སྤྱི་དོན།
དེ་ཡང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་སྐོར་ནས་དབྱེ་ཞིབ་ཅིག་བགྲོ་བར་བྱའོ།། སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་དབྱེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་ལ་ཡོངས་གྲགས་སུ་འདོད་མོད། ཞིབ་ཀྱིས་གཞལ་ན་དེ་ནི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་ཙམ་ལས་རིག་གཞུང་རང་བཞིན་གྱི་ཞིབ་ཚགས་མེད་པ་དང་ངོས་འཛིན་ཁ་གསལ་མེད་པ་ཞིག་ཀྱང་རེད། ཡིན་ཡང་། དབྱེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་ལ་བཞེད་པའི་ཁུངས་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་[1]སྙན་ངག་མེ་ལོང་ལ་ཐུག་ཡོད། སྙན་ངག་མེ་ལོང་རྩ་བ་ལས་”[2]ལུས་ནི་རེ་ཞིག་འདོད་པ་ཡི།། དོན་ཅན་རྣམ་བཅད་ཚིག་གི་ཕྲེང་།།”རྩོམ་ལུས་ནི་རྩོམ་པ་པོའམ་བརྗོད་པ་པོའི་བརྗོད་འདོད་ཀྱི་དོན་གང་ཞིག་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཕྲེང་བར་སྦྱར་བ་ལའང་གོ། དེ་བཞིན། “[3]དེ་ཡང་ཚིགས་བཅད་ལྷུག་པ་དང་།། སྤེལ་མ་རྣམ་གསུམ་ཉིད་དུ་གནས།།”ཞེས་སྙན་ངག་གི་ལུས་དེ་ཡང་རྣམ་པའི་སྟེང་ནས་རྐང་པ་བཅད་པའི་ཚིགས་བཅད་དང་། རྐང་པས་མ་བཅད་པའི་ཚིག་ལྷུག་དང་། དེ་གཉིས་འདྲེས་མ་བཅད་ལྷུག་སྤེལ་མ་གསུམ་བཞེད་དོ།། དེ་བཞིན་མིག་སྔར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་སྟེགས་སུ་རྩོམ་རིག་ཐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་གཅིག་འགྱུར་མེད་པའི་དཀའ་ཁག་ཅིག་ཀྱང་ཡོད་དེ། རིག་རྩོམ་དང་རྩོམ་རིག དེ་བཞིན་རྩོམ་རིགས་སོགས་ཐ་སྙད་སྤྱོད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འགའ་ཡང་མཆིས་སོ།། དེ་བས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་མཚམས་བཞེད་སྟངས་མི་འདྲ་བ་དེ་བརྡ་ཆད་དང་འབྲེལ་བ་ཡང་ཡོད།
སྤྱིར་རྩོམ་ལུས་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་དགར་ཚུལ་ནི་བོད་ཀྱི་སྔ་མའི་སྙན་འགྲེལ་སྔ་ཕྱི་ཡོངས་དང་། དེང་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཡོད་དོ་ཅོག་མཐུན་མོད། ཡིན་ཡང་། དེ་ནི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་ཙམ་སྟེ་དེའི་ནང་གསེས་རེ་རེ་བཞིན་ཞིབ་ཚགས་ཀྱིས་དབྱེ་ཞིབ་མཛད་མེད་པ་ནི་སྔ་མའི་སྙན་འགྲེལ་ཀུན་གྱི་སྟོང་ཆ་ཞིག་ཡིན། སྔ་མའི་སྙན་འགྲེལ་མང་པོའི་ནང་དུ་རྩོམ་ལུས་ལས་ཀྱང་རྒྱན་སོགས་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་ཞིབ་འགྲེལ་མཛད་ཡོད་པ་ཡིན། རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་རྩོམ་གཤིས་སམ་འབྲི་ཐབས་ལ་ཆེས་ཆེར་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན། དེའི་ཐད་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་རྩོམ་རིག་གིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏིང་ཟབ་ཐེབས་ཡོད། ཡིན་ཡང་། རྩོམ་ལུས་དབྱེ་ཚུལ་ནི་སྙན་འགྲེལ་སྔ་མ་སྔ་མ་དང་ཕྱི་མ་ཕྱི་མས་སོར་བཞག་ལས་དབྱེ་ཞིབ་དེ་ཙམ་བྱས་མེད།
བོད་ཀྱི་སྔ་མའི་སྙན་འགྲེལ་ཁག་ཅིག་བསྡུར་ནས་རྩོམ་ལུས་ལ་ལྟ་བ།
གོང་དུ་རགས་ཙམ་གླེང་བ་བཞིན་སྔ་མའི་བོད་ཀྱི་སྙན་འགྲེལ་ཁག་ཏུ་བྱུང་བའི་རྩ་བའི་རྩོམ་ལུས་ལ་རྣམ་པ་གསུམ་བྱུང་ཡོད། འདི་ལ་རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོས་”[4]བཅད་ལྷུག་སྤེལ་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཚུལ་ནི་སྙན་ངག་ཁོ་ན་ལ་བལྟོས་ཏེ་བཞག་པའི་དབྱེ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན།”ཞེས་ཀྱང་གླེང་ཡོད། ཡིན་ཡང་། སྐབས་དེར་རྩོམ་ལུས་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་སྙད་དར་སྲོལ་མེད་པར་སྙན་ངག་གི་ལུས་ཞེས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་བོད་ཀྱི་སྙན་འགྲེལ་ཡོངས་ཀྱིས་བརྗོད་པ་ཡིན་གྱི་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྙན་ངག་གི་ལུས་གཅིག་པུ་མིན་པ་མེ་ལོང་མའི་ལེའུ་དང་པོའི་སྐབས་ཀྱི་[5]སྙན་ངག་ཆེན་པོ་སོགས་བཤད་སྐབས་གསལ་བོ་ཤེས་ངེས་སོ།། དེའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་རྩོམ་ལུས་ལ་ལུས་གཞུང་གི་དབྱེ་བས་གསུམ་དང་རྗོད་བྱེད་སྐད་རིགས་ཀྱི་དབྱེ་བས་བཞི། སྦྱོར་ཚུལ་དོན་གྱི་དབྱེ་བས་གཉིས་སོགས་འདུས་ཡོད། ལར་རྩོམ་ལུས་སམ་སྙན་ངག་གི་ལུས་ཀྱི་བར་དུ་བརྡ་ཆད་གསར་རྙིང་ཙམ་ལས་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་མེད། སྐབས་དེའི་སྙན་ངག་གི་ལུས་ཞེས་བྱ་བ་སྒྲ་དོག་ཡངས་ཀྱི་འཇུག་ཚུལ་གཉིས་ཡོད། དེ་གཉི་གའི་ནང་དུ་མ་འདུས་པའི་རྩོམ་རིགས་ཤིག་བོད་ལ་མེད་ཅེས་ཁ་ཚོན་གཅོད་ཐུབ་བོ།།
