ཟླ་མཚན་ལ་དཔྱད་པའི་གཏམ་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ།

ནང་དོན་གནས་བསྡུས།

དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞིའི་བཤད་རྒྱུད་ཀྱི་གྲུབ་པ་ལུས་གནས་ལས་བསྟན་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་ཟླ་རེའི་བབ་ཁྲག་དང་ཁམས་དམར། དེ་བཞིན་ཟླ་མཚན་འཁོར་ལོ་དང་ཁམས་དམར་འཁོར་ལོ་གཉིས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་དང་གཞུང་དོན་གཉིས་དེང་དུས་སྨན་དཔྱད་རིག་པ་དང་གསོ་བ་རིག་པའི་ནང་དོན་གཞི་མཐུན་ཡིན་ཀྱང། སྔ་ཕྱིའི་འགྲེལ་བྱེད་པ་དག་གིས་གཞུང་དོན་ཚུལ་བཞིན་མ་རྟོགས་པས་དེ་དོན་ལོག་རྟོགས་དང་རྙོགས་ཟིང་གི་གནས་སུ་འགྲེལ་བ་བསལ་དགོས་པ་སྣང་ངོ་།།

གནད་ཚིག །ཟླ་མཚན། ཁམས་དམར། ཟླ་མཚན་འཁོར་ལོ། ཁམས་དམར་འཁོར་ལོ། མོ་འབྲས།

སྔོན་གླེང་།

དེང་དུས་སྨན་དཔྱད་རིག་པས་མངལ་ལེན་ཚུལ་བཤད་པའི་སྐབས་ཟླ་མཚན་འཁོར་ལོ་[menstrual cycle]དང་ཁམས་དམར་འཁོར་ལོ་[ovarian cycle]ཞེས་འཁོར་ལོ་གཉིས་སུ་འདོད་པ་ལྟར། གསོ་བ་རིག་པའི་རང་ལུགས་ཀྱི་འགྲེལ་བྱེད་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་མངལ་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ས་བོན་ནམ་ཟླ་མཚན་ནི་ཟླ་རེར་འབབས་པའི་ཁྲག་ལས་ལོགས་སུ་བཞེད་ཀྱང། ཁམས་དམར་གྱི་འཁོར་ལོ་དང་ཟླ་མཚན་འཁོར་ལོ་ཞེས་འཁོར་ལོ་གཉིས་ལོགས་སུའམ་སོ་སོར་བཞེད་མཁན་བྱུང་མེད། འགྲེལ་བྱེད་ཕྱི་མ་འགས་མངལ་འཛིན་བྱེད་ནི་ཁམས་དམར་རམ་སྒོ་ང་ཡིན་པར་འདོད་ཀྱང་། གཞུང་དངོས་བསྟན་གྱི་ཁམས་དམར་གྱི་འཁོར་ལོའི་རྣམ་བཞག་མ་འགྲེལ་བ་ནི་ནོར་འཕྲུལ་ལམ་གཞུང་དོན་ལེགས་པར་མ་རྟོགས་པའི་སྐྱོན་དུ་སྣང། རྒྱུད་ལས་ཟླ་མཚན་འཁོར་ལོ་དང་ཁམས་དམར་འཁོར་ལོ་གཉིས་ལོགས་སུ་བསྟན་ཡོད་ལ། དེ་བཞིན་འབབ་ཚུལ་དང་། རྟགས། བབས་དུས། ཁམས་དམར་གྱི་ཚེ་ཚད་ཀྱང་གསལ་བར་གསུངས་ཡོད།

