ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་དང་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་སྐོར་གསར་དུ་གླེང་བ།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ནང་དུ་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཧ་ཅང་མདོར་བསྡུས་ཤིག་ཞུས་ཏེ། ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་འཁོད་པའི་བོད་ཀྱི་ཡིག་ཆ་རྙིང་ཤོས་གང་ཡིན་པ་དང་། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་དང་བྷོ་དྷི་དྷརྨ་གཉིས་གང་ཟག་གཅིག་ཡིན་མིན་གླེང་ཡོད་པར་མ་ཟད། དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་ཞུ་བ་པོ་དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་རྒྱལ་སྲས་ཤིག་ཡིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་དྲངས་ཡོད། གཞན་ཡང་། དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་དང་དེའི་ཤིང་སྤར་ཁག །ད་དུང་འགྲེལ་པ་དང་འགྱུར་ཅི་ཙམ་བྱུང་ཡོད་མེད་ཀྱི་སྐོར་གསལ་པོར་བྲིས་ཡོད།

གནད་ཚིག །ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན། ཞིག་པོ་ཉི་མ་སེང་གེ། བྷོ་དྷི་དྷརྨ།

 གླེང་གཞི།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༥ ལོའི་ཟླ་ ༡ པའི་ཚེས་ ༧ ཉིན་བོད་གཞིས་ཀ་རྩེ་དིང་རི་རྫོང་དུ་ས་ཡོམ་གྱི་འཇིག་པ་ཆེན་པོ་བྱུང་བར་བརྟེན་ནས། བོད་གཞིས་བྱེས་གཉིས་ཀྱི་བོད་མི་རྣམས་གཙོས་པའི་འཛམ་གླིང་གི་ས་ཕྱོགས་གང་སར་བཞུགས་པའི་བོད་ཀྱི་གྲོགས་པོ་ཚོས་ས་ཡོམ་ཁྲོད་འདས་གྲོངས་སུ་སོང་བ་དང་། རྨས་སྐྱོན་ཕོག་པ། གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར་པའི་ཤུལ་ལུས་ནང་མི་དག་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཞུ་བའི་རྦ་རླབས་ཤིག་འཕྱུར་བ་དང་མཉམ་དུ། དིང་རིའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་ཡང་མང་དུ་འཕེལ་ཡོད། ཁོ་བོས་ཀྱང་གོ་སྐབས་འདི་དམ་འཛིན་བྱས་ཏེ། བོད་ཕྱི་ནང་གི་ཤེས་ཡོན་པ་ལྔ་བརྒྱས་གྲུབ་པའི‘‘བོད་རིག་པ་’’ཞེས་པའི་སྐད་ཚོམས་སུ་དིང་རིའི་ལོ་རྒྱུས་དང་། དམངས་སྲོལ། ད་དུང་ཡུལ་དེ་རུ་འཁྲུངས་པའི་སྐྱེས་ཆེན་ཚོའི་རྣམ་ཐར་གསུང་མཁན་ཡོད་ན་དགེ་མཚན་ཆེ་ཚུལ་གྱི་གླེང་སློང་བྱས་པའི་འབྲས་བུར། མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་པའི་ཚོགས་མི་རེ་ཟུང་གིས་དིང་རིའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་ཏེ་གསུང་བཤད་གནང་ཡོད། སྐབས་དེར་དྲྭ་ལམ་ཁག་ཏུ་‘‘ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་གདམས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་’’ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་དེ་བརྒྱུད་བསྐུར་བྱེད་མཁན་དང་། སྒེར་ངོས་ལ་ཞལ་གདམས་འདིའི་སྐོར་གྱི་དྲི་བ་འདྲི་མཁན་ཡང་མང་ཙམ་བྱུང་།

ཁོ་བོར་མཚོན་ན། མི་ལོ་ཉི་ཤུའི་ཡར་སྔོན་ཏེ་ནོར་གླིང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཆེས་མཐོའི་སློབ་གཉེར་ཁང་དུ་ཡོད་སྐབས། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་[1]དང་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་གཉིས་བཀླགས་པ་དྲན་མོད། དུས་ཚོད་མང་པོ་བཏང་ནས་ཆེད་སྦྱོང་བྱས་མེད། ད་རེས་ས་ཡོམ་འདི་ལ་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་ཞལ་གདམས་འདིའི་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་གང་འཚམ་བྱས་རྗེས། ད་ཕན་སུ་གཅིག་གིས་ཀྱང་ཞལ་གདམས་འདི་ལས་འཕྲོས་ཏེ་རྩོམ་ཡིག་བྲིས་མེད་པ་རྟོགས། དེ་བས། ཐོག་མར་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་མདོར་བསྡུས་ཤིག་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་རྣམ་ཐར་གཞན་དུ་ཡོད་པ་ཁག་ལེབ་བཤུ་བྱེད་པ་ཙམ་མིན་པར། རྣམ་ཐར་གྱི་དོགས་གནས་རེ་ཟུང་ལ་དཔྱད་པ་བཏང་སྟེ། ཞལ་གདམས་འདིའི་ཞུ་བ་པོའི་རྣམ་ཐར་ཡང་ཡིག་ཆ་གང་ཡོད་ཁག་གཤིབ་སྡུར་གྱིས་ཁ་གསལ་བཟོ་འདོད་བྱུང་བར་མ་ཟད། དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་ངོ་སྤྲོད་དང་འབྲེལ་ཏེ་འདིའི་འགྲེལ་པ་ཁག་དང་། ད་དུང་འགྱུར་གང་དག་བྱུང་ཡོད་མེད་སོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱང་གང་ཐུབ་ཀྱིས་ཞུ་ཐུབ་པར་འབད་བརྩོན་བསྟེན་རྒྱུ་ཡིན།

༡ ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ཐུང་ངུ་།

ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་རྒྱས་ཤོས་དང་རྙིང་ཤོས་ནི་ཕལ་ཆེར«ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས»ཞེས་པ་དང་། «དམ་པའི་སྐྱེས་རབས་རིན་པོ་ཆེའི་ཕྲེང་བ་ཞེས་བྱ་བ»[2]གཉིས་ཡིན་པར་སྣང་མོད། ཉེ་རབས་ཀྱི་མཁས་པ་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་[3](1927-1997)དང་མཁས་བཙུན་བཟང་པོ་[4](1920-2009)སོགས་ཀྱིས«དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ»ཁོ་ན་ལས་ལུང་འདྲེན་གནང་མེད་པར་བརྟགས་ན་ཕ་དམ་པའི་རྣམ་ཐར་དང་ཞི་བྱེད་སྐོར་གྱི་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་གཟིགས་མེད་པར་སྙམ། བསྟན་བཅོས་འདིའི་ནང་དུ། ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་ནི་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་བེ་ད་ལའི་ཡུལ་འཁོར་དུ་གྱུར་པའི་ཙ་ར་སིང་གའི་བྱེ་བྲག་ཁྲོན་པའི་གླིང་[5]ཞེས་འཁོད་ཡོད་པས། «དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ»[6]དང་།  «ཐུའུ་བཀྭན་གྲུབ་མཐའ»[7] «ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་དངོས་གྲུབ་འོད་སྟོང་འབར་བའི་ཉི་མ»[8] «འཕགས་ཡུལ་རྒྱ་ནག་ཆེན་པོ་བོད་དང་སོག་ཡུལ་རྣམས་སུ་དམ་པའི་ཆོས་བྱུང་ཚུལ་དཔག་བསམ་ལྗོན་བཟང་»[9]སོགས་ཀྱི་མཛད་པ་པོ་དག་གིས་འགོས་ལོའི་གསུང་དེ་ཇི་བཞིན་དུ་དྲངས་འདུག །དེས་ན། བེ་ད་ལའི་ཡུལ་ནི་དེང་སང་གི་དབང་དུ་བྱས་ན་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཨན་རྡ་མངའ་སྡེའི་ཀུ་པ་དྭཱི་པའི་ཡུལ་(Kūpadvīpa) ཡིན་པར་བཤད་ཅིང་།[10] ལར་ནས་ཀེ་ར་ལ་(Kerala) མངའ་སྡེའི་ས་བེ་རི་མ་ལ( Sabarimala )ཡི་རི་རྒྱུད་དང་ཉེ་བ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་པའང་ཡོད།[11] གང་ལྟར། ཁོང་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ནས་འཁྲུངས་པའི་གྲུབ་ཐོབ་ཅིག་ཡིན་པ་ལ་རྩོད་པ་མེད།

ཁོང་དགུང་ལོ་བཅོ་ལྔ་[12]པ་ལ་ཡབ་གཤེགས་རྗེས། བྷི་ཧར་མངའ་སྡེའི་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་པཎྜི་ཏའི་གནས་ཆེན་དཔལ་ལྡན་བི་ཀྲ་མ་ཤཱི་ལའི་མཁན་པོ་ཀྵེ་མ་དེ་བའམ( Kśemadeva)དགེ་བའི་དཔལ་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ། དགོན་པ་དེའི་པཎྜི་ཏ་མཚན་སྙན་ཆེ་བ་ལྔ་བཅུ་རྩ་བཞི་དང་ཕྱི་ནང་གི་གྲུབ་ཆེན་ཕོ་མོ་མང་པོའི་ཞབས་ལ་གཏུགས་ཏེ་མདོ་སྔགས་དང་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་སོགས་གསན་བསམ་རྒྱ་ཆེར་མཛད་ཅིང་། དེའི་རྗེས་སུ་གནས་ངེས་མེད་དུ་བཞུགས་ཏེ་གནས་མཆོག་རྡོ་རྗེ་གདན་དང་མཆོད་རྟེན་བྱ་རུང་ཁ་ཤོར་སོགས་སུ་ལོ་ནས་ལོ་བསྟུད་དེ་སྒོམ་སྒྲུབ་ཉམས་ལེན་མཛད་འདུག

དམ་པ་ཁོང་ཐོག་མར་མདོ་ཁམས་སུ་བྱོན་ནས་བོད་སྤྱིའི་གདུལ་བྱ་མ་རྙེད་པར་བཤད་ཀྱང་། སླར་ཡང་བྱོན་པར་ལུང་བསྟན། ལན་གཉིས་པར་མངའ་རིས་ཕྱོགས་སུ་བྱོན་ནས་ཆོས་སུ་རུང་བའི་གདུལ་བྱ་འགའ་རེ་རྙེད། ལན་གསུམ་པར་བོད་དུ་བྱོན་ནས་གཙང་མང་ར་སེར་པོས་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་མང་ར་སེར་པོ་དང་། རྒྱ་བསོད་ནམས་བླ་མ་གཉིས་ལ་གཅོད་གནང་། ལན་བཞི་པར་ཉེལ་དུ་སྒྲུབ་པ་མཛད་ནས་དབུས་སུ་ཕེབས་ཤིང་། ཐེངས་ལྔ་པར་རྒྱ་ནག་དང་རི་བོ་རྩེ་ལྔར་ཕེབས་ནས་སྒོམ་སྒྲུབ་མཛད་དེ་སླར་ཡང་དིང་རིར་ཕྱིར་ལོག་མཛད་ཅིང་། དེ་ནས་བཟུང་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་མ་འདས་པར་དེར་འཆད་ཉན་དང་སྒྲུབ་པ་མཛད་དེ་བཞུགས་པར་བཤད། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་(1504-1564)ཕ་དམ་པ་བོད་དུ་ལན་གསུམ་ཕེབས་[13]པར་གསུངས་མོད། ཡོངས་གྲགས་སུ་ལན་ལྔ་ཕེབས་པ་དེ་གཙིགས་ཆེན་བྱེད།

རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཁག་ཏུ་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་འཁྲུངས་ལོ་མི་གསལ་མོད། «དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ»ཡི་ནང་དུ། དམ་པ་དིང་རིར་མེ་མོ་གླང་གི་ལོ་ནས་མེ་མོ་བྱའི་བར་དུ་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་བཞུགས་ནས་མི་རིགས་མི་གཅིག་པ་མང་པོའི་དོན་མཛད་དེ་ ༡༡༡༧ ལོར་སྐུ་གཤེགས་ཚུལ་འཁོད་ཡོད། དེ་ལྟར་ན། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཕྱི་ལོ་ ༡༠༩༧ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༡༡༧ ལོ་བར་དིང་རིར་བཞུགས་ཡོད། ཡིན་ནའང་། རྒྱ་སྒོམ་རྡོ་རྗེ་གདན་པས‘‘དམ་པའི་སྐྱེས་རབས་རིན་པོ་ཆེའི་ཕྲེང་བ་ཞེས་བྱ་བ། རྗེ་བཙུན་ཆེན་པོ་མྱ་ངན་ལས་འདས་ནས་ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་གཅིག་དང་དྲུག་བཅུ་རྩ་དྲུག་འདས་པ་ན་བདག་ཉིད་ཆེན་པོ་དེས་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པའི་སྒོམ་པ་ཞི་བྱེད་པ་ཆེན་པོ་ཟུར་ཁང་པ། ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་འདས་པའི་ཚེ་ལྕགས་མོ་ལུག་[14]གིལོ་ལ། སྐུ་གདུང་རང་བྱོན་གྱི་དྲུང་དུ།’’ཞེས་གསུངས་ཡོད་པ་ལྟར་ན། ལྕགས་མོ་སྦྲུལ་ནི་༡༢༨༡ལོར་ཁེལ་བས། ཕ་དམ་པའི་གཤེགས་ལོ་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༡༠༥ ལོར་ཁེལ།  ཀཿཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུས་(1698-1755)‘‘ཞི་བྱེད་བསྟན་པའི་འབྱུང་ཁུངས་ཕ་དམ་པ་རྒྱ་དཀར་དིང་རི་གླང་འཁོར་མཁན་པ་ཁྲོད་དུ་ཞི་བར་གཤེགས་པའི་ཚུལ་བསྟན། དམ་པ་གཤེགས་པའི་ཤིང་བྱ་དེ་ནས་ལོ་དྲུག་ལོན་པའི་ལྕགས་སྟག་ལ་རྗེ་ཀརྨ་པ་དུས་གསུམ་མཁྱེན་པ་དང་བདེ་གཤེགས་ཕག་མོ་གྲུ་པ་སྐུ་འཁྲུངས་’’[15]ཞེས་གསུངས་ལ།  ཤིང་བྱ་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༡༠༥ ལོར་ཁེལ་འདུག་པས། ཁོང་གིས་ཕལ་ཆེར་རྒྱ་སྒོམ་པས་འགྲེལ་བ་དེར་གཟིགས་ཡོད་ལས་ཆེ། ཡང་། རྗེ་ཞབས་དཀར་པ་ཚོགས་དྲུག་རང་གྲོལ་(1781-1851)གྱིས་དགུང་ལོ་ལྔ་བརྒྱ་བཅུ་བདུན་ལ་བཞུགས་[16]སྐོར་གསུངས་པར་མ་ཟད། མཁས་པ་གཞན་གྱིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བཞེད་པ་མཐོང་ཡང་འདིར་རྒྱས་སྤྲོས་བྱེད་པའི་འདུན་པ་མ་སྐྱེས།

གང་ལྟར། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ནི་བོད་དུ་གཅོད་གསུང་པ་པོ་ཐོག་མ་ཡིན་ཞིང་། ཁོང་ནས་བརྒྱུད་པའི་གཅོད་སྐོར་ལ་ཕོ་གཅོད་དང་མོ་གཅོད་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི་སྨང་ར་སེར་པོ་ནས་བརྒྱུད་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་མ་གཅིག་ལབ་སྒྲོན་ནས་བརྒྱུད་པ་ལ་ཟེར།

«ལྕང་སྐྱ་རོལ་བའི་རྡོ་རྗེའི་རྣམ་ཐར་»དུ། རྒྱ་གར་དུ་ཏཱ་མོ་ཙུ་ཤི་བྱ་བ་སློབ་དཔོན་བྷོ་དྷི་དྷ་རྨོ་ཏྟ་ར་རྒྱ་ཡུལ་དུ་བྱོན་ནས་ལྟ་བའི་རྣམ་གཞག་གསུངས་པ་དར་ཆེ་ཞིང་། སློབ་དཔོན་དེ་འགའ་ཞིག་གིས་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཡིན་ཡང་ཟེར་ལ། གང་ལྟར་ལྟ་བའི་ངོ་བོ་བོད་ཀྱི་ཞི་བྱེད་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་གནད་གཅིག་ཏུ་འདུག་[17]ཚུལ་འཁོད་ཡོད་ཅིང་། «དིང་རི་བརྒྱ་རྩའི་བཤད་འགྲེལ་»དུའང་ཕ་དམ་པ་ནི་བསམ་གཏན་གྱི་གྲུབ་མཐའི་སྲོལ་འབྱེད་པ་པོའམ་ཡང་ན་གསུང་མཁན་གྱི་དགེ་བསྙེན་ངྷཱརྨ་ཏ་ལ་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ཚུལ་བཤད་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་གསུངས་[18]པར་མ་ཟད། ཁོང་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ལ་ཆ་འདྲ་བ་ཡོད་ཚུལ་ཀྱང་གསུངས་ཡོད།

འོན་ཀྱང་། ཏཱ་མོ་ཙུ་ཤི་ཞེས་པ་ནི་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་达摩祖师ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ལ། རྒྱ་ནག་བསམ་གཏན་པའི་ལུགས་ཀྱི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་དུ་བགྲང་ཞིང་། ཨིན་སྐད་དུ་བྷོ་དྷི་དྷརྨ་(Bodhidharma )ཞུ་བ་དེ་རེད། ཁོང་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ་ངག་རྒྱུན་དང་གཏམ་རྒྱུད་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཐ་ན་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་གྱི་སྐོར་ལའང་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་ཡོད་པར་གྲགས།[19] ཡོངས་གྲགས་སུ་ཁོང་ནི་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀཱ་ནི་ཀུ་བྷར་(Kanchipuram )ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་པོ་(Pallava king Simhavarman II)ཞིག་གི་ སྲས་སུ་འཁྲུངས་ཤིང་། དགུང་ལོ་ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་རྒྱལ་སྲིད་བཞག་སྟེ་རབ་བྱུང་བསྒྲུབས་[20][21]པར་བཤད།  དུས་རབས་དྲུག་པའི་སྟོད་དུ་འཁྲུངས་པའི་རྒྱའི་བཙུན་པ་ཏའོ་ཞོན་(道宣596–667) གྱིས་ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་ཐུང་ངུ་ཞིག་མཛད་ཡོད་པར་བརྟེན་ནས་ བྷོ་དྷི་དྷརྨ་ནི་དུས་རབས་ལྔ་པའི་ནང་འཁྲུངས་པའི་བདེན་དཔང་རྙེད་ཡོད་པས། ཁོང་དང་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་གཉིས་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འཁྲུལ་ཉེན་དང་དོགས་པ་ཡོད་དགོས་དོན་མེད་དོ། །

མཇུག་མཐར།  ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་གྱི་སྐོར་ཞུས་ན། ཁོང་གི་སློབ་མ་སྒོ་བའི་རྣམ་འབྱོར་བ་ཆེན་པོ་བཞིས་དམ་པའི་བཀའ་རྣམས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་འདིར་དྲངས་ན། ‘‘བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་དམ་པའི་གསུང་སྒྲོས་རྣམས། རིན་པོ་ཆེ་བཀའ་ཆོལ་ལུའི་སྐོར་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེབ་གསུམ་ཙམ་ཅིག་དཀར་ཤོག་ལ་བཏབས། བླ་མ་ཕྱར་ཆུང་གིས་རིན་པོ་ཆེ་བཀའ་དུམ་དུམ་ཁྲིགས་ཀྱི་སྐོར་བྱ་བ། དེབ་ཕྱེད་དང་གཉིས་པ་ཞིག་དཀར་ཤོག་ལ་བཏབས། བླ་མ་ཕྱར་ཆེན་པོས་རིན་པོ་ཆེ་བཀའ་མདོ་སྦྱོར་གྱི་སྐོར་བྱ་སྟེ། དེབ་གཅིག་ཙམ་དཀར་ཤོག་ལ་བཏབས། བླ་མ་བཛྲ་ཀྲོངྷས་རིན་པོ་ཆེ་བཀའ་དོན་བསྡེབས་ཀྱི་བྱ་སྟེ། དེབ་ཕྱེད་པ་ཅིག་དཀར་ཤོག་ལ་བཏབ་སྟེ། དབུ་ཆེན་རྣམས་ལ་ཤིན་ཏུ་མཉེས་པ་ལགས་སོ། །’’[22]ཞེས་གསལ། དེ་ལྟར་ན། ཕ་དམ་པར་གསུང་འབུམ་པོད་ཁ་ཤས་བཞུགས་ཤིང་། ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་ཀྱི་དྲྭ་ཚིགས་སུ་ཕ་དམ་པའི་གསུང་རྩོམ་གྱི་སྐོར་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་སྐབས། ཁོང་གི་ཞལ་གདམས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་དང་། སྨོན་ལམ་སུམ་ཅུ་པ། ཞལ་ཆེམས་པདྨོ་བརྩེགས་པ་དང་། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་འཕྲུངས་མོ་བཞུགས་སོ་ཞེས་པ་སོགས་ཆོས་ཚན་བཅུ་སྐོར་ཞིག་བཞུགས་པ་མཇལ་བྱུང་།

ཡང་། «ཞི་བྱེད་དང་ཤངས་པའི་ཆོས་སྐོར་བཞུགས་སོ་»ཞེས་པའི་དེབ་ཏུ། ཕ་དམ་པའི་ཆོས་ཚན་བདུན་བཞུགས་ཤིང་། «ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་ཆེམས་སྙིང་བཏུས་»ཞེས་པའི་ནང་དུའང་ཆོས་ཚན་བཅུ་བཞུགས། ཞབས་དཀར་ཚོགས་དྲུག་རང་གྲོལ་གྱིས་‘‘དེ་ནས་སྡེ་གཞུང་བརྒྱུད་ནས་དིང་རི་གླང་བསྐོར་དུ་སོང་། ཕ་དམ་པའི་བཞུགས་གནས་དེར་རེ་ཞིག་གི་བར་དུ་མཚམས་བྱས་ནས་བསྡད། ཕ་དམ་པའི་ཞི་བྱེད་ཀྱི་གདམས་པ་པོ་ཏི་ཆེན་པོ་བཞི་བཞུགས་པ་ཀློག་པས། ཁོང་གི་བྱིན་རླབས་ཀྱིས་སེམས་ལ་ཕན་པོ་བྱུང་།’’[23]ཞེས་གསུངས་པར་གཞིགས་ན། ཞབས་དཀར་བ་ཚང་གིས་པོ་ཏི་བཞི་ཅན་ཞིག་མཇལ་ཡོད་པའང་རྟོགས་ནུས། དེ་ལྟ་ནའང་། ད་ཕན་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་ཁག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་བྱས་ཏེ་སྤར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད་པ་མ་མཐོང་ཡང་། དོན་དངོས་སུ་ཁོང་ལ་གསུང་རྩོམ་ཅི་ཙམ་བཞུགས་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཐོ་ཡིག་ཅིག་འབྲི་རྒྱུ་དཀའ་ཁག་དེ་ཙམ་མི་ཆེ་མོད། སྐབས་འདིར་བརྗོད་གཞི་གཙོ་བོ་མིན་པས་རེ་ཞིག་བསྐྱུངས་པ་ཡིན།

