སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་མཇུག་འབྲས་ལ་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་པ།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་ཁྲོད་བླ་མ་སྐོར་ཞིག་གི་སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་ཞིང་། དེ་ལྟར་འབྱུང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་གནས་བབ་དང་། རྒྱབ་ལྗོངས།  མཇུག་འབྲས། ཤུགས་རྐྱེན་བཅས་ཀྱི་གནས་བབ་དཔྱད་ཞིབ་བརྒྱུད། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་མཇུག་འབྲས་དེ་ཉིད་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་གསུམ་པ་ཞིག་གི་སྟངས་འཛིན་ནམ་ཁེ་ཕན་དུ་གྱུར་ཚུལ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།

བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས། རྒྱབ་ལྗོངས། མཇུག་འབྲས།

སྔོན་གླེང་།

བླ་མའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་འདི་ནི་བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་སྟེ། ཐོག་མར་རྒྱ་གར་ནས་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་ལུགས་འདི་ཉིད་ཕྱི་ལོགས་སུ་དར་བའི་ཡུལ་ལ་ས་བབས་ཀྱི་དབང་གིས་ལྷོ་རྒྱུད་དང་བྱང་རྒྱུད་ནང་བསྟན་ཞེས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ཡོད་པའི་ནང་ནས། གནས་བརྟན་སྡེ་པ་གཙོ་བྱས་པའི་ལྷོ་རྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་དར་ཡུལ་རྒྱ་ནག་དང་། ཉི་ཧོང་། ཀོ་རི་ཡ་སོགས་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་ཡུལ་ཁག་ཏུ་ཡང་ལམ་ལུགས་འདི་བྱུང་མི་འདུག ནང་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་ཏུ་བླ་མའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འདི་བྱུང་མེད་པའི་ཐད་མཁས་པ་ཚོས་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པ་ལ། ལ་ལས་དེ་ནི་ཡུལ་ལུང་དེ་དག་གི་ནང་བསྟན་གྱི་དར་རྒྱས་ཚད་གཞི་དེར་མ་སླེབས་པའམ་འཕེལ་རྒྱས་མ་སོང་བའི་ཚུལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་མཁན་ཡང་འདུག^[1] གང་ལྟར་ལམ་ལུགས་འདི་ཡང་ལོ་རྒྱུས་གྱི་རྒྱུད་རིམ་ངེས་ཅན་ཞིག་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་ན། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ལ་ཕྱོགས་བསྡོམས་ཀྱིས་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཉམས་ལེན་དང་ལྷག་པར་ཏུ་དགེ་འདུན་པའི་སྡེའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་སོགས་ཕྱོགས་མང་པོ་ལ་ཡུལ་དུས་གནས་བབས་དང་བསྟུན་ནས་སྙོམ་སྒྲིག་བྱས་པ་ཞིག་རེད།

དེ་ཡང་བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྐབས་ཐོག་སོ་སོའི་ལོ་རྒྱུས་གྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལ་ཕྱིར་མིག་ཅིག་བལྟས་ན། བོད་བཙན་པོའི་གཞུང་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་༧༦༧ལོར་སད་མི་བདུན་རབ་ཏུ་བྱུང་ནས། བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་དགེ་འདུན་པའི་སྡེ་ཐོག་མར་བྱུང་བ་ནས་བོད་སིལ་བུའི་དུས་རབས་བར་གྱི་བསྟན་པ་སྔ་དར་ཀྱི་སྐབས་དང་། ཡོངས་གྲགས་སུ་བསྟན་པའི་མེ་རོ་མདོ་ཁམས་སྨད་ནས་གསོས་ཏེ་དབུས་སུ་དར་བ་དང་། མངའ་རིའི་ལྷ་བླ་མ་ཁུ་བོན་གྱིས་རྒྱ་གར་ནས་ཇོ་བོ་རྗེ་ཨ་ཏི་ཤ་གདན་དྲངས་ཤིང་ཇོ་བོ་བཀའ་གདམ་པའི་སྲོལ་ཕྱེ་བ་སོགས་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་གྱི་དུས་ནས། ས་སྐྱའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་བོད་གཅིག་གྱུར་མ་བྱུང་བར་ཏེ། དུས་རིམ་མ་འདྲ་བ་འདི་གཉིས་སུ་རྩ་བའི་ཆ་ནས་ཆོས་འཆད་ཉན་དང་དགོན་སྡེའི་ཆེས་མཐོའི་དབང་འཛིན་པའི་རྒྱུད་པ་དེ་སློབ་བརྒྱུད་ཀྱིས་བསྐྱངས་འདུག

ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་འཁོན་དཀོན་མཆོག་རྒྱལ་བོས་ས་སྐྱར་གནས་གཞི་བཟུང་ཞིང་། ༡༠༧༣ལོར་དགོན་པ་བཏབ་པ་ནས་ས་སྐྱ་དང་ཕག་གྲུའི་སྐབས་ཀྱི་དགོན་སྡེའི་ཆེས་མཐོའི་དབང་ཚད་དེ་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་འཛིན་པའི་སྲོལ་བྱུང་། ཡང་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྟོད་ཀྱི་ཕྱི་ལོ་༡༢༠༤ ལོར་ཀརྨ་པཀྴིས་ཀརྨ་དུས་གསུམ་མཁྱེན་པའི་སྐྱེ་བ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་༡༢༨༤ལོར་ཀརྨ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེ་ཀརྨ་པཀྴིའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་བཟུང་བ་ནས་བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་དུ་བླ་མའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་ལུགས་སྲོལ་འདི་འགོ་ཚུགས་པ་ཤིག་རེད།

ལུགས་སྲོལ་འདི་གསུམ་ལས་ཕྱི་མ། བླ་མའི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གྱི་ལམ་སྲོལ་འདི་ལ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལས་འབྲས་རྣམ་གཞག་དང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་དམིགས་གསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་སྐུ་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་བཅས་ལ་རྨང་གཞི་བྱས་ཤིང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྐྱེས་རབས་དང་བཀའ་གདམ་པའི་ཇོ་འབྲོམ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་སྐྱེས་རབས་བཅས་ལ་རྒྱབ་བཅོལ་ནས་དར་ཞིང་། ལམ་ལུགས་འདིས་གནས་གཞི་དགོན་སྡེ་དང་བླ་བྲང་ལ་ངེས་གཏན་ཡོད་པ་དང་། སློབ་རྒྱུད་ཀྱིས་བླ་མའི་གནས་བབ་ལ་རང་ཉིད་སླེབས་པར་འགྲན་རྩོད་བྱེད་པའི་གནས་མེད་པར་བྱས་པས། སློབ་རྒྱུད་དང་མཆོད་གཞིས་ལྷ་སྡེ་ཁ་འཐོར་དུ་མི་འགྲོ་བ་སོགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཡང་སྲིད་འཚོལ་ཡུལ་ས་གནས་དང་མི་རིགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་མེད་པར་གང་དུའང་འབྱུང་སྲིད་པ་བཅས་ཀྱི་ཆ་ནས་དགེ་མཚན་མང་པོ་ལྡན་ཡོད། ཡིན་ན་ཡང་བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་འདི་ཉིད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་དང་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཆགས་ནས་རང་བཞིན་གྱིས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྟོབས་ཤིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད་སྟབས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་གཞན་པས་དོ་སྣང་དང་ཁ་གཏད་བྱེད་པ་དང་། སྐབས་མང་པོར་ཆབ་སྲིད་སྟོབས་ཤུག་ཁག་གི་དགོས་མཁོ་ལྟར་རང་གི་དམིགས་ཡུལ་ག་གེ་མོ་ཞིག་འགྲུབ་ཆེད་ཀྱི་ལག་ཆ་རུ་བསྒྱུར་བ། ཡང་སྐབས་རེར་རང་ཉིད་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་གསར་བ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པའམ་འགྱུར་འདོད་ཀྱིས་སློབ་བརྒྱུད་དང་མཆོད་ཡོན་གྱི་འབྲེལ་བ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པ་སོགས་སྣང་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་བྱུང་འདུག་པ་ལས། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་སྣང་ཚུལ་འདིས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དད་པའི་ངོས་དང་སྲིད་དོན་གྱི་དབང་ཆའི་ངོས་ཐད། གཞན་ཡང་མཆོད་གཞིས་དང་ལྷ་སྡེ་མི་སྡེ་ཕན་ཚུན་བར་ཚད་གཞི་མི་འདྲ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་བཞིན་པ་མངོན་གསལ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་སྟོབས་ཤུགས་འཕོ་འགྱུར་དང་འགལ་ཟླའི་ཁྲོད་སྤྲུལ་སྐུས་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་སྟོགས་ཤུགས་ལ་ནུས་པ་ཐོན་པའམ། ཡང་ན་ཡང་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འདི་སྤྱད་ནས་སྟོབས་ཤུགས་དང་འགལ་ཟླ་ལ་ཚོད་འཛིན་དང་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་བའི་དཔེ་མཚོན་གསལ་ཤོས་ཤིག་ཏུ་ཁོ་བོས་འདོད།

སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་སུ་སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་འབྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན།

སྤྱིར་བླ་མ་གང་ཞིག་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་རྗེས། ཡང་སྲིད་ཀྱིས་སྐུ་གོང་མའི་མཛད་པའི་འཕྲོ་སྐྱོང་བའི་བར་དུ་ཡང་སྲིད་འཚོལ་ཞིབ་དང་། ངོས་འཛིན་གཏན་ཁེལ། ཁྲི་འདོན་བཅས་རིམ་པ་གསུམ་ཕལ་ཆེར་བརྒྱུད་དགོས་ལ། ད་སྔའི་ལོ་རྒྱུས་སུ་གསལ་བ་ལྟར་ན། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་གནད་དོན་དེ་ནི་འཚོལ་ཞིབ་དང་གཏན་ཁེལ་གཉིས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནས་བྱུང་བ་ཤས་ཆེ་མོད།  དེ་གཉིས་ཁོ་ན་ཙམ་མིན་པར་ཁྲི་འདོན་ཟིན་པའི་རྗེས་སུ་ཁྲིར་འཁོད་པ་གང་དེར་རྩོད་གླེང་གིས་རྩིས་མེད་ལྟ་བུ་བྱས་ནས་སླར་ཡང་བཙད་འཚོལ་བྱས་པའང་བྱུང་འདུག དེའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་། བླ་མའི་ཡང་སྲིད་འཚོལ་བའི་དབང་ཚད་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འདིའོ་ཞེས་གཏན་ཁེལ་བ་དང་སྤྱི་ལ་ཁྱབས་པའི་ངེས་སྲོལ་ཞིག་བྱུང་མི་འདུག་མོད། གནས་བབ་ལྟར་བྱས་ན་བླ་བྲང་དང་སློབ་རྒྱུད་གཉིས་སུ་གཏོགས་པ་དང་། དེ་བས་ཀྱང་དད་དམངས་ཀྱི་དགོས་མཁོར་གཞིགས་ན་སློབ་རྒྱུད་དང་དེའི་ཕྱོགས་སུ་གཏོགས་པའི་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ལ་འོས་བབ་དང་ནུས་པ་ཆེ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། ཡིན་ན་ཡང་། ལོ་རྒྱུས་སུ་དེ་ལྟར་མིན་པར་བླ་བྲང་དང་དེ་ཕྱོགས་སུ་གཏོགས་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཁག་གིས་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བཞིན་པ་དེ་ནི་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་གྱི་རྒྱུད་རིམ་སུ་གནད་དོན་ལྷག་བཞིན་པ་དང་། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་རེ་བྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་འདུག

བླ་མ་གང་དེ་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ནས་ཡང་སྲིད་འཚོལ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་། དེ་ནས་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡོངས་སུ་བརྒྱུད་མཐར་གཟོད་སྐུ་གོང་མའི་མཛད་འཕྲིན་གྱི་འཕྲོ་དངོས་སུ་སྐྱོང་ཐུབ་པ་ཞིག་འབྱུང་ལ། བརྒྱུད་རིམ་དེར་བར་སྟོང་གི་དུས་ཡུན་རིང་པོ་ཞིག་ཡོད་པས། སྐབས་དེར་བླ་བྲང་དང་མཆོད་གཞིས་སུ་གཏན་འཇགས་ཀྱི་ལས་དོན་གཉེར་མཁན་མང་པོ་ཞིག་མི་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་བ་སྣ་ཚོགས་ཤིག་གི་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས་ཡང་སྲིད་འཚོལ་བའི་གོ་རིམ་དུ་འཇུག་གི་ཡོད་ཅིང་། ཡང་སྲིད་བྱིས་པ་དེ་དང་དེའི་ཕ་མ་སོགས་ནི་རྩ་བའི་ཆ་ནས་གདམ་ཀ་མེད་པའི་ངང་འཁོར་རྒྱ་དེར་ཚུད་དང་ཚུལ་བཞིན་འདུག

ཐོག་མ་ནས་ཡང་སྲིད་ཀྱི་འཚོལ་ཞིབ་དུ་འཇུག་མཁན་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ཐོན་པ་དང་། ཡང་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དམིགས་ཡུལ་མི་འདྲ་བར་གྱུར་བའི་འགལ་ཟླ་སྙོམ་ཐབས་མེད་པར་གྱུར་ནས། སོ་སོའི་ཕྱོགས་ནས་ཡང་སྲིད་རེ་ངོས་འཛིན་གྱིས་སློབ་རྒྱུད་དང་མཆོད་གཞིས་ལྷ་སྡེ་སོགས་ཁ་ཁར་གྱུར་བ་དང་། ཡང་སྐབས་རེར་སློབ་རྒྱུད་དམ་བླ་བྲང་ནས་འོས་སྤྲུལ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་དེ་སྲིད་གཞུང་ངམ་འབྲེལ་ཡོད་སྟོབས་ཤུགས་གཞན་གྱིས་རྩིས་མེད་དུ་བཏང་ནས་ཡང་སྲིད་གསར་དུ་འཚོལ་དགོས་བྱུང་བ་ལྟ་བུ་ཡང་བྱུང་ཞིང་། བླ་བྲང་རང་ངོས་ནས་ཡང་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཚོད་དཔག་དཀའ་བ་དང་། ཡང་སྲིད་དེ་ཉིད་ངོས་འཛིན་དང་ཁྲི་འདོན་ལེགས་པར་གྲུབ་རྗེས་སུ་ད་དུང་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་རིང་བོ་ཞིག་བརྒྱུད་ནས་གཟོད་སློབ་རྒྱུད་དང་དགོན་སྡེ་འཛིན་སྐྱོང་ལ་རང་ངོས་ནས་ནུས་པ་ཐོན་པ་ཞིག་ཡིན་པས་ན། བར་སྟོང་གི་དུས་ཚོད་རིང་པོ་དེ་ནི་ལམ་ལུགས་འདིའི་ཞན་ཆ་གཞན་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་ཐད་གནད་འདི་དཔྱད་གླེང་བ་མང་པོས་ངོས་འཛིན་བྱེད།^[2]

ཡུལ་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་གོང་དུ་བཤད་པའི་དགེ་མཚན་གྱི་ཆ་རེ་ཟུང་ཞིག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་མ་འདྲ་བའི་འོག་ནས་ཞན་ཆ་རུ་གྱུར་པ་དང་། ཞན་ཆ་རིགས་ཁ་ཤས་སྐབས་རེར་དགེ་མཚན་དུ་གྱུར་པ་ཡང་འབྱུང་སྲིད་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། གཤམ་དུ་བྱུང་རབས་ཁྲོད་སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་དཔེ་མཚོན་མི་འདྲ་བ་གསུམ་གྱི་ཐོག་ནས་གནད་དོན་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་མཇུག་འབྲས་བཅས་དབྱེ་ཞིབ་ཅུང་ཙམ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

གཅིག  སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བས་བོད་འབྲུག་ཁ་འཐོར་དུ་གྱུར་བ།

སྡེ་བ་གཙང་པས་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་བའི་དུས་ཚོད་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ལམ་ལུགས་ཁྲོད་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆེས་མཐོའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོ་གདུང་རྒྱུད་ཅན་ནས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་སུ་འཕོ་འགྱུར་འགྲོ་བའི་བར་བརྒལ་གྱི་དུས་རབས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། སྐབས་དེར་སྡེ་བ་གཙང་པ་དང་ཀརྨ་བཀའ་རྒྱུད་པ་མཆོད་ཡོན་དུ་འབྲེལ་ཞིང་། ཉིན་རེ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་ལ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དགེ་ལུགས་པར་དངོས་ཤུགས་རྒྱུད་གསུམ་ནས་ཁ་གཏད་དང་གདོང་ཐུག་རྒྱག་བཞིན་པ་དང་། དབུས་གཙང་ཁུལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཁག་འགལ་བ་རྣོ་ངར་ཆེ་བའི་དུས་ཤུགས་རེད། སྐབས་དེར་གཙང་པ་རྒྱལ་པོ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡང་སྲིད་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཞི་པ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོར་ཡང་སྲིད་ངོས་འཛིན་བྱས་མི་ཆོག་པར་བྱས་པས་མཚོན་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད།

