སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ལ་ཐོག་མར་དཔྱད་པ།

སྔོན་དུ་གླེང་བའི་གཏམ།

ཉེ་ཆར་ཆུ་སྟག་ལོ་གསར་སྐབས་ངོ་དེབ་ནང་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་པར་ཞིག་བཞག་ནས་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཞུ་སྐབས་མཆན་མང་པོ་ཞིག་བཏབ་འདུག དྲྭ་འབུ་རྣམས་ལ་ལན་བྱེད་རིན་དང་བྱེད་ལོང་མེད་ཀྱང་། སྒོ་ཤེས་རབ་རྒྱ་མཚོས་བྲིས་པར་གྲགས་པ་ཞིག་སྟེ། “སྡེ་སྲིད་བསོད་ནམས་རབ་བརྟན་གྱིས་སོག་པོའི་རྟ་དམག་ཁྲིད་དེ་རྡུལ་འཚུབ་ལང་ལོང་གི་བོད་ལ་སླེབས་ཤིང་། ཉམ་ཆུང་བོད་མི་ཁྲི་སྟོང་གི་མགོ་སྐེ་བྲེགས་པའི་ཁྲག་རྒྱུན་གྱི་གངས་རིའི་ཁ་དོག་དམར་པོ་བསྒྱུར། གཤིན་རྗེ་མི་ཡུལ་དུ་ཐོན་པ་ལྟ་བུའི་ལག་དམར་གྱི་མིང་ལ། ཕྱིས་སུ་འུ་ཚོས་གུ་ཤྲཱི་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བཏགས་ཤིང་། གཙང་པའི་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་བུ་སྟག་དང་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་རུང་ཁོང་གིས་ཆམ་ལ་ཕབ་པ་རེད་ཅེས་རི་མོ་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་སྒོར་འགྲམ་གྱི་རྩིག་ངོས་སུ་བྲིས།” ཞེས་པ་སོགས་གྲུབ་མཐའི་རྒྱལ་ཕམ་དང་སྦྱར་ནས་བྲིས་པ་ཞིག་བཏང་བྱུང་བར་གསལ་བཤད་ཅིག་ཞུ་བར་འདོད།  ཐོག་མར་ཡི་གེ་དེ་སྒོ་ཤེར་གྱིས་བྲིས་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་བྱུང་སྟེ། སོག་པོའི་རྟ་དམག་མཚོ་སྔོན་དང་ཁམས་ཕྱོགས་སུ་སླེབས་པ་དེ་བོད་ལ་སླེབས་པ་མིན་པ་ལྟ་བུ་དང་། སུ་ཞིག་གིས་སྟག་གཟིག་དོམ་དྲེད་སོགས་ཁྲིད་པ་ནི་དགོས་མཁོའི་དབང་གིས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ནི་གུ་ཤྲཱིས་གསོ་སྐྱོང་ལྟ་བཞག་ཀོ་ཐུམ་བརྒྱབ་ནས་བསད་པས་དཔེ་དོན་མི་མཚུངས་པ་སོགས་བལྟས་པ་ཙམ་གྱིས་རྟོགས་ནུས་པས། སྒོ་ཤེར་ལྟ་བུའི་མཁས་པ་ཞིག་གིས་གསུངས་ཨེ་ཡོད་དམ་སྙམ།

འོན་ཀྱང་རྩོམ་འདི་མཇུག་གྲུབ་ཁར་དེ་སྒོ་ཤེར་གྱིས་བྲིས་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ལ། སྟག་གཙང་སྡེ་དང་སོག་པོ་གུ་ཤྲཱིའི་མཚོན་དོན་ཡིན་པར་“ཡིག་ཚང་གང་ལས་ཀྱང་མ་མཐོང་།” ཞེས་དང་། “རི་མོ་དེ་ལ་གྲུབ་མཐའི་འགལ་རྩོད་ཀྱིས་བསྐྱེད་པའི་བརྩེ་དུངས་ཤིག་བཅངས་ཡོད་ན་དེ་ཉིད་ནོར་འཁྲུལ་དུ་ངོས་ཟིན་སླད་དེའི་ངོས་ནས་སུན་འབྱིན་བྱས་པ་ཙམ་ལས། རི་མོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁུངས་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གང་ཡང་བྱེད་མྱོང་མེད།” ཅེས་ཕྱིས་སུ་གསལ་བཤད་ཀྱང་གནང་འདུག དེས་ན་རྟ་རྒྱུགས་ཟིན་པ་དང་རྡུལ་ཡལ་ཟིན་འདུག་ནའང་། ཁོང་གིས་གྲུབ་མཐའི་འགལ་རྩོད་ཞི་ཆེད་རྟག་པ་མཐའ་བཟུང་གིས་གསུངས་པ་དེ་ཉིད་དྲ་འབུ་འགས་དུམ་བུར་གཏུབས་ནས་གྲུབ་མཐའི་འགལ་རྩོད་ཆེད་བེད་སྤྱོད་ལོག་པ་གཏོང་བཞིན་པ་མཐོང་བས། ད་དུང་དོན་དངོས་གང་ཡིན་གསལ་བཤད་ཅིག་བྱས་ན་དགོས་པའི་དབང་གིས་གཉིད་རྫུན་འདེབས་མཁན་རྣམས་སད་པར་མི་ནུས་པ་ཕུད། གླེང་ཕྱོགས་འདིའི་གཉིད་ཀྱིས་དངོས་སུ་ནོན་ཏེ་རྨི་ལམ་རྩུབ་པོ་གཏོང་བཞིན་པ་རྣམས་ལ་ཅུང་ཟད་ཕན་ནམ་སྙམ།

འོ་ན་འདི་འདྲ་ཞིག་ཐོག་མར་སུས་དྲན་པ་དང་བཤད་པ་རེད་ཅེ་ན། ཐོག་མར་གཏིང་ནག་ཅིག་གིས་བསམ་བཞིན་དུ་སྨྲས་སམ་སྙམ་སྟེ། སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་འབྲི་མཁན་དང་མི་འབྲི་མཁན་བར་ལ་འགལ་ཟླ་ཡོང་ཐབས་དང་། མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་བར་ལ་འགལ་ཟླ་སློང་ཐབས་ཡིན་སྲིད། དེ་ཡང་བདེན་རྫུན་གྱི་དབྱེ་བ་གཏན་ནས་མི་འབྱེད་པར་ཁྱི་དང་གློ་བ་འཕྲད་པ་བཞིན་བྱེད་མཁན་འགའ་རེ་ཡོད་པ་མཐོང་བཞིན་པ་འདི་དང་། མདུན་རྒྱབ་ཀྱི་དབྱེ་བ་རྩ་ནས་མི་ཤེས་པར་ཕ་བསད་པ་ལ་རྒྱལ་རྔ་རྡུང་མཁན་རིགས་ཤིག་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་གནས་སྟངས་ལ་གཞིགས་ནས། དེ་འདྲ་ཞིག་བཤད་པ་ཡིན་ན་མི་དེ་ཚོས་ཡར་མར་གང་སར་བཀྲམ་ནས་འདོད་དོན་སྒྲུབ་ངེས་རེད་སྙམ་ཡོད་སྲིད། འོན་ཀྱང་མི་ཚང་མ་བླུན་ལྐུགས་མིན་པས་གཞི་རྩ་གཏན་ནས་མེད་པའི་གཏམ་འཆལ་དེས་ནུས་པ་ཐོན་མི་ཐུབ་ལ། གསལ་བཤད་ཅིག་བྱས་ན་ཕྱིན་ཆད་དཀྲུག་གཏམ་སྨྲ་བ་དག་བག་ཡོད་ལ་གནས་དགོས་པའི་དྲན་སྐུལ་ཡང་ཐེབས་སྲིད་སྙམ།

མཚོན་དོན་ངོ་མ་གང་ཡིན་ནམ།

ད་ཡོད་མི་མིང་དང་དེབ་མིང་ཡོད་པའི་ནང་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་སྐོར་བྲིས་པ་བརྒྱ་ཆ་གོ་དགུས་རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་དོན་དུ་བཤད་འདུག་པ་སྟེ། བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན་ངག་དབང་མཁྱེན་རབ་ཐུབ་བསྟན་ལེགས་བཤད་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ནས།[1] “དེའི་མཚོན་དོན་ནི། མི་དེ་སྤྱན་རས་གཟིགས་དང་། སྟག་དེ་འཇམ་དཔལ། ལྕགས་ཐག་ཕྱག་རྡོར་མཚོན་བྱེད།” གླིང་སྒྲུང་ཞིབ་འཇུག་པ་འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོས་གཙོ་སྒྲིག་བྱས་པའི་རྟ་རྒྱུག་ཁྲི་གསོལ་གྱི་མཆན་འགྲེལ་ལས།[2] “སོག་པོས་སྤྱན་རས་གཟིགས་དང་། སྟག་གིས་འཇམ་དབྱངས། ལྕགས་ཐག་གིས་ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་མཚོན།”  ཟླ་བ་ཚེ་རིང་གིས།[3] “སོག་པོས་སྤྱན་རས་གཟིགས་དང་། སྟག་གིས་འཇམ་དབྱངས། ལྕགས་ཐག་གིས་ཕྱག་རྡོར་མཚོན་ལ།” བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས།[4] “རྒན་རབས་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་ལྟར་ན་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ནི་རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་བྱེད་དུ་སྨྲ་བ་སྟེ།” དབང་དྲག་རྡོ་རྗེ་སོགས་ཀྱིས།[5] “སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ནི་རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་བྱེད་དེ། སོག་པོས་སྤྱན་རས་གཟིགས་དང་། སྟག་གིས་འཇམ་དབྱངས། ལྕགས་ཐག་གིས་ཕྱག་རྡོར་མཚོན་ལ།” སོགས་ནི་དཔེ་མཚོན་ཙམ་སྟེ་ཧ་ཅང་མང་། ད་དུང་སྟོད་མངའ་རིས་སྒེར་རྩེ་རྫོང་འབྲོང་པ་བྱང་མའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལུང་ཚན་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་། ཆོས་རྣམ་ཀུན་བཏུས་སོགས་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་དང་ཚིག་མཛོད་ཁག ཐ་ན་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་དྲྭ་ཚིགས་སོགས་དམར་ཤོག་གཞུང་འབྲེལ་དྲྭ་ཚིགས་ཁག་ནའང་རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་དོན་ལ་བཤད་པའི་རྩོམ་ཡིག་མང་པོ་བཀོད་འདུག

ནང་དོན་གོ་བདེར་བརྗོད་ན། སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ལ་མཚོན་དོན་དང་དགོས་དོན་གཉིས་ལས། མཚོན་དོན་ནི། སོག་པོ་སྤྱན་རས་གཟིགས། སྟག་འཇམ་དབྱངས། ལྕགས་ཐག་ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་སྟེ། རིགས་གསུམ་མགོན་པོའམ་མཁྱེན་བརྩེ་ནུས་གསུམ་མམ། ཐ་སྙད་གཞན་ཞིག་བེད་སྤྱོད་བཏང་ན། བྱམས་བརྩེ་དང་། རྣམ་དཔྱོད། ནུས་སྟོབས་གསུམ་མཚོན་པ་ཡིན། དེ་ཡང་། འདོད་དོན་སྒྲུབ་པ་ལ་རྣམ་དཔྱོད་དང་ནུས་སྟོབས་དགོས་ཤིང་། བདེ་སྐྱིད་ཀྱིས་འཚོ་བ་ལ་བྱམས་བརྩེ་དགོས་པ་དེ་མཚོན་ཞིང་གོ་བར་བྱེད་པ་ཡིན། རྣམ་དཔྱོད་ཡོད་ཀྱང་སྟོབས་ཤུགས་མེད་ན་བར་དོའི་རྣམ་ཤེས་དང་འདྲ་ལ། སྟོབས་ཤུགས་ཡོད་ཀྱང་རྣམ་དཔྱོད་མེད་ན་གླང་ཆེན་སྨྱོན་པ་དང་འདྲ་བས། དོན་ཆེན་སྒྲུབ་པ་ལ་བྱ་གཤོག་ལྟར་གཉིས་ཚོགས་དགོས་པ་དང་། དོན་ཆེན་གང་ཞིག་བསྒྲུབས་ཀྱང་བྱམས་བརྩེ་མེད་ན་བག་ཕེབས་པའི་བདེ་སྐྱིད་ངོ་མ་ཞིག་མི་ཡོང་བས་གསུམ་ཚོགས་དགོས་པ་གལ་ཆེ་བ་བསྟན་པ་ཡིན། དེ་ཡང་། ལྕགས་སྔོན་པོ་དང་། སྟག་དམར་སེར། སོག་པོ་གདོང་དཀར་པོ་ཡིན་པས་ཁ་དོག་གི་ཆ་ནས་རིགས་གསུམ་གྱི་ལྷ་སོ་སོར་སྦྱར་བ་གཅིག་དང་། འཇིག་རྟེན་གྱི་དངོས་པོ་ཕལ་ཆེར་འཇོམས་པར་ནུས་པས་ལྕགས་སྲ་མཁྲེགས་ནུས་སྟོབས་ཀྱི་རང་བཞིན། ནགས་ཚལ་གྱི་བཙན་ས་བཟུང་ནས་སྐད་ཅིག་རེ་རེ་ལ་འཐབ་རྩལ་སྣ་ཚོགས་སྟོན་ཐུབ་པའི་སྟག་རྣམ་དཔྱོད་ཆེ་བའི་རང་བཞིན། ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་སྟེར་བས་སོག་པོ་བྱམས་བརྩེའི་རང་བཞིན་ཏེ། རིགས་གསུམ་གྱི་ལྷ་སོ་སོར་མཚོན་པར་བྱས་ཀྱང་ཟེར།