༢ དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་ཞུ་མཁན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འཚོལ་ཞིབ།

‘‘ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་གདམས་བརྒྱ་རྩ་མ་’’ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་འདི་ནི། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱིས་དམ་པའི་སྤྱན་སྔར་ཕྱིན་ནས་དམ་པ་ཉིད་སྐུ་བགྲེས་འདུག་པ། དམ་པ་ཉིད་བདེ་བ་ནས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ལགས་ཏེ། ངེད་དིང་རི་བ་རྣམས་སུ་ལ་བློ་གཏོད། ཅི་ཙིག་བྱེད། ཞུས་ནས་བཤུམས་པས། རྗེ་བཙུན་དམ་པ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ཐུགས་བརྩེ་བ་ཆེན་པོས་དིང་རི་བ་རྣམས་ལ་ཞལ་ཆེམས་སུ་སྩལ་བ་དེ་ཡིན། ཤིང་སྤར་གཞན་དུ་ཞལ་གདམས་ཞུ་བ་པོའི་མཚན་ལ་དམ་པ་འཆར་ཆེན་[24]ཞེས་བྲིས་པའང་སྣང་།

འོ་ན། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ཞུ་བ་ནི་སྐྱེས་བུ་སུ་ཞིག་ཡིན་མིན་གྱི་ཡིག་ཆ་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་སྐབས། «དམ་པའི་ཆོས་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་སྙིང་པོ་རབ་ཏུ་ཞི་བར་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་པ་མཐའ་མའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་སྙིང་པོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ»ཞེས་པའི་ཤིང་སྤར་མའི་ནང་དུ། པུར་རྒྱལ་བོད་ཀྱི་ཆོས་རྒྱལ་གྱི་གདུང་རྒྱུད་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེས་སྦྱིན་བདག་མཛད་དེ། དེའི་སྲས། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱིས་གསེར་གྱི་འཇོལ་ལམ། ཏོག་ཙེ་ཐོགས་ནས། རྒྱལ་པོའི་ཁབ་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཁང་པའི་ས་བཏུལ་པས་བཀྲ་ཤིས་པ་[25]ཞེས་གསལ་བ་དང་། ད་དུང་། ཁང་པ་བརྩིགས་པ་ལ་སྔ་བ་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེ་དང་། དེའི་སྲས་དམ་པ་ཕྱར་ཆེན། གདམས་པ་བཏབས་པ་ལ་སྔ་བ་རྗེ་ཁྲི་པ་སྟེ་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེ་ཡིན་[26]ཞེས་དང་། རྗེ་ཁྲི་པ་སྟེ་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེ་དང་། བལ་པོ་བྷ་རོ་ལ་སོགས་ཏེ་མི་ཆེན་གྱི་སློབ་མའང་མང་དུ་འདུས་པ་ཡིན་[27]ཞེས་གསལ་བར་གཞིགས་ན། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་སྲས་ཡིན་པ་དང་། རྩེ་ལྡེ་ཡང་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་དངོས་སློབ་ཡིན་པ་གང་ཞིག་ལ།  དིང་རི་གླང་འཁོར་གྱི་སྦྱིན་བདག་ཀྱང་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེས་མཛད་པ་སོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྟོགས་ཐུབ།

འོན་ཀྱང་།  ཞི་བྱེད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་འདི་མཛད་དེ་དུས་ཡུན་རིང་པོ་འགོར་མེད་པར་མངོན་ཏེ། མཇུག་བྱང་དུ། དིང་རི་ཕུག་དཀར་བ་ཨའུ་ཚུལ་རྒྱན་གྱིས་ཞི་བྱེད་རྒྱུད་པ་མཐའ་མའི་གཏམ་རྒྱུད་ལས་གཙོ་བོར་བཏུས་ཤིང་། སྔ་ཕྱིའི་ཡིག་ཆ་ལས་ཀྱང་ཅུང་ཟད་བསྣན་ཏེ། སངས་རྒྱས་འདས་རྗེས་ཀྱི་ལོ་ཉིས་སྟོང་ལྔ་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ། མུ་ཟད་པ་ཞེས་པ་མེ་ཕོ་ཁྱིའི་སྤྲེལ་ཟླའི་ཚེས་གཅིག་དགེ་བར་བཀོད་པ་རྫོགས་སོ།།[28] ཞེས་བཀོད་པ་ལྟར་ན། མཛད་པ་པོ་ནི་དིང་རི་ཕུག་དཀར་བ་ཨའུ་ཚུལ་རྒྱན་ཞུ་བ་ཡིན་ཞིང་། མེ་ཕོ་ཁྱི་ནི་ ༢༠༠༦ ལོར་ཁེལ་བ་ཡིན།

དེ་བཞིན། «གྲུབ་པའི་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་རྗེ་བཙུན་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་དངོས་གྲུབ་འོད་སྟོང་འབར་བའི་ཉི་མ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ»ཞེས་པའི་ནང་དུའང་། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་ཁ་བ་ཅན་གྱི་ཡུལ་གྲུ་ཡོངས་ལ་མངའ་མཛད་པའི་ཆོས་རྒྱལ་ཆེན་པོ་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་་སྲས་སུ་འཁྲུངས་ཤིང་། ལྷའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་འགྲན་པར་བཟོད་པའི་རྒྱལ་སྲིད་ཀྱི་ལོངས་སྤྱོད་ལ་ཞེན་པ་ལོག་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ། ཕྱིས་དམ་པ་དིང་རིར་བྱོན་པའི་ཚེ་ཞབས་དྲུང་དུ་མཇལ་བས་བརྩེ་བས་རྗེས་སུ་བཟུང་ཞིང་གདམས་པ་གནང་བ་ཙམ་ནས་རྟོགས་པ་ཁྱད་པར་ཅན་བརྙེས། དམ་པའི་ཞལ་ནས། རྒྱལ་རིགས་ཀྱིས་ས་བཏུལ་ན་བཀྲ་ཤིས་པ་འབྱུང་ཞེས་གསུངས་ནས། དིང་རི་གླང་འཁོར་གྱི་ས་འདུལ་མཁན་དུ་གྱུར་པར་མ་ཟད། དམ་པ་འདི་ནི་ཤར་གྱི་སྒོ་པ་ཕྱར་ཆེན་དུ་གྲགས་[29]པ་ཡིན་ཞེས་འཁོད་འདུག

རྣམ་ཐར་འདིའི་མཇུག་བྱང་དུ། པཎ་ཆེན་པུརྞ་ཡ་ཤྲཱིས་[30]མཛད་པའི་རྣམ་ཐར་དང་། མཁས་གྲུབ་གྲྭ་ཐང་པས་[31]མཛད་པ་དང་། ཞི་བྱེད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འགའ་ཞིག་དང་། གཅོད་ཀྱི་རྒྱུད་གཏམ་ཐོར་བུ་མ་དང་། འགོས་ལོ་ཆེན་པོས་མཛད་པའི་དེབ་སྔོན་སོགས་གོང་བསྡུར་ཏེ་གསལ་ཞིང་རྒྱས་པའི་ལུགས་སུ་མཛད་[32]ཚུལ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་བྲིས་འདུག་མོད། རྣམ་ཐར་མཛད་པ་པོ་ཁམས་སྨྱོན་དྷརྨ་སེངྒེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་ནང་དུ་འཁྲུངས་པའི་སྐྱེས་བུ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། རྣམ་ཐར་འདི་ཕ་དམ་པ་སྐུ་གཤེགས་ནས་ལོ་ངོ་བདུན་བརྒྱའི་རྗེས་སུ་མཛད་པ་ཞིག་རེད།

ཁོ་བོའི་བསམ་ཚུལ་ལྟར་ན། ཕ་དམ་པའི་རྣམ་ཐར་གྱི་མཛད་པ་པོ་ཁམས་སྨྱོན་དྷརྨ་དང་དིང་རི་ཕུག་དཀར་བ་ཨའུ་ཚུལ་རྒྱན་གཉིས་ཀྱིས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཁུངས་གཏུགས་ས་ནི«ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས»ཞེས་པ་དེ་རེད་སྙམ། བསྟན་བཅོས་འདིའི་ནང་དུ། ‘‘ཁང་པ་རྩིག་པ་ལ་སྔ་བ་བླ་མ་ཕྱར་ཆེན་པོ་ཡིན་ལ། ཁོ་པ་ནི་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་སྲས་ཡིན་པས། དེར་རྒྱལ་པོ་ཁབ་ཀྱིས་ས་བརྟུལ་བར་སོང་བས་བཀྲ་ཤིས་པ་ཡིན་ལ’’[33]ཞེས་གསལ་བ་ལགས་སོ། ། «ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས»ཞེས་པ་འདིར་ཤིང་སྤར་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡོད་པ་མཐོང་ལ། ཤིང་སྤར་གཞན་པ་དེའི་མཚན་བྱང་ལ་«ཞི་བྱེད་བདུད་རྩི་ཐིགས་པའི་ཡང་ཞུན་ཡན་ལག་ལྔའི་སྒོ་ནས་རྒྱས་པར་བཤད་པ»ཞེས་པ་དེ་ཡིན། མཚན་བྱང་འདི་ནི་ཕྱིས་སུ་བཏགས་པར་མངོན།