སྐབས་དེ་ཙམ་ལ་འབྲུག་པ་ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོའི་ཡང་སྲིད་ཐད། ཞལ་སློབ་དང་ཡོན་བདག་ཕྱོགས་གཉིས་སུ་གྱེས་པར་བརྟེན། ཕྱོགས་གཅིག་གིས་ར་ལུང་དགའ་གྲོང་ལ་འཁྲུངས་པའི་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་ལ་ངོས་འཛིན་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་གིས་འཕྱོངས་རྒྱས་སྡེ་བའི་རྟོལ་བུར་འཁྲུངས་པ་དཔག་བསམ་དབང་པོར་ངོས་འཛིན་གྱིས་ཞལ་སློབ་དང་སྦྱིན་བདག་རྣམས་འཐེན་འཁྱེར་གྱིས་འབྲུག་པ་དང་ར་ལུང་བ་སོགས་ཕལ་ཆེ་བ་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་ལ་མོས་ཤིང་། ཁོང་འབྲུག་ར་ལུང་གི་གདན་སར་གདན་ཞུ་ཞུས་པ་དང་། ཆོས་རྗེ་ལྷ་རྩེ་བ་ངག་དབང་བཟོད་པ་དང་། སྦྱིན་བདག་མང་པོས་དཔག་བསམ་དབང་པོར་མོས་ཏེ་དེའི་རྒྱབ་གཉེར་གཙང་པ་སྡེ་པས་བྱས་ཏེ་ཀླན་ཀ་སྣ་ཚོགས་བྱུང་ཞིང་། ཇོ་ནང་ནས་རྗེ་བཙུན་ཏཱ་ར་ན་ཐཱས་(ཀུན་དགའ་སྙིང་པོ)སྡེ་བ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་ལ་འབྲུག་པ་ལྷ་སྲུང་གཉན་པོའི་དགོངས་པ་དང་མི་འགལ་བ་མཛད་ན་ལེགས་ཚུལ་སློབ་སྟོན་གནང་བར་བརྟེན། ཤིང་ཡོས་༡༦༡༥ ལོར་སྡེ་བ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་དགུང་ལོ་༡༩ དང་། ཞབས་དྲུང་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་དགུང་ལོ་༢༢ ཐོག་ཕེབས་པ་གཉིས་གཞིས་ཀ་བསམ་འགྲུབ་རྩེར་མཇལ་འཕྲད་ཀྱིས་བཀའ་མོལ་མང་ཙམ་གནང་བར་འགྲིག་པོ་རང་ཞིག་མ་བྱུང་བའི་མུར། སྟག་གྲུ་ཁར་འབྲུག་པའི་སྒར་བ་དང་། ལྷོ་བྲག་དཔའ་བོའི་སྒར་པ་ཀོ་གྲུའི་ཐོག་འཐབ་མོ་ཤོར་བ་མི་གཉིས་མཚོན་ཁར་ཐལ་བ་དང་། མི་འགའ་ཤས་ཀོ་རྡིབ་ཀྱིས་ཆུ་ཤོར་གྱུར་པར་བརྟེན་སྡེ་པས་འབྲུག་པའི་སྒར་པར་མི་སྟོང་ཆེན་པོ་དགོས་ཚུལ་བཀའ་ལྕི་གནང་བའི་རྐྱེན་དང་། ལྷོ་ལྗོངས་འདུལ་བ་སྐབས་སུ་བབས་པ་སོགས་གང་ལྟར་ཞབས་དྲུང་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་མེ་འབྲུག་༡༦༡༦ ལོར་ལྷོ་འབྲུག་ཕྱོགས་སུ་བྲོས་ཕེབས་གནང་དགོས་བྱུང་བས་རྗེས་སུ་སྔ་རྗེས་གཉིས་ཙམ་གཙང་དམག་འབྲུག་ལ་བཏང་བར། འབྲུལ་ཡུལ་རོང་ས་བཙན་པས་གཙང་དམག་གིས་ཤོག་ཐོན་པ་གང་ཡང་མ་བྱུང་ཞིང་། འབྲུག་ཆེན་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་ར་ལུང་ནས་དྲག་པོ་མངོན་སྦྱོར་གྱི་རྒྱུད་མཐའ་དག་དང་། འབྲུབ་ཁུང་ཆེན་པོ་ཐོད་ནག་བཅས་གསང་ཐབས་ཀྱིས་བླངས་ཏེ་ལས་སྦྱོར་གནང་བའི་ནུས་མཐུས། གཙང་སྟོད་སྡེ་པ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་ལྕགས་ལུག ༡༦༣༡ ལོར་དབུས་སུ་དམག་ལ་ཐོན་སྐབས་བཀྲ་མི་ཤིས་པའི་མཚན་མ་མང་པོ་བྱུང་བའི་མཐར་སྡེ་པ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་དང་། ལྕམ་བཅས་འབྲུམ་པའི་ནད་འཕོག་སྟེ་འདས་ཚུལ་^[3] གསལ་ཡང་། བྱང་བ་རིག་འཛིན་ངག་གི་དབང་པོའི་རྣམ་ཐར་ནང་། ལོ་འདིར་གཙང་སྟོད་སྡེ་བ་དང་། སྐུ་རབ་པ་གཉིས་དམག་འཁྲུག་ཐུག་པའི་སྐབས་རིག་འཛིན་ངག་གི་དབང་པོ་དང་། སྡེ་བ་ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་དོལ་མདར་མཇལ་འཕྲད་བྱུང་བའི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཕྲ་《རྣམ་ཐར་ངོ་མཚར་བཀོད་པ་》འདུག་པ་དེར་གཞིགས་ཚེ། ཕལ་ཆེར་ཆུ་སྤྲེ་ ༡༦༣༢ ལོ་ཙམ་ལ་འདས་པ་མིན་ནམ་བསམས།”^[4] འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སུ་བླ་སྤྲུལ་གྱི་ཡང་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཁྲོད་སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བ་དང་། ཡང་སྲིད་གང་གིས་སྐུ་གོང་མའི་མཚན་གནས་དང་ཐོབ་དབང་འཛིན་སྐྱོང་ཐད་ལུགས་མཐུན་གྱིས་བདག་དོན་བྱེད་པའི་འོས་བབ་ཡོད་མེད། སྟོབས་ཤུགས་གཉིས་མ་མཐུན་པར་འགལ་བའི་ཤུགས་ཆེ་རུ་སོང་ནས། དད་དམངས་སློབ་རྒྱུད་ཀྱི་བར་ཁྱོད་ཤི་ང་གསོན་གྱི་འཐབ་རྩོད་བྱུང་བ་དང་། མཐར་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་བྲལ་དུ་སོང་བ་ཙམ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀ་དམག་འཁྲུག་ཐེངས་ཁ་ཡར་དུ་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བསླབ་བ་བྱ་ཐེངས་དང་པོ་དེ་རེད།

གཉིས། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བས་མཆོད་ཡོན་གྱི་རྣམ་པར་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བ།

ཕྱི་ལོ་༡༦༤༢ ཟླ་ ༤ ཚེས་ ༥ ཉིན། དགེ་ལྡན་པའི་སྦྱིན་བདག་ཧོད་ཤོད་པ་གུ་ཤྲི་ཁང་གིས་རང་ཉིད་རིགས་རྒྱུད་དང་བཅས་པ་མཐའ་དག་གཞུང་ས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་གཏན་པ་མེད་པའི་མཆོད་སྦྱིན་དུ་འབུལ་སྦྱོར་མཛད་པ་^[5]དང་། གཞུང་ས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་དབུ་བརྙེས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ནས་སོག་པོ་ཨོ་རོད་པ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་ཡོན་བདག་ནང་མར་གྱུར་བ་དང་། མན་ཇུ་གོང་མ་སོགས་ལ་མཆོད་ཡོན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཆགས། གུ་ཤྲི་ཁང་གི་བུ་རྒྱུད་ཀྱིས་ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་མདོ་ཁམས་ལྷོ་རྒྱུད་དག་རིམ་བཞིན་གཅིག་གྱུར་གྱིས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་བའི་མཆོད་སྦྱིན་དུ་སྦྱོར་འཇག་མཛད་ནས། སླར་ཡང་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་བའི་མངའ་ཞབས་སུ་འདུས།