སོག་པོ་ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ཆེ་བར་བཤད་དོན་ནི། «ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་»ལས།[6] “ནུབ་ཕྱོགས་སོག་པོ་བལ་པོ་[7]ནས། །ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་གཏེར་ཁ་འབྱེད། །” ཅེས་དང་། «རྒྱལ་པོ་བཀའ་ཐང་ལས་»[8] “ནུབ་ཕྱོགས་ཏ་ཟིག་རྒྱལ་པོ་བཞུགས་པ་ཡང་༔ རྒྱལ་པོ་ལ་མེར་མུ་དང་ཧབ་གདལ་[9]གྱིས༔ བོད་ཀྱི་བཀའ་ལ་གཅེས་པར་བཟུང་ནས་ནི༔ རིན་ཆེན་ནོར་དང་སྨན་གྱི་ལྔ་དོས་དང་༔ ཁ་ཟས་གཅེས་པ་དུས་ལས་མ་ཡོལ་ཕུལ༔” ཞེས་པ་སོགས་ཡིན་སྙམ། འདི་སྟག་གཟིག་ཅེས་པ་སོག་པོ་ལ་གོ་དགོས་པ་ནི་«མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་»གྱི་ལུང་དང་གནད་གཅིག་པ་ཡིན་ལ། ཞིབ་ཕྲ་འོག་ཏུ་གཟིགས།

དགོས་དོན་ནི། རྡོ་དགོན་གསང་བདག་རྡོ་རྗེས།[10] “ཁང་པའི་སྒོ་མཆོར་འོག་གི་རྩིག་ལྡེབས་སུ་སོག་པོ་ཞིག་གིས་ལྕགས་ཐག་བརྒྱབ་པའི་སྟག་ཁ་སྒོ་ཕྱིར་བསྟན་ནས་བཟུང་བསྡད་པ་ཞིག་འབྲི་སྲོལ་ཡོད་པ་དེ་ལ་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཅེས་བརྗོད་ཅིང་རི་མོ་དེ་ཡོད་ན་ཕྱི་ནས་ཡོང་བའི་གནོད་འཚེའི་རིགས་འགོག་པའི་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།” ས་གོང་དབང་འདུས་ཀྱིས།[11] “མི་ཚང་འབྱོར་པ་ཆེ་བ་ཁག་གི་ཁང་པའི་སྒོ་ཕྱོར་གྱི་རྩིག་ལྡེབས་སུ་སོག་པོ་སྟག་འཁྲིད་ཀྱི་རི་མོ་འབྲི་སྲོལ་ཡོད། དེའི་དགོས་པ་གང་ཡིན་ཟེར་ན། བགེགས་དང་བར་ཆད་སེལ་ཞིང་༌། བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་ཡོང་བའི་མཚོན་བྱེད་ཡིན།” བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན་མཆོག་གིས།[12] “བདུད་བཞི་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པ་མཚོན་བྱེད་རེད་ཅེས་གསུང་སྲོལ་འདུག” ཁྲི་གསོལ་མཆན་འགྲེལ་ལས།[13] “རི་མོ་འདི་སྒོ་སྐྱོར་གྱི་རྩིག་ལྡེབས་སུ་བཞེངས་ནས་ཁ་ཕྱི་ཕྱོགས་ལ་གཏད་ན། གདོན་བགེགས་བར་ཆད་དང་བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ཕྱིར་བཟློག་ཅིང་ནང་དུ་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྔར་སྲོལ་མ་ཉམས་ད་ལྟའང་བཞུགས་ཡོད།” བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས།[14] “རི་མོ་འདི་སྒོ་སྐྱོར་རྩིག་ལྡེབས་སུ་བྲིས་ནས་ཁ་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་གཏད་ན་གདོན་བགེགས་བར་ཆད་དང་བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་ཡ་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ཕྱིར་བཟློག་ཅིང་། ནང་དུ་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་བྱུང་བ་བླ་ན་མེད་པ་མཚོན་ནོ།།” སོགས་ཧ་ཅང་མང་།

མདོར་ན། རི་མོ་འདི་སྒོ་དང་རྩིག་ལྡེབས་སུ་བྲིས་ན་བགེགས་དང་བར་ཆད་སེལ་ནས་ཞི་བ་དང་བདེ་ལེགས་སུ་འབྱུང་བར་འདོད་དེ། གང་ལ་འཇམ་དབྱངས་ལྟ་བུའི་རྣམ་དཔྱོད་དང་། ཕྱག་རྡོར་ལྟ་བུའི་སྟོབས་ཤུགས་ལྡན་ན་དེ་ལ་གཞན་གྱིས་གནོད་པ་མི་ནུས་ཤིང་། གང་ལ་སྤྱན་རས་གཟིགས་ལྟ་བུའི་བྱམས་པ་དང་བརྩེ་བ་ལྡན་ན་དེ་ལ་རྟག་ཏུ་ཞི་བདེ་འབྱུང་བ་ནི་དངོས་པོའི་ཆོས་ཉིད་ཡིན། གཞན་ཡང་། དྲག་ཏུ་ཁྲོས་པའི་དཔའ་རྒོད། ཁྲོ་ཞིང་རྔམ་པའི་སྟག་རྒོད། ཤིན་ཏུ་མཁྲེགས་པའི་ལྕགས་ཐག་བཅས་མཐོང་བ་ཙམ་གྱིས་ལྷ་འདྲེ་མི་གསུམ་བླ་འདར་ཞིང་དཔའ་འཁུམས་པ་དང་། ལྷག་པར་གནོད་བྱེད་གདོན་བགེགས་ཀྱི་རིགས་རྣམས་ཤིན་ཏུ་སྐྲག་སྟེ་ནང་དུ་འཛུལ་རྒྱུ་ལྟ་བཞག ཇི་ཙམ་མྱུར་བའི་སྟབས་ཀྱིས་རིང་དུ་བྲོས་པ་ནི་གསོན་པའི་ཐབས་འབའ་ཞིག་གོ་ཞེས་བྲེལ་བ་འགྱུར་ཏེ། འདི་དག་ནི་བོད་པའི་རྣམ་རྟོག་གིས་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ལས་ཤེས་ཐུབ།

བཤད་སྲོལ་གཞན་ཡོད་མེད།

ལོ་རྒྱུས་དང་ངག་རྒྱུན་མང་པོའི་ཁུངས་བཙལ་ནས་གསལ་བཤད་གནང་བ་ལ་རབ་ཏུ་སྤྲོ་མཁན་གཅིག་ནི་སྒོ་མང་མཁན་ཟུར་ངག་དབང་ཉི་མ་མཆོག་ཡིན། ཁོང་གིས“སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ནི། རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔའི་ནང་ཚན་སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་རེད་ཟེར་མཁན་འདུག ཡང་ཟེར་རྒྱུན་གཅིག་ལ། སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་དེའི་མིང་ལ་གདུགས་དཀར་ཟེར། དེའི་ཕ་སྟག་གིས་གནོད་པ་བྱས་པའི་ལན། སྟག་དེ་བཟུང་ནས་ལྕགས་ཐག་བརྒྱབ་ནས་ཡུལ་ལུང་པོར་[15]ཁྲིད་པས་དཔའ་བོའི་སྐད་གྲགས་ཁྱབ་པ་ལ། ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་པོས་ཛ་སག་གི་གོ་ས་གནང་བས། དེང་ཕྱིན་ཆད་གདུགས་དཀར་ཛ་སག་ཅེས་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་རེད་ཅེས་ཟེར་རྒྱུན་ཡང་ཡོད། མི་དང་སྟག་དང་ལྕགས་ཐག་གསུམ་ནི། རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་དོན་ཡིན་ཟེར་རྒྱུན་ཡང་ཡོད། ཡང་ཟེར་རྒྱུན་གཅིག་ལ། ཨིན་ལན་པས་རྒྱ་གར་དབང་སྐབས། བོད་མུ་ཟིའི་སྒམ་ལ་ཤ་བ་དང་སྟག་གི་རི་མོ་ཡོད་པ་བཏང་བ་བཞིན། གོ་རྒྱུ་ཡོད་པའི་རི་མོ་ལས་གཞན་དེ་འདྲ་དངོས་སུ་བྱུང་བ་མིན། ཟེར་མཁན་ཡང་ཡོད།”[16] ཅེས་ངག་རྒྱུན་བཞི་ཙམ་བཀོད་ཀྱང་གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་སྐོར་མི་གསལ།

སྟག་ཁྲིད་མཁན་གྱི་གདུགས་དཀར་སྐོར་ལ། སོག་པོ་བློ་བཟང་རྟ་དབྱངས་ཀྱི་ཆེན་པོ་ཧོར་གྱི་སྔོན་རབས་བརྗེད་བྱང་ལས།[17] “གདུགས་དཀར་ཇའི་སང་ནི་ཇུན་གར་གྱི་དཔའ་བོ་ཆེན་པོ་གཅིག་ཡིན་འདྲ་ལ། ཁོང་གི་གཏམ་རྒྱུད་ནི་བོད་སོག་གཉིས་ཀར་ལབ་རྒྱུ་མང་ནའང་ཕལ་ཆེར་ལ་ཡིད་རྟོན་དཀའ་ཞིང་། གནའ་བོའི་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཅེས་པ་དང་མི་གཅིག་པ་འདྲའོ། །” ཞེས་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ནི་གནའ་བོའི་དུས་ཀྱི་ཡིན་པ་དང་། ཇའི་སང་གདུགས་དཀར་ནི་ཕྱིས་ཇུན་གར་སྐབས་ཀྱི་མི་ཡིན་པས་དེ་གཉིས་གཅིག་པ་མ་ཡིན་པར་འདོད། མི་སྐྱེངས་ན་ལྕགས་འཆའ་ཞེས་པ་ལྟར“མི་གཅིག་པ་འདྲའོ། །”ཞེས་པ་གང་ཟག་གཅིག་ཡིན་པའི་དོན་ལ་ཨུ་ཚུགས་བྱེད་མཁན་ཡོང་སྲིད་ནའང་། གང་ལྟར་གཙང་པ་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པར་དོན་གྱིས་ཁས་བླངས་པ་ཡིན།

བཤད་སྲོལ་གཞན་པ་ཞིག་ནི་ལྟག་ཨོ་རྒྱན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་རྩིས་རིག་དང་སྦྱར་བ་ཞིག་འདུག་པ་སྟེ།[18] མདོར་བསྡུས་ན། སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་དང་ཨ་ཙ་ར་གླང་ཁྲིད་[19]གཉིས་པོ་སྦྲེལ་ནས་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་དགོས་པ་ལས་ཁ་ཕྲལ་དུ་མི་རུང་བ་ཡིན། དེ་ཡང་། ལོ་མགོ་སྟག་དང་ལོ་མཇུག་གླང་བར་ལྕགས་ཐག་གིས་སྦྲེལ་བ་ལྟ་བུའི་ལོ་འཁོར་གཅིག་གི་བྱ་བ་ལ་གཉིས་ཏེ། ཕྱི་ལ་འགྲོ་སྐབས་གཞན་གྱི་གནོད་པས་མི་ཚུགས་པའི་རྟེན་འབྲེལ་དུ་སྒོའི་ཕྱོགས་གཅིག་ལ་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཁ་ཕྱིར་བསྟན་ནས་འབྲི་བ་དང་། ནང་དུ་སྡོད་སྐབས་ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་འབྱུང་བའི་རྟེན་འབྲེལ་དུ་སྒོའི་ཕྱོགས་གཅིག་ལ་ཨ་ཙ་ར་གླང་ཁྲིད་ཁ་ནང་དུ་བསྟན་ནས་འབྲི་བ་ཡིན། ཁོང་གི་རྩོམ་དེའི་སྙིང་པོ་ཏག་ཏག་ལོན་ཡོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། གང་ལྟར་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་སྟག་ནི་གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་སོགས་གཞན་གང་ཡང་མ་ཡིན་པར་སྟག་ཟླ་བའི་སྟག་དེ་ཡིན།

ཁ་ཅིག་ན་རེ། སྟག་ཕྱག་རྡོར་གྱི་རྣམ་སྤྲུལ་གུ་ཤྲཱི་དང་སོག་པོ་སྤྱན་རས་གཟིགས་དངོས་༸རྒྱལ་བ་ལྔ་པ་ཆེན་པོ་མཚོན་ཞེས་དང་། དྲྭ་ཐོག་ན་མིང་མེད་འགས་“གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་བུ་རྒོད་སྟག་འདྲ་བ་དེ་སོག་པོ་ལྷ་བཟང་ཁང་གིས་ཆམ་ལ་ཕབ་པའི་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་རི་མོ་ཡིན་”སོགས་དེ་གཉིས་དུས་མཉམ་ཡིན་མིན་ཙམ་ཡང་མི་ཤེས་པར་བྲིས་པ་དང་། ད་དུང་ཇུན་གར་དང་། མཁའ་འགྲོ་བསྟན་སྐྱོང་སོགས་ལ་སྦྱར་བ་ནི་གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་ལད་ཟློས་ཁོ་ན་ལས་མ་འདས་པས་སྙིང་པོ་གང་ཡང་མེད་ལ། རི་མོ་འདི་ནི་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་ཡར་སྔོན་ནས་ཡོད་པ་འོག་ཏུ་འཆད།

