ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་། ཧི་མ་ལ་ཡའི་ལྗོངས་སུ་ཆགས་པའི་དོལ་པོ་ཞེས་པའི་ཡུལ་གྲུ་དེ། དུས་རབས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་སྣ་ཚོགས་པའི་ཁྲོད་རྒྱལ་པོ་དང་དཔོན་པོ་འདྲ་མིན་གྱི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་པའི་ཁོངས་ནས། འདིར་གློ་བོའི་རྒྱལ་པོ་དང་དཔོན་པོ་སུ་དང་གང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་མིན་དང་། དུས་ཡུན་ཇི་ཙམ་གྱི་རིང་གནས་མིན་སྐོར་གླེང་ཡོད།
གནད་ཚིག གུང་ཐང་། གློ་བོ། དོལ་པོ། རྒྱལ་པོ། རྫོང་དཔོན། དམག་དཔོན།
དང་པོ། རྒྱལ་པོ་གཞན་གྱི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་པའི་དོལ་པོའི་སྐོར་བསྡུས་ཏེ་གླེང་བ།
དོལ་པོ་ཞེས་པ་ནི། ནམ་གུང་ཚོ་གསུམ་དང་། བན་ཚང་ཚོ་གསུམ། མདོ་སྟག་ཚོ་གསུམ། རྟང་གཤོང་ཚོ་གསུམ་བཅས་དོལ་ཕྱོགས་གྲུ་བཞི་ལ་ཟེར། འདི་ཉིད་ཆགས་ཡུལ་ནི། གངས་རིན་པོ་ཆེའི་ཤར་ངོས་དང་། ཡང་ན། གློ་བོ་དང་མུ་ཁུམ་གཉིས་ཀྱི་དབར་ན་ཡོད། ལུང་པ་འདི་ཉིད་གནའ་སྔ་མོ་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱོན་རྣམས་ཀྱི་ཆབ་འབངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། ཕྱིས་དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྲིད་དབང་འོག་ཚུད[1]། བོད་སིལ་བུར་ཐོར་རྗེས་སུ་མངའ་རིས་ཆོས་རྒྱལ་སྐྱིད་སྡེ་ཉི་མ་མགོན་དང་ཁོང་གི་སྲས་བཀྲ་ཤིས་མགོན་གྱི་མངའ་ཞབས་སུ་མི་ལོ་ཉིས་བརྒྱ་ཙམ་རིང་གནས[2]། དེ་ནས་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་དཀྱིལ་ནས་དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱ་པའི་མངའ་ཐང་རྩེ་མོར་སོན་སྐབས་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་གྱི་ནང་ཚན་དུ་གྱུར[3]། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་མཇུག་ཏུ། ས་སྐྱ་དང་སོག་པོའི་དཔུང་རོགས་ལ་བརྟེན་ནས་གུང་ཐང་རྒྱལ་པོ་འབུམ་ལྡེ་མགོན་གྱིས་རྒྱ་ཚོ་བཅུ་གསུམ་གྱི་ཁོངས་སུ་བཅུག[4] །དེ་ནས་དུས་རབས་བཅུ་བཞིའི་དཀྱིལ་བར། མངའ་རིས་ཀྱི་ས་ཁུལ་རྣམས་སུ་གུང་ཐང་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱོན་དང་ཡ་ཙེ་རྒྱལ་བརྒྱུད་གཉིས་ཀྱིས་རང་རང་གི་མངའ་ཐང་དར་སྤེལ་དང་ས་གཞི་རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་ཕན་ཚུན་འཐབ་རེས་ལན་མང་བྱས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། མཚམས་རེར་གུང་ཐང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་པ་དང་། ལན་རེར་ཡ་ཙེ་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་སྲིད་དབང་འོག་ཚུད། དུས་རབས་བཅུ་བཞིའི་དཀྱིལ་ཙམ་ནས་གུང་ཐང་རྒྱལ་པོའི་མངའ་འོག་གི་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་རིམ་བྱོན་གྱི་སྲིད་དབང་བཀོད་ཁྱབ་འོག་གནས་སོ། །
གཉིས་པ། གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་ཤེས་རབ་བླ་མའི་མངའ་འོག་གི་དོལ་པོ།