༡༦༨༢ ལོར་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་མོ་དགོངས་པ་རྫོགས་པ་དང་། སྡེ་སྲིད་ཀྱིས་ལྔ་བ་ཆེན་མོ་སྐུ་མ་བཞུགས་པའི་གནས་ཚུལ་གསང་རྒྱའི་ངང་བཞག་ཅིང་༡༦༨༣ ལོར་མོན་ཡུལ་དུ་འཁྲུངས་པའི་རིན་ཆེན་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་ (༡༦༨༣-༡༧༠༦/༡༧༤༦) ལྔ་བ་ཆེན་མོའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས། ༡༦༩༧ ལོར་རི་བོ་དགེ་ལྡན་པའི་ཡོན་བདག་གཙོ་གྲས་ཇུན་གར་བ་དགའ་ལྡན་མན་ཇུ་དང་གཡུལ་ཕམ་ཞིང་སྐུ་གྲོངས་པའི་ལོ་དེར་^[6]གོང་ས་ལྔ་པ་ཆེན་མོ་དགོངས་རྫོགས་གསང་རྒྱ་གྲོལ་བ་དང་། ཡང་སྲིད་རིན་ཆེན་ཚངས་དབྱང་རྒྱ་མཚོ་དགོང་གྲངས་བཅོ་ལྔར་སོན་པ་གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་མཛད། མི་ལོ་བཅོ་ལྔ་ཙམ་གྱི་རིང་སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས་ཕྱི་ནང་གི་ལས་དོན་ཆེ་ཕྲ་ཀུན་གོང་ས་ལྔ་པ་ཆེན་མོའི་བཀོད་མངག་གི་ཚུལ་དུ་ལུང་བསྒྱུར་བྱས་པ་དེར་དགེ་ལུགས་པའི་ཡོན་བདག་གཙོ་གྲས་མན་ཇུའི་གོང་མ་མི་དགའ་བ་ཆེར་བྱུང་ཡང་བྱ་ཐབས་ཟད། ༡༧༠༣ ལོར་དཱ་ལའི་ཁང་གི་བུ་གཞོན་པ་ལྷ་བཟང་ཀླུ་དཔལ་གྱིས་རང་གི་ཕུ་བོ་བསྟན་འཛིན་དབང་རྒྱལ་དུག་གིས་བསད་ནས་དབང་ཆ་ཕྲོགས་པ་དང་། ལྷ་བཟང་ཁང་རྒྱལ་བོའི་གོ་གནས་སུ་སླེབས་པ་ནས་སྡེ་སྲིད་དང་འགལ་བ་མངོན་གསལ་དུ་གྱུར་ཅིང་། མཐར་སྡེ་སྲིད་སྐུ་བཀྲོངས་ཤིང་རང་ཉིད་ཀྱིས་བོད་ཡོངས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུའི་ངན་སེམས་འཆང་ནས། རིན་ཆེན་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་གོང་ས་ལྔ་པའི་ཡང་སྲིད་འཁྲུལ་བྲལ་ཡིན་མིན་གྱི་དོགས་སློང་བྱས་ཤིང་། མན་ཇུ་གོང་མ་ཁང་ཞི་ཡིས་ཀྱང་སྐབས་དེ་དང་བསྟུན་ནས་ལྷ་བཟང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་གྱིས་“བསྟན་སྐྱོང་ཀུང་ཧྲུན་ཧན་”གྱི་ཆོ་ལོ་སྤྲད་པ་དང་། རིན་ཆེན་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་པེ་ཅིན་དུ་གཏོང་རྒྱུ་བཀོད་མངགས་བྱས། དེ་ལྟར་ཕྱི་ལོ་༡༧༠༦ ལོར་འཁྲུག་ཟིང་གི་ཡོ་ལང་ཁྲོད་ནས་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་རིན་ཆེན་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་རྒྱ་ནག་ཏུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པའི་ལམ་བར་དུ་མཛད་པ་མཐའ་ཅན་དུ་གྱུར། སྐུ་འདའ་རྐྱེན་ཐད་སྙུན་གྱིས་སྐུ་ཞི་བར་གཤེགས་^[7]པ་དང་། བཀྲོངས་པ།^[8] གསང་སྟབས་ཀྱིས་ཕེབས་པ་^[9]བཅས་བཤད་ཚུལ་མ་འདྲ་བ་གསུམ་ཙམ་འདུག

༡༧༠༧ ལོར་ལྷ་བཟང་ཁང་གི་ཐང་བུར་གྲགས་པ་པད་དཀར་འཛིན་པ་ངག་དབང་ཡེ་ཤེས་རྒྱ་མཚོ་གོང་ས་ལྔ་པའི་ཡང་སྲིད་ངོ་མར་བསྒྲགས་ཤིང་ཁྲི་འདོན་བྱས་པ་དང་། དེ་ལ་ཡང་མན་ཇུ་གོང་མས་དེ་སྔོན་“བཀའ་ཡིས་ཞུས་སྐྱོངས་བྱེད་པའི་སྐུ་དྲུག་པ་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཐམ་ག་” ཞེས་པའི་ཐམ་གའི་ཁ་རིས་དེ་“བཀའ་ཡིས་ཕུལ་སྐྱོངས་བྱེད་པའི་སྐུ་དྲུག་པ་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཐམ་ག་” ཞེས་བསྒྱུར་ནས་ཕུལ། ལྷ་བཟང་ཁང་གི་བྱེད་སྟངས་དེར་བོད་མི་མང་དང་། ལྷག་ཏུ་”མཚོ་ཁར་ཡོད་པའི་རི་བོ་དགའ་ལྡན་པའི་བསྟན་པའི་སྦྱིན་བདག་ཆེན་པོ་ཆིན་ཝང་བཱ་ཐུར་ཐའི་ཇི་དང་། ཇུན་ཝང་དགའ་ལྡན་ཨེར་ཏེ་ནི་ཇུ་ནང་། ངག་དབང་ཆོས་དཔལ། མང་ར་མཁན་པོ་སོགས་བོད་སོག་གི་དཔོན་འགོ་རྣམས་ཀྱིས་མི་འདོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་མངོན་གསལ་བསྟན་ནས། བོད་ས་བྱི་སྟེ་ཕྱི་ལོ་༡༧༠༨ ལོར་ལི་ཐང་དུ་འཁྲུངས་པའི་བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ལྔ་པ་ཆེན་པོའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་གྱིས་གདན་ས་ཆེན་པོ་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་གདན་དྲངས་ཤིང་།^[10] དགེ་ལུགས་པའི་སྦྱིན་བདག་མན་ཇུ་གོང་མར་ལི་ཐང་དུ་འཁྲུངས་པའི་ཡང་སྲིད་འདི་ངོས་ལེན་དགོས་པའི་རེ་བ་ཞུས་པར། མན་ཇུ་གོང་མ་ཁང་ཞིས་ཀྱང་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་སྐབས་དེའི་བོད་སྤྱིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནས་བབས་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རྒྱུས་ལོན་གྱིས། བོད་ཀྱི་མི་དམངས་སྤྱིའི་ཆ་ནས་པད་དཀར་འཛིན་པ་ལྔ་པ་ཆེན་མོའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་ལེན་མེད་པ་དང་། མཚོ་ཁའི་དཔོན་ཁག་ཀྱང་ལྷ་བཟང་ཁང་གི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་ཡོད་པའི་གནས་སྟངས་ལས་ལྷ་བཟང་གི་ནུས་པས་རྒྱང་མི་ཆོད་པ་ཅུང་ཚོད་ཐུག་ནས། ཡང་སྐབས་དེར་མཚོ་ཁའི་དཔོན་ཁག་ལ་མན་ཇུ་གོང་མས་ལི་ཐང་གི་ཡང་སྲིད་པེ་ཅིང་དུ་གདན་འདྲེན་དགོས་པར་བཀོད་མངག་བཏང་བ་སྣང་མེད་དུ་བཞག་པ་བཅས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས། གདམས་ཀ་གཞན་མེད་པར་མཚོ་ཁའི་དཔོན་ཁག་དང་སེ་འབྲས་དགེ་གསུམ་གྱི་མི་སྣ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་དེ་ཉིད་ཁོ་རང་གི་ཐབས་ཇུས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་དུ་བསྒྱུར་ནས། ལི་ཐང་གི་ཆུང་སྲིད་དེ་ཡང་གོང་ས་ལྔ་པའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་གྱིས་ “བསྟན་པ་རྒྱས་ཤིང་འགྲོ་བ་འདྲེན་པའི་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དྲུག་པའི་ཐམ་ཀ་”ཞེས་པའི་ཐམ་ཀ་ཕུལ་ཞིང་། ཐམ་ཀའི་ཁ་རིས་སུ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དྲུག་པ་ཞེས་རང་གི་འདོད་ཚུལ་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་ལ། ཕྱིས་སུ་བདུན་པ་ཆེན་པོ་ལྷ་སར་ཕེབས་པ་ནས་ཐམ་ཀ་དེ་བེད་སྤྱོད་མ་གནང་བར། རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པར་སོག་པའི་ཨལ་ཐན་རྒྱས་པོས་ཕུལ་བའི་གསེར་ཐམ་ཧོར་ཡིག་མ་བེད་སྤྱོད་གནང་པར་བརྟེན། ཆུ་ཡོས་ཕྱི་ལོ་ ༡༧༢༣ ལ་“ནུབ་ཕྱོགས་མཆོག་ཏུ་དགེ་བའི་ཞིང་རྒྱལ་དབང་ས་སྟེང་གི་རྒྱལ་བསྟན་ཡོངས་ཀྱི་བདག་པོ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་བཛྲ་དྷ་ར་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་”^[11]ཞེས་སྐུ་ཕྲེང་མི་གསལ་བའི་ཐམ་ཀ་ཞིག་ཕུལ་ནས་རང་གི་གནས་བབ་དང་ནུས་པ་ཐོན་ཐབས་བྱས་འདུག

