགོན་གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་གླིང་འདིའི་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ཉེ་འདབས་སུ་ཡོད་པའི་གནའ་བོའི་རྒྱ་མཁར་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ཁྲེ་(meter)ཉིས་ཁྲི་སུམ་སྟོང་ལྷག་ཡོད་པར་བཤད། ཐག་རིང་ནས་བལྟས་ཚེ་མདོག་ནག་རོག་གེ་ཞིག་མཐོང་པས་རྒྱ་མཁར་དེ་ལ་ཀུན་གྱིས་‘‘མཁར་ནག་’’ཅེས་བཏགས་པ་རེད་ཅེས་སྟོང་ཆེ་ལུང་པའི་རྒན་གྲས་དག་གི་ཞལ་རྒྱུན་ལས་ཐོས།  དེ་མིན་ད་དུང་སྟོང་ཆེ་རྒྱ་བདུན་ལས་སྐ་རྒྱ་འཚོ་བའི་དུད་ཁྱིམ་ཁ་ཤས་རྒྱ་མཁར་དེའི་ནང་དུ་གཞིས་ཆགས་པས་དུད་ཁྱིམ་དེ་ཚོའི་མིང་ལ་‘‘མཁར་ནག་འཚོ་བ་’’ཞེས་བཏགས། དེས་ན་མཁར་ནག་གྲུབ་ཆེན་ཁོང་ཡང་རྒྱ་མཁར་དེའི་ནང་དུ་སྐུ་བལྟམས་པས་དེ་ལྟར་དུ་ཚོགས་པའི་མིང་ཡ་གྱལ་ལ་བཏགས་པར་སེམས་སོ། །

[45] 《མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་》 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས་ཀྱིས་བརྩམས། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༢༦༠ལས། ‘‘ལོ་ཤས་ནས་ས་གནོད་ཆེ་བ་ལ་སྟོང་ཆེའི་མཁར་ནག་བོན་པོས་ས་འདུལ་བྱས།’’ཅེས་རྭ་རྒྱ་དགོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་སྐབས་སུ་གསུངས་པས་གསལ་ལོ། ། འདི་ཡང་རྩོད་གཞི་རུ་བཟུང་ཏེ་མཁར་ནག་བོན་པོ་ཞེས་པ་འདི་ཡང་ཁ་ཅིག་གིས་གྲུབ་ཆེན་ཤེས་རབ་ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན་པར་ཁོང་གི་དབོན་པོ་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ་རེད་ཟེར་བ་ཡང་ཡོད་མོད། ཁོ་བོས་ནི་མཁས་གྲུབ་ཆེན་མོ་བོན་བརྒྱ་དགེ་ལེགས་ལྷུན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོའི་ཞལ་རླངས་དྲི་མ་མེད་པ་དེ་ལ་ཁུངས་གཏུགས་སྟེ་བཀོད་པ་ཡིན་ནོ།།

[46] མཁར་ནག་ནམ་མཁའ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཡང་སྤྲུལ་མཁར་ནག་གཡུང་དྲུང་ཡེ་ཤེས་ནི་བཱ་ཡན་སྟོང་ཆུང་ནས་འཁྲུངས་བ་ཡིན་པ་དང་་། དེའི་ཡང་སྤྲུལ་མཁར་ནག་གཡུང་དྲུང་བསྟན་རྒྱས་མག་གསར་ནས་འཁྲུངས། དེའི་ཡང་སྤྲུལ་མཁར་ནག་ཚུལ་ཁྲིམས་བློ་གྲོས་འབྲོག་རུ་སྟོང་སྐོར་ནས་འཁྲུངས་ཞེས་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཡིག་ཆ་དང་རྒན་རབས་དག་གི་ཞལ་རྒྱུན་དང་བསྟུན་ཏེ་བྲིས་ཁུལ་ཡིན་པས་རྒྱུས་ཡོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཅན་རྣམས་པས་ཐུགས་དཔྱད་གནང་རྒྱུ་གལ་ཆེ། དེ་མིན་《མཁར་ནག་བླ་རབས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་གཟུར་གནས་དགྱེས་པའི་མཆོད་སྤྲིན།》ཞེས་པ་སོགས་ལས་ཀྱང་ མཁར་ནག་གཡུང་དྲུང་ཡེ་ཤེས་གང་དུ་འཁྲུངས་མིན་མ་བཀོད་ཀྱང་དེའི་ཡང་སྤྲུལ་མཁར་ནག་ཚུལ་ཁྲིམས་རིན་པོ་ཆེ་སྟོང་ཆུང་དུ་འཁྲུངས། དེའི་ཡང་སྤྲུལ་ཚུལ་ཁྲིམས་བློ་གྲོས་འགྱུར་མེད་མག་གསར་ནས་འཁྲུངས། དེའི་ཡང་སྤྲུལ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོའམ་ཚུལ་ཁྲིམས་ནམ་མཁའ་འཇིགས་མེད་འབྲོག་རུ་སྟོང་སྐོར་ནས་འཁྲུངས་ཞེས་གསུངས་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་མོད་དེ་ལ་ཡང་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཁུངས་ལུང་གསལ་པོ་ཞིག་བཀོད་མེད་རྐྱེན་རེ་ཞིག་དཔྱད་གཞི་རུ་ཕུལ་བ་ལས་འོས་མ་མཆིས་སོ།།