དང་པོ། ཟླ་མཚན་ཞེས་པའི་དོན།

སྤྱིར་ཟླ་མཚན་ཞེས་པ་ནི། བུད་མེད་བཅུ་གཉིས་ལོན་ནས་ལྔ་བཅུའི་བར་སྨིན་པའི་ཟླ་རེར་མངལ་འཛིན་པར་ནུས་པའི་རྟགས་སམ་མཚན་མར་དཀར་ཕྱོགས་སུ་མངལ་ནས་འཛག་པའི་ཁྲག་དེ་ཡིན་ལ། དེའང་རྒྱུད་ལས། ཟླ་མཚན་ཚོས་ཁུ་རི་བོང་ཁྲག་འདྲ་བ། །བཀྲུས་ན་དག་འགྱུར་སྐྱོན་མེད་མངལ་ཆགས་བྱེད། །བུད་མེད་བཅུ་གཉིས་ལོན་ནས་ལྔ་བཅུའི་བར། ། ཞེས་དང་པོ་ཟླ་མཚན་དྲི་མ་མེད་པ་ནི་ཚོས་ཁུའམ་རི་བོང་གི་ཁྲག་འདྲ་བ་ཡོད་པ་དང་།         བབས་པའི་ཚེ་གོས་ལ་འགོས་པ་རྣམས་བཀྲུས་ན་དག་པར་འགྱུར་བ་ཞིག་ཡིན་པས་དེས་མངལ་འཛིན་པར་བྱེད་ཅེས་གསལ་བར་གསུངས།

གཉིས་པ། ཟླ་མཚན་བབས་པའི་དུས།

ཟླ་མཚན་ནི་བུད་མེད་ཡོངས་ལ་འབབ་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་སྤྱིར་ལོ་བཅུ་གཉིས་ལོན་པའམ་ལུས་ཟུངས་ཡོངས་སུ་སྨིན་ནས་འབབ་མགོ་འཛུག་ཅིང་། དེ་བཞིན་ལོ་ལྔ་བཅུ་མ་ཟིན་པའམ་ལུས་ཟུངས་མ་ཟད་བར་དུ་ཟླ་རེར་ཕལ་ཆེར་དཀར་ཕྱོགས་ཀྱི་དུས་སུ་འབབ་པ་ཡིན་ནོ།།