༡༦༩༦ ལོར་ཇུན་གར་བ་དགའ་ལྡན་ཇོ་མོ་མདོ་རུ་མན་ཇུ་དང་གཡུལ་ཡོངས་སུ་ཕམ་པར་གྱུར་རྗེས། དགའ་ལྡན་གྱི་ཚ་བོ་ཚེ་དབང་རབ་བརྟན་གྱིས་ཇུན་གར་བ་སླར་ཡང་གཅིག་གྱུར་བྱེད་བཞིན་པ་ལ། སྐབས་བསྟུན་གོང་ས་བདུན་པ་ཆེན་པོ་དབུས་སུ་གདན་འདྲེན་ཞུ་རྒྱུ་དེ་འབྱུང་འབྱུར་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་བའི་ཡོན་བདག་གི་ནང་མར་འགྱུར་བ་དང་། མཐོ་སྒང་གི་བོད་རིགས་དང་སོག་རིགས་ཡོངས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་ཐུབ་པའི་ཐབས་ལམ་ཁོ་ན་དེ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་གྱིས། མན་ཇུ་གོང་མ་དང་ལག་སྔ་བརྩད་ནས་ལྷ་སར་ཡོད་པའི་ལྷ་བཟང་ཁང་དང་གཡུལ་བཤམས། དུས་མཉམ་དུ་ཧྲག་དམག་སུམ་བརྒྱ་སྐོར་མཚོ་ཁར་མངགས་ནས་ཡང་སྲིད་རིན་པོ་ཆེ་ལྷ་སར་གདན་འདྲེན་ཞུ་རྒྱུ་ཁ་ཆད་བྱས་ན་ཡང་། སྟབས་མ་ལེགས་པར་ཧྲག་དམག་སུམ་བརྒྱ་དེ་མན་ཇུའི་དམག་གི་སྒུག་རར་ཚུད་ནས་ཕྱིར་ཡོང་མེད་པར་གྱུར། ལྷ་སར་ཇུན་གར་གྱི་དམག་གིས་ལྷ་བཟང་ཁང་ཚར་བཅད་པ་དང་ཕོ་བྲང་པོ་ཏཱ་ལ་ནས་པད་དཀར་འཛིན་པ་ཡེ་ཤེས་རྒྱ་མཚོ་ཁྲི་ལས་ཕབས། མི་དམངས་ལ་བརྡབ་གསིག་ཆེན་པོ་བཏང་ཞིང་། ཕྱི་ལོ་༡༧༡༧-༡༧༢༠ བར་ཡུལ་དབུས་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱས།

༡༧༢༠ ལོར་མཚོ་སྔོན་དཔོན་ཁག་དང་མན་ཇུ་བའི་རོགས་དམག་བཅས་ཀྱིས་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པ་ཆེན་པོ་མཚོ་སྔོན་ནས་ལྷ་ལྡན་དུ་གདན་དྲངས་ཤིང་ཇུན་གར་བ་ཡོངས་སུ་མཐར་སྤྲོད་དང་། ཟླ་ ༩ བར་རྒྱལ་དབང་མཆོག་པོ་ཏཱ་ལར་གསེར་ཁྲིར་འདོན་པ་དང་། ཟླ་ ༡༡ པར་༧ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆན་རིན་པོ་ཆེ་དབུས་ཕེབས་ཀྱིས་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པར་དགེ་ཚུལ་གྱི་སྡོམ་པ་ཕུལ་ཏེ་མཚན་ཟུར་དུ་བློ་བཟང་ཞེས་པ་བསྣན་ཏེ་བློ་བཟང་བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ཞེས་གསོལ། སྲུང་སྐྱེལ་བ་ལྷ་ལྡན་དུ་འབྱོར་བ་དང་བོད་སོག་རྒྱ་གསུམ་མི་སྣ་བདུན་སྦྲེལ་གྱི་ཞིབ་དཔྱོད་ལྷན་ཚོགས་ཤིག་ནས་ཟླ་ཁ་ཤས་རིང་སྲིད་བསྐྱངས་ཤིང་།^[12] ཇིན་གར་བའི་ཕྱོགས་གཏོགས་ལ་འདྲི་ཞིབ་སོགས་མཇུག་སྐྱོང་གི་ལས་དོན་སྒྲུབ་པ་དང་། སྐབས་འདི་ནས་མན་ཇུ་བ་རི་བོ་དགེ་ལུགས་པའི་ཡོན་བདག་ནང་མར་གྱུར་ཅིང་བོད་ནང་དུ་དབང་ཤུགས་དངོས་སུ་སླེབས་འགོ་ཚུགས།

མདོར་ན། ཆིང་གོང་མས་སྡེ་སྲིད་དང་ལྷ་བཟང་ཁང་གི་བར་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་འགལ་བ་ཆེ་རུ་སོང་བ་^[13]དང་བསྟུན་ནས། ལྷ་བཟང་ཁང་གིས་སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ་སྐུ་བཀྲོངས་ཤིང་། ལྔ་པ་ཆེན་མོའི་ཡང་སྲིད་ཁྲི་ལས་ཕབས་པ་དང་བསྐྱར་དུ་འཚོལ་བར་བཀོད་མངགས་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས།  ཀུན་གྱིས་མཐོང་སར་ལྷ་བཟང་དང་མི་དམངས་བར་འགལ་བ་གཏིང་རིམ་ནས་བསླངས་ཤིང་། མན་ཇུ་གོང་མ་རང་ཉིད་བླ་མ་དང་བསྟན་པ་ལ་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་བཀུར་བཟོ་བྱེད་མཁན་གྱི་རྣམ་པ་འབུར་དུ་ཐོན་པ་བྱས་ནས། གོང་ས་བདུན་པ་ཆེན་པོ་མདོ་སྨད་ནས་ཡུལ་དབུས་ལྷ་ལྡན་དུ་གདན་འདྲེན་བྱེད་པའི་སྲུང་སྐྱེལ་དང་། བོད་སོག་དམག་གིས་ཇུན་གར་ཚེ་དབང་རབ་བརྟན་གྱི་དམག་མི་མཐར་སྤྲོད་གཏོང་བཞིན་པའི་ལས་དོན་མཇུག་སྐྱོང་ལ་ནུས་པ་བཏོན་ཞིང་། བོད་སོག་རྒྱ་གསུམ་གྱི་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་སེམས་པ་འགུག་ཐབས་དང་རང་ཉིད་བོད་དང་མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བའི་ཁྲོད་ནས་ཡོན་བདག་ནང་མའི་གོ་སར་སླེབས་པར་བྱས་འདུག

གསུམ། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བས་མདོ་ཁམས་ལྷོ་བྱང་གི་མཆོད་གཞིས་དང་སློབ་རྒྱུད་བཅས་ཁ་བྲལ་དུ་བཏང་བ།

རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་སྲས་ཀྱི་ཐུ་བོ་འདུལ་འཛིན་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་སྐུའི་སྐྱེ་ཕྲེང་དུ་གྲགས་པའི་སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ནི་རི་བོ་དགེ་ལུགས་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཐོག་མར་བོད་ཤར་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱེད་པའི་དུས་ཏེ། གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་སྐབས་དང་དེའི་རྗེས་ཀྱི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་དུས་སྟོད་དུ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཡོད་པའི་བླ་ཆེན་ཞིག་རེད། སྟོང་སྐོར་ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་（༡༤༧༤-༡༥༥༥）ནི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ་བསོད་ནམ་རྒྱ་མཚོ་དང་བླ་སློབ་དུ་གྱུར་ནས། ཁོང་མདོ་ཁམས་དང་སོག་ཡུལ་དུ་ཕེབས་དུས་ལྷན་བཅར་དུ་ཡོད་པ་སོགས་མདོ་ཁམས་ཀྱི་ཡུལ་སྤྱི་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་ཞིང། ཕྱིས་སུ་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་སྐབས་སུ་མདོ་ཁམས་ཡོངས་སུ་མཚོ་ཁའི་སྟོང་སྐོར་དགོན་ལྟེ་བར་བྱས་ནས་གཡས་རུ་དང་གཡོན་རུ་གཉིས་སུ་ཕྱེ་སྟེ་དབང་ལུང་བསྒྱུར་བར་བཤད་པ་སོགས། དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་བསྟན་སྲིད་ལ་མཛད་རྗེས་ཆེས་ཆེ་བའི་བླ་རྒྱུད་ཅིག་ཆགས་འདུག  སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བ་ངག་དབང་བསོད་ནམ་རྒྱ་མཚོ་^[14](༡༦༨༤- ༡༧༥༢)ནི་ཡུལ་མདོ་ཁམས་སྨད་ཀྱི་སའི་ཆར་གཏོགས་སྣང་རའི་དཔོན་ཚང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་། བླ་བྲང་བཀྲིས་འཁྱིལ་གྱི་དགོན་བདག་ཀུན་མཆེན་འཇམ་དབྱངས་བཞད་པ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པའི་ཁུ་བོར་གྱུར་བ་སོགས་མདོ་ཁམས་ཡུལ་སྤྱི་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་བྱུང་འདུག