དམིགས་བསལ་གཞན་ཞིག་ནི། འཕྱི་བ་སྔོག་དུས་གྲུམ་པ་རྙེད་པའི་དཔེ་ལྟར་དྲྭ་ཐོག་ནས་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་འཚོལ་སྐབས་ཨོ་རྒྱན་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བྲིས་པའི་གནོད་སྤྱིན་སྟག་ཁྲིད་སྐོར་ཞིག་མཐོང་།[20] སྤྱིར་རྒྱ་དཀར་ནག་སོགས་སུ་སྟག་རྒོད་ཁྲིད་མཁན་དང་ཞོན་མཁན་གྱི་ལྷ་འདྲེ་མི་གསུམ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པས་ཡ་མཚན་རྒྱུ་མེད་ཀྱང་། སྟག་ཁྲིད་འདི་མལ་གྲོ་གུང་དཀར་རྫོང་ཁོངས་དག་པ་དགོན་པའི་(塔巴寺)ལྡེབས་རིས་ཡིན་འདུག་པ་དང་། ཁྲིད་མཁན་དེ་སོག་པོའི་ཆ་ལུགས་མིན་པར་སྔགས་ཆས་འདྲ་བ། གདོང་དམར་པོ་དྲག་ཏུ་ཁྲོས་པ་གནོད་སྦྱིན་ཙི་དམར་འདྲ་བ། མེ་ལྕེ་འབར་བས་བསྐོར་བ། ལག་གཡས་ཀྱིས་རྡོ་རྗེའི་བེ་ཅོན་འཛིན་པ་ཞིག་སྣང་། ངོ་སྤྲོད་གནང་མཁན་ལྟར་ན། མིང་ལ་གནོད་སྦྱིན་སྟག་ཁྲིད་ཟེར་བ་དང་། རིག་གསར་སྐབས་མིག་ཡ་གཅིག་ལ་སྐྱོན་ཕྲན་བུ་ཤོར་བ་ལས་གཞན་པའི་གནོད་སྐྱོན་གང་ཡང་ཕོག་མེད་ཟེར། ཕྱིས་ཀྱི་མིན་པ་ནི་བལྟས་པ་ཙམ་གྱིས་ཤེས་ཐུབ་པ་འདུག འདི་གནོད་སྦྱིན་སྟག་ཁྲིད་ཅེས་བརྗོད་པ་ཏག་ཏག་ཡིན་མིན་གང་ལྟར་ཡང་། འདི་ཉིད་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་སུ་བཤད་འདུག་པ་ནི་བསམ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན། རྩོམ་འདི་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་འདུག་པ་བྷིང་ཡིག་སྒྱུར་(Bing Microsoft translation) ནང་བལྟས་པས་ཏག་ཏག་ཡིན་མིན་ཞུ་དཀའ་བས་མ་ཡིག་ལ་གཟིགས་པར་འཚལ།

བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན་མཆོག་གིས།[21] རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་དོན་ཡིན་པ་དྲངས་མ་ཐག་པ་ལྟར་ལ། “བྲིས་ཆ་འགའ་ཤས་ལ། སྟག་གི་ལག་གཉིས་ཀྱིས་རི་བོང་རེ་མནན་པ་དང་། མིས་རྐང་པའི་འོག་ཏུ་མི་ཆུང་རེ་མནན་པ་ནི་བདུད་བཞི་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པ་མཚོན་བྱེད་རེད་ཅེས་གསུང་སྲོལ་འདུག” ཅེས་འབྲི་སྟངས་མ་འདྲ་བ་ཞིག་གསུངས་འདུག དགོས་དོན་ཐད“གདོན་བགེགས་བར་ཆད་དང་བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ཕྱིར་བཟློག་ཅིང་ནང་དུ་བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས་འབྱུང་བ”[22]ཞེས་པ་དང་མི་འགལ་ཡང་། དམིགས་བསལ་བདུད་བཞི་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་ཁྱད་པར་གསུངས་པ་སོགས་འབྲི་སྟངས་དང་བཤད་སྟངས་སྣ་ཚོགས་ཡོད།

སོག་པོ་ངོས་འཛིན།

གླེང་ཕྱོགས་བཟོ་མཁན་མང་པོས་སོག་པོ་ཞེས་པ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་སོག་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་མི་ཤེས་མཁན་རྣམས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་འདུག་པས་ཟུར་ཙམ་བཤད་ན། རྒྱལ་བའི་བཀའ་བསྟན་རྣམས་སུ་[23] “སོག་པོ་པར་སིག་པ”ཞེས་ཡང་ཡང་འབྱུང་ཞིང་། དེ་ནི་དགོས་པ་ཙམ་ཡོད་ཀྱང་གྱ་ནོམ་པ་མེད་པ་སོག་པོ་པར་སིག་པས་མ་བག་མ་ལེན་པ་ལ་དཔེ་བྱེད་པ་ཙམ་ཡིན།[24] འོན་ཀྱང་འདིས་སྟག་གཟིག་སོག་པོ་དང་སོག་པོ་ཏུ་རུ་ཀ་ཞེས་པ་རྣམས་ཧོར་གྱིས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་དབང་བསྒྱུར་རྗེས་གཞི་ནས་འབོད་ཅེས་པའང་མི་འཐད་པ་གོ་ཐུབ་ལ། བཀའ་བསྟན་དར་བའི་དུས་ནས་སོག་པོ་ཞེས་པའི་མི་སྡེ་ཡོད་པའང་ཤེས་ཐུབ། དེའི་ཡར་སྔོན་ནས་ཀྱང་སོག་པོ་ཞེས་པའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡོད་པར་གསུངས་ཏེ། རྫོགས་ཆེན་གྱི་སྟོན་པ་བཅུ་གཉིས་བཤད་པའི་སྐབས་མི་རྣམས་ཚེ་ལོ་སྟོང་ཐུབ་པའི་དུས་ནས་སོག་པོ་གཡུའི་སྨིན་མ་ཅན་གྱི་གནས་སུ་སྟོན་པ་བརྩེ་བས་རོལ་བའི་བློ་གྲོས་ཀྱིས་རྫོགས་ཆེན་བསྟན་པར་ཀློང་ཆེན་སྙིང་ཐིག་[25]སོགས་རྙིང་མའི་ཆོས་འབྱུང་ཕལ་མོ་ཆེར་གསལ། བཀའ་བསྟན་གྱི་འགྱུར་བྱང་རྣམས་སུའང་།[26] སོག་པོ་མཆོག་གི་སྙིང་པོ་དང་། མིའི་དབང་པོ་ཆེན་པོ་བཀྲ་ཤིས་རབ་བརྟན་སོག་པོ་འཕགས་སོགས་སོག་པོར་འབོད་པ་འགའ་རེ་འབྱུང་ལ། ལོ་རྒྱུས་རྣམས་སུ་སོག་ཚུལ་ཁྲིམས་ཉི་མ་དང་། སོག་རིགས་རལ། སོག་པའི་འཇམ་དཔོན་སེངྒེ། སོག་པོ་མདོ་སྡེ། ལྷ་བཙུན་སོག་ཁ་བ། བླ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ་གྱི་སྐབས་སུ་ཁམས་ཀྱི་སོག་པོ་མི་དྲུག་སོགས་བོད་རང་ན་སོག་པོ་དང་སོག་པ་སོགས་སོག་གི་རུས་ཅན་མང་དུ་བྱུང་།

གཞན་ཡང་། སོག་པོ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་བོད་དམངས་ཁྲོད་ལའང་དུས་རབས་བདུན་པ་བརྒྱད་པ་ནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ནི། «ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས་»[27] ཀོང་ཇོ་ཕྱི་མས་བོད་ཀྱི་“བློན་པོ་རིག་པ་ཅན་རྒྱུན་འཆད་པའི་ཕྱིར་བློན་པོའི་བླ་རི་སོག་པོ་ཁྲོས་པ་འདྲ་བའི་སྣ་བཅད།” ཅེས་དང་། པདྨ་བཀའ་ཐང་ལས།[28] “བོད་ལ་སྐབས་སུ་འཁྲུག་པ་ཡོང་བའི་རིཿ  རི་ནག་སོག་པོ་ཁྲོས་པ་འདྲ་བའང་འདུགཿ ” ཅེས་དང་། «མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས་»[29] ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལའི་“ལྷོའི་ལྕགས་རིའི་ནང་དུ་སོག་པོའི་མཁར་ལ་དཔེ་བླངས་ཏེ་བྲག་ལྷ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་གཞལ་ཡས་ཁང་བྱ་བ་ཐོག་དགུར་བརྩིགས་པས་རྒྱལ་པོའི་སྐུ་མཁར་དང་མཉམ་པའི་བཙུན་མོའི་ཕོ་བྲང་བརྩིགས།” ཞེས་དང་། «ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོ་»ལས་ཀྱང་དེ་མཚུངས་འབྱུང་།[30] དེས་ན་བྱང་མོང་གོལ་སོག་པོ་ལ་མཁར་དེ་འདྲ་མེད་པས་ནུབ་པར་སིག་སོག་པོའི་མཁར་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་འོས། «མདོ་གཟེར་མིག་»ལས།[31] ཀོང་ཡུལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་བཤད་སྐབས། “བྲག་ཀྱང་སོག་པོ་ངུས་པ་འདྲ།” ཞེས་དང་། «ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་»ལས།[32] མེས་ཨག་ཚོམ་སྐབས་ཀྱི་ས་མཚམས་བཤད་སྐབས་“བྱང་ཕྱོགས་མ་ཟི་མུན་པ་ཐར་སོག་པོ་སྤྲེ་གླག་ཅན་ལ་གཏུག” ཅེས་དང་། བོད་ཀྱི་རུས་རྒྱུད་དང་མི་རྒྱུད་ཀྱི་མཆེད་ཁུངས་བཤད་སྐབས་བན་བོན་གཉིས་ཀའི་བསྟན་བཅོས་ན་སོག་པོ་སྤྲེ་གླག་[33]ཅན་འདི་མང་དུ་འབྱུང་།

བཙུན་པ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱིས་བོད་རྗེ་འབངས་ལ་བརྫངས་པའི་འཕྲིན་ལས།[34] “སོག་པོ་རྣམས་ནི་བཅོས་ཀྱིས་འདྲེག །དུད་འགྲོ་ཕལ་ནི་ལས་ཀྱིས་འདྲེག །དགེ་འདུན་རྣམས་ནི་ཡོན་ཏན་གྱིས། །” ཞེས་པའི་སོག་པོའང་སྟག་གཟིག་པར་ངེས་ཏེ། བཅོས་ནི་སྐབས་འདིར་བཅོས་ཀ་སྟེ་སྨན་དཔྱད་ཀྱི་དོན་ལས་གཞན་མི་སེམས་ལ། སྟག་གཟིག་གི་སྨན་པ་ག་ལེ་ནོས་དང་ཙན་པ་ཤི་ལ་ཧ་སོགས་ཀྱིས་བོད་བཙན་པོ་རིམ་པའི་བླ་སྨན་པ་གནང་བ་[35]སོགས་སྐབས་དེར་སྟག་གཟིག་གི་སྨན་པ་རྣམས་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་དག་ལས་ཤེས་ཐུབ། ག་ལེ་ནོས་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་བོད་དབུས་ཕྱོགས་སུ་བཞུགས་པའི་སྨན་པ་རྣམས་ལ་སོག་པོ་སྨན་པ་ཞེས་འབོད་པའང་།[36] བོད་པས་སྟག་གཟིག་པ་ལ་སོག་པོར་འབོད་པའི་ཁུངས་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་ཆོག

མཁས་པ་མང་པོས་པར་སིག་ནི་སྟག་གཟིག་ཡིན་པར་བཤད་པས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པར་བཤད་མ་དགོས་ལ། དེ་འདྲའི་སོག་པོ་དེའང་བོད་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པ་ནི། «ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས་»ཀྱང་།[37] “ནུབ་ཕྱོགས་སོག་པོ་བལ་པོ་ནས། །ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་གཏེར་ཁ་འབྱེད། །བྱང་ཕྱོགས་ཧོར་དང་ཡུ་གུར་ནས། །ཁྲིམས་དང་ལས་ཀྱི་དཔེ་རྣམས་ལེན། །” ཞེས་སོག་པོ་ནི་བོད་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སོག་པོ་དང་བྱང་ཕྱོགས་ཧོར་ཞེས་ཧོར་སོག་སོ་སོར་བཤད་ཡོད། ད་དུང་“ཁྱད་པར་དུ་སོག་པོའི་ཡུལ་ཏྲི་ཏི་ཅེས་པ་གྲོང་བྱེ་བ་ཡོད་པར་བཱ་ག་རའི་གྲོང་དུ་སྦྲང་རྩིའི་བློ་གྲོས་བྱུང་སྟེ་ནང་པའི་གཙུག་ལག་ཁང་དྲུག་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་བཤིག”[38] ཅེས་འབྱུང་ལ། འདི་ཁ་ཆེའི་སྟོན་པ་འཁྲུངས་སའི་དབང་དུ་བྱས་ན་ཡུལ་མེ་ཁ་ (Mecca) ཡང་སོག་པོའི་ཡུལ་དུ་བཤད་པ་དང་། ཕེབས་པའི་ཡུལ་ཞིག་གི་དབང་དུ་བྱས་ཀྱང་མོང་གོལ་ལ་ཕེབས་པའི་ལོ་རྒྱུས་མེད་པས་སོག་པོའི་ཡུལ་བཱ་ག་ར་ཡང་བོད་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པར་ཤེས་ཐུབ། འགོས་ལོ་ཙཱ་བས་ཀྱང་།[39] གྲུབ་ཐོབ་ཨུ་རྒྱན་པ་དེ་ཉིད་གངས་ཏི་སེ་ནས་མར་ཡུལ་བརྒྱུད་ཛ་ལནྡྷ་ར་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་སྐབས“སོག་པོའི་རྟ་པས་མགུལ་སྒོམ་ཐག་ཏུ་བཅུག་ནས་བསྡམས།” ཞེས་པས་ཀྱང་སོག་པོ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པ་གོ་འོང་།