གསུམ་པ། ཟླ་མཚན་གྱི་ངོ་བོ།

ཟླ་མཚན་གྱི་ངོ་བོ་ལ་གཉིས་ཡོད་དེ་མངལ་འཛིན་པར་བྱེད་པའི་ཁམས་དམར་རམ་ས་བོན་[ovum]དང་། མངལ་ཆགས་ཚེ་དེ་འཕེལ་བར་བྱེད་པའི་བཅུད་མངལ་དུ་བསགས་པའི་ཁྲག་བཅས་གཉིས་ཡིན་ཏེ། དེའང་རྒྱུད་ལས། དྭངས་མ་ལས་བྱུང་ཟླ་རེར་བསགས་པའི་ཁྲག ། ཅེས་ཟས་སྐོམ་གང་ཞིག་བསྟེན་པ་དེ་མེ་དྲོད་གསུམ་གྱིས་མྱག་ཞུ་དྭངས་སྙིགས་ཕྱེས་པའི་དྭངས་མ་མཆིན་པའི་གནས་སུ་ཕྱིན་ནས་མཁྲིས་པ་མདངས་སྒྱུར་གྱིས་ཁྲག་གི་ངོ་བོར་སྒྱུར་ཞིང་། ཁྲག་དེ་ཉིད་མངལ་ཀྱི་ལྡེབས་ལ་ཟླ་བ་རེ་རེ་བཞིན་བསགས་པ་ཡིན། དེ་ལྟ་བུའི་དྭངས་མ་ལས་བྱུང་བའི་ཁྲག་དེ་མངལ་གནས་སེམས་ཅན་གྱི་འཚོ་བཅུད་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན་སྟེ། དེའང་རྒྱུད་ལས། དཔེར་ན་རྫིང་ཡུར་ཆུ་ཡིས་ཞིང་སྐྱེད་འདྲ། ། ཞེས་ཞིང་ས་ལྟ་བུའི་མངལ་ལ་ལོ་ཏོག་ལྟ་བུ་མངལ་གནས་སེམས་ཅན་དང། ཡུར་བ་ལྟ་བུའི་ལྟེ་བ་ནས་འདྲེན་བྱ་ཆུ་ལྟ་བུའི་ཁྲག་དེ་ནི་མ་ཡི་ཁ་ཟས་རྣམས་ཀྱི་དྭངས་མ་ལས་བྱུང་ནས་རྫིང་ལྟ་བུའི་མངལ་གྱི་ལྡེབས་སུ་གསོག་གོ་ཞེས་པས་བསྟན་པ་དང་གཅིག གཉིས་པ་དེའང་རྒྱུད་ལས། རྩ་ཆེན་གཉིས་ནས་རྣག་[1]ཅིང་དྲི་བྲལ་བ། །རླུང་གིས་མངལ་གྱི་སྒོར་འབྱིན་ཞག་གསུམ་འཛག ། ཅེས་མོ་འབྲས་[2][Ovary]དག་ནས་བབས་པའི་ཁམས་དམར་[ovum]དྲི་མ་དང་བྲལ་བ་དེ་རྣག་པའི་ཚུལ་དུ་མངལ་གཡས་གཡོན་གྱི་རྩ་ཆེན་གཉིས་ [Fallopian tubes]གང་རུང་ལས་འབབ་བོ་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་ཏེ། སྐབས་འདིར་ནག་ཅིང་དྲི་བྲལ་བ་ཞེས་པ་ནི་ཡིག་ནོར་ཡིན་ཏེ། ཟླ་མཚན་མདོག་ནག་ལ་དྲི་མ་དང་བྲལ་བ་ནི་དངོས་འགལ་ཡིན་པས་དེ་འདྲ་ཞིག་འགྲུབ་དཀའ་བས་དེ་ནི་རྣག་ཅིང་དྲི་བྲལ་བ་ཞེས་པ་སྟེ། ཁམས་དམར་མོ་འབྲས་ན་སྨིན་ནས་རྣག་ལྟར་རྡོལ་བའི་ཚུལ་དུ་རྩ་ཆེན་གཉིས་ལས་བུ་སྣོད་དུ་འབབ་པ་ནི་དོན་དངོས་དང་མཐུན་ཏེ། བཤད་རྒྱུད་ཀྱི་འགྲེལ་ཆེན་དྲི་མེད་ཀུན་གསལ་ལས་ཀྱང་། རྣག་པ་ལྟ་བུའི་ཚུལ་གྱིས་དྲི་མ་དང་བྲལ་བ་ཞེས་གསུངས་ཡོད་ལ། དེའང་དེང་དུས་སྨན་དཔྱད་རིགས་པས་མངོན་སུམ་བརྙན་ལམ་[3]ནས་སྟོན་པ་དང་མཚུངས་སོ།།

ཁམས་དམར་དེ་ཕའི་ཁུ་བ་དང་མ་འཕྲད་ཚེ་ཉིན་གཅིག་ནས་འཆི་འགྲོ་བ་དང་། མངལ་དུ་བསགས་པའི་ཁྲག་གིས་ཀྱང་མངལ་མི་ཆགས་པས་བེད་མེད་དུ་འགྱུར་བས་ཐུར་སེལ་རླུང་གིས་ཉིན་གསུམ་རིང་མངལ་ནས་ཕྱིར་འབྱིན་པར་བྱེད་དོ།།།

མདོར་ན་ཟླ་མཚན་ཞེས་པ་ཟླ་མཚན་ལ་མངལ་དུ་བསགས་པའི་ཁྲག་དང་། དེ་བཞིན་མོ་འབྲས་ནས་བབས་པའི་ཁམས་དམར་བཅས་གཉིས་ཡོད་པར་ཤེས་གལ་ཆེའོ།།