ཤེས་རབ་བླ་མ་ནི་སྟག་སེང་གེ་འབུམ་གྱི་སྲས་དང་། གློ་བོའི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་ཨ་མ་དཔལ་གྱི་མེས་པོ་ཡིན་པར་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་སོགས་[5]མང་པོའི་ནང་གསལ། ཁོང་ནི། གུང་ཐང་གི་དམག་དཔོན་བྱིར་མའི་[6]མི་ཚང་ནས་ཡིན་པ་དང་། རིགས་ནི་ཞང་པ་ཡིན་པ་རྩེ་བྲང་མོལ་ལ[7]ར་གསལ། ཞང་པ་ལ་གློ་བོ་ནང་གི་འབྲོག་པ་དང་བྱང་ཐང་ནས་ཡིན་པའི་ཞང་པ་དང་། མང་ཡུལ་གུང་ཐང་ནས་མཆེད་པའི་ཞང་པ་གཉིས་ཡོད་པ་ལས་ཕྱི་མ་ཡིན་པ་ཝི་ཊ་ལིས་བཤད[8]། སྐུ་ཚེ་སྟོད་ལ་བླ་ཞང་[9]གཉིས་ཀྱི་ཞབས་ཏོག་ལེགས་པར་བསྒྲུབས་ཤིང་སྐུ་ཚེ་སྨད་ལ་གློ་བོ་སྟོད་སྨད་གཉིས་ཀྱི་བདག་པོར་གྱུར། ཆོས་ཕྱོགས་ནས་བཤད་ན། སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་སོགས་མང་པོ་བཞེངས་ནས་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་དཔལ་ཡོན་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད[10]། གཡུར་དུ་ཟ་བའི་བྱས་རྗེས་ཆེ་ཤོས་ནི། རང་གི་བུ་རབས་ཚ་རྒྱུད་ཀྱི་སྐབས་སུ་གློ་བོ་རང་བཙན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུའགྱུར་བའི་རྨང་གཞི་ལེགས་པར་བཏིང་བ་དེ་ཡིན།
ཤེས་རབ་བླ་མ་ལ། དང་པོ་གུང་ཐང་གིས་དམག་དཔོན་གྱི་གོ་གནས་བསྩལ་ཞིང་། ཁོང་གིས་དམག་སྤྱིའི་ལས་ཁུངས་ཀྱང་གློ་བོར་གསར་དུ[11]་བཙུགས། ཁོང་གི་དམག་གི་འགོ་ཁྲིད་འོག་གུང་ཐང་གི་ཆེད་དུ་དམག་ལན་ཁ་ཤས་དྲངས་ནས་རྒྱལ་ཁ་ཆེན་པོ་ལོན་ཙང་། གུང་ཐང་རྒྱལ་པོས་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས་ཤེས་རབ་བླ་མ་གློ་བོའི་རྗོང་དཔོན་གྱི་གོ་སར་གནས་རིམ་སྤར[12]། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ། ཤེས་རབ་བླ་མ་ནི་གློ་བོ་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་རྫོང་དཔོན་དང་པོ་གྱུར། ཁོང་གློ་བོ་རྫོང་དཔོན་དུ་བསྐོ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ནི། སྔར་ཡ་ཙེར་ཤོར་བའི་གློ་དོལ་ལ་སོགས་པའི་ས་ཁུལ་རྣམས་གུང་ཐང་ལ་ཕྱིར་ཐོབ་ཡོད་པས། དེ་དག་མུ་མཐུད་ནས་གུང་ཐང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་བརྟན་པོར་གནས་ཕྱིར་ཡིན། ཁོང་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་གནང་སྐབས། དོལ་པོ་ཡང་ཁོང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཡོད་པ་ཝི་ཊ་ལིས[13]་བཤད།
ཝི་ཊ་ལིས་བཤད་ན། ཁོང་མངའ་རིས་སྨད་ཁྲི་སྐོར་གྱི་ཁྲི་དཔོན་ཡིན་པར་བཤད། མངའ་རིས་སྨད་ཀྱི་ཁྲི་སྐོར་ནི། གློ་དོལ་གུང་གསུམ་ཁྲི་སྐོར་གཅིག[14] །ཅེས་པ་ལྟར་གློ་བོ་དང་། དོལ་པོ། གུང་ཐང་གསུམ་ལ་ཟེར་བས། གུང་ཐང་གི་དཔོན་པོ་ཡིན་དཀའ་ནའང་གློ་དོལ་གཉིས་ཀྱི་ཁྲི་དཔོན་ཡིན་པར་[15]བཤད། གང་ལྟར་རྫོང་དཔོན་དང་ཁྲི་དཔོན་གང་ཡིན་རུང་། དོན་དངོས་ཐོག་སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་གློ་དོལ་སོགས་བོད་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཁོངས་མང་པོའི་མངའ་བདག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཡིག་ཆ་མང་པོའི་ནང་ཁོང་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་དུ་བསྐོས་པའི་ལོ་ཚིགས་གསལ་ཁ་མེད་ནའང་། ཝི་ཊ་ལིས། ཁོང་དུས་རབས་བཅུ་བཞིའི་དཀྱིལ་ལམ་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་མ་ཉམས་པའི་སྔོན་ཙམ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༣༥༤ སྔོན་ཚུད་ནས་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་ཡིན་རབས་[16]བཤད། དེ་ལྟར་ན་ཁོང་གིས། ཕྱི་ལོ་ ༡༣༥༤ སྔོན་ཚུད་ནས་ ༡༣༨༠ བར་མི་ལོ་སུམ་ཅུ་ཡས་མས་རིང་ལ་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་གནང་ཡོད། དུས་ཡུན་དེའི་རིང་དོལ་པོ་ཡང་གློ་བོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བདག་པོ་ཤེས་རབ་བླ་མའི་འཛིན་སྐྱོང་འོག་གནས་ཡོད།