ཡ་རྩེ་རྒྱལ་པོ་“ཨ་སོག་ལྡེས་རྒྱ་གར་རྡོ་རྗེ་གདན་དུ་ཆོས་རྒྱལ་མྱ་ངན་མེད་ཀྱིས་ཕུལ་བའི་གྲོང་བཞི་བཅུ་ཞེ་གཉིས་སོག་པོ་ལ་ཉོས་ནས་ཕུལ”[40]ཞེས་པའི་སོག་པོའང་དིང་སང་སྒྲ་ཅུང་འགྱུར་བ་པར་སིས་པ་ཞེས་ཨི་རང་མི་རིགས་རྒྱ་གར་གྱི་ཚོང་པ་འདི་དག་ཡིན་ནམ་སྙམ། འོན་ཀྱང་ཧོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འགའ་ན། དབུས་ཨེ་ཤའི་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཆ་ག་ཏའི་བུ་འགའ་རེས་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་པོ་བྱས་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་བས་དཔྱད།

སྔར་དུས་ཧོར་སོག་སོ་སོར་ཡིན་པ་ནི་«མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་»དྲངས་མ་ཐག་པ་དེ་དང་། “ཧོར་དང་སོག་པོའི་མཚམས་ཆ་གན་ཧའི་རྒྱལ་ས།” ཞེས་དང་། “ཀརྨ་པག་ཤི་ཡང་ང་ཡིན། རྒྱ་དང་ཧོར་སོག་བཏུལ་བ་ཡང་ང་ཡིན།” ཞེས་སོགས་མང་དུ་འབྱུང་། ས་པཎ་སྤྲིངས་ཡིག་ལས།[41] “རྒྱ། མི་ཉག །སོག་པོ་ལ་སོགས་པ་མ་བརླག་གོང་དུ་ཧོར་འདྲ་བཏང་ཡང་ཅི་ཟེར་མ་ཉན་པས། བརླག་པའི་རྟིང་ལ་འགྲོ་ས་མ་རྙེད་ནས་ངོ་བལྟ་དགོས་བྱུང་།” ཞེས་སོག་པོས་ཧོར་ལ་ངོ་བལྟས་ཚུལ་དང་། «དེབ་དམར་»ལས།[42] “སོག་པོའི་མི་དཔོན་རྣམས་ངོ་ལོག །ཕོ་བྲང་ཆེན་པོ་ཤིང་ཏོ་མེས་བསྲེགས།” ཞེས་ཐོ་གན་ཐི་མུར་སྐབས་ངོ་ལོག་པར་བཤད། «བསྒྲགས་པ་རིན་ཆེན་གླིང་གྲགས་»ལས།[43] “བྱང་ཧོར་གྱི་མཐའ་ན་སོག་པོ་དང་སྦལ་ཁ་གཉིས།” ཞེས་དང་། «སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་ཁ་བྱང་»ལས།[44] “མོན་དང་གེའུ་ལོ་སོག་པོ་གསུམ།  བོད་པ་ཧོར་དང་གེ་སར་གསུམ།” ཞེས་དང་། «པདྨ་བཀའ་ཐང་། “བྲམ་ཟེ་མུ་སྟེགས་མོན་པ་སོག་པོ་དང་ཿ  མེ་ཉག་ཧོར་དང་མཐའ་མི་ཨཱ་ཙ་རཿ ” ཞེས་དང་། «ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོ་»ལས།[45] ལི་ཡུལ་བཤད་པའི་སྐབས་“ཧོར་དང་། གྲུ་གུ་དང་། སོག་པོ་དང་།” ཞེས་དང་། བོད་ཀྱི་ས་མཚམས་བཤད་སྐབས་“རྒྱ་གར། བལ་པོ། ལི་ཡུལ་ཐེན། སྦལ་བྲུ་ཤ །དམར་ཞང་ཞུང་། ཧོར་ཡུལ། སོག་ཡུལ། ཡུ་གུར། ཀ་མི་ལོག” ཅེས་དང་། སོགས་དེ་དག་གིས་ཧོར་སོག་སོ་སོར་བཤད། མན་ལུང་གནས་ཡིག་ལས།[46] ལི་ཡུལ་ནས་“བྱང་དུ་ཕྱིན་པ་ན། སྟོད་ཧོར་གྱི་རྒྱལ་ས་དང་། སོགས་(སོག)པོའི་ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་པོ་ལ་སོགས་པའི་ཡུལ་ཁམས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་མང་པོ་ཡོད།” ཅེས་འབྱུང་།

ཁ་ཅིག «མན་ལུང་ལམ་ཡིག»སོགས་སུ་སོག་པོ་བོད་བྱང་ཕྱོགས་ན་ཡོད་པར་བཤད་པ་ནི་སོག་པ་སྤྲེ་ལག་ཅན་དང་། «བཀའ་བསྟན་»གཉིས་དང་«མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་»སོགས་ན་བོད་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བཤད་པ་ནི་སོག་པོ་པར་སིག་པ་ཡིན་ཟེར་ཏེ། «ལྡེའུ་ཆོས་འབྱུང་»སོགས་སུ་སོག་པོ་དང་སོག་པ་སྤྲེལ་ལག་ཅན་སོ་སོར་བཤད་པའང་སྣང་བས་དཔྱད།

མདོར་ན། གནའ་དུས་བོད་ཀྱིས་འབོད་པའི་སོག་པོ་ནི་ཧོར་ཇིང་གིར་གྱི་རྒྱུད་པའམ་མོང་གོལ་ལས་གཞན་ཞིག་ཡིན་པ་དེ་རེད། དིང་སང་བོད་པས་ཧོར་རམ་མོང་གོལ་ལ་སོག་པོ་འབོད་པ་ནི་རྒྱ་སྐད་ཙོག་ཕོ་(阻卜)ཞེས་པ་ལས་བྱུང་བ་འདོད་མཁན་སྣང་ཡང་།[47] སྔར་ཧོར་གྱིས་སོག་པོ་པར་སིག་རྣམས་དབང་བསྒྱུར་སྐབས་མིང་དེ་གཉིས་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་པ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན། «རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ»ཞེས་པ་རུ།[48] “ཉི་མ་དགོང་ལ་སོག་ཏུ་བྱོན། །སོག་ཤོད་མཚལ་མོ་གླིང་ལ་བྱོན། །”ཞེས་དང་། “སོག་གི་ཡོག་ནག་ནས་རྒྱལ་ཁམས་ཀུན་ལ་གཟིགས་མོ་བྱོན།”སོགས་དང་། «བཀའ་གདམས་བུ་ཆོས་»སོགས་ལོ་རྒྱུས་མང་པོར།[49] འབྲོམ་སྟོན་པ་དང་འཕྲང་ཁ་བེར་ཆུང་གཉིས་སོག་ཆུ་ཁར་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་ཚུལ་དང་། ཕག་གྲུ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་པོ་སོག་ཏུ་ཕེབས་སྐབས་དབུས་ཕྱོགས་སུ་གཟིགས་སྣང་མང་པོ་བྱུང་ཚུལ། རྒྱལ་བ་ཡང་དབེན་པས་སོག་ཏུ་སྒོམ་སྒྲུབ་མཛད་ཚུལ། ཀརྨ་པ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེས་སོག་ཟམ་བཙུགས་ཚུལ། བོད་ཀྱི་བླ་མ་མང་པོ་ཞིག་ཡང་ཡང་སོག་[50]ཏུ་ཕེབས་ཚུལ། སོག་ལ་སྐྱ་བོ་དང་སོག་ཞྭ་སོགས་གང་ལ་བལྟས་ནའང་། བོད་ཀྱི་ལུང་པ་སོག་ཅེས་པ་ནས་ཧོར་དམག་ཡོང་བས་ཧོར་ལ་སོག་པོར་འབོད་པ་བྱུང་ངམ་སྙམ། འོན་ཀྱང་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་བཤད་པའང་སྣང་བས། འདི་དག་དཔྱིས་ཕྱིན་པར་ཤེས་པ་ལ། རྒྱ་སྐད་དུ་ཙོག་ཕོ་ཞེས་པ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བེད་སྤྱོད་བཏང་མིན་དང་། ཇི་ལྟར་གཏོང་མིན། དེ་བོད་ལ་སྒྲ་འགྱུར་སྟངས་སོགས་མང་པོ་ཞིག་ཤེས་དགོས་པ་འདུག ད་དུང་། མོང་གོལ་ཞེས་པ་རྒྱ་སྐད་ལས་བྱུང་བར་འདོད་པ་སྣང་ཡང་། སོག་པོ་བློ་བཟང་རྟ་དབྱངས་ཀྱིས་མོང་ཀོལ་དང་ཧོར་སོག་གི་མིང་བྱུང་སྟངས་གསུངས་པ་[51]སོགས་དང་བསྡུར་ནས་དཔྱད་དགོས།

སྐབས་འདིར་ཤེས་དགོས་པ་གཙོ་བོ་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་སོག་པོ་ལ་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཡོད་པ་དང་། བོད་ལ་ལྟོས་པའི་སོག་པོ་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཡོད་པ། སོག་པོ་པར་སིག་པ་དང་། དེ་དག་གི་རྒྱུད་པ། དེ་དག་དང་འདྲ་བ་བཅས་ལ་བོད་པས་སོག་པོ་ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད་པ། ཧོར་ལ་སོག་པོར་མ་བོས་སྔོན་ནས་བོད་རང་ལ་སོག་པ་དང་། སོག་པོ། སོག་ལ། སོག་ཆུ་སོགས་འབོད་པའི་མི་དང་ཡུལ་སྡེ་ཡོད་པ། སོག་པོ་དང་སོག་ཡུལ་འབོད་ཚད་མོང་གོལ་ཡུལ་དང་མོང་གོལ་བ་ཡིན་མི་དགོས་པ། བཤད་སྟངས་གཞན་ཞིག་བྱས་ན་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་རིང་པོའི་ནང་སོག་པོ་ལ། པར་སིག་སོག་པོ། མོང་གོལ་སོག་པོ། བོད་སོག་པོ་སོགས་རིགས་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ཡིན།

སྟག་ངོས་འཛིན།

སྟག་ནི་འོ་འཐུང་དང་ཤ་གཟན་སྲོག་ཆགས་སྡེར་མོ་ཅན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། ལོ་ཁྲི་ཙམ་གྱི་སྔོན་དུ་ཨེ་ཤེ་ཡ་བྱང་རྒྱུད་ནས་རིམ་བཞིན་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། རིགས་མི་འདྲ་བ་གཙོ་བོ་གཉིས་ཡོད་པ་བྷང་གྷ་ལའི་སྟག་དང་སི་བྷེ་རི་ཡའི་སྟག་གཉིས་ཡིན། རིགས་འགའ་ཞིག་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ནས་རྩ་སྟོང་ཕྱིན་པར་འདོད། སྟག་གི་ཁ་ཟས་གཙོ་བོ་ཤྭ་བ་དང༌་རི་ཕག་སོགས་བསད་ནས་ཟ་བ་དང་། གྲོད་པ་ལྟོགས་ན་མ་གཏོགས་མི་གསོད། ཉིན་གཅིག་ལ་ལེ་དབར་ ༦ ནས་ ༡༢ བར་འགྲོ་བ་དང་། སྡོད་གནས་ས་ཆ་ལེ་དབར་རྒྱ་ཁྱོན་གྲུ་བཞི་མ་ ༤ ནས་ ༡༥ ཙམ་བདག་བཟུང་བྱེད། ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་དུས་ཚོད་ནི་ལོ་གཉིས་ན་རེ་རེ་དང་། མངལ་སྦྲུམ་ཡུན་ཉིན་གྲངས་ ༡༠༠ ཙམ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་ཐེངས་རེ་སྟག་ཕྲུག་ ༡ ནས་ ༣ དང་། མང་དུས་ ༧ ཙམ་སྐྱེ། མིག་ཕྱེ་བར་དུས་ཡུན་ཉིན་ ༡༥ ཙམ་འགོར། སྟག་གི་ཚེ་ཚད་ལོ་ ༡༠ ཙམ་ཡིན་ཡང་ལོ་ ༢༦ བར་སྡོད་མཁན་ཡང་ཡོད། འཛམ་གླིང་ནང་སྟག་གི་གྲངས་འབོར་ ༤༥༠༠ ནས་ ༧༠༠༠ བར་ཡོད་པར་ཚོད་དཔག་བྱེད་པ་ནས་ཕྱེད་ཙམ་རྒྱ་གར་ནང་འཚོ་གནས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།[52]