བསྟན་བཅོས་འདིའི་མཛད་པ་པོ་ནི་ཞིག་པོ་ཉི་མ་སེང་གེ་གྲགས་པ་ཞུ་བ་ཡིན་ལ། «བླ་མ་གྲུབ་ཐོབ་རྒྱལ་བ་རྟེན་ནེས་ཞིག་པོ་ཉི་སེང་ལ་བརྒྱུད་པ་གཏད་དེ་ཆོས་བདག་ཏུ་མངའ་གསོལ་བའི་རང་རྣམ»དུ། ‘‘ཆུང་དུས་ཕ་མས་བརྟགས་པའི་མིང་ནི་གླུའི་དགོན་པོ་ལགས། །ཆེར་སྐྱེས་སྔགས་པའི་གསང་མཚན་ལས་ཀྱི་རྡོ་རྗེ་རྩལ། །རྣམ་འབྱོར་རྒྱལ་ཁམས་སྐོར་དུས་ཞིག་པོ་ཉི་སེང་ཟེར། །རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་མཚན་ནི་རིན་ཆེན་ཤེས་རབ་ཡིན། །སྐྱེས་པའི་ཕ་ཡུལ་གཡུ་རུ་གྲའི་འབྲིང་པ་ས། །ཕ་ཆེ་རོག་གི་སྟོནད་པ་ཇོ་སྲས་བཀྲ་ཤིས་གྲགས། །མོ་བཙུན་བདེར་གཤེགས་སྐྱེད་ཡུམ་ཇོ་མོ་ཆོས་ཀྱི་དགེ །སྲས་པོ་དགེ་བཤེས་གསུམ་ལས་ཁོ་བོ་འབྲིང་པོ་ལགས། །ཆོས་རྒྱལ་ཅིག་ལས་ཚེ་འཕོས་ལྕགས་མོ་ཡོས་བུའི་ལོ། །’’[34] ཞེས་པར་བརྟགས་ན། ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་དང་ཡབ་ཡུམ་གྱི་མཚན་སོགས་གསལ་པོར་རྟོགས་ཐུབ་པར་མ་ཟད། ཁོང་ནི་ལྕགས་ཡོས་ལོ་སྟེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༡༧༡ ལོར་འཁྲུངས་པ་ཤེས་ཐུབ། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་པས་ཀྱང་། ཞིག་པོ་ཉི་མ་སེང་གེ་ལྕགས་ཡོས་ལ་འཁྲུངས་[35]ཞེས་གསུངས་ཡོད་པས། དཔའ་བོ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པས་རང་རྣམ་འདིར་གཟིགས་ཡོད་ལས་ཆེ།

ཁོང་གི་རང་རྣམ་ཆ་ཚང་ལ་ཞིབ་པར་མཇལ་ན། ཞིག་པོ་ཉི་མ་སེང་གེའི་བླ་མ་གཙོ་བོ་གཉིས་ནི་སྐྱོབ་པ་འཇིག་རྟེན་གསུམ་མགོན་(1143-1217)དང་རྒྱལ་བ་ཏེན་ནེ(1127-1217)རྣམ་པ་གཉིས་ཡིན་པའང་ཞོར་ནས་རྟོགས་ཐུབ་བོ། །  ཡང་གཅིག་བཤད་ན། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་«ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས»དང་རང་རྣམ་སོགས་ནི་ཤིང་སྤར་དབུ་ཅན་བྲིས་མ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། ཕར་བལྟས་ཚོད་ལ་ལག་བྲིས་མ་ཧ་ཅང་རྙིང་པ་ཞིག་རེད་ཨང་སྙམ་པའི་ཚོར་བ་འགོག་མེད་དུ་སྐྱེས་སོང་།

དེས་ན། མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་ཡབ་ནི་ལྷ་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་འོད་ཀྱི་གཅེན་པོ་འོད་ལྡེ་ཡིན་ལ། རྩེ་ལྡེ་ནི་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་དར་འཕེལ་ཡོང་ཆེད། རྒྱ་གར་གྱི་མཁས་པ་དང་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་མང་པོ་ཐོ་ལིང་གསེར་གྱི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་མེ་ཕོ་འབྲུག་གི་ཆོས་འཁོར་བསྐོར་བར་ཞབས་ཏོག་མཛད་མཁན་དེ་ཡིན། ཁོང་གི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱི་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་སྐབས། བུ་སྟོན་རིན་ཆེན་གྲུབ་(1290-1364)དང་། འགོས་ལོ་ཙཱ་བ་གཞོན་ནུ་དཔལ།(1392-1481) པཎ་ཆེན་བསོད་ནམས་གྲགས་པ།(1478-1554) རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་མོ།(1617-1682) དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། གུ་གེ་མཁན་ཆེན་ངག་དབང་གྲགས་པ། གུ་གེ་པཎྜི་ཏ་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན། ཀཿ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུ་སོགས་ཀྱིས་མཛད་པའི་རྒྱལ་རབས་དང་ཆོས་འབྱུང་སོགས་སུ་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་གདུང་རྒྱུད་གྱི་སྐོར་ལ་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པ་ཡོད་པ་རྟོགས།

«མངའ་རིས་རྒྱལ་རབས»ལྟར་ན། རྩེ་ལྡེར་སྲས་བཞི་ཡོད་ཅིང་། ཁོང་གི་སྲས་ཆེ་བའི་མིང་ལ་སེང་གྲགས་ཞུ་ཞིང་། ཁོང་བྲང་མཁར་དུ་བཞུགས་ཏེ་གདུང་རྒྱུད་བསྐྱངས། ཁོང་ལ་སྲས་རྩེ་འོད། དེའི་སྲས་ཇོ་རྩེ། དེའི་སྲས་རྡོ་རྗེ་གདན་བཅས་གདུང་རབས་གསུམ་བྱུང་ཡོད། རྩེ་ལྡེའི་སྲས་གཉིས་པ་ནི་ལྷ་བཙུན་དབང་འོད་ཞུ་བ་ཡིན་ཞིང་། དཀར་པོའི་ཏེ་ལྡེར་ཞེས་པར་བཞུགས་ནས་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས་མོད། ཁོང་གི་གཅུང་པོའི་བུ་ཞང་ཞུང་ལྷོ་བྱང་ཁུལ་དུ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པོ་མངའ་བདག་བསོད་ནམས་རྩེ་དང་འཁྲུགས་ནས་མཐོ་གླིང་གི་ཐང་ཀའི་འོད་དུ་བཀྲོངས་འདུག །ཁོང་ལ་རྒྱུད་པ་བྱུང་མེད་པར་མངོན། རྩེ་ལྡེའི་སྲས་གསུམ་པ་ཙཱ་མེ་དཱི་ཌ་ཞེས་པ་དེ་ཆུང་ངུའི་དུས་སུ་གྲོངས་ཡོད་པ་དང་། རྩེ་ལྡེའི་སྲས་བཞི་པ་ཐ་ཆུང་གི་མིང་ལ་ཟངས་ཁ་ཚ་ཁྲི་བཀྲ་ཤིས་འབར་ལྡེ་བཙན་ནམ་དབང་ལྡེ་ཞུ་བ་ཡིན། ཁོང་ཡབ་ཆེན་རྩེ་ལྡེ་མ་གཤེགས་པའི་སྔོན་ལ་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་[36]ཡོད། མཐར། གུ་གེའི་མངའ་ཁོངས་ཡོངས་སུ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་མཁན་ནི་དབང་ལྡེའི་སྲས་ཆེ་ཆེན་ཚ་བསོད་ནམས་རྩེ་དང་དེའི་བུ་རབས་ཚ་རྒྱུད་རྣམས་ཡིན་པར་སྣང་།

«མངའ་རིས་རྒྱལ་རབས་»འདི་གྲགས་ཆེ་བས། ཉེ་རབས་ཀྱི་མཁས་པ་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་དང་གུ་གེ་ཚེ་རིང་རྒྱལ་པོ་(1961-2015)སོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་རབས་འདི་ལ་གཙིགས་ཆེན་གནང་སྟེ་ལུང་འདྲེན་གང་མང་གནང་ཡོད་པ་མཐོང་ཡང་། རྒྱལ་རབས་འདིའི་ནང་དུ། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱི་མཚན་མི་གསལ་བར་མ་ཟད། མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེར་སྲས་བཞི་བྱུང་བ་དེ་དག་ལས་སུ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དགོས་མིན་ཡང་རྟོགས་དཀའ་བར་འདུག །ཁོ་བོས་རྩད་གཅོད་བྱས་པའི་ཆོས་འབྱུང་དང་རྒྱལ་རབས་ཁག་ཏུའང་དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་སྲས་ཡིན་པ་ཕར་ཞོག །ཐ་ན་ཁོང་གི་མཚན་ཙམ་ཡང་མཇལ་དུ་མེད།

དེ་ལྟ་ནའང་། ཞིག་པོ་ཉི་མ་སེང་གེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་ནང་འཁྲུངས་པའི་རྣལ་འབྱོར་བ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཐུགས་སྲས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་སློབ་བརྒྱུད་ཅིག་ཀྱང་ཡིན་སྟབས། ཁོང་གི་གསུང་ལ་ཡིད་རྟོན་བྱེད་རུང་བར་འདོད་ལ། ཁོང་ནི་རྒྱལ་སྲས་ཤིག་ཡིན་པའི་དབང་གིས་དིང་རི་གླང་འཁོར་གྱི་ས་འདུལ་མཁན་དུ་གྱུར་པའི་གནས་བབ་ཙམ་ལ་བསམ་བློ་བཏང་ནའང་། འདི་ནི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་རེད་འདོད། འོ་ན། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་དང་ཆོས་འབྱུང་ཁག་ཏུ་དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱི་མཚན་ཙམ་ཡང་མི་གསལ་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། སྤྱིར་བཏང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་དང་ཆོས་འབྱུང་ཁག་ཏུ་རྒྱལ་སྲིད་སྐྱོང་མཁན་གྱི་རྒྱལ་སྲས་དག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཐར་ཐོར་རེ་གསལ་བ་ལས། རྒྱལ་སྲས་ཆུང་བའམ་ཡང་ན་སྲས་མོ་རྣམས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འབྲི་སྲོལ་ཆེར་མ་དར་བས། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། ཁོང་སྐུ་ན་ཆུང་དུས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་སྟེ་རྒྱལ་སྲིད་མ་བསྐྱངས་པས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་དག་གིས་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་མ་བྲིས་པར་འདོད།

ཁོ་བོས་ཚོད་དཔག་གཞན་ཞིག་བྱས་ན་འདི་ལྟར། «ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས»ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་འདི་ནི་དཔེ་དཀོན་ཞིག་ཡིན་པ་འདྲ་བས། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་དང་ཆོས་འབྱུང་འབྲི་མཁན་ཚོའི་ཕྱག་ཏུ་སོན་མེད་པ་འདྲ། འོན་ཀྱང་། འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ་ལྟ་བུའི་མཁས་པ་རེ་ཟུང་གིས་བསྟན་བཅོས་འདིར་གཟིགས་ཏེ་ཕ་དམ་པའི་ལོ་རྒྱུས་བྲིས་ཡོད་མོད། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་རྩེ་ལྡེའི་སྲས་ཡིན་ཚུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དེ་དགོས་དབང་གིས་མ་བྲིས་པས། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ཡང་རྒྱལ་རབས་དང་ཆོས་འབྱུང་ཁག་ཏུ་མ་མངོན་པ་རེད་སྙམ།

གང་ལྟར། དར་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བུ་ཆེན་བདུན་གྱི་ཁྲོད་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། ཤར་གྱི་སྒོ་བ་ཕྱར་ཆེན་དང་། ལྷོའི་སྒོ་བ་བཛྲ་ཀྲོ་དྷ། ནུབ་ཀྱི་སྒོ་བ་དམ་པ་ཕྱར་ཆུང་། བྱང་གི་སྒོ་བ་ཀུན་དགའ་ཞེས་གྲགས་པ་སྟེ་སྒོ་བ་བཞིའི་ཁྲོད་ཀྱི་གཅིག་ཀྱང་ཡིན། གཞན་ཡང་། ཕ་དམ་པ་སྐུ་གཤེགས་ཁར་གཟིམས་ཤུལ་གྱི་སྦྲ་དང་། དཀར་ཡོལ་ཡང་བླ་མ་ཕྱར་ཆེན་ལ་གནང་[37]བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་མཐོང་བས་གནས་ཚུལ་འདི་ཡང་གནད་འགག་ཏུ་མཐོང་བས་ཆེད་དུ་ཞུས་པ་ཡིན།