གསུམ་པ། གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་མངའ་འོག་གི་དོལ་པོ།
ཤེས་རབ་བླ་མ་ལ་སྲས་གཉིས་[17]ཡོད། ཆེ་བ་ཁྲི་དཔོན་བྱིར་མ་དང་ཆུང་བ་དཔོན་ཚང་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་ཡིན། སྲས་ཆེ་བ་ཁྲི་དཔོན་བྱིར་མས། གུང་ཐང་གི་རྒྱལ་པོ་བཀྲ་ཤིས་སྡེའི་ ( རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱང་ལོ་ ༡༣༥༢-c ༡༣༧༢ ) སྲིད་དབང་སྐབས་དཔོན་རིགས་གལ་ཆེན་ཞིག་གི་གོ་གནས་བཟུང་ཡོད་པ་ཇེཀ་སཽན་གྱིས་[18]བཤད། གོ་གནས་དེ་ཉིད་ཁྲི་དཔོན་གྱི་གོ་གནས་ཡིན་ནམ་སྙམ་སྟེ། ཤེས་རབ་བླ་མས་རང་གི་གོ་གནས་སྲས་ཁྲི་དཔོན་བྱིར་མ་ལ་གནང་ཞེས་ཝི་ཊ་ལིས་[19]བཤད། དེ་བཞིན་མཚན་གྱི་དབུ་ལ་ཡོད་པའི་ཁྲི་དཔོན་ཞེས་པའི་མཚན་གནས་ལ་བསམ་ནའང་ཁྲི་དཔོན་གནང་ཡོད་པ་འདྲ། གུང་ཐང་རྒྱལ་རབས་[20]ནང་། ཁོང་དམག་དཔོན་ཡང་ཡིན་པར་བཤད་པས། དང་པོ་དམག་དཔོན་དང་དེ་ནས་ཁྲི་དཔོན་གྱི་གོ་གནས་ཀྱང་བཟུང་ཡོད་སྲིད། འོན་ཀྱང་། རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་དང་གཙང་རང་མོལ་ལ་རྣམས་སུ་དམག་དཔོན་དང་ཁྲི་དཔོན་གནང་མིན་སྐོར་གང་ཡང་མི་གསལ་བས་དཔྱད་དུ་ཡོད། ཡོངས་གྲགས་ལྟར་ན། ཁོང་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་ཡིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་མེད་སྟབས། དོལ་པོ་ཡང་ཁོང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་མིན་གྱི་ཐེ་ཚོམ་མི་དགོས་སྙམ།
ཤེས་རབ་བླ་མའི་རྗེས་ཀྱི་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་གཉིས་པ་ནི་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་ཡིན། ཁོང་ནི། སྐུ་ཚེ་སྟོད་ལ་ཕྱིའི་དགྲ་བོ་འདུལ་བ་ལ་ཞུམ་པ་མེད་ཅིང་ནང་གི་འཁོར་སྐྱོང་བ་ལ་ཐབས་མཁས་པའི་དཔའ་མཛངས་རྟུལ་ཕོད་ཅན་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན་མཚན་ལ་ཡང་གེ་སར་སྒྲ་བོ་ཆེ་[21]ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་ཞེས་སྙན་པའི་གྲགས་པ་ཕྱོགས་སུ་ཁྱབ[22]། སྐུ་ཚེ་སྨད་ལ་འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱ་བ་ཡོངས་རྫོགས་སྤངས་ནས་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་པ་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་སུ་[23]གསལ།
ཁོང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༡༣༨༠ ཙམ་ནས་ཕ་ཤུལ་བུ་འཛིན་གྱི་ལམ་ལུགས་ལྟར་སྲིད་གཞུང་གཟུང་རྒྱུའི་འགོ་བཙུགས[24]། ཕྱི་ལོ་ ༡༣༩༠ ནང་ཚུན་ན་གུང་ཐང་དང་གློ་བོའི་དམག་དཔུང་ཁྲིད་དེ་སྤུ་རང་དང་ཉེ་འཁོར་གྱི་ས་ཁུལ་རྣམས། སླར་ཡང་གུང་ཐང་གི་ཆེད་དུ་དབང་དུ་བསྡུ་བའི་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་འཇོག་པའི་བྱ་དགར། གུང་ཐང་རྒྱལ་པོ་བསོད་ནམས་ལྡེས་( ༡༣༧༡-༡༤༠༤) གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་[25]དུ་བསྐོས[26]། ཁོང་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་གནང་སྐབས། གློ་བོ་དང་དོལ་པོ། སྣར་དང་སྙེ་ཤངས་སོགས་ཉེ་འཁོར་གྱི་ས་ཁུལ་མང་དག་ཅིག་ཁོང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་ཡོད་པ་ཌྷུང་གེལ་གྱིས་བཤད[27]། ཁོང་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་གནང་སྐབས། གློ་བོ་གུང་ཐང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་མིང་ཙམ་ཡིན་ཏེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༣༧༠ ནས་༡༣༧༥ ཡས་མས་སུ་གུང་ཐང་དུ་རྒྱལ་ཁྲིའི་དོན་དུ་ནང་འཁྲུག་བསྟུད་མར་བྱུང་རྐྱེན་གུང་ཐང་གི་སྲིད་གཞུང་ཧ་ཅང་ཉམས་དམའ་བའི་སྐབས་ཡིན་པ་དང་། དེའི་ཁར་བོད་དུའང་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་ཤོར་ནས་སྔར་ལྟར་ས་སྐྱ་དང་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རོགས་རམ་ཐོབ་ཀྱི་མེད་པ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས། གུང་ཐང་གིས་གློ་བོའི་ཕྱོགས་སུ་སྲིད་དབང་ལག་བསྟར་ཚད་ལྡན་གནང་ཐུབ་མེད[28]། གུང་ཐང་གི་སྲིད་གཞུང་ཉག་ཕྲ་བའི་སྐབས་དེར། ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་ལ་གློ་བོ་རང་བཙན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་གོ་སྐབས་ཆེན་པོ་ཐོབ་ཡོད་ནའང་། དེ་ལྟར་མ་གནང་བར་རྫོང་དཔོན་རང་གི་གོ་གནས་བཟུང་ནས་བསྡད། རྫོང་དཔོན་གྱི་ལས་ཡུན་ཕྱི་ལོ་ ༡༣༨༠ ཙམ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༤༢༥ བར་ཏེ་ཧ་ལམ་མི་ལོ་ཞེ་ལྔའི་རིང་ལ་གནང་ཡོད། དེའི་རིང་ལ་དོལ་པོ་ཡང་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་གྱི་སྲིད་དབང་འོག་གནས།
བཞི་པ། གློ་བོའི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་ཨ་མ་དཔལ་མངའ་འོག་གི་དོལ་པོ།
ཆོས་རྒྱལ་ཨ་མ་དཔལ་ནི་གློ་བོའི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་ཡིན་ལ། ཁོང་ནི། ཕྱི་ལོ་ ༡༣༨༧ ལོར་འཁྲུངས་ཤིང་ ༡༤༤༧ ལོར་འདས་ཞེས་ཌྷུང་གེལ་གྱིས་[29]བཤད་ནའང་། ཝི་ཊ་ལིས་དེ་བཀག་ནས་འཁྲུངས་ལོ་ ༡༣༨༨ དང་འདས་ལོ་ ༡༤༥༦ ཡིན་པར་[30]བཤད། ཁོ་བོས་བསམ་ནའང་། ཕྱི་མ་ལ་བདེན་ཁ་ཆེ་སྙམ། ཡབ་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་གྲོངས་པའི་རྗེས་སུ་ཕྱི་ལོ་ ༡༤༢༥ ལོར་གུང་ཐང་རྒྱལ་པོས་ཨ་མ་དཔལ་གློ་བོའི་རྫོང་དཔོན་དུ་བསྐོ་བཞག་བྱས[31]། དེ་ལྟར་ཡིན་པའང་ངོར་ཆེན་གྱི་རྣམ་ཐར་ལས། [32]ཨ་མ་དཔལ་འདི་མཁྱེན་པ་ཡོད་པས། བོད་ཆོས་རྒྱལ་གྱི་གདུང་བརྒྱུད་དྲི་མ་མེད་པ་མངའ་རིས་རྫོང་ཀར་གྱི་ཆོས་རྒྱལ་འབུམ་ལྡེ་མགོན་གྱིས་གླང་གི་ལས་ཐབས་བཅུ་གསུམ་ཡོད་པར་བཤད་པའི་གློ་བོར་གཙང་རང་བྱ་ཕོའི་ཟེ་བ་ཞེས་པའི་རྫོང་རྒྱབ་ཡོད་པའི་རྫོང་དཔོན་ལ་བརྐོས་པ་ལས། ཞེས་གསལ། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་མི་ལོ་བཅོ་ལྔའི་རིང་ལ་ས་གནས་རྫོང་དཔོན་གྱི་ཐུགས་འགན་ཡོངས་རྫོགས་བཞེས། ཕྱི་ལོ་ ༡༤༤༠ ལོར་གློ་བོ་རང་བཙན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བསྐྲུན་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གློ་བོའི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མའི་ངོ་བོར་བཞེངས[33]། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་མི་ལོ་དྲུག་གི་རིང་ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས་པ་ཌྷུང་གེལ་གྱིས་བཤད[34]། འོན་ཀྱང་། ཝི་ཊ་ལིས། ཕྱི་ལོ་ ༡༤༤༠ ལོར་ཨ་མ་དཔལ་གྱིས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བྱ་བ་ཡོངས་རྫོགས་བོར་ནས་ཆོས་ཕྱོགས་ཁོ་ན་ལ་གཞོལ་བར་བཤད་[35]པས། ཌྷུང་གེལ་དང་ཝི་ཊ་ལི་གཉིས་ཀྱི་བཤད་ཚུལ་འགལ་བ་ལྟག་སྤྲོད་དུ་སོང་འདུག་པས་དཔྱད་པར་འཚལ། གང་ལྟར་ཆོས་རྒྱལ་ཨ་མ་དཔལ་གྱིས་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་ཡུན་རིང་། གློ་བོའི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀྱི་མངའ་ཐང་ནམ་མཁའི་དགུང་ལ་རེག་པ་ལྟ་བུ་བྱུང་བའི་ཚུལ་རྣམས་ཡིག་ཆ་མང་པོའི་ནང་ཤིན་ཏུ་གསལ་བས་འདིར་ཡིག་ཚོགས་ཀྱི་སྤྲོས་པ་སྐྱུང་ཕྱིར་མ་བྲིས།
སྐབས་དོན། ཨ་མ་དཔལ་གྱི་སྲིད་དབང་སྐབས། གློ་བོ་ལུང་པ། དོལ་གྲུ་བཞི། རྟ་མངས། བྱང་གོ་འབྲོག་སྡེ་བཅས་ལ་དབང་སྒྱུར་ཞེས་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས[36]་སུ་གསལ་ཞིང་། ངོར་ཆེན་གྱི་རྣམ་ཐར་དུའང་། [37]ཕྱིས་གློ་བོ་ཁོང་གིས་སྒེར་དུ་ཆོང་། དོལ་པོ་པུ་ཧྲངས། གུ་གེ་སོགས་ལའང་ལུང་འགྲོ་བ་བྱུང་། ཞེས་གསལ་བས། དོལ་གྲུ་བཞི་ཡང་། ཨ་མ་དཔལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད་པ་རྟོགས་ནུས། ལྷག་པར་དུ། རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་ནང་། རང་གི་མངའ་འབངས་རྣམས་ཁྲལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་མང་པོ་ལས་བཅིང་གྲོལ་བཏང་བའི་ཁྲོད་ནས། དོལ་པོའི་དགོན་པ་རྣམས་ཀྱང་ཁྲལ་མེད་དུ་བྱས། [38]ཞེས་འཁོད་ཡོད་པས། དོལ་པོའི་དགོན་པ་རྣམས་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལས་སྒྲོལ་བར་བྱས་པ་སྨོས་ཅི་དགོས། མདོ་དོན་སྙིང་པོ། ཌྷུང་གེལ་ལྟར་ན་ཨ་མ་དཔལ་གྱིས་རྫོང་དཔོན་དང་རྒྱལ་པོ་མི་ལོ་ཉེར་གཅིག་རིང་ལ་གནང་ཞིང་། དེའི་རིང་ལ་དོལ་གྲུ་བཞི་གློ་བོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད།
ལྔ་པ། ཨ་མགོན་བཟང་པོ་ཡབ་སྲས་མངའ་འོག་གི་དོལ་པོ།
ཨ་མགོན་བཟང་པོ་ནི་ཨ་མ་དཔལ་གྱི་སྲས་རྒན་ཤོས་དང་གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་གཉིས་པ་ཡིན། ཁོང་ཕྱི་ལོ་ ༡༤༢༠ ལོར་འཁྲུངས་ཤིང་ ༡༤༨༢ ལོར་འདས[39]། ལུགས་གཉིས་ཀྱི་མཛད་པ་ནམ་མཁའི་མཐོངས་ལྟར་ཡངས་པས་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་དང་ཚུལ་མཚུངས་པ་ཡིན་ཞེས་ཀུན་གྱིས་བསྔགས། མི་ལོ་སོ་ལྔའི་རིང་ལ་རྒྱལ་སྲིད་བཟུང་[40]། རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་སྐབས་གློ་བོའི་ཆབ་དཔལ་རིག་གསུམ་སྔར་ལས་ལྷག་པ་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད། ཁོང་གིས་མི་ལོ་སོ་ལྔའི་རིང་ལ་སྲིད་དབང་འཛིན་སྐབས། དོལ་པོ་ཡང་ཁོང་གི་ཆབ་འབངས་སུ་གཏོགས་པ་གཙང་རང་མོལ་ལར་[41]གསལ་ཞིང་ཝི་ཊ་ལིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བཤད[42]།
ཨ་མགོན་བཟང་པོ་ལ་སྲས་བཞི་ཡོད་པའི་ནང་ནས་ཆེ་བ་བཀྲ་ཤིས་མགོན་ཡིན་ལ། ཁོང་གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་གསུམ་པ་ཡིན། ཁོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་དང་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་ཡུན་གསལ་ཁ་མེད། འོན་ཀྱང་། ཁོང་གི་སྲིད་དབང་སྐབས། རང་གི་ཡབ་མེས་ཀྱི་མཛད་རྗེས་འགྲན་ཟླ་དང་བྲལ་བ་རྣམས་མིག་དཔེར་བཟུང་ནས་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀའི་དཔལ་ཡོན་ཤིན་ཏུ་དར་ཞིང་རྒྱས་པ་མཛད། མཐའ་ཡི་ཡུལ་གྲུ་མང་པོ་དབང་དུ་བསྡུས་པའི་ཁྲོད་ནས་དོལ་གྲུ་བཞི་ལ་ཡང་དབང་སྒྱུར་མཛད་པ་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་[43]སུ་གསལ་ཞིང་ཝི་ཊ་ལིས་[44]ཀྱང་དེ་ལྟར་བཤད།