དིང་སང་བོད་དམངས་ཁྲོད་ན་སྟག་སེང་ཁྱུང་འབྲུག་བཞི་ནི་རླུང་རྟ་དར་བའི་མཚོན་དོན་ལ་བརྩི་མཁན་འདུག་པ་ནི། ཕྱིས་སུ་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་གོམས་སྲོལ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ནམ་སྙམ་སྟེ། བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་སུ་གཡུལ་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་རུ་མཚོན་སོགས་སུ་སེངྒེ་ལས་གཞན་གསུམ་མི་འབྱུང་། རུས་མཛོད་རྣམས་སུ་གཞན་གསུམ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་ལྷ་ལ་བརྩི་སྲོལ་བྱུང་འདུག་ཀྱང་སེངྒེ་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་ལྷ་བྱེད་པ་མ་མཐོང་བས་དཔྱད། མདོ་རྒྱུད་རྣམས་སུ་རྒྱལ་སྲས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སྟག་མོ་ལ་ལུས་སྦྱིན་པའི་གཏམ་རྒྱུད་དང་།[53] མ་གཅིག་གི་ནུ་མས་གསོས་པའི་སྟག་དཔུང་བཟང་དང་སེངྒེ་མཆེ་བཟང་གཉིས་ལ་ཝ་ཡིས་དབྱེན་བྱས་པའི་གཏམ་རྒྱུད།[54] དཔའ་བོ་ཆེན་པོ་དཔའ་མཚན་སྟག་ལྤགས་ཅན། །སོགས་འཇིགས་པའི་ཆས་ལ་སྟག་གཟིག་གི་པགས་པ་དང་གླང་ཆེན་གྱི་ཀོ་རློན་སོགས་གྱོན་སྲོལ་ཡོད་པ་གསལ། བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་དཔའ་བའི་རྐྱེན་ལ་སྟག་སློག་ཅེས་དཔའ་བོ་རྣམས་ལ་སྟག་ལྤགས་ཀྱི་གཟེངས་རྟགས་སུ་སྤྲད་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་། སྟག་གདན་དང་གཟིག་གདན་ཁ་སྤྲོད། སྟག་གུར་དང་གཟིག་གུར་ཁ་སྤྲོད། ཅེས་སྟག་གཟིག་གི་པགས་པའི་གུར་དང་། སྟག་དོང་གཡས་ལ་གཟིག་ཤུབས་གཡོན། །ཞེས་སྟག་ལྤགས་ཀྱི་མདའ་དོང་སོགས་བཟོས་རབས་མང་།

རྒྱ་གར་གྱི་ལྷ་མོ་ཇཱི་མ་ཏ་ (Jai Mata) དང་། རྒྱ་ནག་གི་ཧ་ཤང་ལོ་ཧན་ (Lohan) དང་། བོད་ཀྱི་སྦ་དཔལ་དབྱངས་སོགས་སྟག་ལ་བཞོན་པ་དང་སྟག་ལ་ག་ཤ་བཀལ་བ་མང་དུ་བྱུང་ལ། བོད་བཙན་པོའི་བློན་པོ་མོན་ཁྲི་བཟང་དང་། སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་སོགས་སྟག་ཁྲིད་མཁན་མང་པོ་བྱུང་། གཞན་ཡང་། དབའ་སྲས་སྟག་ལྷ་མེ་འབར། དགྲ་ལྷའི་གཉན་སྟག་དམར་པོ། སྟག་མགོ་ནོར་བུ་སུམ་ཚུགས། ཕྱིང་བ་སྟག་རྩེ་དང་བྱེ་རི་སྟག་རྩེ་སོགས་སྟག་དང་འབྲེལ་བའི་ལྷ་སྲུང་དང་། ཐམ་ག མཁར་རྫོང་སོགས་མང་ལ། མིའི་རི་མོ་ནང་དང་སྟག་གི་རི་མོ་ཕྱི། ཝ་རྔ་མ་ཤལ་ལེ་བྲོས་པ་ལས། སྟག་འཛུམ་དྲུག་ཉི་ལེ་ཤི་ན་དགའ། །སོགས་ཁ་དཔེ་དང་། མོན་ཀ་ནི་སྟག་ཅིག་པ། །སྟག་ཀུམ་ནི་ཟུར་ཙེས་བཀུམ། །སོགས་མགུར་གླུ་དང་གླིང་སྒྲུང་རྣམས་སུ་སྟག་ལ་དཔེར་བྱས་པ་དང་། སྟག་གི་ཁྱད་ཆོས་བཤད་པ་ཧ་ཅང་མང་།

སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་འདི་ག་དུས་བྱུང་ངམ།

སོག་པོ་བློ་བཟང་རྟ་དབྱངས་ཀྱིས་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་གནའ་བོའི་དུས་ནས་ཡོད་པར་བཤད་པ་དྲངས་མ་ཐག་པ་ལྟར་ལ། བློ་བསྐྱེད་སུ་ཡིས་གནང་ན་དྲིན་ཆེན་ཡིན་ཞེས་པའི་རྩོམ་ནང་།[55] “མ་གཞི་རི་མོ་དེ་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ཤུལ་རྙིང་ནའང་མཐོང་དུ་ཡོད་པས། ཆེས་གནའ་དུས་ནས་ཡིན་པའི་རི་མོ་དེ་ལ་ནི། དུས་རབས་སོ་སོའི་སྐབས་འགྲེལ་བཤད་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་བརྒྱབ་འདུག”ཅེས་ཚངས་དབང་དགེ་འདུན་བསྟན་པས་གསུངས་ཚུལ་བྲིས་འདུག དབུས་གཙང་རིག་མཛོད་ལས།[56] གླང་དར་གྱིས་བསྟན་པ་བསྣུབས་ཏེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་སྒྲིག་གཤོམ་མི་ཆོག་པའི་སྐབས་སུ་དད་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་རིགས་གསུམ་མགོན་པོའི་མཚོན་དོན་དུ་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་འདི་བཞེངས་པར་བཤད་ལ། དེ་ལྟར་ན་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་མགོ་མ་བཙུགས་པའི་སྔོན་ནས་ཡིན་དགོས། སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་དང་སྦྱར་ནའང་དེ་དག་ལས་མ་སྔ་ནའང་འཕྱི་དགོས་དོན་མེད། «ས་སྐྱའི་གཙུག་ལག་ཁང་དང་རྟེན་གསུམ་དཀར་ཆག་»ལས།[57] ལྡེབས་རིས་ལ“མཆོད་པའི་ལྷ་མོ་བཞི་སོག་པོ་སྟག་འཛིན་དང་བཅས་པ”ཞེས་འབྱུང་ལ། དཀར་ཆག་འདི་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༦༡༧ སྔོན་ནས་བརྩམས་འདུག་པས།[58] རི་མོ་ནི་དེའི་སྔོན་ནས་བྲིས་ཡོད་པར་བཤད་མ་དགོས། དེས་ན་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་དབུ་བརྙེས་པའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བ་དང་གསར་གཏོད་བྱས་ཚུལ་གྱི་རྩོམ་རྙོག་ཚང་མ་བྱ་སྤུ་མེ་ལ་བསྲེགས་པ་ལྟར་གྱུར་ཏེ། ད་དུང་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ཤུལ་རྙིང་ན་ཡོད་ཚེ་དེ་བས་བཤད་ཅི་ལ་དགོས།

མིང་ཙམ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། སྒྲུང་མཁན་གྲགས་པའི་གླིང་སྒྲུང་ལས།[59] “དེ་ནས་སོག་གི་སྟག་ཁྲིད་རྒྱལ་པོ་དེ་སྟག་འཛུམ་ཆེན་ཞིག་ཁྲིད་ནས་སོག་ཆས་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་སྤྲས་ནས་དུང་དང་། རྒྱ་གླིང་། འཁར་རྔ། སིལ་སྙན་སོགས་དཀྲོལ་ཏེ།” ཞེས་དང་། “ང་འདྲ་ང་ངོ་མ་ཤེས་ན། །རྒྱ་སོག་བྱེ་མ་ལ་ཁ་ནས། །བྱང་ཤམ་བྷ་ལ་ཡི་མར་གཤམ་ནས། །རི་མཐོ་ཁ་རླུང་ཆགས་ས་ནས། །མི་འགྱུར་གོང་ལ་གྲགས་ལེ་དེ། །རྒྱ་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་སྦྱིན་པ་ཟེར། །” ཞེས་དང་། “སོག་པོའི་སྟག་མོ་འཛུམ་ཆེན་འདིར། །དམར་ཡག་གདུང་རྒྱུད་མ་ཆད་ལེ། །སྟག་མོར་སྟག་ཕྲུག་དགུ་ཙམ་ཁྲིད། །སོག་སྟག་ཁྲིད་ཟེར་བ་དེ་ནས་བཏགས། །” ཞེས་དང་། “སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་རྒྱལ་པོ”[60]ཞེས་པ་ཞིག་བྱུང་། གླིང་སྒྲུང་ནང་གི་མི་སྣ་རྣམས་དངོས་བྱུང་དུ་འདོད་མཁན་ལྟར་ན་གླིང་གེ་འབྲུག་གི་སྐབས་ཏེ། ཉུང་མཐར་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པ་ནས་ཡོད་དགོས།

སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་འདི་སུ་ཞིག་ཡིན་ནམ།

འོ་ན་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་དེ་སུ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། མཐའ་གཅིག་ཏུ་འདི་ཞེས་བཤད་དཀའ་ལ། ས་འོག་གི་གནའ་ཤུལ་ལྡེབས་རིས་རྙིང་པ་དང་། གཞན་ཡང་འདིའི་སྐོར་འཁོད་པའི་དཔེ་རྙིང་འདྲ་ཡང་རྙེད་སྲིད་པས་ཁ་ཚོན་གཅོད་པ་སྔ་དྲགས་ནའང་། གོང་གི་བཤད་སྲོལ་དེ་དག་གུང་སྒྲིག་པ་དང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་དང་། བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ལྷ་འདྲེ་གདོན་བགེགས་ངོས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་དང་། རང་བྱུང་ཁམས་ལ་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་སོགས་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གོམས་གཤིས་ལུགས་ཕྱོགས་མང་པོ་དང་བསྟུན་ནས་བལྟས་ན། མཁན་ཟུར་ངག་དབང་ཉི་མས་དྲངས་པའི་བཤད་སྲོལ་སྔ་མ་ལྟར། རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔའི་ནང་ཚན་སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་[61]ཡིན་ངོ་ཆེན་པོ་འདུག་སྙམ། གཅིག མཚན་ལ་སོག་པོ་ཞེས་ཡོངས་གྲགས་འབོད་པ། གཉིས། སྟག་འཛིན་པ། གསུམ། ལུང་པའི་མིང་ལ་སྟག་ལུང་དུ་གྲགས་པ། བཞི། གདོང་སོག་པོ་ཁྲོས་པ་འདྲ་བ་ཡོད་པ། ལྔ། དཔའ་བློ་ཁོག་ཆེན་པོ་ཡོད་པ། དྲུག སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་ལྡེབས་རིས་རྙིང་པ་ཞིག་རྙེད་པ་སོགས་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡིན།

སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་ལ་ཁྱད་ཆོས་དེ་དག་ཚང་ཡོད་པ་སྟེ། ཁོང་གི་མཚན་ལ་སོག་པོ་དང་སྟག་གི་གཉའ་ནས་འཛིན་པ་ཡོངས་གྲགས་ལ། སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོས།[62] “མོན་ཁྲི་བཟང་གི་སྟག་ངར་མ་གཉིས་ལྕགས་ཐག་གི་སྒྲེལ་ནས་ངར་སྒྲས་ལུང་པ་སྐང་སྟེ་ཁྲྀད་བྱུང་སྐད་”ཅེས་པ་ལྟར་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་སུ་སྟག་ལྕགས་ཐག་གིས་འདོགས་མཁན་མང་པོ་བྱུང་ཡོད། ཕ་ཡུལ་ལུང་པའི་མིང་ལའང་ཡར་འབྲོག་སྟག་ལུང་ཞེས་དིང་སང་བར་གྲགས་པ་མ་ཉམས་པ་ཡོད་ལ། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་འགྲམ་དུ་གནས་པའི་འབྲོག་སྡེ་ཆེན་པོ་དེའི་ནང་ཚན་སྟག་ངར་མ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ལུང་པ་ལ་ཡར་འབྲོག་སྟག་ལུང་ཟེར་སྐད། གདོང་ཁྲོ་བོའི་དབྱིབས་སུ་ཡོད་པ་ནི། «ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་»ལས།[63] “འདི་སྔོན་མགར་བ་བེག་ཙེ་བྱ་བ་ཁྲོ་བོའི་དབྱིབས་སུ་ཡོད་པ་ཅིག་སྣོད་ལྡན་དུ་མཁྱེན་ནས་གདམས་ངག་གིས་ཁ་བྲིད་དེ་སོག་པོ་དཔལ་གྱི་ཡེ་ཤེས་སུ་མིང་སྤོས་པ་ཡིན།”[64] ཞེས་གསལ་ལ། གདོང་ཁྲོ་བོ་དང་འཇིགས་སུ་རུང་བའི་དཔེ་ལ་སོག་པོ་ཁྲོས་པ་འདྲ་བ་ཞེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད་པ་གོང་དུ་དྲངས་པ་ལྟར་ཡིན། སྤྱིར་སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་དང་སོག་པོ་དཔལ་གྱི་ཡེ་ཤེས་གཉིས་གང་ཟག་གཅིག་ཡིན་མིན་དཔྱད་དགོས་པ་སྣང་ཡང་། གཅིག་ཏུ་འདོད་མཁན་རྣམས་ལས་བཤད་སྲོལ་དེ་བྱུང་བ་ལ་འགལ་བ་མེད། བློ་ཁོག་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་ནི། བཙོན་ཁང་གཏོར་བ་དང་། སྦྲུལ་གདུག་པ་ཅན་བསད་པ། སྟག་གི་གཉའ་ནས་འཛིན་པ། གཉགས་ཀྱི་སྐུ་སྲུང་བྱས་པ་སོགས་ལས་ཤེས་ནུས།[65]