 ༣ དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་བཤད་པ།

དེ་ལ་འདིར་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་གདམས་བརྒྱ་རྩ་མའི་སྐོར་མདོར་བསྡུས་ཤིག་གླེང་ཁུལ་བྱས་ན། དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་ཞལ་གདམས་ཕལ་མོ་ཆེ་ཚིགས་རྐང་གཉིས་རེས་གྲུབ་ཡོད་ནའང་། ཞལ་གདམས་ ༡༧ དང་། ཞལ་གདམས་ ༢༨ གཞན་ཡང་ཞལ་གདམས་ ༣༠ གསུམ་ཚིགས་རྐང་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་པ་ཞིག་རེད། ཞལ་གདམས་འདི་ནི་ཕ་དམ་པས་གསུངས་ཏེ། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱིས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་ཕབ་པ་ཞིག་ཡིན་པར་སྙམ། ཞལ་གདམས་ཀྱི་མཇུག་བྱང་དུ། དེ་ལྟར་རྗེ་བཙུན་དམ་པའི་ཞལ་གདམས་འདི།། རང་གཞན་ཡོངས་ལ་ཕན་ཕྱིར་བཀོད་པ་ཡིས།། ཐོས་ཚད་རྒྱུད་ལ་ཁོལ་ཞིག་ཤེས་ལྡན་དག །དགེ་བས་ཕན་བདེ་རྒྱ་ཆེར་འཕེལ་གྱུར་ཅིག །[38]ཅེས་གསལ་བ་འདི་ཡང་དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱིས་ཞལ་གདམས་འདི་ཡིག་ཐོག་ཏུ་ཕབ་རྗེས་སྦྱར་བྱང་གི་ཚུལ་དུ་མཛད་ཡོད་པར་འདོད།

ཞལ་གདམས་བརྒྱ་རྩ་མའི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོ་ནི་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་དིང་རི་བ་རྣམས་ལ་ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་གཉིས་ཀའི་ཐོག་ནས་བཀའ་སློབ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། བཀའ་སློབ་དེ་ནི་དིང་རི་བ་རྣམས་གནས་སྐབས་དང་མཐར་ཐུག་གི་ལེགས་ལམ་ལ་ཇི་ལྟར་འཇུག་ཚུལ་གྱི་སྒོ་ལྟ་བུ་རེད། དེ་ཡང་ཅུང་གསལ་པོར་ཞུས་ན། ཕ་དམ་པའི་ཞལ་གདམས་འདིའི་ནང་དུ། རྒྱ་བོད་ཀྱི་པཎ་གྲུབ་དག་གིས་གསུངས་པའི་བློ་སྦྱོང་གི་གདམས་པ་ཟབ་མོ་རྣམས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པ་ཞིག་སྟེ། ཚེ་འདིའི་སྣང་ཤས་ལྡོག་ཚུལ། འཆི་བ་སྙིང་དུ་བཅང་ཚུལ། བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་རྒྱུད་དུ་སྐྱེ་དགོས་ཚུལ། སྦྱིན་གཏོང་བྱེད་དགོས་པ། བླ་མ་ལ་མོས་གུས་བྱེད་པ། ཞེ་སྡང་གདུག་སེམས་སྤང་ཚུལ། ཕྱག་དང་བསྐོར་བ་གལ་ཆེན་ཡིན་ཚུལ། དལ་འབྱོར་མི་ལུས་རྩ་ཆེན་ཡིན་པ། འཁོར་བའི་ཉེས་དམིགས་དྲན་པ། ཚེ་ཕྱི་མར་འབད་དགོས་པ། མདོར་ན། ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གནས་ལུགས་ཟབ་མོར་འཇུག་ཚུལ་སོགས་ཏེ་གང་ཟག་གཅིག་འཚང་རྒྱ་བའི་ཆ་ལག་མ་ཚང་བ་མེད་པར་བསྟན་ཡོད་པས། འདི་ནི་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་གཏེར་མཛོད་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད་ལ། ཚིག་སྦྱོར་གྱི་ཆ་ཤས་ནས་བཤད་ན། རྨད་དུ་བྱུང་བའི་སྙན་འཇེབས་ཀྱི་རོ་མངར་ལྡན་པ་ཤ་སྟག་གོ།

དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་ཡང་ཡང་བཀླགས་རྗེས། སྐབས་དེའི་དིང་རིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་དེ་ཅི་ཞིག་ཡིན་ནམ་སྙམ་པའི་ཚོར་སྣང་སྐྱེས་མོད། རེ་ཞིག་དཔྱད་ཡིག་དཀོན་པས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས་བྲལ། འོན་ཀྱང་། རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པ་དང་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་གཉིས་དུས་མཉམ་དུ་འཁྲུངས་པར་མ་ཟད། ཕན་ཚུན་མཇལ་འཕྲད་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་གང་ལྟར་ཡང་། མི་ལའི་རྣམ་མགུར་དུ། ཁོང་དབྱར་ཤྲཱི་རིའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་བཞུགས་སྐབས། ཁྱེའུ་གཞོན་ནུ་རྟ་འོལ་བ་ཞིག་ལ་ཕྲད་དེ། ཁྱེའུ་དེས་རྗེ་བཙུན་ལ་དྲི་བ་མང་ཙམ་དྲིས་ཤིང་། རྗེ་བཙུན་གྱིས་དྲི་ལན་གྱི་ཚུལ་དུ་མགུར་བཞེས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ཡོད་[39]པ་དེར་མཇལ་ན། དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་སྐབས་ཀྱི་དིང་རིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་རོབ་ཙམ་རྟོགས་ཐུབ་པས། ཁོ་བོས་ཚེགས་ལ་མ་འཛེམས་པར་ཚིགས་བཅད་དེ་དག་ཞབས་མཆན་དུ་བཀོད་ཡོད་པས་གཟིགས་འཚལ།

བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་རིས་མེད་ཀྱི་མཁས་པ་ཚོས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་ཞལ་གདམས་ལས་ཚན་པ་རེ་འགའ་ལུང་འདྲེན་གནང་བ་མང་དུ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཞལ་གདམས་འདི་ལ་ཁྲིད་རྒྱུན་ཡང་ཡོད་པར་སྣང་སྟེ། ཁྲི་རྒན་འཇམ་དབྱངས་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོས་(1866-1928)འདི་ལྟར་གསུངས་ཡོད་དེ། གྲུབ་པའི་དབང་ཕྱུག་ཕ་ཅིག་དམ་པ་སངས་རྒྱས་སྐུ་འདའ་ཁར་དིང་རི་རྣམས་ལ་ཞལ་ཆེམས་སུ་གནང་བ་དིང་རི་བརྒྱད་ཅུ་པའི་ལུང་བརྒྱུད་ནི། དྲུང་ཡིག་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ། ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་དབང་པོ། རྭ་བསོད་ནམས་དབང་རྒྱལ། དབལ་མང་དཀོན་མཆོག་རྒྱལ་མཚན། རྗེ་དཀོན་མཆོག་དགེ་འདུན། རྗེ་དཀོན་མཆོག་རྒྱ་མཚོ། དེ་གསུམ་ཀ་ལས་རྡོ་རྗེ་འཆང་ཤེས་རབ་རྒྱ་མཚོས་གསན།དེ་ནས། རྗེ་ངག་དབང་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ། རྗེ་བསྟན་འཛིན་ཆོས་འཕེལ། གཞུང་བརྒྱའི་མངའ་བདག་དགེ་འདུན་བསྟན་འཛིན། དེས་བདག་ལའོ། །[40]ཞེས་གསུངས་ཡོད།

༤ དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་སྤར་གཞི།

ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་གདམས་འདི་ལ་ཤིང་སྤར་མི་འདྲ་བ་འགའ་བཞུགས་ཤིང་། ཤིང་སྤར་ཕལ་མོ་ཆེའི་མཇུག་བྱང་བཀླགས་ན་ཞལ་གདམས་དེ་དག་སྤར་དུ་བསྐོས་ནས་དུས་ཡུན་རིང་པོ་འགོར་མེད་པ་རྟོགས་ཐུབ། ཁོ་བོས་ཚོད་དཔག་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཤིང་སྤར་དེ་དག་ལས་རྒྱལ་གྱི་ཤྲཱི་ནེའུ་སྟེང་གི་སྤར་མ་དེ་ནི་ཕལ་ཆེར་སྤར་གཞི་རྙིང་ཤོས་དེ་མིན་ནམ་སྙམ། དེ་ལ་ཤོག་ལྡེབ་ ༡༠ བཞུགས་ཤིང་། དབུ་ཅན་བྲིས་མ་ཞིག་རེད། མཁས་དབང་རགྷུ་ཝཱིར་(Dr. raghu vira) དང་ལོཀེཤ་ཙནྡྲ་(Dr. lokesh chandra )རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་ཉར་ཚགས་བྱས་པའི་དཔེ་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲོད་དུའང་བཞུགས། གང་ལྟར། ཤིང་སྤར་དེ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་སྤར་དུ་བསྐོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་མ་མཐོང་མོད། རྒྱལ་གྱི་ཤྲཱི་ནེའུ་སྟེང་དགོན་པ་ནི་ལ་སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩིབས་རི་སྐོར་ལམ་སྟེང་གི་ཉེ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་ཅིང་། ཧ་ཅང་དགོན་རྙིང་ཞིག་ཡིན་པར་གྲགས། འོན་ཀྱང་། དུས་ནམ་ཞིག་ལ་ཕྱག་བཏབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྙེད་སོན་མ་བྱུང་།

དེར་བརྟེན། རྒྱལ་གྱི་ཤྲཱི་ནེའུ་སྟེང་དགོན་པའི་ཤིང་སྤར་དང་། «བྱང་སེམས་བློ་སྦྱོང་གི་རིམ་པ་གཅེས་བསྡུས་གཞན་ཕན་ཟླ་བའི་འོད་སྣང»ཞེས་པའི་ལྕགས་སྤར་མར་བཞུགས་པའི་ཞལ་གདམས་གཉིས་གཤིབ་བསྡུར་བྱེད་སྐབས། རྒྱལ་གྱི་ཤྲཱི་ནེའུ་སྟེང་དགོན་པའི་ཤིང་སྤར་དེར་ཞལ་གདམས་ཚན་པ་བརྒྱ་བཞུགས་ཤིང་། ལྕགས་སྤར་མའི་ནང་དུ་‘‘ཞལ་གདམས་བརྒྱ་རྩ་མ་’’ཞེས་འཁོད་ཡོད་ཀྱང་། ༡ གློ་སྙིང་བྲང་གསུམ་དཀོན་མཆོག་གསུམ་ལ་གཏོད།། བྱིན་རླབས་ཤུགས་ལ་འབྱུང་ངོ་དིང་རི་བ། ། ༢སེམས་ཀྱི་བྱ་རྒོད་ཅིས་ཀྱང་ཕུར་ངེས་པས། ནམ་འཕང་ད་ལྟ་ཆོད་ཅིག་དིང་རི་བ། ། ༣ ཡུལ་གྱི་དམ་པར་གཉུག་མའི་བརྟན་ཡུལ་ཟུངས། །དེ་ལ་ཕོ་འཕྱུག་མེད་དོ་དིང་རི་བ། ། ༤ སྟོང་པའི་ངང་དུ་རིག་པའི་མདུང་སྐོར་གྱིས།། ལྟ་བ་ཐོག་ཐུག་མེད་དོ་དིང་རི་བ། ། ༥ དྲན་མེད་སྟེང་དུ་སེམས་མེད་བྱ་ར་ཐོངས། ། སྒོམ་ལ་བྱིང་རྒོད་མེད་དོ་དིང་རི་བ། །ཞེས་པའི་ཚིགས་རྐང་འདི་དག་མི་བཞུགས།