གང་ལྟར། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་རང་བཞིན་གྱི་རྩོམ་ལུས་ཐད་ནས་[6]ཐོག་མའི་དབྱེ་མཚམས་བྱུང་བ་ནི་ས་སྐྱའི་དུས་སྐབས་དང་དེ་ལྟར་དབྱེ་མཁན་ནི་ས་པཎ་ཡིན་ནོ།། [7]”ཚིགས་སུ་བཅད་དང་རྐྱང་པ་དང་།། རྒྱུན་ཆགས་ཞེས་བྱ་རྣམ་པ་གསུམ།།”རྩ་བའི་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་དབྱེ་བ་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་དང་རྐྱང་པའམ་ལྷུག་པ། རྒྱུན་ཆགས་རྣམ་པ་གསུམ་ཡིན་ནོ།། ཞེས་གསུངས་སོ།། དེ་བཞིན་ས་པཎ་གྱིས་རྒྱུན་ཆགས་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཡོད་པ་གསུངས་པའི་རྣམ་པ་གཉིས་”[8]རྒྱུན་ཆགས་པ་དེའང་གཉིས་ཏེ།། རྒྱུན་ཆགས་བཅད་པ་དང།། མ་བཅད་པའོ།།”ཞེས་ཀྱང་གསལ། འོན་ཀྱང་། དཔང་ལོ་ཙཱ་བ་དང་[9]བོ་དོང་པཎ་ཆེན་སོགས་ཀྱིས་[10]རྒྱུན་ཆགས་དང་རབ་བསགས་དག་ཀྱང་ཚིགས་བཅད་རྐང་པ་རིང་པོ་ཉིད་ཡིན་ནོ།། ཞེས་ས་པཎ་དང་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་སྟངས་ལ་འགལ་བར་གྱུར་ཡོད། དེ་བཞིན་ས་པཎ་གྱིས་རྩོམ་ལུས་རྣམ་པ་གསུམ་ལས་ཐ་མ་སྤེལ་མའི་ཚབ་ཏུ་རྒྱུན་ཆགས་ཞེས་ཀྱང་བརྗོད་དོ།། དེ་བཞིན་སྣར་ཐང་ལོ་ཙཱ་བས་”[11]ཚིག་རྐང་ཉེར་བདུན་པ་ནས། རྒྱུན་ཆགས་དང་། རབ་བསགས་འཛིན་ཏེ།”ཞེས་རྒྱུན་ཆགས་དང་རབ་བསགས་ཀྱང་ཚིགས་བཅད་དུ་གཏོགས་པར་བཞེད་དོ།། ཞེས་པ་ལྟར་ན་ས་པཎ་དང་འགལ་བ་བྱུང་ཡོད། དེ་ཡང་འཇུ་མི་ཕམ་གྱིས་ཚིགས་བཅད་ཀྱི་ལུས་བརྗོད་སྐབས”[12]ཚིགས་བཅད་ནི་རྐང་པ་དྲུག་ནས་ཉེར་བདུན་ལྟ་བུའི་བར་གྱི་ཡི་གེ་རྣམས།”ཞེས་གསལ།
དེ་བས་གོང་གི་སྣར་ཐང་ལོ་ཙཱ་བས་གསུང་པ་ལྟར་ཚིགས་རྐང་ཉེར་བདུན་ནས་ལུས་ཚིགས་བཅད་ཡིན་ཡང་། ལུས་ཀྱི་རྣམ་པ་ལྟོས་བཅས་ཀྱི་ཅུད་ཟད་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པས་རྒྱུན་ཆགས་དང་རབ་བསགས་ཞེས་མིང་གིས་འབོད་དགོས་ཚུལ་དང་། འཇུ་མི་ཕམ་གྱིས་ཚིགས་རྐང་དྲུག་དང་ཉེར་བདུན་བར་ཚིགས་བཅད་ཅེས་བརྗོད་པ་དང་། དེ་ལས་རིང་པོ་རྣམས་ལ་དམིགས་ཀྱིས་མིང་གིས་མ་བརྗོད་ཀྱང་། སྣར་ཐང་སོགས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན་ཚིགས་རྐང་ཉེར་བདུན་ལས་རིང་པ་རྣམས་ལ་རྒྱུན་ཆགས་དང་རབ་བསགས་ཀྱི་མིང་གིས་བརྗོད་དགོས་པ་ཧ་ཅང་མཐུན་ནོ།། ཡིན་ཡང་ད་དུང་དཔྱད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པ་ངེས་སོ།། དེ་ནས་རྒྱུན་ཆགས་དང་རབ་བསགས་ཀྱི་ལུས་ལ་གྲངས་ཀྱི་ཚད་གཞི་གཏན་ཆགས་ཤིག་མེད་ཀྱང་ཚད་གཞི་ངེས་ཅན་གྱི་རྣམ་པ་དེ་ལས་བརྒལ་ཚེ་ས་རྒས་བཅིངས་དགོས་པ་དང་སྙན་ངག་ཆེན་པོའི་ལུས་སུ་མི་འགྱུར་བའི་ངེས་པ་ཅི་ལ་ཡོད། ཡིན་ཡང་། འདི་ནི་སྙན་འགྲེལ་སྐོར་ཞིག་གི་དགོངས་པའི་ཟུར་ཙམ་མཚོན་པ་བྱེད་ཁུལ་ཡིན། ཡང་སྙན་འགྲེལ་ཁག་ཅིག་གི་ནང་དུ་རྒྱུན་ཆགས་ལྷུག་པའི་ནང་དུ་བསྙད་ཡོད་པ་འོག་ནས་རིམ་གྱིས་གླེང་བར་བྱའོ།། དེ་བཞིན་ཚིགས་བཅད་ལ་ཡང་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ན་བྲྀཏྟ་དང་ཛཱ་ཏི་གཉིས་དང་། རིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ན་བཞི་ཡོད་ལ། དེ་རྣམས་སརྒས་སམ་ལེའུས་བཅིངས་པའི་སྙན་ངག་ཆེན་པོའི་ཆ་ཤས་ལ་ཡོད་དོ།། ཞེས་པ་ལྟར་ཨ་ཀྱཱ་ཡོངས་འཛིན་གྱིས་”[13]སྙན་ངག་ཆེན་པོ་ནི་སྣམ་བུ་ལྟ་བུ་དང་། གྲོལ་བ་སོགས་བཞི་དེའི་རྒྱུ་སྣལ་མ་ལྟ་བུའོ།།”ཞེས་ཀྱང་གསལ་བ་བཞིན་བོད་ཀྱི་སྙན་འགྲེལ་ཡོངས་གཅིག་འགྱུར་ཡིན། དེ་བཞིན་སྙན་ངག་ཆེན་པོའི་མཚན་ཉིད་དང་དེའི་བརྗོད་བྱ་སོགས་ཀྱི་ཐད་ནས་བོད་ཀྱི་སྙན་འགྲེལ་ཡོངས་ཀྱི་བཞེད་པ་མི་མཐུན་ས་ཆེས་ཆེར་མེད་དོ།།
དེ་བཞིན་ཡང་བཞེད་པ་མི་མཐུན་སའམ་ཁ་མི་གསལ་ས་གཞན་ཞིག་ནི་ལྷུག་པའི་སྐབས་ཀྱི་བརྗོད་པ་དང་གཏམ་གྱི་ངོས་འཛིན་ཡིན། འཇུ་མི་ཕམ་གྱིས་”[14]རང་གི་སྤྱོད་པ་དང་ཡོན་ཏན་བསྔགས་པ་བརྗོད་པར་བྱ་བ་ནི་བརྗོད་པ་ཞེས་པ་ཡིན་ནོ།། གཞན་གཏམ་ནི་འདྲེན་པ་གཞན་ལ་བསྔགས་པའམ་བསྔགས་པ་མིན་པ་གཏམ་ཕལ་བ་གཞན་གྱིས་ཀྱང་རུང་སྟེ་མདོར་ན་རང་མིན་པ་གཞན་ཞིག་གི་ངང་ཚུལ་བརྗོད་པའོ།།”ཞེས་བརྗོད་པ་དང་གཏམ་གྱི་ཁྱད་པར་ཕྱེ་ཡོད། དེ་བཞིན་༧རྒྱལ་བ་ལྔ་བས་”[15]འདྲེན་པ་སྟེ་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་རང་ལ་བསྟོད་པ་བྱས་པ་ལྟ་བུ་ནི་བརྗོད་པར་བྱ་བ་ཡིན་ལ། བརྗོད་པ་དེ་ལས་གཞན་