སྐབས་དེའི་མདོ་ཁམས་ཀྱི་གནས་བབ་ནི། མན་ཇུ་གོང་མས་ཝུ་སན་ཀོས་ཕམ་པར་བྱས་ཏེ་མདོ་ཁམས་ཀྱི་ལྷོ་རྒྱུད་ལ་ཐད་གར་ས་འབྲེལ་དུ་གྱུར་པ་དང་། ༡༦༩༦ལོའི་ཇོ་མོ་མདོའི་དམག་འཁྲུག་ལས་ཇུན་གར་དགའ་ལྡན་ཡོངས་སུ་ཕམ་པར་བྱས་ནས་མདོ་ཁམས་བྱང་རྒྱུད་དང་མཚོ་ཁའི་དཔོན་ཁག་ལ་འཇིགས་ཟིལ་ངོམ་ཤིང་། རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པའི་ཡང་སྤྲུལ་གཉིས་བྱུང་བའི་གནད་དོན་ལས་ལྷ་བཟང་ཁང་དང་མཚོ་ཁའི་དཔོན་ཁག་བར་འགལ་བ་བྱུང་བའི་སྐབས་དང་བསྟུན་ནས་ཟི་ལིང་ལ་ཐེ་གཏོགས་ཆེ་རུ་བཏང་། དེ་བཞིན་ ༡༧༢༠ ལོར་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པ་དབུས་སུ་གདན་འདྲེན་སྐབས་སྲུང་སྐྱེལ་དང་ལྷ་ལྡན་དུ་འབྱོར་ཞིང་། བར་བརྒལ་སྲིད་གཞུང་དུས་སུ་མན་ཇུ་བས་དཔུང་ཤུགས་དབང་ཤེད་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཡོན་བདག་ནང་མའི་གནས་བབ་ཏུ་བསྡད་ནས་མཚོ་ཁའི་དཔོན་ཁག་གི་གནས་བབ་ངང་གིས་དམའ་རུ་བཏང་བ་དང་། གནས་སྟངས་དེ་ནས་མཚོ་སྔོན་དཔོན་ཁག་རྣམས་ཀྱིས་རང་སོ་སོའི་གནས་བབ་འཆོར་བཞིན་པ་ངོས་ཟིན་ཅིང་། ཆིང་གོང་མ་དང་དམག་འཁྲུག་བྱེད་རྒྱུའི་བློ་ཐག་གཅད་དེ་རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་མོའི་སྐུ་གདུང་དང་ལྷ་ལྡན་ཇོ་བོ་རིན་པོ་ཆེའི་འདུན་ན་མནའ་གན་མཐུ་མོ་ཆེ་བཞག སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བ་དགུང་ལོ་བཞི་བཅུར་སོན་པ་ཆུ་ཡོས་ལོར་མཚོ་ཁའི་བོད་སོག་མི་དམངས་རྣམས་མན་ཇུ་གཞུང་དང་དམག་འཁྲུག་གིས། མཚོ་སྔོན་ཡུལ་འཁྲུག་ཏུ་གྲགས་པའི་སྡེ་གཟར་ཆེན་པོ་དེ་བྱུང་བ་དང་། དམག་འཁྲུག་ཁྲོད་བོད་སོག་གི་མི་དམངས་དྲུག་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་ལྷག་གི་ཚེ་སྲོག་ཤོར། དགོན་སྡེ་རྒྱ་ཕྲག་ཤུལ་མེད་དུ་བཏང་། སྐབས་དེར་སྟོང་སྐོར་དགོན་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་གླིང་ཡང་གཏོར་བཤིག་ཐེབས་པ་ལ། ཕྱིས་མེ་འབྲུག་ཕྱི་ལོ་༡༧༣༣ལོར་ཟི་ལིང་སྟོང་སྐོར་དགོན་ཐུབ་བསྟན་བཤད་སྒྲུབ་གླིང་ཕྱག་བཏབ་^[15]པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཡུལ་འཁྲུག་གམ་ཆུ་ཡོས་དམག་འཁྲུག་སྐབས་སུ་“མདོ་ཁམས་ཐམས་ཅད་རྒྱའི་ས་སྒོ་ཆེན་པོ་དག་གི་འོག་ཏུ་ཚུད་པའི་ཚེ། སྟོང་སྐོར་ཞབས་དྲུང་གི་སྐུ་ཚབ་སྡེ་སྤྱིའི་དཔོན་པོ་ལ་ཧབ་ཇི་དམག་སོགས་གནང་ནས་འོག་གི་དཔོན་ཆུང་རྣམས་དེའི་འོག་ཏུ་ཐུ་སྤེ་ཧུ་ལྟ་བུར་སྡོད་རྒྱུ་བྱས་འདུག་ཀྱང་། རྒྱའི་ས་སྒོ་ཡང་ས་ཐག་རིང་བ་དང་། ཡུལ་འདིའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱའི་ཁྲིམས་ལུགས་མི་ཤེས་པའི་སྟབས་ཀྱིས་ཇི་བཞིན་མ་བྱུང་ཞིང་།” ཞེས་མཚོ་ཁ་ཁུལ་ལ་མན་ཇུ་བའི་དབང་ཤུགས་ཆེ་རུ་སོང་ནས། དེ་སྔའི་ཚོ་ཤག་གི་འབྲེལ་བ་དང་ས་བབས་གོམ་སྲོལ་ལ་སླར་ཡང་ཡོན་བདག་གསར་བའི་དགོས་དམིགས་དང་མཐུན་པའི་འཆར་འགོད་ཞིག་བྱེད་བཞིན་པའི་དུས་ཡིན།

ཕྱི་ལོ་ ༡༧༥༢ ལ་སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་ངག་དབང་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་སྐུ་གཤེགས་པ་དང་། དེའི་ཕྱི་ལོ་སྟེ་ ༡༧༥༣ ལོར་མཚོ་སྔོན་ཤིང་ལེ་ཁར་སྐུ་འཁྲུངས་པའི་བྱིས་པ་ཞིག་སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་ངག་དབང་འཇམ་དབྱངས་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་（༡༧༥༣-༡༧༩༨）^[16]དང་། ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༧༥༤ ལ་བར་ཁམས་སྟོང་འཁོར་གྱི་རྨོག་རི་ཞེས་པར་འཁྲུངས་པའི་འཇམ་དཔལ་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་（༡༧༥༤-༡༨༠༣）^[17] ཡང་སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་བཟུང་བ་བཅས་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་གཉིས་བྱུང་ཞིང་། སྐབས་དེར་མཚོ་སྔོན་ཁུལ་དུ་འཁྲུངས་པའི་ཡང་སྲིད་དེ་ཐོག་མར་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་དང་། སྐུ་གོང་མའི་སློབ་རྒྱུད་དང་སྦྱིན་བདག་གཙོ་གྲས་ཀྱིས་ཁོང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པས་ཡོངས་གྲགས་ལྟ་བུར་གྱུར་^[18]པ་ལ། བར་ཁམས་སྟོང་སྐོར་དུ་འཁྲུངས་བའི་འཇམ་དཔལ་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་ཡང་ལྕང་སྐྱ་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་ནས་ཡུལ་དབུས་ལྷ་ལྡན་དང་ཡོན་བདག་མན་ཇུ་གོང་མ་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ངོས་འཛིན་ཐོབ། སྐབས་དེའི་རིང་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་ཡོད་པས། ཕྱོགས་གཉིས་ཀ་ནས་སོ་སོའི་བླ་མ་ལ་སྐུ་གོང་མའི་ལྷ་སྡེ་མཆོད་གཞིས་ཀྱི་བདག་དབང་ཡོད་པར་རྩོད་གླེང་གི་མུར་ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་ཙམ་འགོར། ཕྱིས་སུ་སྟོང་སྐོར་སྤྲུལ་སྐུ་འཇམ་དཔལ་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་གནས་སྟངས་དེར་ཐག་བཅོད་ཅི་བྱས་སྐོར་ལ། སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་གྱི་རྣམ་ཐར་ལས། “དགུང་ལོ་སོ་གཅིག་པ་ཤིང་འབྲུག་ལོའི་ཟླ་བ་དང་པོར་ཆིན་ཧུ་ཧུབ་ཀྱི་མན་ཕྱོགས་ཀྱི་དཔོན་ཤིན་ཐེ་ཧེ་སྟོང་འཁོར་དུ་བྱོན་ནས་ཡུལ་དགོན་ཕན་ཚུན་བླ་མ་ཉིད་ལ་དབང་ཞིང་། དཔོན་ཆུང་རྣམས་ཀྱང་བླ་མ་ལ་ཕུལ་ནས་བླ་མ་ཉིད་ནས་དབང་བསྒྱུར་དགོས་པ་དང་། ཟི་ལིང་དང་འདི་གཉིས་བླ་མ་སོ་སོས་དབང་བསྒྱུར་བ་ལས་རྩོད་འཐེན་མི་ཆོག་པའི་བཀའ་བཅད་དམ་པོ་མཛད།”^[19] ཅེས་འཁོད་འདུག་པ་འདི་ནས། སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པར་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བ་དང་། སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་གཉིས་ཀར་ཡུལ་དབུས་དང་མན་ཇུ་བའི་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་པ་ལ། དེ་ནས་མི་ལོ་རིམ་འདས་ཀྱིས་རྒྱ་ཕྱོགས་ནས་བླ་མ་གཉིས་ཀྱིས་རང་རང་གི་ས་ཁོངས་ལ་དབང་བསྒྱུར་བ་ལས་རྩོད་འཐེན་མི་ཆོག་པའི་བཀའ་ནན་ཕབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་བ་འདིས། སྐབས་དེའི་གནས་སྟངས་ལ་ནུས་པ་མངོན་གསལ་ཞིག་ཐོན་ཡོད་པ་ནི། གཅིག་ནས་མདོ་ཁམས་ཡོངས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བའི་སྟོང་སྐོར་སྐུ་ཕྲེང་ལྔའི་རིང་གི་སློབ་རྒྱུད་དང་དགོན་གྲོང་གི་ཆིག་སྒྲིལ་ནུས་པ་ཁ་འཐོར་དུ་བཏང་ནས། དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་སྲིད་གཞུང་ཐོག་མའི་དུས་ཀྱི་མདོ་ཁམས་ས་ཁུལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་ནུས་པ་ཉམས་སྨད་པ་དང་། གཉིས་ནས་མན་ཇུའི་ཕྱོགས་ནས་གསར་དུ་འཆར་འགོད་བྱས་མ་ཐག་པའི་མདོ་ཁམས་ལྷོ་བྱང་གི་མཚམས་ཕྱེ་ནས་ཕྱིས་ཀྱི་མཚོ་སྔོན་དང་སི་ཁྲོན་གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་ཀྱི་རྣམ་པ་འདི་རིམ་གྱིས་ཐོན་པར་བྱས་ནས། ཕྱེས་ཟིན་པའི་ས་མཚམས་སྟབས་བདེའི་ངང་སྟངས་འཛིན་ཐུབ་པ་ལ་ནུས་པ་ཐད་གར་ཐོན་པའི་རྐྱེན་དུ་བྱས་ནས་བོད་ཕྱོགས་ལ་གནོད་པ་དང་མན་ཕྱོགས་ལ་ཕན་པའི་ཇུས་སུ་བསྒྱུར་འདུག