དྲུག་པ། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་ཐག་བའི་དབང་སྒྱུར་བར་གློ་བོའི་མངའ་འོག་གི་དོལ་པོ།
ཤེས་རབ་བླ་མ་དང་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་གཉིས་ཀྱིས་གློ་བོ་རང་བཙན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་འགྱུར་བའི་ཐོག་མའི་རྨང་གཞི་བཏིང་། ཨ་མ་དཔལ་གྱིས་དངོས་སུ་གློ་བོ་རང་བཙན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བསྐྲུན། ཨ་མགོན་བཟང་པོ་ཡབ་སྲས་གཉིས་ཀྱིས་གློ་བོའི་ཕྱི་ནང་གི་དཔལ་ཡོན་ཤིན་ཏུ་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད། དེའི་རྗེས་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱོན་རྣམས་ཀྱི་སྲིད་དབང་སྐབས་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཐད་ནས་དར་རྒུད་ཀྱི་ཡོ་ལང་སྣ་ཚོགས་པ་བྱུང་མཐར། ཕྱི་ལོ་ ༡༧༨༩ ལོར་[45]རྒྱལ་པོ་དབང་རྒྱལ་རྡོ་རྗེའི་སྐུ་རིང་ལ། ཛུམ་ལང་དམག་གི་གནོན་ཤུགས་མཐར་སྐྲོད་གཏོང་ཕྱིར་དང་རྒྱལ་ནང་དུ་ཞི་བདེ་ལྷིང་འཇགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྐྲུན་ཕྱིར་གྷོར་ཁའི་དམག་དཔུང་དང་མཐུན་འབྲེལ་བྱས་ནས་ནེ་པཱལ་མངའ་ཞབས་སུ་གནས་འགོ་ཚུགས[46]། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་གློ་བོ་རང་བཙན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན་པའི་གནས་བབ་མེད་ཀྱང་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་ངོ་བོའི་ཐོག་ནས། ཕྱི་ལོ་ ༡༨༤༧ བར་རྒྱལ་པོ་དབང་རྒྱལ་རྡོ་རྗེ་ན་རིམ་གྱིས་གློ་སྟོད་སྨད་དང་དོལ་གྲུ་བཞི། སྣར་དང་སྙེ་ཤང་སོགས་ལ་བལ་གཞུང་གི་ཁྲིམས་དང་མཐུན་པར་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཡོད[47]། ཕྱི་ལོ་ ༡༨༤༧ ལོར་ནེ་པཱལ་དབུས་གཞུང་ལ་གསར་བརྗེའི་གྱེན་ལངས་ཆེན་པོ་བྱུང་རྗེས་རཱ་ཎཱའི་སྲིད་གཞུང་གསར་དུ་བཙུགས[48]། རཱ་ཎཱའི་སྲིད་གཞུང་སྐབས། ཐག་བ་( Thakali )རྣམས་ཀྱིས་ངན་པ་ཁོག་བཅང་གི་སྲིད་བྱུས་སྣ་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གློ་བོའི་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུ་ས་དང་དབང་སྒྱུར་བྱེད་སའི་ཡུལ་ཕྲན་སྣར་དང་། སྙེ་ཤང་། དོལ་པོ་སོགས་བཙན་འཕྲོག་བྱས། དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་དོལ་པོ་གློ་བོའི་མངའ་འོག་ཏུ་གནས་པའི་ལོ་རྒྱུས་མཇུག་བསྒྲིལ། དེས་ན། ཕྱི་ལོ་དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ནས་ ༡༨༤༧ བར་དུ་གློ་བོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་ངོས་ནས་དོལ་གྲུ་བཞིར་དོ་དམ་སྟངས་འཛིན་ལེགས་པོ་གནང་ཐུབ་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར་གློ་བོའི་སྲིད་དབང་ལམ་ལུགས་ཀྱི་བཀོད་འདོམས་འོག་གནས་ཡོད། མདོར་ན། དོལ་པོ་ནི། དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ནས་བཅུ་དགུའི་དཀྱིལ་བར་ཧ་ལམ་མི་ལོ་ལྔ་བརྒྱ་ཡས་མས་རིང་ལ་གློ་བོའི་མངའ་ཁོངས་སུ་གནས་པ་ནི་དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་བརྗོད་དོན་སྙིང་པོ་ཡིན། སྣར་དང་སྣེ་ཤངས་གཉིས་པོའང་དེ་མཚུངས་ཡིན་པ་ཞོར་དུ་རྟོགས་པར་བྱའོ། །