གཏམ་ནི་ཕ་རོལ་གྱི་འདྲེན་པ་སྟེ་རྒྱལ་པོའམ། དེ་ལས་གཞན་བྲམ་ཟེ་ལྟ་བུས་འདྲེན་པ་ལ་བསྟོད་པ་ཡིན་ནོ།།”ཞེས་གསུངས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཨ་ཀྱཱ་ཡོངས་འཛིན་གྱིས་”[16]རྐང་པར་མ་བཅད་པའི་ཚིག་གི་རྒྱུན་ཏེ། དབྱེ་ན་བརྗོད་པ་དང་། གཏམ་གཉིས་ཡོད་ཅིང་། དེ་གཉིས་མིང་ཙམ་གྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བའི་ཐ་སྙད་མི་འདྲ་བ་ཙམ་མ་གཏོགས་དོན་ལ་ཁྱད་པར་མེད”་ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་སྙན་འགྲེལ་གོང་མ་རྣམས་དང་འགལ་ཡོད། ཡང་བོ་དོང་པཎ་ཆེན་གྱིས་”[17]ལོ་རྒྱུས་མ་ཡིན་པའི་ལྷུག་པ་རྣམས་ནི་འདིར་བརྗོད་པ་ཞེས་བྱ་ལ། ལོ་རྒྱུས་ནི་གཏམ་ཞེས་བྱ་”ཞེས་སྙན་འགྲེལ་སྔ་མ་དག་དང་ཅུང་ཁ་གསལ་གྱིས་བཀོད་ཡོད་ཀྱང་། འབྲུག་སྤྲུལ་གྱིས་”[18]གཏམ་དང་བརྗོད་པ་ཞེས་པའི་མིང་གཉིས་ཀྱིས་ཚིག་ལྷུག་པའི་སྙན་ངག་གི་རིགས་གཅིག་མཚོན་ཞེས་”དེ་གཉིས་དོན་གཅིག་ཏུ་གསུངས་ཡོད།
མཁས་པའི་གསུང་སྒྲོས་མི་མཐུན་པ་འབྱུང་སའི་གཞི་ནི་སྙན་ངག་མེ་ལོང་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། ཡིན་ཡང་། སྔ་མའི་སྙན་ངག་གི་ལུས་སམ་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་ཚུལ་སྟེང་ནས་བོད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་གང་མང་ཞིག་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བསྡུ་ཐབས་བྲལ། ཡིན་ཡང་། སྙན་ངག་མེ་ལོང་ནི་སྒྱུ་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་ཁོ་ནའི་གཞུང་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པས་དེས་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་ལུས་དང་རྩོམ་གཤིས་སོགས་རྩ་དོན་ལ་བཟུང་ཡོད་རེད། ཡིན་ཡང་། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་མང་ཤོས་ཀྱིས་སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་རྒྱན་ནམ་རྩོམ་གཤིས་གཙོ་བོ་འཛིན་པ་ལས་རྩོམ་ལུས་ལ་ཆེས་ཆེར་ཐུགས་སྣང་མཛད་མེད། དེ་གང་ནས་ཤེས་ཞེ་ན་བོད་ཀྱི་སྙན་འགྲེལ་ཁག་ཅིག་གི་ནང་དུ་རྩོམ་ལུས་སྐོར་གྱི་ས་བཅད་གཏན་ནས་མེད་ས་ཡང་མཆིས་སོ།། ཡོད་ཀྱང་དབྱེ་ཞིབ་དང་གཟབ་གནད་མ་མཛད་ས་མང་། ཡང་སྙན་འགྲེལ་སྐོར་ཞིག་གི་ནང་དུ་[19]རྩོམ་ལུས་སྐོར་ནས་རྒྱས་པ་ཡོད་ཀྱང་དེའི་ནང་ཕན་ཚུན་གྱི་དགོངས་པ་དགག་བཞག་ལས་ཡིག་ཆ་གཞན་དང་གཞན་ནས་ལྟ་ཚུལ་ལེན་པ་ཙམ་ཡང་བྱས་མེད། དེ་བས་བོད་རང་གི་རྩོམ་གཤིས་ཀྱི་དྲི་མ་ཡལ་བའི་ཚངས་མགུར་དང་གླིང་སྒྲུང་སོགས་སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་ལུགས་སུ་རྩོམ་ལུས་གང་དུ་གཏོགས་སམ་ཞེས་ན་སླར་ཡང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་ལས་མ་འདས་སོ།།
བོད་ཀྱི་དེང་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཁག་ཅིག་བསྡུར་ནས་རྩོམ་ལུས་ལ་ལྟ་བ།
དེང་གི་ཆར་བོད་ལ་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་གཞུང་ལུགས་དཔྱད་བརྗོད་དེ་རྩ་བའི་རིགས་གཉིས་བྱུང་ཡོད། རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ནི་སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་ཀྱང་སྐད་རིགས་གཞན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། དེ་བས་སྐབས་འདིར་སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་ལུགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ནི་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་དབང་གིས་རྒུད་འགྲོ་བ་དང་། སྐད་རིགས་གཞན་གྱི་ཐད་ཀར་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ནས་བྱུང་བའི་རྩོམ་རིག་དང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དར་འཕེལ་དུ་འགྲོ། དོར་ཞིས་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བར་ཁྱད་མཐུད་པ་ལྟ་བུའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་(སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་ཀྱི་དོན་འགྲེལ་ཤེས་བྱའི་གནད་གསལ།)ནང་དུ་རྩ་བའི་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་གཉིས་དང་། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་”[20]སྙན་ཚིག་དང་།་ ཟློས་གར། སྒྲུང་དང་། གཏམ་རྒྱུད་སོགས་”ཞེས་གཙོ་བོ་རྣམ་པ་བཞི་རུ་ཕྱེས་ཡོད། དེ་བཞིན་(རྩོམ་རིག་རྣམ་བཤད་)ཅེས་པའི་ནང་དུ་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་ཚུལ་ལ་[21]”སྙན་ངག་དང་། ལྷུག་རྩོམ། སྒྲུང་གཏམ། ཟློས་གར་”བཅས་བཞི་རུ་དབྱེ་འདུག