[47] 《མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྙིང་བསྡུས་》མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང༌། ཤོག་ངོས་༣༡༣ལ་གཟིགས་གནང་འཚལ།

[48] 《གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་བརྡ་ཡང་དག་པར་སྦྱོར་བ་མིང་གི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་པར་བཤད་པ་བློ་གསལ་འཇུག་ངོགས་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་ཁྱིམ་》ཁྲི་ཀ་བ་ཀུན་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད། གངས་ཅན་རིག་མཛོད་དེབ་ཕྲེང་ཉེར་དགུ་པ།《བོན་གྱི་ཐ་སྙད་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་》བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་༡༤ལས། ‘‘དེ་ལས་གཤེན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཚུལ་རྒྱན་གྱིས། །མ་རྒྱུད་སྐྱེ་མེད་ཐིག་ལེའི་དགོངས་པའི་དོན། །ལེགས་པར་བཀྲོལ་ཏེ་ཡི་གེ་འབྱུང་ཁམས་དང་༌། །སྦྱོར་ཚུལ་མིང་གཞི་ཕྲད་དང་རྣམ་དབྱེ་སོགས། །གཞུང་གཅིག་དག་གིས་བདེ་བླག་རྟོགས་བྱེད་པའི། །སྔོན་མེད་ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་གསར་དུ་བརྩམས། །འདི་ནི་དེ་ཡི་ལེའུ་དང་པོ་རུ། །ཐོབ་ཚུལ་ངོས་བཟུང་མིང་གི་བྱེ་བྲག་རྣམས། །ཅུང་ཟད་རྒྱས་པར་ཕྱེ་བའི་སྐབས་ལ་བབས། །’’ཞེས་གསལ་པས་སོ། །

[49] གོང་མཚུངས་ཡིག་ཆ་ཤོག་ངོས་༡༡་་་་༡༢ལས། ‘‘རྒྱལ་རབས་སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་ཡན་ཆད་ལ། །རྒྱལ་པོའི་ཆབ་སྲིད་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱིས་བསྐྱངས། །གཤེན་བསྟན་མཁའ་ལ་ཁྲི་གདུགས་ཉི་བཞིན་གསལ། །བོད་ཡུལ་བདེ་སྐྱིད་རྩ་གསུམ་ལྷ་ལས་དཔག །རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐུ་རིང་ལ། །ཆོས་ལ་ཐུགས་ཞེན་ཆོས་ཀྱི་དབུ་ཡང་བརྙེས། །རྒྱ་བལ་མཐིལ་ནས་ཇོ་ཤཱག་རྣམ་གཉིས་དྲངས། །ལྷ་ལྡན་སྤྲུལ་པའི་གཙུག་ལག་ཁང་གིས་གཙོས། །མཐའ་འདུལ་ཡང་འདུལ་ལྷ་ཁང་བརྒྱ་རྩ་བཞེངས། །དེ་ཡིས་བོད་ཡུལ་ས་ཡི་མིག་མནན་པས། །བོན་གཤེན་བསྟན་པའི་དབུ་འཕང་ཇེ་དམར་སོང༌་། །བློན་པོ་ཐོན་མི་རྒྱ་གར་ཡུལ་དུ་བརྫངས། །བྲམ་ཟེ་ལི་བྱིན་ཧ་རར་ལཉ྄ཚ་བསླབས། །ལཉ྄ཚར་དཔེ་བླངས་བོད་ལ་ཡིག་སྦྱོར་བརྩམས། །བོད་ཀྱི་བརྡ་དོན་ཇི་བཞིན་བརྡ་མ་འཕྲོད། །སྟོད་དུ་ཅ་ཆ་ཇ་དང་སྨད་དུ་ནི། །ཞ་ཟ་འ་གསུམ་འཕྲུལ་ཡིག་བཞི་བཅུ་ལས། །སྣོན་འབྲི་བྱས་ཏེ་བརྡ་སྤྲོད་བསྟན་བཅོས་མཛད། །གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ཡན་ལ་བོད་ཡུལ་དུ། །ཡི་གེ་མེད་ཅེས་ཁུངས་ལ་དགག་པ་བྱས། །དེ་ནི་མཁས་པ་ཆེན་པོའི་གསུངས་ཡིན་ཀྱང༌། །མ་བརྟག་བབ་ཆོལ་ཚིག་ཏུ་ཟད་པར་ངེས། །རྒྱལ་རབས་སོ་གཉིས་བར་ལ་བོན་དར་ན། །ཡི་གེ་མེད་པས་བསྟན་པ་ཇི་ལྟར་དར། །བོན་ལ་བརྡ་སྤྲོད་ཡི་གེ་མེད་བདེན་ཡང༌་། །རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོས་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་པ་ལ། །ཚིག་སྦྱོར་ཡི་གེ་མེད་པས་བྱ་ཐབས་དཀའ། །དེས་ན་གསུང་རབ་བརྡ་སྤྲོད་སྨོས་ཅི་ཞིག །འཇིག་རྟེན་ཕལ་པའི་རྣམ་བཞག་ཅིག་བྱེད་ཀྱང༌་། །ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་གཅེས་ཤེས་ལོ་ཙཱ་པ། །རང་གིས་གསུངས་ལ་རང་ཉིད་འགལ་ལམ་ཅི། །’’ཞེས་གསུངས་ཡོད་པས་སོ། །

– – – – –