བཞི་པ། ཟླ་མཚན་བབས་པའི་རྟགས།

ཟླ་མཚན་བབས་པའི་རྟགས་ལའང་ཞག་གསུམ་མམ་ལྔ་སོགས་ལ་མངལ་ཁྲག་འབབ་པའི་སྐབས་ཀྱི་རྟགས་དང་། མོ་འབྲས་ནས་ཁམས་དམར་འབབ་པའི་རྟགས་གཉིས་སོ།། དེ་ལ་དང་པོ་མངལ་ཁྲག་འཛག་པའི་རྟགས་ལ་རྒྱུད་ལས། དེ་རྟགས་ཉམ་ཆུང་བཞིན་རས་ངན་པ་དང༌། ། ཞེས་ལུས་ཉམས་ཆུང་བ་དང་བཞིན་རས་ངན་པ་ཅན་སོགས་སྨོས་མ་དགོས་པ་ཀུན་གྱིས་མཐོང་ཐོས་སུ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ།།

དེ་ནས་གཉིས་པ་ཁམས་དམར་བབས་པའི་རྟགས་ལ་རྒྱུད་ལས། ནུ་མ་རྐེད་པ་འགུལ་བ་མིག་དཀུ་གཡོ། །ཟླ་མཚན་ལྡན་པ་སྐྱེས་པ་འདོད་པའི་རྟགས། ། ཞེས་འདིར་འགྲེལ་པ་ཀུན་ལ་རྟགས་དེ་རྣམས་མངལ་ཁྲག་འཛགས་པའི་རྟགས་སུ་འདོད་པ་ནི་དོན་མངོས་དང་འབྲེལ་དཀའ་བར་མངོན་ཞིང་། དེར་སྐྱེས་པ་འདོད་པའམ་མཁྲིག་སེམས་སྐྱེད་པ་ནི་ཁམས་དམར་བབས་པའི་རྟགས་ཡིན་ཅིང་། མངལ་ཁྲག་འཛག་པའི་སྐབས་མངལ་ལེན་པའི་ནུས་པ་མེད་དེ། སྙིགས་མར་གྱུར་བའི་ཁྲག་དང་ཁམས་དམར་གཉིས་ཕྱིར་འབྱིན་པའི་སྐབས་ཡིན་ཏེ། ཁམས་དམར་ལ་མངལ་འཛིན་གྱི་ནུས་པ་དང་ལྡན་པའི་སྐབས་སྐྱེས་པ་འདོད་ལ། སྐྱེས་པ་རང་ཕྱོགས་སུ་འགུགས་པར་ནུ་མ་དང་། སྐེད་པ། མིག དཀུ་སྟེ་འཚང་རའམ་མངལ་ཁ་རྣམས་གཡོ་བའམ་ཆེར་འཕེལ་བར་འགྱུར་ནས། སྐྱེས་པར་ཆགས་སེམས་དང་ཡིད་འཕྲོག་པའི་ནུས་པ་ལྡན་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་ལུས་བརྟེན་ལ་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ངོ་མཚར་བའི་འགྱུར་བའི་རང་བཞིན་དག་ཁམས་དམར་བབས་པའི་རྟགས་ཡིན་ལ། དེང་དུས་སྨན་དཔྱད་རིགས་པས་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཁམས་དམར་བབ་རྟགས་ལའང་། ཆགས་སྲེད་འཕེལ་བ་[Increased Sex Drive]དང་། རང་ཉིད་ཆགས་ཉམས་དོད་པོ་ཚོར་བ་[You Might feel Sexy]། འཕྲུལ་ཤོད་ཅན་[Flirty]། གྲོགས་འདྲིས་སྔར་ལྷག་མྱུར་བ་[More Sociable]། ལུས་སྔར་ལྷག་འདོད་ཉམས་ལྡན་པ་[More Physically Attractive]དང་བཅས་རང་གཞུང་གི་སྦས་དོན་རྣམས་རྗེན་པར་གསལ་བཀོད་བྱས་པ་ཙམ་ལས་དོན་དུ་གཅིག་ཏུ་སྣང་ངོ་།།