ཡང་དེ་ཉིད་ལས་[22]”དབྱེ་ཚུལ་དེ་ནི་གཙོ་བོ་རྒྱའི་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱད་ཆོས་གཞིར་བྱས་ནས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ཞིག་ཡིན་”ཞེས་ཀྱང་གསལ་བས། གཞུང་ལུགས་འདི་གཙོ་བོ་རྒྱ་ནག་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རིག་པའི་སྟེང་ནས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ཞིག་རེད། གང་ལྟར། མིག་སྔར་བོད་ལ་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་གཅིག་འགྱུར་གཞུང་ལུགས་ཤིག་མེད་ལ་རྩོམ་རིག་དང་འབྲེལ་བའི་གཅིག་འགྱུར་གྱི་བརྡ་ཆད་ཀྱང་མེད་དོ།། གཞུང་ལུགས་དེ་དག་གིས་གཙོ་བོ་རྩོམ་ལུས་ལ་དམིགས་ནས་དབྱེ་མཚམས་འབྱེད་པ་ཞིག་རེད། ཡིན་ཡང་། ཡོ་རོབ་སོགས་ཀྱིས་རྩ་བའི་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ནི་རྩོམ་རིག་གི་ཆོས་ཉིད་གཞི་འཇོག་པ་ཡིན་གྱི་རྣམ་པ་མིན་ཏེ། རྩོམ་ལུས་ཡོངས་དོན་གྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་དང་ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ་བརྗོད་པ། ཟློས་གར་བཅས་ནང་དོན་ཆེན་པོ་གསུམ་ལ་བཀར་ཡོད། རྩ་བའི་ཁྱབ་ཁོངས་འདིའི་འོག་ནས་རྩོམ་ལུས་ཡོངས་གཅིག་སྡུད་དུ་འོང་སླ་བ་དེའོ།། འོན་ཏེ། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སུ་རྩོམ་ལུས་རྣམ་པ་གཙོ་འདོན་གྱིས་དབྱེ་བ་ཕྱེ་བ་ནི་ཚན་རིག་གི་རིག་ལམ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པར་སྨྲ།
གང་ལྟར། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཆེན་པོ་གཉིས་ནི། སྔར་གྱི་རྩོམ་གཞུང་མེ་ལོང་དང་དེང་གི་རྒྱ་ནག་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་གཉིས་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཐེབས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། མེ་ལུགས་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་ལས་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ནི་གཙོ་བོ་རྩོམ་གྱི་རྣམ་པ་དང་རྩོམ་པ་པོའི་སྐྱེས་ཁོངས་ལའང་འབྲེལ་བ་གཏན་ནས་མེད་པ་ཞིག་མི་སྲིད་དོ།། རྒྱ་ནག་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལས་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ནི་ནུབ་ལུགས་དང་རྒྱ་ནག་རང་གི་[23]མཛེས་དཔྱོད་ལྟ་ཚུལ་དང་རྩོམ་རིག་རིག་པ་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་ཀྱང་རེད། དེ་གཉིས་མཉམ་འདུས་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་། ལྷག་ཏུ་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་དགར་སྟངས་ལ་མཚོན་ན། སྐབས་རེར་མེ་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་དང་སྐབས་རེར་རྒྱ་རྩོམ་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་ཡོད་པ་རེད། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལས་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་དེ་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དེ་གཉིས་ལ་གཞོལ་ཆེ་བས། བོད་རང་གི་རྩོམ་རིག་འདུ་ཤེས་ལས་བྱུང་བའི་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ཤིག་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ནང་དུ་གཅིག་མཐུན་ཡོང་མེད་པ་དེ་རེད། དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ནི་གོང་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གཉིས་ལ་འབྲེལ་བ་ཆེ་མོད། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བོད་རང་གི་གནའ་དེང་གི་བརྩམས་ཆོས་དབྱེ་ཞིབ་སོགས་ལ་[24]ཞིབ་འཇུག་གི་རྩ་དོན་ཡང་དག་ཅིག་གཟུགས་མ་ཐུབ་པས་ཀྱང་ལན་ནོ།།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་དཔྱད་བརྗོད་ཁག་ཅིག་བསྡུར་ནས་གོང་ཚན་གཉིས་ལ་ཁ་གསབ་བྱེད་པ།