མཇུག་གཏམ།

སྤྱིར་བོད་ཀྱི་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་ལ་རྒྱལ་བའི་གསུངས་རབ་ཀྱི་དགོང་དོན་རང་རྒྱུད་ལ་སྦྱར་བ་དང་། དད་ལྡན་གྱི་སྒོ་གསུམ་བག་ཡོད་དུ་བསྒྱུར་བ་སོགས་ཆོས་ལུགས་ཉམས་ལེན་གྱི་ཆ་ནས་ནུས་པ་བླ་ལྷག་ཏུ་ལྡན་པ་དང་། བླ་སློབ་བརྒྱུད་པ་དང་བཅས་པའི་བླ་བྲང་མཆོད་གཞིས་དང་ལྷ་སྡེ་ཡོན་བདག་བཅས་མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་མཆོད་ཡོན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་རག་ལས་ཞེས་བཤད་ཚུལ་ཡོད་པ་བཞིན་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་ལམ་ལུགས་ནས་སྒར་གྲོང་གཉིས་སམ་སྐྱ་སེར་གཉིས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་དོན་དང་དཔལ་འབྱོར་བཅས་ཕྱོགས་ཡོངས་སུ་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད་ལ། སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་སྐོར་གྱི་བརྗོད་གཞི་འདི་ནི་སྤྲུལ་སྐུའི་ལམ་ལུགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་གྲུབ་ཆ་ཆེས་གལ་ཆེན་ཞིག་སྟེ། འདིའི་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་བྱུང་བ་དག་ནི་བླ་བྲང་མཆོད་གཞིས་དང་། ཡང་ན་སློབ་བརྒྱུད་ཡོན་བདག དགོན་གྲོང་གི་ཆབ་སྲིད་འཕོ་འགྱུར་སོགས་འགྱུར་བ་ཅུང་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་མཚོན་བྱེད་དུ་གྱུར་ཡོད། འགྱུར་བ་དེ་རིགས་མང་ཆེ་བ་བླ་མའི་སྐུ་བདག་དང་བླ་བྲང་ཕྱོགས་ནས་འདོད་པ་མེད་བཞིན་བྱུང་བ་དང་། གོང་དུ་བཀོད་པའི་དཔེ་མཚོན་གསུམ་ཀ་རང་ངོས་ནས་སྟངས་འཛིན་གྱི་རྒྱ་ལས་འདས་ཡོད་པ་ནི་དེ་རིགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཅུང་མངོན་གསལ་ཅན་ཞིག་ཡིན། གཞན་དུ་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ཡང་སྲིད་སོ་སོར་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་འགལ་བ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་ལ། འགལ་བ་དེ་སློང་མཁན་སུ་ཡིན་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར་འགལ་བའི་གནད་དོན་གྱི་མཇུག་འབྲས་དེ་ནི་སྟོབས་ཤུགས་གསུམ་པ་ཞིག་གི་དབང་དུ་གྱུར་པའམ་ཡང་ན་སྟོབས་ཤུགས་གསུམ་པ་ཞིག་གི་ཁེ་ཕན་དུ་གྱུར་ཡོད་པ་སྟེ། དཔེར་ན་འབྲུག་པ་ཀུན་མཁྱེན་པདྨ་དཀར་པོར་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་ནས་འབྲུག་པ་བཀའ་རྒྱུད་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཁ་འཐོར་དུ་གྱུར་བ་ལ། དེའི་མཇུག་ཏུ་གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ཀྱི་སྲིད་དབང་དགེ་ལུགས་པར་ཤོར་བ་དང་། ཡང་རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་པོའི་ཡང་སྲིད་ལ་རྩོད་པ་བྱུང་བ་དང་འགལ་བ་དེའི་བརྒྱུད་རིམ་གྱི་མགོ་ནས་མཇུག་བར་ཆིང་གོང་མས་ཐེ་གཏོགས་ཀྱིས་མཐར་ལྷ་བཟང་དང་ཇུན་གར་གཉིས་ཀ་ཕམ་ནས། ཆིང་གོང་མ་རང་ཉིད་མཆོད་ཡོན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལས་སྦྱིན་བདག་ནང་མར་གྱུར་ནས། བོད་སོག་མན་གསུམ་གྱི་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་སེམས་པ་འགུག་ཐབས་བྱས་པ་ལྟ་བུ་རེད། འགལ་བ་དེའི་བརྒྱུད་རིམ་དུ་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་དང་སློབ་བརྒྱུད་སོགས་ལ་ལུས་སེམས་གཉིས་ཐད་ནས་བརྡབ་གསིག་ཧ་ཆང་ཆེ་བ་དང་། ལན་རེར་དམག་འཁྲུག་གི་འཇིགས་པ་ཡང་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཁ་ཡར་དུ་བརྩི་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། སྤྱིར་སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་ལ་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱུང་བའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་དཔེ་མཚོན་ནི་བོད་ས་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་དུ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ལ། འདིར་ཅུང་གྲགས་ཆེ་བའི་དཔེ་མཚོན་གསུམ་ཙམ་བཀོད་ནས། ད་སྔ་དཔྱད་གཏམ་དཀོན་པའི་བརྗོད་གཞི་འདིའི་ཞིབ་འཇུག་གི་མགོ་འཛུག་ཙམ་བྱས་པ་ལས། བརྗོད་གཞི་འདིའི་ཐོག་ལ་མི་མཐུད་ནས་ཞིབ་འཇུག་ཐུབ་ན། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་དང་ལྷག་པར་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་ལས་མང་བ་ཞིག་ལ་གསལ་ཁ་འདོན་ཐུབ་པ་གདོན་མི་ཟའོ། །

ཟུར་ལྟའི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།

༡ དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་བརྩམས། བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་སྐོར་བཤད་པ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།

༢ ཅི་ཞན་ལིན་གྱིས་བརྩམས། ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་ཕྲེང་དང་དེའི་གཏན་སྲོལ། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དྲྭ་གནས།

༣ རྡོ་རྗེ་འཛིན་པ་ངག་དབང་བསྟན་འཛིན་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་རྒྱས་པ་ཆོས་ཀྱི་སྤྲིན་ཆེན་པོའི་དབྱངས་ཀྱི་སྙིང་པོ་ལེགས་པར་བསྡུས་པ་བདུད་རྩིའི་ཐིགས་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། །བཤེས་གཉེན་འཇམ་དབྱངས། ཤིང་དཔར་མ། དཔེ་རྙིང་རྩ་ཆེན་པར་མའི་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད། ༥༢  ༼    ཟི  ༽   བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་དྲ་བ།（ Tibetan Buddhis Recourse Center, https://library.bdrc.io/）

༤ ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན་གྱིས་བརྩམས། བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། གླེགས་བམ་དང་པོ། བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་དཔར་ཁང་། དཔར་ཐེངས་བརྒྱད་པ། ༢༠༡༩ལོ།

༥ ལྕང་སྐྱ་རོལ་པའི་རྡོ་རྗེས་བརྩམས། དཔག་བསམ་རིན་པོ་ཆེའི་སྙེ་མ།  བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༠ལོ། པར་གཞི་དང་པོ།