ཡང་། ‘‘དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ’’གྲགས་པ་འདིར་‘‘དིང་རི་བརྒྱད་ཅུ་མ་’’ཞེས་འཁོད་ཡོད་པའང་སྣང་སྟེ། «འཕགས་པ་རྒྱལ་མཚན་རྩེ་མོའི་དཔུང་རྒྱན་གྱི་བསྒོམ་བཟླས་རྒྱུན་ཁྱེར»ཞེས་པར་‘‘དིང་རི་བརྒྱད་ཅུ་མ་’’ཞེས་གསལ་ནའང་། ཤིང་སྤར་དེའི་ནང་དུ་ཞལ་གདམས་ཚན་པ་ ༨༧ བཞུགས་པ་དང་། «ཚེ་ཏན་སྒར་བར་བཞུགས་པའི་རྗེ་འཇིགས་མེད་རིགས་པའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་ཕྱག་དཔེ་གལ་ཆེན་རྣམས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་»ཞེས་པའི་ནང་དུ་ཞལ་གདམས་ ༨༧ བཞུགས།  གཞན་ཡང་། «ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས»ཀྱི་ནང་དུ་ཞལ་གདམས་ ༩༦ བཞུགས་ཤིང་། «ལེགས་པར་བཤད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་སོགས་»ཞེས་པའི་ནང་དུ་ཞལ་གདམས་ ༨༨ ཙམ་ལས་མི་བཞུགས་པས། ད་ཐེངས་ཞལ་གདམས་གང་དང་གང་མི་བཞུགས་པའི་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་ལོང་ཆེར་མ་བྱུང་ཡང་། འབྱུང་འགྱུར་ཤིང་སྤར་དང་ལྕགས་སྤར་དུ་བཏབ་པའི་ཞལ་གདམས་འདིའི་སྐོར་ལ་ཅུང་ཞིབ་མོའི་སྒོ་ནས་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་འདུན་ཡོད།

༥ དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་འགྲེལ་པ།

 ཁོ་བོས་རྩད་ཞིབ་བགྱིས་པ་ལྟར་ན། ད་ཕན་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མར་འགྲེལ་པ་གསུམ་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། «ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་ཆེམས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་དོན་འགྲེལ་མན་ངག་རིན་པོ་ཆེའི་གན་མཛོད་ཅེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ»ཞེས་པ་དེ་ནི་དིང་རི་ཕུག་དཀར་བ་ཨའུ་བླ་མ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་རྒྱལ་བའི་གསུང་བཀའ་བསྟན་གཉིས་ལ་ཁུངས་བཅོལ་ནས་དོན་འགྲེལ་མཛད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། འགྲེལ་པ་འདིའི་མཇུག་བྱང་དུ། དཔལ་གྱི་དིང་རི་གླང་འཁོར་གདན་སའི་གདན་འཛིན་ཐུགས་སྲས་རྒྱ་སྒོམ་པའི་གདུང་རྒྱུད། ཟུར་ཁང་བླ་མ་ཨོ་རྒྱན་བསྟན་འཛིན་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གི་དགོངས་བཞེད་བཞིན། མེ་ཕོ་ཁྱིའི་ལོ་[41]སྟེ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༧ ལོར་མཛད་ཚུལ་འཁོད་ཡོད་ལ། འགྲེལ་པ་མཛད་པ་པོས«དམ་པའི་ཆོས་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་སྙིང་པོ་རབ་ཏུ་ཞི་བར་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་པ་མཐའ་མའི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་སྙིང་པོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ»ཞེས་པའང་ལོ་དེར་མཛད་པའི་ལོ་རྒྱུས་གོང་དུ་ཞུས་ཟིན་པ་ལགས་སོ། །

ལ་སྟོད་ནོར་བུས་ཨའུ་བླ་མ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་མཛད་པའི་འགྲེལ་པ་དེ་དེབ་གཟུགས་སུ་སྤར་སྐྲུན་བྱས་ཏེ་དཀར་ཆག་དང་ཞབས་མཆན་གཉིས་ལྷན་ཐབས་སུ་བཀོད་འདུག་ཅིང་། ཁོང་གིས་དེ་ལྟར་འགོད་དོན་ནི་གཞུང་འདི་ལ་དཀར་ཆག་གསལ་པོ་ཞིག་མེད་པ་དང་། བཀའ་བསྟན་གཉིས་ལས་ལུང་འདྲེན་བྱས་པ་རྣམས་ཀྱི་དཔེ་ཁུངས་ཀྱང་དེང་དུས་ཀྱི་ཞབས་མཆན་འགོད་སྟངས་ལྟར་མེད་པས། དཀར་ཆག་གཞུང་གི་བརྗོད་དོན་ལྟར་ལེའུ་བརྒྱ་བཟོས་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་བཀའ་བསྟན་གཉིས་ལས་ལུང་འདྲེན་བྱས་པའི་དཔེ་ཁུངས་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་འཚོལ་ཞིབ་བྱས་ཏེ་ཞབས་མཆན་ཞིབ་པར་བཀོད་ཡོད་[42]ཚུལ་སྔོན་གླེང་དུ་གསལ་བཤད་བགྱིས་ཡོད་པ་མཐོང་།

དེ་ལྟ་ནའང་། ཁོང་གིས་གཞུང་དེ་ཉིད་འཇིག་རྟེན་འདིར་འཁྲུངས་ནས་མི་ལོ་དྲུག་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་འགྲོ་མུས་དང་འདི་ཉིད་འཆད་ཉན་ཡང་གྲངས་ལས་འདས་པ་ཞིག་བྱུང་ཞིང་། འོན་ཀྱང་། གཞུང་དེ་ལ་དོན་འགྲེལ་སྤུས་དག་པོ་ཞིག་ད་བར་དུ་བྱུང་མེད་ཚོད་འདུག་[43]ཅེས་གསུངས་ཡོད་ནའང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༨ ལོར་ཀྲུང་གོ་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་«དིང་རི་བརྒྱ་རྩའི་བཤད་འགྲེལ་»ཞེས་པ་ཞིག་སྤར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་མཁན་ཆེན་ཚུལ་ཁྲིམས་བློ་གྲོས་ཀྱིས་ཞལ་ནས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་དོན་འགྲེལ་གནང་བ་ཞིག །དགེ་མཆོག་གིས་ཡིག་འབེབས་གནང་བ་ཞིག་རེད། ཡིག་འབེབ་པས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་བཤད་འགྲེལ་དེ་ཡིག་ཐོག་ཏུ་ཕབ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཤོག་ངོས་འགའ་བྲིས་ཡོད་པ་མཐོང་ནའང་། མཁན་ཆེན་ཚང་གིས་གནས་གང་དུ་གསུངས་པ་དང་། དུས་ནམ་ཞིག་ལ་གསུངས་པའི་གནས་ཚུལ་བྲིས་ཡོད་པ་མ་མཐོང་།

«དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་བཤད་འགྲེལ་»དེར།  ༡ ཐོག་མར་དགེ་བ་ཀླད་ཀྱི་དོན་དང་། ༢ བར་དུ་དགེ་བ་གཞུང་གི་དོན། དེ་ལ་དང་པོ་འཁོར་ལོ་ཐོག་མ་དང་མཐུན་པའི་ཐེག་པ་ཐུན་མོང་དུ་གྱུར་པ་མི་རྟག་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་བའི་རང་བཞིན་བཤད་པ། གཉིས་པ་འཁོར་ལོ་བར་པ་ཐེག་ཆེན་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་མཐུན་པའི་ཞལ་གདམས། གསུམ་པ་འཁོར་ལོ་ཐ་མ་དང་མཐུན་པའི་སེམས་ཀྱི་རང་བཞིན་འོད་གསལ་བ་དང་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་བཤད་པ། བཞི་པ་གོང་དུ་བློ་སྦྱོང་རིམ་པ་གསུམ་གསུངས་པ་དེ་དག་སླར་ཡང་སྒོམ་དགོས་ཚུལ་གདམས་པ་བཅས་ཡོད་ཅིང་། ༣ ཐ་མར་དགེ་བ་འཇུག་གི་དོན་ཞེས་ས་བཅད་གསུམ་དུ་བགོས་ཡོད་ལ། ས་བཅད་གསུམ་ལ་ཁྱོན་བསྡོམས་དོན་ཚན་ ༢༣༤  ཡོད་དོ། །

ཁོ་བོས་«དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་བཤད་འགྲེལ་»འདིའི་ཚན་པ་འགའ་ཆེད་དུ་བཀླགས་པར། མཁན་ཆེན་ཚང་གིས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་དོན་འགྲེལ་གནང་བ་ཞིབ་ཅིང་ཕྲ་བས། དོན་གཉེར་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་ཀློག་དགོས་པ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་།

དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་འགྲེལ་པ་གསུམ་པ་ནི། «ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་འགྲེལ་བཤད་དིལ་མཁྱེན་ཞལ་ལུང་བདུད་རྩིའི་བུམ་བཟང་ཞེས་པ་བཞུགས་སོ། །» ( L’Aiguière d’ambroisie des paroles de Dilgo Khyentsé, commentaire des <<cent conseils aux gens de Tingri>> de Padampa Sangyé.)ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་།  དིལ་མགོ་མཁྱེན་བརྩེ་རིན་པོ་ཆེས(1910-1991) ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༧ ལོར་བལ་ཡུལ་གྱི་ཞེ་ཆེན་བསྟན་གཉིས་དར་རྒྱས་གླིང་དུ་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་ཟབ་ཁྲིད་གནང་ཡོད་པ་དང་། སྒྱུར་མཁན་གྱིས་གསལ་བཤད་བགྱིས་པ་ལྟར་ན། དིལ་མགོ་མཁྱེན་བརྩེ་རིན་པོ་ཆེས་བཀའ་དགོངས་ལྟར། དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་སྤར་མ་གཉིས་ལ་གཞིར་བཅོལ་ཏེ་བསྒྱུར་བ་དང་མཆན་བུ་བཏབ་པ་ཞིག་རེད་འདུག

«དིལ་མཁྱེན་ཞལ་ལུང་བདུད་རྩིའི་བུམ་བཟང་»ཞེས་པ་དེ་བོད་ཡིག་ཏུ་ཡོད་པ་མ་མཇལ་མོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༠ ལོར་ཧྥ་རན་སིར་ཡོད་པའི་པདྨ་ཀཱ་རའི་སྒྲ་བསྒྱུར་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་སྤར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་བགྱིས་ཤིང་། ཧྥ་སྐད་དུ་སྒྱུར་མཁན་ནི་དགེ་སློང་མ་ཆོལ་རེ་ཁར་(Matthieu Ricard)ཡིན་ཞིང་། པདྨ་ཀཱ་རའི་སྒྲ་བསྒྱུར་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་ཨིན་ཡིག་ཏུའང་བསྒྱུར་ཏེ་སྤར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད།