དེ་ཡང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དཔྱད་བརྗོད་ཁག་ཅིག་ནས་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་ཚུལ་ཐད་ནས་ལྟ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་བྱུང་བ་སོགས་རགས་ཙམ་གླེང་བར་བྱ་བ་ལ། གོང་གསལ་ལྟར་སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ལུས་གསུམ་དུ་འདོད་པ་ནི་ཕལ་ཆེར་གཅིག་མཐུན་རེད། ལྷག་ཏུ་སྔ་མའི་སྙན་འགྲེལ་ཡོངས་གཅིག་མཐུན་ཡིན། ཡིན་ཡང་། རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོས[25]་”བཅད་ལྷུག་སྤེལ་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཚུལ་ནི་སྙན་ངག་ཁོ་ན་ལ་བལྟོས་ཏེ་བཞག་པའི་དབྱེ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། འོ་ན་ང་ཚོས་དབྱེ་ཚུལ་དེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྤྱིའི་དབྱེ་བ་འབྱེད་བྱེད་དུ་བཀོལ་ན་ཆོག་གམ་ཞེ་ན། དེ་ནི་ཤིན་ཏུ་མི་འཕྲོད་པར་སེམས་ཏེ། དེ་ལྟར་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ན་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ངོ་བོ་དང་རྣམ་པའི་ཁྱད་པར་གསལ་པོ་ཞིག་འབྱེད་མི་ཐུབ་པར་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཏུ་ཚིགས་བཅད་ཀྱང་མི་འདྲེས་པའི་ལྷུག་པ་ཁོ་ན་ཞིག་རྙེད་དཀའ་བས། ལྷུག་པའི་ཁོངས་སུ་རྩོམ་རིག་གི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་བགྲང་རྒྱུ་མེད་པ་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ།།”ཞེས་བོད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་གཞི་བཞག་གི་རྩོམ་ལུས་གསུམ་དུ་འབྱེད་ཚུལ་མི་འཚམ་པ་གླེང་ཡོད། སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ནི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་རྩོམ་ལུས་ཁོ་ནའི་དབྱེ་མཚམས་དགར་སྟངས་ཤིག་རེད། འོན་ཏེ། སྙན་ངག་མེ་ལོང་དུ་གསལ་བོ་ཆགས་ཐུབ་མེད་པ་ཞིག་ནི་ལྷུག་པའི་སྐབས་ཀྱི་གཏམ་དང་བརྗོད་པ་ཡིན། སྐབས་འདིར་གཏམ་དང་བརྗོད་པ་ཡང་རྩོམ་རིག་འཕེལ་འགྱུར་དང་བསྟུན་ནས་སྙན་གཞུང་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན། དེ་ལ་འགྱན་སངས་ཀྱིས་[26]”གཏམ་ཞེས་པ་སྒྲུང་རྩོམ་ལ་གོ་ན་དོན་དང་མཐུན་པར་སེམས”ཞེས་པ་དང་། “འདིའི་སྐབས་ཀྱི་བརྗོད་པ་ནི་ཚིག་ལྷུག་གི་རྣམ་པར་ཡོད་པས། དེང་དུས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་དང་བསྟུན་ན་ཡིད་འགྱུར་མཚོན་པའི་སྙན་ངག་ལས་ཀྱང་ལྷུག་རྩོམ་ལ་གོ་ན་འགྲིག་པར་སྣང་”ཞེས་སྙན་གཞུང་གི་གཏམ་དང་བརྗོད་པའི་མཚན་ཉིད་དང་དེང་གི་སྒྲུང་རྩོམ་དང་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་སོགས་མཚུངས་བསྡུར་བགྱིས་ཏེ་གྲུབ་དོན་རྙེད་པ་ཞིག་ཀྱང་རེད།
རེད་ཀྱང་། སྙན་ངག་མེ་ལོང་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གཞི་བཞག་གིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་ཐད་ལ་དེས་ཁྱབ་ཐུབ་པའི་ལྟ་ཚུལ་ཡང་བྱུང་བ་སྟེ། [27]“སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་སྙན་ངག་ཅེས་པ་སྒྲ་ཡངས་འཇུག་ཏུ་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་སྤྱི་ལ་གོ་ན་ཡང་དག་སེམས་ཏེ། དཔེར་ན། གནའ་བོའི་ཀུ་རེ་སི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཨ་རི་སི་ཏོད་ཏལ་གྱི་(སྙན་ངག་རིག་པ།)ཞེས་པའི་སྙན་ངག་ཅེས་པ་ཡང་སྒྲ་ཡངས་འཇུག་ཏུ་རྩོམ་རིག་སྤྱི་ལ་གོ་དགོས་པ་ལྟར་དང་། རྒྱ་ནག་སྐད་དུ་ལྷུག་རྩོམ་()ཟེར་བའི་བརྡ་ཆད་དེ་ཡང་སྒྲ་ཡངས་འཇུག་ཏུ་ཚིགས་བཅད་མ་ཡིན་པའི་རྩོམ་རིག་སྤྱི་དང་དོག་འཇུག་ཏུ་རྩོམ་རིག་གི་ནང་གསེས་བྱེ་བྲག་དེ་ལ་གོ་དགོས་པ་ལྟ་བུའོ།།”ཞེས་ཤར་ནུབ་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ཀྱི་སྤྱི་ཁོག་འོལ་སྤྱི་ཙམ་བཤད་ཡོད་ལ་དེ་དང་རིགས་བསྒྲེས་ནས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་ཀྱང་དགར་སྟངས་དེ་འདྲ་བ་བཞེད་ཡོད།
དེ་བཞིན་ཨ་འཁོར་བཟོད་པས་[28]”བོད་ཀྱི་དེ་སྔའི་རྩོམ་རིག་ལ་རིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཕྱེ་ན་འཁྱོག་པོའི་བརྗོད་ཐབས་གཙོ་བོ་བྱས་པ་དང་། དྲང་པོའི་བརྗོད་ཐབས་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་རིགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཆོག”ཅེས་ཕྱི་རྣམ་པ་ལས་ནང་དོན་གཙོ་འདོན་གྱིས་དབྱེ་མཚམས་སུ་ཕྱེས་འདུག་མོད། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཞིབ་ཆ་ཆེས་ཆེར་མེད་པའི་དགར་སྟངས་ཤིག་ཀྱང་རེད། བཞེད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འདི་གསུམ་པོའི་ནང་དུ་མ་འདུས་པའི་བོད་ལ་རྩོམ་ལུས་དགར་སྟངས་ཤིག་མེད་མོད། ཡིན་ཡང་། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་དུས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་དང་བསྟུན་ནས་རྩོམ་རིག་རང་བཞིན་གྱི་རིག་ཚན་བྱེ་བྲག་པ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པས། རྩོམ་རིག་གི་ཁྱབ་རྒྱའང་ཆེ་རུ་མ་གཏོང་ཐུ་མེད་ཡིན་ནོ།།