གཞན་ཡང་། དག་པ་དགོན་པའི་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་ལྡེབས་རིས་རྙིང་པ་དེའི་ཆ་ལུགས་དང་གདོང་དབྱིབས་སོགས་གང་ལ་བལྟས་ཀྱང་སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་ཡིན་པ་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཆོག་པར་སྙམ། གནོད་སྦྱིན་སྟག་ཁྲིད་ཅེས་འབོད་པའི་དབང་དུ་བྱས་ཀྱང་མི་འགལ་བ་ནི། «ལ་དྭགས་རྒྱལ་རབས་»ལས།[66] “སྤུ་རྒྱལ་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ནི་གནོད་སྦྱིན་གྱི་རྒྱལ་པོ་སྤྲེལ་གདོང་ཅན་དང་། སྲིན་མོའི་རྒྱལ་མོ་གདོང་དམར་གཉིས་ཚོགས་པའི་བུ། གནོད་སྦྱིན་གང་བ་བཟང་པོ་ཤ་ཟན་གདོང་དམར་གྱི་རིགས་ལས་སེ་རྨུ་གདོང་སྟོང་བཞི་ཞང་པོ་སྒོ་དང་ལྔ་ཆད།” ཅེས་དང་། བྱང་ཕྱོགས་གནོད་སྦྱིན་རྟ་ལ་ཆིབས། །[67] ཞེས་དང་། སྔར་བོད་ཡུལ་གནོད་སྦྱིན་གྱིས་དབང་བྱས་ཚུལ་དང་། གནོད་སྦྱིན་ལ་རྒྱ་གར་སྐད་དུ་ཡཀྵ་སྟེ་གཡག་འཚོ་མཁན་གྱི་འབྲོག་པ་ལ་གོ་བ་ལྟར་ན། བོད་དང་བྱེ་བྲག་ཡར་འབྲོག་ལྟ་བུ་ལ་འཚམ་པོ་ཡོད། རྗེ་གཟིགས་པ་ལྔ་ལྡན་ལས་འཇིགས་རུང་སྟག་ཆིབས་ཀྱང་སྔགས་འཆང་ངམ་གྲུབ་ཐོབ་ཀྱི་ཆ་ལུགས་སུ་ཡོད་པ་ཡང་བསམ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན། དེང་སང་སྟག་ཁྲིད་མང་པོ་ཞིག་སོག་ཆས་ལྟར་བྲིས་པ་ནི་སེ་རའི་རྒན་ངག་དབང་ཟླ་གྲགས་མཆོག་གིས།[68] “དེང་སང་དེའི་རི་མོ་མང་ཆེ་བར་སོག་པོའི་མི་རིགས་འདྲ་པོ་ཞིག་བྲིས་འདུག་ག །སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཟེར་ན་སོག་རིགས་ཅིག་ཡིན་རྒྱུ་རེད་བསམ་པས་རེད། དེ་ཚོ་ནོར་བ་རེད།” ཅེས་པ་ལྟར་སོག་པོ་འབོད་ཚད་མོང་གོལ་ཡིན་པར་བསམས་ནས་དེ་ལྟར་བྲིས་ཡོད་སྲིད། སྤྱིར་ས་སྐྱ་དང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་སྐབས་སུ་མི་དྲག་སྐུ་དྲག་ཚོས་སོག་ཆས་སྤྲས་སྲོལ་ཡོད་པས། སོག་ཆས་སྤྲས་ཚད་མོང་གོལ་བ་ཡིན་མི་དགོས་པ་དང་། སྟག་ཁྲིད་ཚང་མ་གཅིག་གྱུར་མ་ཡིན་པར་སྔགས་ཆས་དང་རྒྱ་ཆས་སྤྲས་པ། རི་བོང་དང་མི་ཆུང་མནན་པ། སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ལྕགས་ཐག་མེད་པ་སོགས་ཅི་རིགས་ཡོད།

རྒྱུ་མཚན་ནམ་ཁྱད་ཆོས་དེ་དག་ནི་སྟག་ཁྲིད་འདི་སྒོ་ཕྱི་ལ་བྲིས་ན་གདོན་བགེགས་ཁོག་པའི་བཤད་སྲོལ་དང་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་བཤད་སྲོལ་ལ་མི་བསད་ནས་གདོང་ལ་སྨེ་བ་བབས་མཁན་དང་། ཤན་པ་སྡིག་ཆེན་དང་རྔོན་པ་ཡ་མེད་རྣམས་ལ་ལྷ་འདྲེ་ཡང་སྐྲག་གི་ཡོད་པའི་གཏམ་རྒྱུད་མང་པོ་ཡོད་ལ། དིང་སང་མའོ་ཡི་སྐུ་བརྙན་གྱིས་གནོད་པ་ཁོག་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་མཁན་རྒྱ་བོད་གཉིས་ཀ་ན་མཐོང་རྒྱུ་འདུག བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན་མཆོག་ནས་ཀྱང་།[69] “འབྱུང་པོ་བསེ་རག་སོགས་འགོག་ཕྱིར་ཕྱིའི་རྒྱལ་སྒོའི་འགག་ལྟ་བུར་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་འབྲི་སྲོལ།” ཞེས་གསལ་པོ་གསུངས་འདུག སྤྱིར་ཡུལ་གྲུ་མང་པོའི་སྒོ་སྲུང་ལྡེབས་རིས་དེ་དག་ནི་གནའ་དུས་ཀྱི་དམག་དཔོན་ནམ་གང་ལྟར་མི་སྐད་གྲགས་ཅན་རྣམས་ཡིན་པ་ནི། རྒྱ་དཀར་ནག་བོད་དང་བཅས་པའི་སྒོ་སྲུང་ལྡེབས་རིས་ཁག་ལ་བལྟས་ན་ཤེས་ཐུབ། གཅན་གཟན་གཏུམ་པོ་དང་ཁྱི་རྒྱ་བོ་མིག་བཞིའི་རིགས་ཀྱིས་གནོད་པ་ཁོག་པའི་བཤད་སྲོལ་ཡང་མཆིས། དེས་ན་ཁོང་ནི་ཕྱིའི་རྣམ་འགྱུར་ལ་ཁྱད་ཆོས་དེ་དག་ཡོངས་སུ་ཚང་བ་དང་། ནང་དུ་ཆོས་ཕྱོགས་ནས་མཐུ་སྟོབས་ནུས་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་མངའ་བས་སོ།།

མཐའ་དོན།

གོང་དུ་ཕྱོགས་མང་པོ་ནས་བཤད་པ་མདོར་བསྡུས་ན། འདི་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་སོག་པོ་བློ་བཟང་རྟ་དབྱངས་དང་། མཁན་ཟུར་ངག་དབང་ཉི་མ་སོགས་སོག་རིགས་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་དང་། འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོ་དང་རྡོ་དགོན་གསང་བདག་རྡོ་རྗེ་སོགས་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་མིང་ཡོད་པ་སུས་ཀྱང་གུ་ཤྲཱི་དང་སྦྱར་མེད། མཁན་ཟུར་ངག་དབང་ཉི་མ་མཆོག་གིས་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་བཤད་སྲོལ་བཞི་བཀོད་ཀྱང་གུ་ཤྲཱི་དང་གཙང་སྡེའི་སྐོར་མི་གསལ་ལ། སེ་ར་ཐེག་ཆེན་གླིང་གི་རྒན་རིན་པོ་ཆེ་ངག་དབང་ཟླ་གྲགས་མཆོག་གིས་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་དེ་རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔའི་ནང་གི་གྲུབ་ཐོབ་ཅིག་ཡིན་སྐོར་གསུངས་པ་[70]བཅས་ལས་གདན་ས་གསུམ་ལ་སོགས་པ་དགེ་ལྡན་པ་སུས་ཀྱང་འདི་གུ་ཤྲཱི་དང་གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་མཚོན་དོན་ཡིན་པ་ཡིད་ལ་འཁོར་མེད། ཆོས་བརྒྱུད་གཞན་གྱི་མཁས་པ་སུས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བཤད་པ་མཐོང་རྒྱུ་མེད་ལ། བཤད་སྒྲ་དབང་ཕྱུག་རྒྱལ་པོས་བསམ་ཡས་ཀྱི་ལྡེབས་རིས་ལ་སོག་པོ་སྟག་འཛིན་ཡོད་སྐོར་དང་།[71] མཁན་ཟུར་ངག་དབང་ཉི་མས་སྨིན་གྲོལ་གླིང་དགོན་པའི་སྒོའི་གཡོན་ཕྱོགས་ལའང་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་བྲིས་ཡོད་སྐོར།[72] ཤཱཀྱའི་དགེ་སློང་ཀུན་དགའ་རིན་ཆེན་གྱིས་ས་སྐྱའི་ཕྲུ་མ་ལྷ་ཁང་གི་སྒོར་སོག་པོ་སྟག་འཛིན་བྲིས་ཡོད་སྐོར།[73] སྒོ་དམར་དགེ་འདུན་དོན་གྲུབ་ཀྱིས།[74] “ས་སྐྱའི་ལྷ་ཁང་ལའང་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་རི་མོ་བྲིས་ཡོད་པ་མངོན་སུམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ན་དེ་ལས་ལྷག་པའི་བདེན་དཔང་ཞིག་ག་ན་ཡོད།” ཅེས་སོགས་ལས་ང་དགུ་ལོའི་ཡར་སྔོན་ན་དེ་ལྟར་བསམ་མཁན་ཞིག་ཨེ་ཡོད་ན་སྙམ།

བོད་ན་དགོན་པ་བསྐྱར་བཞེངས་རྗེས་ལ་མཚོན་ནའང་། དགོན་པ་དང་སྤྱི་སྒེར་གྱི་ཁང་པ་མང་པོ་ཞིག་ལ་རི་མོ་འདི་ཡོད་པར་མངོན་ལ། མཚོ་ཕུ་པདྨ་འགྱུར་མེད་རྒྱ་མཚོས།[75] ཁམས་ཉག་རོང་ཁ་བ་ལུང་རིའི་ཟངས་མདོག་དཔལ་རི་བཞེངས་སྐབས་སྒོ་ལ་“དཔའ་བོ་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད”བྲིས་ཡོད་སྐོར་བཤད་པ་སོགས་ལ་བལྟས་ན། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ ཡར་སྔོན་ན་ས་དགེ་བཀའ་རྙིང་སུ་ལའང་རི་མོ་འདི་བོད་པ་ནང་ཁུལ་ཕན་ཚུན་དམའ་འབེབས་ཀྱི་གོ་དོན་ཡོད་པའི་རྣམ་རྟོག་དེ་མེད་པ་འདྲ།

གཞན་ཡང་། སྟག་གཟིག་དོམ་དྲེད་སོགས་ཁྲིད་པ་ནི་དགོས་མཁོའི་དབང་གིས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ནི་གུ་ཤྲཱིས་གསོ་སྐྱོང་ལྟ་བཞག་གདུག་རྩུབ་ཆེན་པོས་བསད་པས་དཔེ་དོན་མི་མཚུངས་པར་གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་ལ། སྟག་དེས་ཁྲིད་མཁན་ཉིད་སྲུང་ཞིང་སྐྱོབ་པའི་ཚུལ་གྱིས་སྔོན་དུ་ཐོན་ནས་ཁྲོ་བོ་བགེགས་ལ་རྔམ་པ་ལྟར་ཕ་རོལ་ཐོག་ཤོར་ཤོར་བྱེད་པ་འདིས་ཀྱང་ཤེས་ནུས། མདོར་ན། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་དགྲ་བོ་ཆམ་ལ་ཕབ་པའི་མཚོན་དོན་གྱི་རི་མོ་དང་། ལྷ་ཡི་དམ་སོགས་ཀྱིས་བགེགས་དང་ལོག་འདྲེན་ཞབས་གནོན་བྱེད་པའི་སྒྱུ་རྩལ་ལམ་རི་མོའི་འགྲོ་སྟངས་གང་ནས་བལྟས་ཀྱང་། སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་རི་མོ་འདིའི་བརྗོད་བྱ་ནི་སོག་སྟག་གཉིས་པོ་ཕན་ཚུན་སྡང་དགྲར་འཛིན་པའི་གོ་དོན་གང་ཡང་མེད་པར་རྔོན་པ་དང་ཤ་ཁྱིའམ། བླ་མ་དང་སྲུང་མའི་ཚུལ་དུ་ཡོད་པ་སྟེ། སྟག་བདག་གིས་སྟག་ལས་ལ་སྐུལ་བ་དང་། སྟག་གིས་ཀྱང་བདག་པོའི་བཀའ་ལྟར་ལས་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་རེད། མདོར་ན། འདི་ལ་གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་དང་གུ་ཤྲཱིའི་བར་གྱི་གནས་སྟངས་དང་མཚུངས་པའི་ཆ་རྡུལ་ཕྲ་མོ་ཙམ་ཡང་མི་སྣང་བས། ད་དུང་འདི་ལ་འབྲེལ་བ་མཐུད་ཐབས་བྱེད་པ་དང་། དེ་ལྟར་ཡིན་སྣང་ཤར་མཁན་རྣམས་ནི་བློ་གྲོས་ཤིན་ཏུ་རྩིང་བར་ཤེས་པར་བྱའོ།།

མཐའ་དོན། བོད་ཕྱི་ནང་ལ་བཞུགས་པའི་དྲྭ་གྲོགས་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཡི་གེ་ཞུ་དག་དང་། དཔེ་ཆ་རྒྱུས་སྟོན། ནང་དོན་དགོངས་འཆར་བཅས་གནང་བྱུང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་དང་། ལྷག་པར་ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་དོ་དམ་པ་རྒན་པ་སྤྱི་ཟུར་བློ་བཟང་ཤཱསྟྲཱི་ནས་དྲྭ་ཐོག་གི་དཔེ་དཀོན་མང་པོ་ཞིག་གཡར་པོ་གནང་བྱུང་བར་སྙིང་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ།།

དཔྱད་ཡིག་དང་ཞབས་མཆན། 

^[1] བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་སྟངས་དང་། གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཨར་ལས་སྐོར། ཆོས་ཀྱི་དུས་སྟོན་བྱ་ཚུལ། བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན ༡༨་ཐུབ་བསྟན་ལེགས་བཤད་རྒྱ་མཚོ། བལ་ཡུལ།  ༡༩༧༡ ཤོག་གྲངས་ ༧༣ ན་གསལ།