ལྔ་པ། ཁམས་དམར་བབས་པའི་དུས་བསྟན་པ།

ཁམས་དམར་བབས་དུས་ནི་རྒྱུད་ལས། མངལ་ཁ་བྱེ་ནས་ཞག་ནི་བཅུ་གཉིས་པར། ། ཞེས་མངལ་ཁ་ཕྱེ་པ་ནི་ཟླ་མཚན་ནམ་མངལ་ཁྲག་འབབ་པའི་ཉིན་དང་པོ་དེར་མངལ་དུ་བེད་མེད་དུ་གྱུར་བའི་ཁྲག་དང་། ཁམས་དམར་གཉིས་མངལ་ཁ་ཕྱེས་ནས་ཉིན་ཤས་རིང་ཕྱིར་བབས་རྗེས་སླར་ཡང་མངལ་ལྡེབས་སུ་ཁྲག་བསགས་པ་དང་། མོ་འབྲས་ལའང་ཁམས་དམར་འཕེལ་རིམས་མགོ་ཚུགས་ནས། ཉིན་བཅུ་གཉིས་པར་ཁམས་དམར་ཡོངས་སུ་སྨིན་ནས་མོ་འབྲས་ནས་རྣག་སྨིན་པའི་ཚུལ་དུ་རྩ་ཆེན་གཉིས་ལ་བབས་པར་བྱེད་པའི་དུས་ཡིན་ནོ།།

དྲུག་པ། ཁམས་དམར་གྱི་ཚེ་ཚད་བསྟན་པ།

ཁམས་དམར་གྱི་ཚེ་ཚད་ཉིན་གཅིག་ཁོ་ན་ཡིན་ཅིང་དེའང་བཤད་རྒྱུད་ལས། མངལ་ཁ་བྱེ་ནས་ཞག་ནི་བཅུ་གཉིས་བར་[པར་]།། དང་པོའི་ཞག་གསུམ་བཅུ་གཅིག་བུ་མི་ལེན།། ཞེས་པ་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། བཅུ་གཉིས་འདས་ནས་ཁུ་བ་མངལ་མི་སྡོད།། ཅེས་པས་ཁམས་དམར་གྱི་ཚེ་ཚད་གསལ་བར་སྟོན་ཅིང་། ཞག་ཀེག་འདིར་ཁམས་དམར་ཡོངས་སུ་སྨིན་ནས་ཕོའི་ས་བོན་རྩ་ཆེན་གཉིས་སུ་འགུག་པར་བྱེད་ཅིང། སྐབས་འདིར་ཁུ་ཁྲག་སེམས་གསུམ་འཕྲད་ཚེ་མངལ་ལེན་པའི་ནུས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཡིན་ནོ།།

ཁམས་དམར་དེ་ཉིད་ཉིན་བཅུ་གཉིས་པར་རམ་བཅུ་གཉིས་བར་གྱི་དབྱེ་ཞིབ་ནི། མངལ་ལེན་པའི་དུས་ལ་དཔྱད་པ། ཞེས་པའི་བདག་གི་དཔྱད་རྩོམ་ལ་རྒྱས་པར་བཀོད་ཡོད་པས་དེར་གཟིགས་པར་མཛོད་ཅིག།།

དཔྱད་ཡིག་དང་ཞབས་མཆན། 

[1] བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན། བཤད་རྒྱུད་ཀྱི་འགྲེལ་ཆེན་དྲི་མེད་ཀུན་གསལ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཨ་རུ་རའི་དེབ་ཕྲེང་ ༣༠  2006 ཤ 20

[2] སྐབས་འདིའི་མོ་འབྲས་ནི་དབྱིན་སྐད་ཀྱི་ཨོཧྥརི་[Ovary]ལ་གོ་ཡང་དོན་དུ་བསམ་སེའུའི་[Endocrine System ]ཡ་གྱལ་ཞིག་ཡིན།

[3] Dandelion Medical Animation, https://youtu.be/42WIByexiXc?si=qlKhS-kClzXemTuo

– – – – –