མིག་སྔར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་སྟེགས་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་ཆེན་པོ་ལྔར་དབྱེ་སྟེ། དཔེར་ན། “[29]ད་ལྟའི་ལུགས་གསར་གྱིས་རྩོམ་རིག་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ལུས་སྤྱི་ལ་རིགས་ལྔར་འབྱེད་དེ། རྩོམ་རིག་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་སྐྲུན་སྟངས་དང་ངག་སྦྱོར་སྟངས། ལུས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞིའི་བཀོད་པ་དང་། མཚོན་བྱེད་ཐབས་དང་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལ་གཞིགས་ནས་རྩོམ་རིག་བསྟན་བཅོས་ཡོངས་ལ་སྙན་རྩོམ་དང་། སྒྲུང་རྩོམ་དང་། ལྷུག་རྩོམ་དང་། ཟློས་གར་འཁྲབ་གཞུང་དང་གློག་བརྙན་འཁྲབ་གཞུང་བཅས་རིགས་ལྔར་དབྱེའོ།།”ཞེས་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་ཚུལ་འདི་ནི་གཙོ་བོ་དེང་རབས་ལ་ཕྱོགས་པ་ཞིག་ཡིན། རྩོམ་ལུས་དགར་ཚུལ་འདི་རགས་བཤད་ཙམ་གྱིས་མེ་ལོང་ལུགས་སུ་བསྡུ་ཐུབ་ཀྱང་ཞིབ་ཚགས་དང་ཞིབ་འཇུག ཚན་རིག་རང་བཞིན་གྱིས་དཔྱད་བསྡུར་བྱས་འོངས་ན་རྡོ་ཆག་བཙན་སྒྲིག་ལྟ་བུ་མི་འགྱུར་བའི་ངེས་པ་ཅི།
དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ལུས་ཀྱི་དབྱེ་མཚམས་བོད་རང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པ་གཞི་ལ་བཞག་ནས་དཔྱད་ན་མེ་ལོང་མའི་ལུགས་ཀྱིས་ཁྱབ་དཀའ་སྟེ། དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་གནའ་རྩོམ་གྱི་རྩོམ་ལུས་རྣམ་པའི་སྟེང་ནས་དབྱེ་མཚམས་ཕྱེས་པ་ནི་རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོས་”དེས་ན་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་སྒྲུང་། རྣམ་ཐར། ཟློས་གར། ལེགས་བཤད། བསླབ་བྱ་བཅས་རྩོམ་ལུས་ཆེན་པོ་བདུན་དུ་ཕྱེ་ཆོག་སྟེ”ཞེས་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་མཚམས་མེ་ལོང་མའི་ནང་སྒྲིག་གཞི་ལས་འགོངས་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད་ལ། འདི་ནི་ངེས་དོན་གྱི་གནད་འགག་ཅིག་ཡིན་ཏེ་མེ་ལོང་མའི་ལུགས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་མགུར་རྩོམ་དང་ལེགས་བཤད་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་གང་དུའང་མི་གཏོགས་པར་གྱུར། གང་ལྟར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་ལུས་དབྱེ་མཚམས་ནི་གཞི་གང་ལ་བཞག་ནའང་ད་དུང་ཁ་གསལ་དང་རིག་གཞུང་གི་ངོ་བོ་རང་བཞིན་དུ་གྱུར་མེད་པའམ། དེའི་ཐད་ནས་ཞིབ་འཇུག་གི་བར་སྟོང་ལུས་ཡོད་པ་དེའོ།།
མཇུག་བསྡུ་བ།
དེ་ལྟར་བོད་ཀྱི་གནའ་དེང་གི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཆེ་ཁག་ལས་སྐབས་བབ་ཀྱི་གླེང་གཞི་དང་འབྲེལ་བ་ཞིག་ནི་རྩོམ་ལུས་ཐད་ནས་ཡིན་ལ། རྩོམ་ལུས་ཐད་ནས་སྔ་ཕྱི་གཉིས་མི་མཐུན་པ་མ་ཟད། ཞིབ་ཀྱིས་གཞལ་ན་སྔ་མ་སྔ་མ་མི་མཐུན་ལ་ཕྱི་མ་ཕྱི་མ་ཡང་མི་མཐུན། དེའི་གནད་དོན་གཅིག་ནི་ནི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་རང་ངོས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད་དོ།། གཉིས་པ་ནི་མི་རིགས་རང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ཁྱབ་ཚད་དང་རྣམ་པ་ལ་ཡང་འབྲེལ་བ་ཡོད། སྤྱིར་རིག་གནས་གང་ཞིག་གི་གཞུང་ལུགས་གཏན་འབེབས་བྱེད་པར་ཐོག་མར་རིག་གནས་གང་དེའི་ཁྱབ་ཚད་དང་རྣམ་པའི་སྟེང་ནས་ཚན་རིག་རང་བཞིན་གྱི་ངེས་ཤེས་དགོས་པ་ནི་བཤད་ལ་དགོས། དེ་བཞིན་གཞུང་ལུགས་གང་ཞིག་ཕྱི་ནས་ནང་འདྲེན་བྱེད་སྐབས་ཐོག་མར་གཞུང་ལུགས་དེ་དང་དེ་འོག་ཏུ་བསྡུ་བྱའི་ནང་གི་རིག་གནས་གཉིས་ལ་མཐུན་ཆ་འགལ་ཆ་ཡོད་མེད་དབྱེ་ཞིབ་གཟབ་གནད་ཀྱིས་གནང་དགོས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་གནད་འགག་ཅིག་གོ།