^[2] རྟ་རྒྱུག་ཁྲི་གསོལ། འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོ་དང་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  ༢༠༠༠ ཤོག་གྲངས་ ༧༩༣ ན་གསལ།

^[3] ལ་མོ་བདེ་ཆེན་ཆོས་འཁོར་གླིང་གི་ལོ་རྒྱུས། ཟླ་བ་ཚེ་རིང་། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  ༢༠༡༤ ཤོག་གྲངས་ ༡༤༧ ན་གསལ།

^[4] བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་འཚེམ་བུ་ཤེས་བྱ་རླབས་ཀྱི་ཕྲེང་བ། བྱིས་སྐྱོབ་ལྷན་ཚོགས་ལྷ་སའི་རྣམ་གྲངས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༨  ཤོག་གྲངས་ ༡༨༧ ན་གསལ།

^[5] བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེའི་རིག་གནས་སྤྱི་བཤད་མེ་ཏོག་ཕྲེང་བ། དོ་རྒྱ་དབང་དྲག་རྡོ་རྗེ། ཚེ་རིང་འབུམ། རང་སྒྲ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༥  ཤོག་གྲངས་ ༢༣ ན་གསལ།

^[6] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།   དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། སྟོད་ཆ། ༡༩༨༥ ཤོག་གྲངས་ ༡༨༤ ན་གསལ།

^[7] སྟག་གཟིག་སོག་པོའི་གཟི་བྱུར་སྨན་སོགས་དངོས་ཟོག་རྣམས་བལ་པོ་སྟེ་བྷ་དག་ཤན་བརྒྱུད་ནང་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་དོན་ཡིན་སྙམ།

^[8] བཀའ་ཐང་སྡེ་ལྔ།  གུ་རུ་ཨོ་རྒྱན་གླིང་པ། བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་སྤར་ཁང་། ༢༠༠༧ ཤོག་གྲངས་ ༡༥༦ ན་གསལ།

^[9] ལ་མེར་མུ་ནི། སྟག་གཟིག་གོང་མ་ཨལ་མ་མུན་ (Al ma’mun 786-833) དང་། ཧབ་གདལ་ནི། ཁུ་ར་སན་ (khurasan) གྱི་སྲིད་སྐྱོང་ཨབ་དྷ་ལ་ (Abdallah 798-845) ཡིན་ནམ་སྙམ།

^[10] བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྲོལ་རྣམ་བཤད། རྡོ་དགོན་གསང་བདག་རྡོ་རྗེ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༦ ཤོག་གྲངས་ ༢༧༩ ན་གསལ།

^[11] བོད་མིའི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས། ས་གོང་དབང་འདུས།       མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་ ༢༠༠༣  ཤོག་གྲངས་ ༤༢ ན་གསལ།

^[12] བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་སྟངས་དང་། གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཨར་ལས་སྐོར། ཆོས་ཀྱི་དུས་སྟོན་བྱ་ཚུལ། བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན ༡༨་ཐུབ་བསྟན་ལེགས་བཤད་རྒྱ་མཚོ། བལ་ཡུལ། ༡༩༧༡ ཤོག་གྲངས་ ༧༣ ན་གསལ།

^[13] རྟ་རྒྱུག་ཁྲི་གསོལ།  འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོ་དང་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༠       ཤོག་གྲངས་ ༧༩༣ ན་གསལ།

^[14] བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་འཚེམ་བུ་ཤེས་བྱ་རླབས་ཀྱི་ཕྲེང་བ། བྱིས་སྐྱོབ་ལྷན་ཚོགས་ལྷ་སའི་རྣམ་གྲངས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༨ ཤོག་གྲངས་ ༡༨༧ ན་གསལ།

^[15] ཡུལ་ལུང་པོར་ཁྲིད། ཡུལ་ལུང་གང་སར་ཁྲིད་པའི་དོན།

^[16] ངེས་པ་དོན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཆེན་པོ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་གི་གདན་རབས་སོ་གཉིས་པ་རྗེ་བཙུན་ངག་དབང་ཉི་མའི་གསུང་འབུམ།  དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་དཔེ་མཛོད། པོད་གསུམ་པ། ༢༠༠༣ ཤོག་གྲངས་ ༦༨༥ ན་གསལ།

^[17] ཆེན་པོ་ཧོར་གྱི་ཡུལ་གྲུའི་སྔོན་རབས་ཀྱི་བརྗེད་བྱང་ཤཱསྟྲའི་ཟུར་རྒྱན་དུ་སོག་ཡིག་ལས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་བཀོད་པ། ཤོག་གྲངས་ ༢༧ ན་གསལ། དཔེ་རིང་བྲིས་མ།

^[18] སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་སྐོར་གྱི་དོགས་གཅོད། ལོ་དང་འབྲེལ་བའི་དོགས་སེལ། ཞེས་པའི་ཚན་པ་གཉིས་ ༢༠༢༠།༦།༡༢ ཉིན་ཁམས་པའི་བོད་ཡིག་དྲྭ་ཚིགས་སུ་བཀོད་འདུག

^[19] ཨ་ཙ་ར་གླང་ཁྲིད། རྒྱ་གར་གྱི་ཨ་ཅརྱ་དང་ཨ་ཅརྱ་རྫུན་མ་མང་པོས་སྒལ་པར་ཆོས་ཁུར་ནས་བོད་ལ་ནོར་སྒྲུབ་ཏུ་འོངས་བ་ལས། གླང་ཆེན་ལ་ནོར་བཀལ་ནས་འབུལ་དུ་ཡོང་བའམ་ཚོང་དུ་ཡོང་བའི་སྲོལ་མེད་ལ། སྟག་གཟིག་པས་ཁལ་དུ་གླང་པོ་ཆེ་བཀལ་བ་དང་། བོད་ལ་ཟས་ནོར་འབུལ་དུ་ཡོང་བའི་སྐོར་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་པ་ཁག་ནང་གསལ་བས་དཔྱད་དགོས།

^[20] འདི་དྲྭ་ཚིགས་ http://www.mgl9.com/post/3585.html འདི་ན་འདུག

^[21] བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་སྟངས་དང་། གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཨར་ལས་སྐོར། ཆོས་ཀྱི་དུས་སྟོན་བྱ་ཚུལ། བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན ༡༨་ཐུབ་བསྟན་ལེགས་བཤད་རྒྱ་མཚོ། ། བལ་ཡུལ། ༡༩༧༡  ཤོག་གྲངས་ ༧༣ ན་གསལ།

^[22] རྟ་རྒྱུག་ཁྲི་གསོལ།  འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོ་དང་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་བསྒྲིགས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༠       ཤོག་གྲངས་ ༧༩༣ ན་གསལ།

^[23] ཐུབ་པ་དགོངས་རྒྱན་དང་། ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་རྒྱན་སོགས་བསྟན་འགྱུར་ན་སོག་པོ་པར་སིག་ཅེས་ཐེངས་བཅུ་གྲངས་འབྱུང་བས་རེ་རེ་བཞིན་བཀོད་མ་དགོས།

^[24] ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་གི་མི་ཕན་ཚུན་བག་མ་གཏོང་ལེན་བྱེད་པ་མི་འོང་བས་བསྟན་བཅོས་འགར་མ་ལ་བགྲོད་པ་ཞེས་པ་དག་པར་སྙམ། ཀརྨ་མི་བསྐྱོད་རྡོ་རྗེ་ལྟར་ན། སོག་པོ་པར་སིག་པའི་ལུགས་ལ་ཕ་མ་ལྷར་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་གསོད་ཀྱི་ཡོད་པའི་བཤད་སྲོལ་ཡང་ཡོད་དམ་སྙམ།

^[25] རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་སྙིང་ཐིག་ཡ་བཞི་ལས་མཁའ་འགྲོ་སྙིང་ཐིག་གི་ཆོས་སྐོར།  ༢༠༡༡ དེབ་དང་པོའི་ཤོག་གྲངས་ ༥༤༡ ན་གསལ། སྤར་གནས་མི་གསལ།

^[26] གསང་བའི་སྙིང་པོ་ཟབ་མོ་མཆོག་དཔལ་སྙིང་རྗེ་རོལ་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་འགྱུར་བྱང་ན་གསལ། སྡེ་དགེ་སྤར་མ་རྙིང་རྒྱུད་ག་པའི་ནང་བཞུགས། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཁྲོ་བོའི་རྒྱལ་པོ་འཕགས་པ་མི་གཡོ་བ་དེའི་སྟོབས་དཔག་ཏུ་མེད་པ་རྟུལ་ཕོད་པ་འདུལ་བར་གསུངས་པ་ཞེས་བྱ་བའི་རྟོག་པ། སྡེ་དགེ་སྤར་མ་རྙིང་རྒྱུད་ཉ་པའི་ནང་བཞུགས།

^[27] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  སྟོད་ཆ། ༡༩༨༥ ཤོག་གྲངས་ ༢༩༥ ན་གསལ།

^[28] པདྨ་བཀའ་ཐང་། གཏེར་སྟོན་ཨོ་རྒྱན་གླིང་པ། འཕྲུལ་དེབ་གཙོ་སྒྲིག་པ། བེ་རི་རིག་པའི་རྡོ་རྗེ། བོད་རྒྱལ་ལོ།  ༢༡༤༢  ཕྱི་ལོ།  ༢༠༡༥ ལོར་འཕྲུལ་དེབ་ཏུ་ཕབ། ནང་བསྟན་རིག་མཛོད་ངེས་དོན་དཔེ་ཚོགས་འཕྲུལ་དེབ་ལྟེ་གནས།

^[29] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། སྟོད་ཆ། ༡༩༨༥ ཤོག་གྲངས་ ༢༠༥ ན་གསལ།

^[30] ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོའི་སྦྲང་རྩིའི་བཅུད། མྱང་ཉི་མ་འོད་ཟེར། ས་སྐྱ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་འཕྲུལ་དེབ་ལས་བཏུས་པས་ཤོག་གྲངས་མ་རྙེད།

^[31] འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱུད་གཟེར་མིག དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་གིས་གཏེར་ལས་བཏོན། དཔེ་རིང་བྲིས་མ། ཤོག་གྲངས་ ༤༦ ན་གསལ།

^[32] མཁས་པ་ལྡེའུས་མཛད་པའི་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་པ། ལྡེའུ་ཇོ་སྲས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༧ ཤོག་གྲངས་ ༡༢༠ ན་གསལ།

^[33] སྤྲེ་གླག་ཅན། སྤྲེ་ལག་ཅན། སྤྲེ་སླག་ཅན། སོགས་དག་ཆ་འགའ་མཆིས།

^[34] གཅེས་པ་བསྡུས་པའི་འཕྲིན་ཡིག་བོད་རྗེ་འབངས་ལ་བརྫངས་པ། སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར་པོད་ཅོ་ནང་བཞུགས།

^[35] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། སྟོད་ཆ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༥      ཤོག་གྲངས་ ༡༥༡༨ ན་གསལ།

^[36] བྲག་དཀར་རྟ་སོ་སྤྲུལ་སྐུ་ཆོས་ཀྱི་དབང་ཕྱུག་གི་གསུང་འབུམ། བྲག་དཀར་རྟ་སོ་སྤྲུལ་སྐུ་ཆོས་ཀྱི་དབང་ཕྱུག པོད་བཅུ་གཉིས་པ། སྒམ་པོ་པ་དཔེ་མཛོད། ༢༠༡༡ ཤོག་གྲངས་ ༣༧ ན་གསལ།

^[37] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། སྟོད་ཆ།  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༥       ཤོག་གྲངས་ ༡༨༤ ན་གསལ།

^[38] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། སྟོད་ཆ།  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༥ ཤོག་གྲངས་ ༦༧༠ ན་གསལ།

^[39] དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ། འགོས་ལོ་ཙཱ་བ་གཞོན་ནུ་དཔལ། འདི་ཝེ་ཁེ་རིག་མཛོད་ན་བཞུགས་པས་ཤོག་གྲངས་སོགས་འགོད་ཐབས་མ་བྱུང་། https://bo.wikipedia.org/wiki/

^[40] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། སྟོད་ཆ།  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༥ ཤོག་གྲངས་ ༤༣༧ ན་གསལ།

^[41] ས་སྐྱའི་གདུང་རབས་ངོ་མཚར་བང་མཛོད། འཇམ་དགོན་ཨ་མྱེས་ཞབས། སེར་བྱེས་རིག་མཛོད་ཀྱིས་གློག་རྡུལ་འཕྲུལ་དེབ་ཏུ་བཟོས། ༢༠༡༥ ལོའི་ཟླ་བདུན་པར་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས།

^[42] དེབ་ཐེར་དམར་པོ། ཚལ་བ་ཀུན་དགའ་རྡོ་རྗེ།  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༡ ཤོག་གྲངས་ ༣༢ ན་གསལ།

^[43] གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་སྒྲ་བསྒྲགས་པ་རིན་པོ་ཆེའི་གླིང་གྲགས། བླ་ཆེན་དྲན་པ་ནམ་མཁའ། ༸དཔལ་གཤེན་བསྟན་སྨན་རིའི་སྐབས་སོ་གསུམ་པའི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཤད་སྒྲུབ་འདུས་སྡེའི་རྒྱུན་ལས་ཐུན་མོང་ནས་མ་ཕྱི་མཐུན་འགྱུར་གནང་། གློག་རྡུལ་འཕྲུལ་དེབ་ཁང་ནས་འཕྲུལ་དེབ་ཏུ་བཟོས། ཁྲི་བསོད་བསྟན་གྱིས་གཙོ་སྒྲུབ་བྱས། ༢༠༡༣