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་ཟླ་བ་ ༦ ནང་ཀ་ལི་སྤུང་ས་སྐྱ་དགོན་པར་འབྲི་འགོ་བརྩམས་ནས་ཕྱི་ཟླ་ ༨ ཚེས་ ༡༨ ཉིན་བལ་ཡུལ་འཕགས་པ་ཤིང་ཀུན་གྱི་ཉེ་འདབས་རང་གནས་ལུགས་གཉིས་དཔལ་ཡོན་རྒྱས་པའི་སྤྱིལ་བུར་གློ་བོ་འཇམ་དབྱངས་བློ་གྲོས་ཀྱིས་མཇུག་རྫོགས་པར་བྲིས་སོ། །
དཔྱད་ཡིག་དང་ཞབས་མཆན།
[1] བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས།:ཏུན་ཧོང་བོད་ཀྱི་ཡིག་རྙིང་ལས་བྱུང་བ། འབྲི་གུང་སྐྱབས་མགོན་ཆེ་ཚང་རིན་པོ་ཆེ། སྲོང་བཙན་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༢༠༡༠
[2] A Short History of Mustang ( 10th to 15th century ), Roberto Vitali. Page 21 Amnye Machen Institue 2012
[3] རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ། སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོས་བརྩམས།
[4] ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུ། གུང་ཐང་རྒྱལ་རབས། རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་རྗོང་ཆོས་པར་མ། ༢༠༢༡ ཤོག་གྲངས། ༢༡ NOTES ON THE HISTORY OF SE-RIB, AND NEARBY PLACES IN THE UPPER KALI GANDAKI VALLEY. David P. Jackson p.211
[5] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། རྩ་དྲངས་མོལ་ལ། Mollas of Mustang, David Jackson.
[6] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ར་མེཤ་ཀུ་མཱར་ཌྷུང་གེལ་གྱི་བརྩམས། ངག་དབང་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱིས་བསྒྱུར། ཤོག་གྲངས། ༩༤ བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་པར་མ། ༢༠༡༧
[7] རྩེ་བྲང་མོལ་ལ།
[8] A Short History of Mustang ( 10th-15th )century) , Roberto Vitali. P.123 Amnye Machen Institue 2012
[9] ཤེས་རབ་བླ་མས་སྐུ་ཚེ་སྟོད་ལ་བླ་ཞང་གཉིས་ཀྱི་ཞབས་ཏོག་བསྒྲུབས་ཞེས་པ་ནི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་གཞིར་བཞག་ཡིན་ལ། ཡིག་ཆ་ཁ་ཤས་ནང་། བླ་ཞང་གཉིས་ཀྱི་བློན་པོ་ཡིན་པའང་འཁོད།
[10] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། རྩ་དྲངས་མོལ་ལ། Mollas of Mustang, David Jackson.
[11] རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༩༢
[12] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༩༤
[13] A Short History of Mustang ( 10th-15th )century) , Roberto Vitali. P.111 Amnye Machen Institue 2012
[14] རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ། སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོས་བརྩམས།
[15] A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 111
[16] A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 112, 114
[17] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། ཤོག་གྲངས། ༦ འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ༢༠༢༢
[18] Mollas of Mustang, David Jackson. Page 114, it mentions first of all the Lho-sde khri-pon Byir-ma, an official under the Gung-thang king Bkra-shis-sde( ruled 1352-c1372 ).