དེ་བས་བོད་ཀྱི་མེ་ལོང་མས་དུས་སྐབས་དེའི་རྩོམ་རིག་སྤྱི་ལ་གཞུང་ལུགས་ཤིག་གིས་ཟོལ་གྱིས་ཁྱབ་ཐུབ་མིན་བརྟག་དགོས་པ་གཅིག་དང་། སྤྱིར་རྒྱ་གར་ནས་མེ་ལོང་མ་ནི་བྲམ་ཟེའི་རིགས་འབའ་ཞིག་ཟེར་ན་ཐལ་དྲགས་མོད། རིགས་མཐོ་བ་ཁག་ཅིག་གིས་གཞུང་ལུགས་སུ་གྱུར་བ་བཞིན་བོད་ལའང་དེ་མཚུངས་སུ་སྟེ། འབོར་ཉུང་བའི་མཁས་པ་སྐོར་ཞིག་ལས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་གང་དུ་ཁྱབ་པ་ལ་མེ་ལུགས་ཀྱིས་ནི་མ་མིན་ནོ།། དེ་བས་མེ་ལོང་མའི་དུས་སྐབས་ལ་མེ་ལོང་མའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་མ་འདུས་པའི་བོད་ལ་རྩོམ་ལུས་དང་རྩོམ་རིག་ཡོད་དོ།།
དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ཐད་ནས་འོས་མཚམས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་མེད་ཀྱང་སྔར་དར་མི་འདྲ་བར་སྣ་མང་དང་འདེམ་གསེས་རང་བཞིན་དུ་གྱུར་ཡོད་མོད། ཡིན་ཡང་། བོད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་སྤྱི་གཞུང་ལ་ཞིབ་འཇུག་རང་བཞིན་གྱི་གཞུང་ལུགས་རེ་ཟུང་མ་གཏོགས་མེད། མདོར་ན། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཁྱབ་པའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ཞིག་དགོས་ན་ཐོག་མར་བོད་རང་གི་བརྩམས་ཆོས་རྩོམ་རིག་སྤྱི་ཡོངས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་བློ་མིག་གིས་ལྟ་དགོས་པ་གནད་དུ་འཁུམས།
དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
༡ བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་དང་ལུས་ཀྱི་རྣམ་བཞག་ཚངས་པའི་ཚད་ཡིག རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ།
༢ རྩོམ་རིག་གི་དཔྱད་གཞི་ཉེར་མཁོ་བསྡུ་བསྒྲིགས། སྟག་ཚང་ལོ་ཙཱ་བ་སོགས། སཱ་ར་མཐོ་སློབ་ནས་དཔར་དུ་སྐྲུན།
༣ དེང་དུས་མཇལ་དུ་ཡོད་པའི་ས་པཎ་གྱི་རིག་གནས་སྐོར། ས་པཎ།
༤ སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་ལྔ་བ། བོ་དོང་པཎ་ཆེན། སི་ཁྲོན་དུས་དེབ་ཚོགས་པ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༦
༥ སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་བ་བཞུགས་དོན་གསལ་བ། དཔང་ལོ་ཙཱ་བ།
༦ སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་བཤད་པ་མཁས་པའི་ཡིད་འཕྲོག་བཀླགས་པས་དོན་ཐམས་ཅད་འགྲུབ་པ་ཞེས་བཞུགས་སོ།། སྣར་ཐང་ལོ་ཙཱ་བ།
༧ སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་བཅུ་བ། འཇུ་མི་ཕམ་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། སི་ཁྲོན་དུས་དེབ་ཚོགས་པ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༦
༨ སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་བཅུ་བ། ཨ་ཀྱཱ་ཡོངས་འཛིན་དབྱངས་ཅན་དགའ་བའི་བློ་གྲོས། སི་ཁྲོན་དུས་དེབ་ཚོགས་པ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༦
༩ སྙན་འགྲེལ་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་གླུ། ༧རྒྱལ་བ་ལྔ་བ།
༡༠ སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་བཅུ་གཉིས་པ། འབྲུག་ཁམས་སྤྲུལ་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ། སཱ་ར་མཐོ་སློབ་ནས་དཔར་དུ་སྐྲུན།
༡༡ རྩོམ་ལུས་ཞིབ་འཇུག་དབྱངས་ཅན་ཞལ་ལུང་། གོ་ཤུལ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས།
༡༢ སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་ཀྱི་དོན་འགྲེལ་ཤེས་བྱའི་གནད་གསལ། དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློ།
༡༣ རྩོམ་རིག་རྣམ་བཤད། བསོད་ནམས་དབང་ལྡན་དང་བུ་བཞི་བསམ་པའི་དོན་འགྲུབ།
༡༤ མེ་ལོང་མ་ཡི་ལུགས་ལས་ལྷུག་པའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ། འགྱན་སངས་རྒྱས་དོན་འགྲུབ།
༡༥ སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་པའི་ཁམས་སུ་བཞུད་པ། ཨ་འཁོར་བཟོད་པ། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་།
༡༦ རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས། རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན།
༡༧ མཚོ་སྣ་བ་བསོད་ནམས་སྟོབས་རྒྱལ་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། བསོད་ནམས་སྟོབས་རྒྱལ།
༡༨ རྩོམ་སྟངས་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད། སངས་རྒྱས་རིན་ཆེན་དང་འབྲུག་མཐར།
༡༩ སྙན་ངག་གི་སྔོན་འགྲོ་ཁྱུང་སྔོན་སྐྱེས་ཀྱི་རང་མདངས་གསར་བ། གཉའ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན།
༢༠ རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས། གུར་མགོན་སྐྱབས།
ལུང་འདྲེན་ཡིག་ཆ།