^[44] སྲིད་པ་རྒྱུད་ཀྱི་ཁ་བྱང་། གཏེར་སྟོན་པ། ཁོད་པོ་བློ་གྲོས་ཐོགས་མེད། ༸དཔལ་གཤེན་བསྟན་སྨན་རིའི་སྐབས་སོ་གསུམ་པའི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཤད་སྒྲུབ་འདུས་སྡེའི་རྒྱུན་ལས་ཐུན་མོང་ནས་མ་ཕྱི་མཐུན་འགྱུར་གནང་། གློག་རྡུལ་འཕྲུལ་དེབ་ཁང་ནས་འཕྲུལ་དེབ་ཏུ་བཟོས། ཁྲི་བསོད་བསྟན་གྱིས་གཙོ་སྒྲུབ་བྱས། ༢༠༡༣ ལོར་བསྐྲུན།

^[45] ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོའི་སྦྲང་རྩིའི་བཅུད། མྱང་ཉི་མ་འོད་ཟེར། ས་སྐྱ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་འཕྲུལ་དེབ་ལས་བཏུས་པས་ཤོག་གྲངས་མ་རྙེད།

^[46] མན་ལུང་གུ་རུའི་ལམ་ཡིག མན་ལུང་གུ་རུ། བོད་རྒྱལ་ལོ།  ༢༡༣༨  ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ལོར་འཕྲུལ་དེབ་ཏུ་ཕབ། ནང་བསྟན་རིག་མཛོད་ངེས་དོན་དཔེ་ཚོགས་འཕྲུལ་དེབ་ལྟེ་གནས།

^[47] སྒོ་དམར་དགེ་འདུན་དོན་གྲུབ་ཀྱི་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ངོ་མ་ཞེས་པའི་རྩོམ་ནང་དུའང་གསལ།

^[48] རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ། ཕག་གྲུ་སྡེ་སྲིད་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༦ ཤོག་གྲངས་ ༦༠ ན་གསལ།

^[49] བཀའ་གདམས་ཕ་ཆོས། འབྲོམ་སྟོན་པ་རྒྱལ་བའི་འབྱུང་གནས། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༣ ཤོག་གྲངས་ ༡༤༧ ན་གསལ།

^[50] སོག་འདི་དིང་སང་གི་མོང་གོལ་ལམ་སོག་ཡུལ་མ་ཡིན་པར། བོད་ཀྱི་ལུང་པ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་སྟེ། ནུབ་རྒྱལ་མོ་དངུལ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་ནས་ཤར་རྫ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་བར་དུ་ཡིན་པར་བླ་མ་དེ་དག་གི་རྣམ་ཐར་ནང་གི་ཕེབས་ལམ་ས་ཚུགས་ཁག་གུང་སྒྲིག་སྐབས་ཤེས་ཐུབ་པ་ཡོད། ལྟེ་བ་ནི་དིང་སང་སོག་རྫོང་འདི་ཡིན་ནམ་སྙམ།

^[51] འཕགས་ཡུལ་མུཏ་ཀ་ལའི་རིགས་ཤིག་འགའ། །རྔ་མོང་དགེལ་ཞིང་གངས་རིའི་གཡས་ངོས་ནས། ། ཐོན་ཅིང་འོངས་ཏེ་ཡུལ་ཕྱོགས་འདིར་བསྡད་པས། ། ཧོར་ཡུལ་སྟོད་དབུས་སྨད་དུ་མཆེད་འགྱུར་ཅིང་། ། མིང་ཟུར་ཆག་པས་མུན་ཀོལ་ཞེས་སུ་གྲགས། ། ལེགས་ཉེས་ཅི་བྱུང་འགྱུར་ལྡོག་མེད་པས་ན། ། མུན་ཀོལ་ཞེས་བརྗོད་མེ་ལོང་ཡི་གེར་གསལ། ། ཡིག་ཟུར་ཆག་ནས་མུན་ཀོལ་ཞེས་བརྗོད་དོ། ། དེ་ལ་དཔག་ན་ཟ་ཧོར་རིགས་བརྒྱུད་འགའ། ། སོག་པོའི་ཡུལ་དུ་སླེབས་པ་མིན་ནམ་སྙམ། ། འབྱུང་ཁུངས་དེ་དག་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་ན་ནི། ། སོག་པོའི་མིང་ལ་ཧོར་ཞེས་བཏགས་པ་དེ། ། རྒྱུ་མིང་འབྲས་ལ་བཏགས་པ་གོར་མ་ཆག ། ཅེས་གསལ།

^[52] བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་དྲྭ་ཚིགས་ལས་བཏུས། http://tibetnature.net

^[53] འཕགས་པ་གསེར་འོད་དམ་པ་མདོ་སྡེའི་དབང་པོའི་རྒྱལ་པོ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ། འཇང་བཀའ། རྒྱུད་འབུམ། པ།

^[54] འདུལ་བ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ། འཇང་བཀའ། འདུལ་བ། ཅ།

^[55] བློ་བསྐྱེད་སུ་ཡིས་གནང་ན་དྲིན་ཆེན་ཡིན། འདི་ལ་ཤོག་གྲངས་གཅིག་ལས་མི་འདུག་པས་པར་བྱང་སོགས་མེད། སྒོ་ཤེར་གྱིས་སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་ལ་དགོངས་སེལ་ཆེད་བྲིས་པ་རེད་ཅེས་ཟེར། ཚངས་དབང་དགེ་འདུན་བསྟན་པས་བྲིས་པ་ཞིག་ཡོད་སྐད་ཀྱང་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་མེད་སྐད།

^[56] དབུས་གཙང་རིག་མཛོད། https://utsangculture.com/?p=2057

^[57] ས་སྐྱའི་གནས་བཤད་སྙན་བརྒྱུད་མ། བྱམས་པ་བསོད་ནམས་བཟང་པོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༢ ཤོག་གྲངས་ ༢༢༠ ན་གསལ།

^[58] དཀར་ཆག་འདི་རྩོམ་པ་པོ་ནི། ས་སྐྱ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གིས་སྔགས་འཆང་ངག་དབང་ཀུན་དགའ་རིན་ཆེན་ཞེས་བྲིས་འདུག་ཀྱང་། དེ་མིན་པ་ནི་དཀར་ཆག་རང་ན་གསལ་ཞིང་། དཀར་ཆག་རང་གི་མཇུག་བྱང་ན་ཤཱཀྱའི་དགེ་སློང་ཀུན་དགའ་རིན་ཆེན་ཞེས་འབྱུང་། ཁོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་མ་རྙེད་ཀྱང་། ཁོང་གིས་དཀར་ཆག་འདི་ས་སྐྱ་ཁྲི་ཆེན་གྲགས་པ་བློ་གྲོས་ (1563-1617) བཞུགས་སྐབས་བརྩམས་པ་མཇུག་བསྔོ་རང་ན་གསལ།

^[59] རྒྱ་གླིང་། གྲགས་པ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༩      ཤོག་གྲངས་ ༢༡༥ ན་གསལ།

^[60] སོག་པོ་རྟ་རྫོང་། བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེ་གེ་སར་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་སྒྲུང་མཁན་གྲགས་པས་བཤད། ཕུན་ཚོགས་ནས་ལེགས་སྒྲིག་བྱས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༩ ཤོག་གྲངས་ ༡༥༤ ན་གསལ།

^[61] སྤྱིར་གསང་སྔགས་ཀྱི་བསྟན་པ་འདི་དང་པོ་གཉགས་ལ་བབས་པར་གྲགས་པ་གཉགས་ཛྙཱན་ཀུ་མ་རའི་སློབ་མ་གཙོ་བོ་དཔལ་གྱི་བུ་ཆེན་བཞི་ལས་ཡར་འབྲོག་པ་སོག་པོ་དཔལ་གྱི་ཡེ་ཤེས་ནི། གསང་སྔགས་ཀྱི་བསྟན་པ་བར་དུ་གནུབས་ལ་བབས་པར་གྲགས་པ་གནུབས་སངས་རྒྱས་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་བླ་མ་ཡིན། ཀློང་ཆེན་ཆོས་འབྱུང་ལས། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཁམས་སོག་པོ་དཔལ་གྱི་ཡེ་ཤེས། ཞེས་འབྱུང་། སོག་པོ་ལྷ་དཔལ་དང་སོག་པོ་དཔལ་གྱི་ཡེ་ཤེས་གཅིག་ཡིན་དབང་དུ་བཏང་ཡང་། འབྲོག་མི་བནྡེ་དཔལ་གྱི་ཡེ་ཤེས་དང་གཅིག་མིན་དཔྱད།

^[62] རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་། སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོ། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༧  ཤོག་གྲངས་ ༡༠༣ ན་གསལ།

^[63] ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། སྟོད་ཆ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༥      ཤོག་གྲངས་ ༥༩༦ ན་གསལ།

^[64] གདོང་ཁྲོ་བོའི་དབྱིབས་ཅན་སོག་པོ་ཁྲོས་པ་འདྲ་བ་ཞིག་ཡོད་པས། བྲམ་ཟེ་ཁ་ཆེ་སྣ་ཉག་ལ་སེངྒེ་ཞེས་བཏགས་པ་ལྟར་འདྲ་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་བཏགས་པར་སྙམ། མགར་བ་ལ་སོག་པོར་འབོད་ཅེས་པ་ནི། མགར་བ་ཡེ་ཤེས་ཞེས་པ་ཞིག་ལ་ཁམས་པ་ཡེ་ཤེས་ཞེས་བརྗོད་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་མགར་བ་ལ་ཁམས་པ་འབོད་ཅེས་པ་ལྟར་གོ་རྒྱུ་ཅི་ཡང་མེད།

^[65] གུར་བཀྲའི་ཆོས་འབྱུང་། སྟག་སྒང་མཁས་མཆོག་གུ་རུ་བཀྲ་ཤིས། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༨ ཤོག་གྲངས་ ༢༤༥ ན་གསལ།

^[66] ལ་དྭགས་རྒྱལ་རབས་འཆི་མེད་གཏེར། ཡོ་སེབ་དགེ་རྒན། ལྡི་ལི་གསར་པ། ༡༩༧༦ ཤོག་གྲངས་ ༩ ན་གསལ།

^[67] རྒྱལ་དབང་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོའི་གསུང་འབུམ། ཤོག་གྲངས་ ༡༡༠ ན་གསལ། སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཁང་གིས་ ༢༠༠༩ ལོར་བསྐྲུན།

^[68] སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ངོ་མ་ཞེས་པའི་རྩོམ་ནང་གསལ། འདི་ PDF ཞིག་འདུག་པས་སྤར་བྱང་སོགས་འགོད་ཐབས་མ་བྱུང་།

^[69] བོད་ཀྱི་དགེ་འདུན་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་སྟངས་དང་། གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཨར་ལས་སྐོར། ཆོས་ཀྱི་དུས་སྟོན་བྱ་ཚུལ། བཅོ་བརྒྱད་ཁྲི་ཆེན ༡༨་ཐུབ་བསྟན་ལེགས་བཤད་རྒྱ་མཚོ།བལ་ཡུལ། ཤོག་གྲངས་ ༧༣ ན་གསལ། ༡༩༧༡

^[70] “སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཟེར་ཡ་དེ་རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔའི་ནང་གི་གྲུབ་ཐོབ་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། ཁོང་གི་བླ་མ་དེ་ལ་འཁོན་ལན་སློག་པའི་དགྲ་བོ་ཞིག་ཡོད་ཙང་། དགྲ་བོ་དེ་འགོག་ཆེད་བླ་མའི་གཟིམ་ཁང་སྒོ་འགྲམ་དུ་སྟག་གི་སྐེ་ལ་ལྕགས་ཐག་བསྐོན་ནས་བཏགས་བཞག་ཡོད་པ་རེད། ཁོ་སྒོ་སྲུང་རེད།” ཅེས་གསུངས་སྐོར་སྒོ་དམར་དགེ་འདུན་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་བྲིས་འདུག

^[71] བསམ་ཡས་དཀར་ཆག་དད་པའི་སྒོ་འབྱེད། བཤད་སྒྲ་གུང་དབང་ཕྱུག་རྒྱལ་པོ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐུན་ཁང་། ༢༠༠༠ ཤོག་གྲངས་ ༢༡༧ ན་གསལ།

^[72] ངེས་པ་དོན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཆེན་པོ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་གི་གདན་རབས་སོ་གཉིས་པ་རྗེ་བཙུན་ངག་དབང་ཉི་མའི་གསུང་འབུམ།  དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་དཔེ་མཛོད།་ ༢༠༠༣ པོད་གསུམ་པའི་ཤོག་གྲངས་ ༦༨༥ ན་གསལ།

^[73] ས་སྐྱའི་གནས་བཤད་སྙན་བརྒྱུད་མ། བྱམས་པ་བསོད་ནམས་དབང་པོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༢ ཤོག་གྲངས་ ༢༢༠ ན་གསལ།

^[74] སོག་པོ་སྟག་ཁྲིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ངོ་མ་ཞེས་པའི་རྩོམ་ནང་གསལ། འདི་ PDF ཞིག་འདུག་པས་སྤར་བྱང་སོགས་འགོད་ཐབས་མ་བྱུང་།

^[75] ཁམས་ཉག་རོང་ཁ་བ་ལུང་རིའི་ཟངས་མདོག་དཔལ་རིའི་དཀར་ཆག མཚོ་ཕུ་རྡོ་ལོས་བརྩམས། བྱ་ཚེ་རིང་གིས་བསྒྱུར།  སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༨       ཤོག་གྲངས་ ༤༧ ན་གསལ།

– – – – –