[19] A Short History of Mustang ( 10th-15th )century) , Roberto Vitali. P.129 Amnye Machen Institue 2012
[20] གུང་ཐང་གདུང་རབས། ཀཿཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུ། A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 114
[21] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་ནང་ “གེ་སར་སྒྲ་བོ་ཆེ་” ཞེས་དང་། རྩེ་བྲང་མོལ་ལའི་ནང་ “གེ་སར་དགྲ་བོའི་” ཞེས་མི་འདྲ་བ་འདུག་པས་གང་ཞིག་དག་མིན་དཔྱད་དགོས་པར་སྣང་།
[22] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། ཤོག་གྲངས། ༦།༧ འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ༢༠༢༢ The Mollas of Mustang, David Jackson. Page 119. LTWA Dhasa 1984
[23] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། ཤོག་གྲངས། ༦།༧ འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ༢༠༢༢ མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས་སུ་གེ་སར་སྒྲ་བོ་ཆེ་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་ཞེས་འཁོད་ཅིང་། རྩེ་བྲང་མོལ་ལར། གེ་སར་དགྲ་བོའི་ཆོས་སྐྱོང་འབུམ་ཞེས་འཁོད་འདུག་པས་གང་ཞིག་དག་མིན་དཔྱད་དགོས། The Mollas of Mustang, David Jackson. Page 163 LTWA Dhasa 1984
[24] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ར་མེཤ་ཀུ་མཱར་ཌྷུང་གེལ་གྱི་བརྩམས། ངག་དབང་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱིས་བསྒྱུར། ཤོག་གྲངས། ༩6 བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་པར་མ། ༢༠༡༧
[25] མི་དཔོན་གྱིས་མིང་ནས་ཀྱང་འབོད། A NOBLE ABBOT FROM MUSTANG, by JOWITA KRAMER.
[26] གུང་ཐང་གདུང་རབས། ཤོག་གྲངས། ༣༤ See also Mollas of Mustang, David Jackson. Page 119. See also A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 114 See also NOTES ON THE HISTORY OF SE-RIB, AND NEARBY PLACES IN THE UPPER KALI GANDAKI VALLEY. David P. Jackson p.214
[27] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༩༦ A NOBLE ABBOT FROM MUSTANG, by JOWITA KRAMER. Page 29
[28] A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 116
[29] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ར་མེཤ་ཀུ་མཱར་ཌྷུང་གེལ་གྱི་བརྩམས། ངག་དབང་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱིས་བསྒྱུར། ཤོག་གྲངས། ༢༧༧ བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་པར་མ། ༢༠༡༧
[30] A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 127
[31] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༩༩
[32] ངོར་མཁན་ཆེན་སངས་རྒྱས་ཕུན་ཚོགས། ངོར་ཆེན་རྣམ་ཐར་ལེགས་བཤད་ཆུ་བོ་བསྡུས་པའི་རྒྱ་མཚོ། ཤོག་གྲངས། ༣༧ དཔེ་གཟུགས། གློ་བོ་དགེ་ལུང་ནས་རྙེད་པ། དཔེ་རྙིང་།
[33] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༩༩
[34] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༡༠༣
[35] A Short History of Mustang ( 10th-15th )century) , Roberto Vitali. P.149 Amnye Machen Institue 2012
[36] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། ཤོག་གྲངས། ༨ འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ༢༠༢༢
[37] ངོར་ཆེན་གྱི་རྣམ་ཐར་ལེགས་བཤད་ཆུ་བོ་འདུས་པའི་རྒྱ་མཚོ། གློ་བོ་དགེ་ལུང་ནས་རྙེད་པ། ཤོག་གྲངས། ༣༧ རྒྱབ།
[38] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། ཤོག་གྲངས། ༩ འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ༢༠༢༢
[39] A Short History of Mustang ( 10th-15th )century) , Roberto Vitali. P.150/151 Amnye Machen Institue 2012
[40] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༡༠༧
[41] The Mollas of Mustang, David Jackson. Page 164
[42] A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 178
[43] གློ་བོའི་རྒྱལ་རབས་མུ་ཐི་ལིའི་ཕྲེང་མཛེས། གློ་བོ་དུས་བབ། ཤོག་གྲངས། ༡༤ འདོན་ཐེངས་གསུམ་པ། ༢༠༢༢
[44] A Short History of Mustang 10th to 15th century, Roberto Vitali. Page 178
[45] The Bem-chag Village Record and The early History of Mustang District, Charles Ramble and Michael Vinding. P.9
[46] David Jackson’s the early history of lo( mustang ) and nagri, page 1
[47] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག་གྲངས། ༡༥༤། ༡༦༣
[48] གློ་རྒྱལ་ཕྲན། ཤོག ༡༨༨
– – – – –