༦ དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་འགྱུར།

ལྕམ་སྐུ་ཇུ་ནི་སྦལ་ཌ་ཝིན( June Campbell)གྱིས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་ཆ་ཚང་ཨིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་ཞིག་དྲྭ་ཚིགས་ཤིག་[44]ཏུ་མཐོང་བྱུང་ལ། ཁོ་མོའི་འཁྲུངས་ཡུལ་ནི་སི་ཁོ་ཁྲི་ལན་ཌི་ཡིན་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་༡༩༧༠ ལོ་ནས་བཟུང་སྟེ་རྒྱ་གར་གྱི་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ནས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་གནང་བ་དང་། དེ་རྗེས་བོད་པའི་བླ་མ་ཁག་ཅིག་གི་གསུང་སྒྱུར་གནང་བའི་ལོ་རྒྱུས་འདུག

གཞན་ཡང་། ལ་དྭགས་པ་བློ་བཟང་འཇམ་དཔལ་དང་ཁོང་གི་སློབ་མ་ཌེ་ཝིཌ་ཀི་ཊེ་(David kittay) གཉིས་ཀྱིས་ཨིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་« Pha Dhampa Sangs rgyas’s One Hundred Spiritual Instructions to the Dingri Poeple»ཞེས་པ་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ལོར་ལ་དྭགས་རིན་ཆེན་དཔལ་གྱི་སྒྲོལ་མ་ཁང་གིས་སྤར་སྐྲུན་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་ཤིང་། སྔོན་གླེང་དུ་འགྱུར་དེབ་འདི་སྤར་སྐྲུན་མ་བགྱིས་པའི་ལོ་བཅུའི་སྔོན་ལ་ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྱུར་གྲུབ་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་བྲིས་ཡོད་པར་མ་ཟད། དེབ་འདི་བོད་ཀྱི་དཔེ་རྙིང་སྲུང་སྐྱོབ་ཐད་ལ་ཕྱག་རྗེས་ཆེ་བའི་ཨ་རི་བ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ(Gene Smith 1936-2010)མཆོག་ལ་ཐུགས་རྗེ་ལེགས་འབུལ་གྱི་ཚུལ་དུ་ཕུལ་སྐོར་ཡང་བྲིས་ཡོད་པ་མཐོང་ངོ་། །

དེས་ན། ལོ་ངོ་དགུ་བརྒྱའི་ཡར་སྔོན་དུ་ཕ་དམ་པས་དིང་རི་བ་རྣམས་ལ་གསུངས་ཤིང་། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱིས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་ཕབ་པའི་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་འདི་བོད་སྐད་ཙམ་མིན་པར་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སྐད་དུའང་བསྒྱུར་ཡོད་པ་རེད་ལ། ཐ་ན་ཌེ་ཝིཌ་མོལྐ་(David Molk)དང་བླ་མ་ཚེ་རིང་དབང་འདུས་རིན་པོ་ཆེ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་«གྲུབ་ཐོབ་སེང་གེ་སྟེ་ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་དང་གསུང་རྩོམ» (Lion of Siddhas, The Life and Teachings of Padampa Sangye)ཞེས་པ་ཞིག་སྤར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད་ཅིང་། དོན་དངོས་སུ་དེ་ནི་«གྲུབ་པའི་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་རྗེ་བཙུན་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་དངོས་གྲུབ་འོད་སྟོང་འབར་བའི་ཉི་མ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།།»ཞེས་པ་དང་། ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་སྐོར་ཞིག་ཨིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་ཞིག་རེད། དེས་ན། ཕ་དམ་པ་དང་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་གྱི་འཕྲིན་ལས་ཆེས་ཆེར་འཕེལ་ཡོད་ལ། ད་ལྟའང་རྒྱས་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་སོགས་རོབ་ཙམ་རྟོགས་ཐུབ་པ་འདུག་གོ །

 མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ།

ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་བོད་དུ་མི་ལོ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ལ་བཞུགས་ཏེ། སྒྲུབ་བརྒྱུད་ཤིང་རྟ་བརྒྱད་ཀྱི་ཡ་གྱལ་ཞི་བྱེད་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་སྤེལ་ཡོད་པར་མ་ཟད། གདམས་ངག་ཀྱང་མང་དུ་སྩལ་ཡོད། ཁོང་གི་སློབ་མ་བྱང་ཆུང་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའ་སོགས་ཀྱིས་གྲུབ་མཐའ་འདི་མུ་མཐུད་དུ་བསྐྱངས་ཡོད་མོད། དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པ་ཙམ་ནས་གྲུབ་མཐའ་འདི་ཉམས་རྒུད་དུ་གྱུར་ཏེ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་མ་བྱུང་བར་གྲགས། འོན་ཀྱང་། ཁོང་གིས་དིང་རི་མི་མང་ལ་སྩལ་བའི་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་འདི་ལྟ་བུར་མཚོན་ན་བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་རིས་མེད་ཀྱི་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་དག་གིས་ཁྲིད་རྒྱུན་སྤེལ་ཏེ་ད་ལྟའི་བར་དུ་ཟམ་མ་ཆད་པར་ཡོད།

དེ་བས། རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ནང་དུ་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་མཛད་པ་པོའི་རྣམ་ཐར་མདོར་བསྡུས་ཤིག་ཞུས་པ་དེའི་ནང་དུ། ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་དེང་སང་ས་ཕྱོགས་གང་དུ་ཁེལ་གྱི་ཡོད་པ་དང་། བྷོ་དྷི་དྷརྨ་དང་ཕ་དམ་པ་གཉིས་གང་ཟག་གཅིག་ཡིན་མིན་ཞུས་ཡོད་པར་མ་ཟད། དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་ནི་མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེའི་སྲས་ཡིན་པར་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་སྒྲུབ་བྱེད་དྲངས་ཡོད།  ད་དུང་དེ་ཡིས་ག་ལ་ཚད་དེ། ཞལ་གདམས་བརྒྱ་རྩ་མ་འདིར་འགྲེལ་པ་གསུམ་བྱུང་ཡོད་པ་དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་ལ། ཞལ་གདམས་འདི་ཨིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་གནས་ཚུལ་སོགས་ཀྱང་གབ་པ་མངོན་ཕྱུང་གི་ཚུལ་དུ་གསེད་བཀྲོལ་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ཞན་ཆ་ནི་ད་ཕན་ཞལ་གདམས་འདི་བཞུགས་པའི་ཤིང་སྤར་ཁག་དང་ལྕགས་སྤར་ཁག ། དེ་བཞིན་དུ་འགྲེལ་པ་ཁག་དང་འགྱུར་བཅས་ལ་ཕན་ཚུན་གཤིབ་བསྡུར་གྱིས་དེ་དག་གི་ཆད་པ་དང་ནོར་བ་སོགས་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་པར་ཤེས་ཚད་དང་དུས་ཚོད་ཀྱིས་མ་ལྡེང་བས། དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ་ཡོངས་སུ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་རློམ་སེམས་སྐྱེས་མེད་དོ། །

དཔྱད་ཡིག་དང་ཞབས་མཆན། 

[1] ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་དང་མ་ཅིག་ལབ་སྒྲོན་གྱི་རྣམ་ཐར་ཞེས་པའི་ལྕགས་སྤར་མ་དེ་ཡིན། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༢

[2] རྣམ་ཐར་འདི་ནི་དབུ་མེད་བྲིས་མ་ཞིག་རེད། མཛད་པ་པོ་ནི་རྒྱལ་འབྱོར་བ་ཞི་བྱེད་པ་ཆེན་པོ་ཟུར་ཁང་པ་ཡིན་ཞིང་། རྒྱ་སྒོམ་རྡོ་རྗེ་གདན་པས་འགྲེལ་པ་ཞིག་ཀྱང་བྲིས་ཡོད་པར་གྲགས། འཇིགས་བྲལ་འབངས་ལགས་ཀྱིས་ཁོ་བོར་ཁོང་གཉིས་ཁྱིམ་རྒྱུད་གཅིག་ཏུ་འཁྲུངས་པ་རེད་གསུངས། ཁོ་བོའི་ལག་ཏུ་རྣམ་ཐར་འདི་མ་ཐོབ་པར་མ་ཟད། འགྲེལ་པའི་མཇུག་བྱང་ཙམ་ལས་ལག་ཏུ་མ་ཐོབ།

[3] དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ། དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༢ ཤོག་གྲངས་༡༣༡༣

[4] རྒྱ་བོད་མཁས་གྲུབ་རིམ་བྱོན་གྱི་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། གླེགས་བམ་དང་པོ། མཁས་བཙུན་བཟང་པོ། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༡༩༧༣ ཤོག་གྲངས་༨༥༡

[5] ཞི་བྱེད་བདུད་རྩི་ཐིགས་པའི་ཡང་ཞུན་ཡན་ལག་ལྔའི་སྒོ་ནས་རྒྱས་པར་བཤད་པ། ཤིང་སྤར། ཤོག་ལྡེབ་༣༣༣

[6] དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ། སྨད་ཆ། འགོས་ལོ་ཙཱ་བ་གཞོན་ནུ་དཔལ། ཝཱ་ཎ་བཛྲ་བིདྱཱ་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༢༠༠༢ ཤོག་གྲངས་ ༡༠༡༦

[7] ཐུའུ་བཀྭན་གྲུབ་མཐའ། ཐུའུ་བཀྭན་བློ་བཟང་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༤ ཤོག་གྲངས་༡༦༢

[8] ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་དངོས་གྲུབ་འོད་སྟོང་འབར་བའི་ཉི་མ། ཤིང་སྤར། དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ཤོག་ལྡེབས་ ༡༣

[9] འཕགས་ཡུལ་རྒྱ་ནག་ཆེན་པོ་བོད་དང་སོག་ཡུལ་རྣམས་སུ་དམ་པའི་ཆོས་བྱུང་ཚུལ་དཔག་བསམ་ལྗོན་བཟང་།

པོད་གཉིས་པ། ཝ་ར་ཎ་སི། ༡༩༦༥ ཤོག་གྲངས་ ༣༡༤

[10] https://treasuryoflives.org/biographies/view/Padampa-Sanggye-/2510

[11] https://www.wayofbodhi.org/paramabuddha-padampa-sangye-ayyappan/

[12] https://treasuryoflives.org/biographies/view/Padampa-Sanggye-/2510

[13] ཀཿཐོག་པ་དང་དེའི་ཆོས་བརྒྱུད་འཛིན་པའི་དགོན་པ་དང་རི་ཁྲོད་རྣམས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གནད་བསྡུས་འདོད་འབྱུང་དཔག་བསམ་ལྗོན་པའི་དབང་པོ། དེབ་གཉིས་པ། དཔའ་བོ་གཙུལག་ལག་ཕྲེང་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༥ ཤོག་གྲངས་༦༠༠

[14] རྒྱ་སྒོམ་པའི་འགྲེལ་པ་དེའི་ཤིང་སྤར་གཞན་ཞིག་ཏུ་ལྕགས་མོ་སྦྲུལ་ཞེས་བྲིས་འདུག །དེ་ལྟར་ན་ཕྱི་ལོ་ ༡༡༡༥ ལོར་ཁེལ་བ་ཡིན་ནོ། །