༦ ལྷ་བཙུན་ངག་དབང་རྡོ་རྗེས་བརྩམས། ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོའི་གསང་རྣམ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༡ ལོ། པར་གཞི་དང་པོ།

༧ རིན་ཆེན་སྒྲོལ་མས་བརྩམས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་དང་རིག་གནས་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༨ ལོ།

༨ སྟོང་འཁོར་དགོན་པའི་དགེ་སློང་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ལགས་ནས་འཁོ་སྤྲོད་གནང་བའི་ཤིང་དཔར་མ། རྩོམ་པ་པོ་མི་གསལ། སྟོང་འཁོར་ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་གྱི་རྣམ་ཐར། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༥ ལོ།

༩ ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་བརྩམས། མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ།  གླེགས་བམ་དྲུག་པ་མཁས་པའི་སྐོར། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༢༠༠༩ ལོ།

༡༠ ནོར་བུ་བསམ་འཕེལ་གྱིས་བརྩམས།  སྡེ་བ་གཞུང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཉིན་བྱེད་སྣང་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༧ ལོ། སྨད་ཆ།

11 王森：《西藏佛教发展史略》，中国社会科学出版社，1987年6月版，（萨迦派、噶举派部分。）གོང་ས་ལྔ་པ་ཆེན་པོར་ཡང་འདི་ལ་ཐུགས་ཁུར་ཡོད་པ་རང་རྣམ་དུ་གསལ།

12 Ippplitto Desideri, An Account of Tibet, George& Sons, d, 1932.

དཔྱད་ཡིག་དང་ཞབས་མཆན། 

^[1] ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་ཕྲེང་དང་དེའི་གཏན་སྲོལ། ཅི་ཞན་ལིན་གྱིས་བརྩམས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དྲྭ་གནས།  http://www.tibetology.ac.cn ཤོག་གྲངས། ༢

^[2] 王森：《西藏佛教发展史略》，中国社会科学出版社，1987年6月版。（萨迦派、噶举派部分）གོང་ས་ལྔ་བ་ཆེན་པོར་ཡང་འདི་ལ་ཐུགས་ཁུར་ཡོད་པ་རང་རྣམ་དུ་གསལ།

^[3] རྡོ་རྗེ་འཛིན་པ་ངག་དབང་བསྟན་འཛིན་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་རྒྱས་པ་ཆོས་ཀྱི་སྤྲིན་ཆེན་པོའི་དབྱངས་ཀྱི་སྙིང་པོ་ལེགས་པར་བསྡུས་པ་བདུད་རྩིའི་ཐིགས་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ། །བཤེས་གཉེན་འཇམ་དབྱངས། ཤིང་དཔར་མ། དཔེ་རྙིང་རྩ་ཆེན་པར་མའི་སྐོར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད། ༥༢  ༼    ཟི  ༽   ཤོག་གྲངས། ༨༥༨ བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་དྲ་བ།（ Tibetan Buddhis Recourse Center, https://library.bdrc.io/）

^[4] བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན་གྱིས་བརྩམས། གླེགས་བམ་དང་པོ། བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་དཔར་ཁང་། དཔར་ཐེངས་བརྒྱད་པ། ༢༠༡༩ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༣༦༡-༣༦༣

^[5] བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན་གྱིས་བརྩམས། གླེགས་བམ་དང་པོ། བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་དཔར་ཁང་། དཔར་ཐེངས་བརྒྱད་པ། ༢༠༡༩ ལོ།  ༢༠༡༩ ཤོག་གྲངས། ༤༢༤-༤༢༥

^[6] སྡེ་བ་གཞུང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཉིན་བྱེད་སྣང་བ། ནོར་བུ་བསམ་འཕེལ་གྱིས་བརྩམས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༧ ལོ། སྨད་ཆ། ཤོག་གྲངས། ༨༠༢

^[7] དཔག་བསམ་རིན་པོ་ཆེའི་སྙེ་མ། ལྕང་སྐྱ་རོལ་པའི་རྡོ་རྗེས་བརྩམས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༠ ལོ། པར་གཞི་དང་པོ། ཤོག་གྲངས། ༡༩

^[8] ཨི་ཏ་ལིའི་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་དཔེལ་བ་ལྡེ་ཟི་ལྡ་རིས། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སུ། སྐྱེལ་མ་བྱེད་མཁན་གྱི་དམག་མིས་ལྷ་བཟང་གི་བཀོད་མངགས་ལྟར་སྐུ་བཀྲོངས་པར་བཤད། Ippplitto Desideri, An Account of Tibet, George & Sons, d, 1932, P.150

^[9] ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོའི་གསང་རྣམ། ལྷ་བཙུན་ངག་དབང་རྡོ་རྗེས་བརྩམས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༡ ལོ། པར་གཞི་དང་པོ།

^[10] དཔག་བསམ་རིན་པོ་ཆེའི་སྙེ་མ། ལྕང་སྐྱ་རོལ་པའི་རྡོ་རྗེས་བརྩམས།  བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༩༠ལོ། པར་གཞི་དང་པོ། ཤོག་གྲངས། ༣༢

^[11] བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་དང་རིག་གནས་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། རིན་ཆེན་སྒྲོལ་མས་བརྩམས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༨ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༢༨

^[12] བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན་གྱིས་བརྩམས། གླེགས་བམ་དང་པོ། བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་དཔར་ཁང་། ༢༠༡༩ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༥༢༢

^[13] བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་སྐོར་བཤད་པ། དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་བརྩམས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༤ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༡༡༢

^[14] ཁོང་སྐུ་འདའ་ཁ་བཞེས་དཀར་ཆག་པའི་ལྟས་ལ་རྟགས་ནས་ཡང་སྲིད་གཉིས་བྱོན་པའི་རྟེན་འབྲེལ་ལེགས་ཤེས་ཞལ་བཞེས་དང་སྔོན་རྟགས་ཡོད་པ་ལྟ་བུར་འདུག་ཅེས་བཤད་སྲོལ་ཞིག་འདུག

^[15]  སྟོང་འཁོར་ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱུམ་གྱི་རྣམ་ཐར།（དེབ་འདིའི་མ་ཕྱི་ནི་སྟོང་འཁོར་དགོན་པའི་དགེ་སློང་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ལགས་ནས་འཁོ་སྤྲོད་གནང་བའི་ཤིང་དཔར་མ་གཞིར་བཟུང་ནས་བསྒྲིགས་པ་ཡིན། རྩོམ་པ་པོ་མི་གསལ།）ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༥ ལོ། ཤོག་གྲངས།༢༤༣

^[16] མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ། ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་བརྩམས། གླེགས་བམ་དྲུག་པ་མཁས་པའི་སྐོར། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་། ༢༠༠༩ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༢༠༩

^[17]  སྟོང་འཁོར་ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱུམ་གྱི་རྣམ་ཐར། （དེབ་འདིའི་མ་ཕྱི་ནི་སྟོང་འཁོར་དགོན་པའི་དགེ་སློང་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ལགས་ནས་འཁོ་སྤྲོད་གནང་བའི་ཤིང་དཔར་མ་གཞིར་བཟུང་ནས་བསྒྲིགས་པ་ཡིན། རྩོམ་པ་པོ་མི་གསལ།）ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༥ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༢༦༦

^[18] སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་ངག་དབང་འཇམ་དབྱངས་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ། ༡༧༥༣-༡༧༩༨ ཤིང་ལེ་ཁར་འཁྲུངས། （འཇམ་དཔལ་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ། དཀར་མཛེས་སྟོང་སྐོར་རིམ་བྱོན་གྱིན་རྣམ་ཐར་དུ་འདི་ལྟར་བྲིས་འདུག་པས་དཔྱད།） བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་དུ་སློབ་གཉེར་གནང་ཤིང་དབུས་ཕེབས་ཀྱིས་ལྷ་རམ་ཐོན་ཞིང་སེར་སྨད་མཁན་པོར་བཞུགས་པ་དང་དེ་མོ་ཡོངས་འཛིན་དང་དུང་དཀར་སྤྲུལ་སྐུ་སོགས་བུ་སློབ་མང་། མན་ཇུ་ཆན་ལོང་གིས་ཧྥུ་ཡོན་བླ་མ་དང་དྲྭང་ཡིན་ཐམ་ཀ་བླ་མའི་འཇའ་ས་ཕུལ།

^[19] སྟོང་འཁོར་ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱུམ་གྱི་རྣམ་ཐར། （དེབ་འདིའི་མ་ཕྱི་ནི་སྟོང་འཁོར་དགོན་པའི་དགེ་སློང་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་ལགས་ནས་འཁོ་སྤྲོད་གནང་བའི་ཤིང་དཔར་མ་གཞིར་བཟུང་ནས་བསྒྲིགས་པ་ཡིན། རྩོམ་པ་པོ་མི་གསལ།）ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༥ ལོ། ཤོག་གྲངས། ༢༦༦

– – – – –