[15] ཀཿཐོག་རིག་འཛིན་ཚེ་དབང་ནོར་བུའི་བཀའ་འབུམ། བར་ཆ། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༦ ཤོག་གྲངས་༢༡༡

[16] རྗེ་ཞབས་དཀར་ཚོགས་དྲུག་རང་གྲོལ་གྱི་གསུང་འབུམ། པོད་དྲུག་པ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༢ ཤོག་གྲངས་༥༨༧

[17] ལྕང་སྐྱ་རོལ་བའི་རྡོ་རྗེའི་རྣམ་ཐར། ཐུའུ་བཀྭན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༩ ཤོག་གྲངས་ ༡༣༨

[18] དིང་རི་བརྒྱ་རྩའི་བཤད་འགྲེལ། མཁན་ཆེན་ཚུལ་ཁྲིམས་བློ་གྲོས། ཀྲུང་གོ་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༨ ཤོག་གྲངས་༢

[19] https://www.britannica.com/biography/Bodhidharma  (2015/01/15)

[20] https://isha.sadhguru.org/en/wisdom/article/bodhidharma (2015/01/15)

[21] https://ibhforum.org/bodhidharma-a-patriarch-of-mahayana-buddhism/

[22] ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས། ཞིག་པོ་སེང་གེ་ཉི་མ། ཤིང་སྤར། དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ཤོག་ལྡེབ་༣༥༤

[23] རྗེ་ཞབས་དཀར་ཚོགས་དྲུག་རང་གྲོལ་གྱི་གསུང་འབུམ། པོད་དང་པོ།། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༢ ཤོག་གྲངས་ ༩༠༦

[24] ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་གདམས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མ། རྒྱལ་གྱི་ཤྲཱིའི་དཔེ་ཚན་གསུམ་པ། ཤིང་སྤར། དབུ་ཅན། ཤོག་ལྡེབ་ ༢

[25]  ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་བཞི་པ། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་།  ༢༠༡༢-༢༠༡༣ ཤོག་ལྡེབས་ ༥༥༤

[26] ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་བཞི་པ། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་།  ༢༠༡༢-༢༠༡༣ ཤོག་ལྡེབས་ ༥༥༤

[27] ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་། ​སྤར་དུས། ༢༠༡༢-༢༠༡༣  ཤོག་ལྡེབས་ ༥༦༥

[28] ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་། སྤར་དུས། ༢༠༡༢-༢༠༡༣ ཤོག་ལྡེབས་ ༥༨༡

[29] གྲུབ་པའི་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་རྗེ་བཙུན་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་དངོས་གྲུབ་འོད་སྟོང་འབར་བའི་ཉི་མ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། ཤིང་སྤར། ཆོས་ཀྱི་སེང་གེའམ་མཁའ་སྤྱོད་དགྱེས་པའི་རྡོ་རྗེ། ལྡེབ་གྲངས་ ༡༨༨-༡༨༩

[30] ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ཀྱི་ལྟེ་གནས་སུ་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་འཚོལ་སྐབས། བསྐངས་གསོལ།་དང་སྒྲུབ་ཐབས་ཀྱི་སྐོར་རེ་ཟུང་ལས་མ་རྙེད།

[31] མཁས་གྲུབ་གྲྭ་ཐང་པ་ཞུ་བ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་ནང་དུ་འཁྲུངས་པའི་རོག་ཤེས་རབ་འོད་ཞུ་བ་ཡིན་ཚེ། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་བརྡ་རྒྱུད་ཀྱི་འགྲེལ་པ་མར་མེའི་འཕྲེང་བ་དང་། གྲུབ་མཐའ་སོ་སོའི་བཞེད་གཞུང་གསལ་བར་སྟོན་པ་ཆོས་འབྱུང་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་མོ་བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་དམ་པ་ཕྱར་ཆེན་གྱི་སྐོར་མི་གསལ།

[32] ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་། པོད་ལྔ་པ།  སྤར་དུས། ༢༠༡༢-༢༠༡༣ ལྡེབ་་གྲངས་ ༢༤༡

[33] ཞི་བྱེད་བརྒྱུད་པ་ཕྱི་མའི་ཆོས་བླ་མ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཀུན་དགའི་ལུགས། ཤིང་སྤར། དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ཤོག་ལྡེབ་ ༣༥༣

[34] བླ་མ་གྲུབ་ཐོབ་རྒྱལ་བ་རྟེན་ནེས་ཞིག་པོ་ཉི་སེང་ལ་བརྒྱུད་པ་གཏད་དེ་ཆོས་བདག་ཏུ་མངའ་གསོལ་བའི་རང་རྣམ། ཤིང་སྤར། དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ཤོག་ལྡེབ་༤༢༥

[35] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༦ ཤོག་གྲངས་༦༩༤

[36] གུ་གེ་མཁན་ཆེན་ངག་དབང་གྲགས་པས་མཛད་པའི་མངའ་རིས་རྒྱལ་རབས་བཞུགས་སོ། ། སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཁང་། ཤོག་གྲངས་ ༡༡༨ དང་ ༡༡༩ བར།

[37] ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། ཞི་བྱེད་བདུད་རྩི་ཐིགས་པའི་ཡང་ཞུན་ཡན་ལག་ལྔའི་སྒོ་ནས་རྒྱས་པར་བཤད་པ། པོད་གསུམ་པ། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་།  ལྡེབ་གྲངས་ ༧༢༤

[38] རྒྱལ་གྱི་ཤྲཱི་ནེའུ་སྟེང་གི་སྤར་མ། ཤིང་སྤར། དབུ་ཅན་བྲིས་མ། ཤོག་ལྡེབ་༩༢

[39] ཁྱེད་དིང་རི་ཕྱོགས་སུ་བྱོན་ནས་ཀྱང་། །རོ་སྙོམས་ལྡོམ་བུ་མཛད་དགོངས་པ། །ཡུལ་དེ་ན་ཡོན་ཏན་ཅང་མ་མཆིས། ། གནམ་ཁ་ཞེང་ཅན་གྱི་དིང་རི་དེ། །མི་དགེ་སེམས་ཡུངས་ཀར་བས་ཀྱང་ཆུང་། །ལག་པ་ལྷ་ཁང་སྒོ་བས་དམ། །རྩམ་པ་རིན་ཆེན་གསེར་བས་དཀོན། །དུས་བརྒྱ་ལ་རྙེད་ཀྱང་ནད་ཁམས་འཁྲུག །དེ་མུ་གེ་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཡིན། །གཉའ་ནང་ཕྱོགས་སུ་འབྱོན་པ་ལའང་། །ལ་ཐོང་ལ་སྔོན་མོ་འཇིགས་པ་ཆེ། །མི་སེར་ཇག་པའི་འགྲིམ་ས་ཡིན། །མཛེ་ཕོ་མཚན་འགྲོས་བྱེད་པའི་ས། །སྐངས་ས་བགྲངས་ན་ཟད་པ་མེད། །གྲོགས་བརྒྱ་བརྒྱ་མེད་པར་ལམ་མི་བགྲོད། །གོམ་གསུམ་ཙམ་ལའང་སྣ་བོ་དགོས། །ཡུལ་གཉའ་ནང་ལུང་ནག་སྐད་པ་དེ། །བལ་བོད་གཉིས་ཀྱི་སོ་མཚམས་ཡིན། །སྟོད་ནི་བོད་ཁམས་ཁ་བའི་ཡུལ། །དབྱར་དགུན་མེད་པར་ཁ་བ་འབབ། །ཉིན་མཚན་མེད་པར་ལྷགས་པ་ཆེ། །མི་ནི་བྱོལ་སོང་ཕྱུགས་པས་བླུན། །ཆུ་ནི་མོན་ཁ་ལྷོ་རུ་འབབ། །སྨད་ནི་རོང་ཁུང་ཚད་པའི་ཡུལ། །བཅའ་འཕྲང་ཟམ་པ་སྲོག་ལ་གཟན། །བལ་ནད་ཚད་པ་ཚེ་ལ་གནོད། །མི་ནི་ལྷོ་བལ་སྐད་མི་གཅིག ཁེང་སྡོང་མི་རོ་རེངས་པ་འདྲ། །རྗེ་ཁྱེད་ཀྱི་གཤེགས་ས་དེ་ན་མེད། །དུས་ད་རེས་མི་གཤེགས་བཤོལ་བར་ཞུ། །ཁྱེད་གཏན་གྱི་མཆོད་གནས་མི་གནང་ཡང་། །དུས་ཟླ་ཕྱེད་བཞེས་པ་འདྲེན་ལགས་པས། །བདག་ཁྱེའུ་ཆུང་གི་ཡུལ་དུ་གཤེགས་པར་ཞུ། །རྗེ་ཐུགས་རྗེས་དགོངས་ལ་གཤེགས་པར་ཞུ། ། ཞེས་གསལ་ལོ། །བཀའ་བརྒྱུད་གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་དང་མགུར་འབུམ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ལས་རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པའི་རྣམ་ཐར་དང་མགུར་འབུམ། ཀ་ཊི་མན་ཊི། ཕྱོགས་སྒྲིག་པ། མཁན་པོ་བཤད་སྒྲུབ་བསྟན་འཛིན། ༢༠༠༦ ཤོག་ལྡེབ་༢༣༣

[40]  ཁྲི་རྒན་འཇམ་དབྱངས་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོའི་གསུང་རྩོམ་པོད་དྲུག་པ། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༡ ཤོག་གྲངས་༡༡༡

[41] ཞི་བྱེད་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དིང་རི་གླང་སྐོར་གཙུག་ལག་ཁང་། པོད་བཞི་པ།  སྤར་དུས། ༢༠༡༢-༢༠༡༣ ལྡེབ་་གྲངས་ ༨༢༩

[42] ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་ཆེམས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་དོན་འགྲེལ་མན་ངག་རིན་པོ་ཆེའི་གན་མཛོད་ཅེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ» རྩ་བ། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས། འགྲེལ་པ། དིང་རི་ཕུག་དཀར་བ་ཨའུ་བླ་མ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན། ཕྱོགས་སྒྲིག་པ་དང་མཆན་འགོད་པ། ལ་སྟོད་ནོར་བུ། ས་རཱ་བོད་ཀྱི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༢༤ སྔོན་གླེང་དུ་གསལ།

[43] ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞལ་ཆེམས་དིང་རི་བརྒྱ་རྩ་མའི་དོན་འགྲེལ་མན་ངག་རིན་པོ་ཆེའི་གན་མཛོད་ཅེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ» རྩ་བ། ཕ་དམ་པ་སངས་རྒྱས། འགྲེལ་པ། དིང་རི་ཕུག་དཀར་བ་ཨའུ་བླ་མ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན། ཕྱོགས་སྒྲིག་པ་དང་མཆན་འགོད་པ། ལ་སྟོད་ནོར་བུ། ས་རཱ་བོད་ཀྱི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༢༤ སྔོན་གླེང་དུ་གསལ།

[44] https://api.repository.cam.ac.uk/server/api/core/bitstreams/1668a6d4-56ae-498e-8a5b-d6d8fe810737/content   2015/01/14

– – – – –