[1] “ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་ཡོན་ཏན་དཔག་ཏུ་མེད་པས་སྤྲས་པ་བླ་མ་དམ་པ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་རིན་པོ་ཆེ་དང་། སློབ་དཔོན་ཤཱཀྱ་བཟང་པོའི་བཀའ་ལུང་གིས། རྒྱ་གར་གྱི་མཁན་པོ་ཤྲཱི་ལ་ཀྵྨཱི་ཀ་ར་དང་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙྪ་བ་དགེ་སློང་ཤོང་སྟོན་གྱིས་དཔལ་ས་སྐྱའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་པོར་ལེགས་པར་བསྒྱུར་བོ།།”སྙན་གཞུང་ས་སྐྱའི་བོད་ཡིག་བྲིས་མའི་མཇུག་བྱང་ལས་དྲངས།
[2] དཔང་ལོ་ཙྰ་བའི་རྩ་བ་ལས།
[3] དཔང་ལོ་ཙྰ་བའི་རྩ་བ་ལས།
[4] རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་དང་ལུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཚངས་པའི་ཚད་ཡིག ཤ ༢༤ནས་༢༥
[5] སྙན་ངག་ཆེན་པོ་ཞེས་པ་ནི་དེང་གི་ཆར་སྒྲུང་རིང་དུ་གོ་ཆོག་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན།
[6] སྟག་ཚང་ལོ་ཙཱ་བས། “སྒྲ་དང་སྙན་ངག་སྡེབ་སྦྱོར་མངོན་བརྗོད་དང་། ། ཟློས་གར་རྣམས་ལ་རིག་གནས་ཆུང་ངུའམ། ། ཐ་སྙད་རིག་པའི་གནས་ལྔ་གྲགས་པ་རྣམས། ། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ཡན་ལ་མ་དར་ཞིང་། །”ཞེས་པ་ལྟར་རོ།། (རྩོམ་རིག་གི་དཔྱད་གཞི་ཉེར་མཁོ་བསྡུ་བསྒྲིགས།) ཤ ༨
[7] ས་པཎ། སྡེབ་སྦྱོར་སྣ་ཚོགས་མེ་ཏོག་ཆུན་པོ། (དེང་དུས་མཇལ་དུ་ཡོད་པའི་ས་པཎ་གྱི་རིག་གནས་སྐོར།) ཤ ༡༡༢
[8] ས་པཎ། སྡེབ་སྦྱོར་སྣ་ཚོགས་མེ་ཏོག་ཆུན་པོ། (དེང་དུས་མཇལ་དུ་ཡོད་པའི་ས་པཎ་གྱི་རིག་གནས་སྐོར།) ཤ ༡༡༢
[9] བོ་དོང་པཎ་ཆེན་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ། སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་འགྲེལ་བ་དེ་ཉིད་གསལ་བ་བཞུགས་སོ།། (སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།) པོད་ལྔ་བ། ཤ ༤༠
[10] དཔང་ལོ་ཙཱ་བ། སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་པ་གཞུང་དོན་གསལ་བ། ཤ ༢༨༡
[11] སྣར་ཐང་ལོ་ཙཱ་བ་སངྒྷ་ཤྲཱི། སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་བཤད་པ་མཁས་པའི་ཡིད་འཕྲོག་བཀླགས་པས་དོན་ཐམས་ཅད་འགྲུབ་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། (སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་གཉིས་པ།)
[12] འཇུ་མི་ཕམ་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། སྙན་དངགས་མེ་ལོང་གི་འགྲེལ་པ་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་པའི་རོལ་མཚོ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། (སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།) པོད་བཅུ་པ། ཤ ༣༣༣
[13] ཨ་ཀྱཱ་ཡོངས་འཛིན་དབྱངས་ཅན་དགའ་བའི་བློ་གྲོས། སྙན་དངགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མུ་ཏིག་ཕྲེང་བ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། (སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། པོད་བརྒྱད་པ། ཤ ༢༢༡
[14] འཇུ་མི་ཕམ་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ། སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།) པོད་བཅུ་པ། ཤ ༣༤༣
[15] ༧རྒྱལ་བ་ལྔ་བ། སྙན་འགྲེལ་དབྱངས་ཅན་དགྱེས་གླུ། འབྲས་སྤུངས་དཔེ་མཛོད་ནས་དཔར་སྐྲུན་བྱས།
[16] ཨ་ཀྱཱ་ཡོངས་འཛིན་དབྱངས་ཅན་དགའ་བའི་བློ་གྲོས། སྙན་དངགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མུ་ཏིག་ཕྲེང་བ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།། སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།) པོད་བརྒྱད་པ། ཤ ༢༢༦
[17] བོ་དོང་པཎ་ཆེན་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ། སྙན་ངག་མེ་ལོང་གི་འགྲེལ་བ་དེ་ཉིད་གསལ་བ། སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།) པོད་ལྔ་བ། ཤ ༥༡
[18] འབྲུག་ཁམས་སྤྲུལ་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ། རྒྱན་གྱི་བསྟན་བཅོས་མེ་ལོང་པཎ་ཆེན་བླ་མའི་གསུང་བཞིན་བཀྲལ་བ་དབྱངས་ཅན་ངག་གི་རོལ་མཚོ་ལེགས་བཤད་ནོར་བུའི་འབྱུང་ཁུངས། (སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་རྩ་འགྲེལ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།) པོད་བཅུ་གཉིས་པ། ཤ ༦༩
[19] (གོ་ཤུལ་གྱིས་འདི་འདྲ་ཞིག་བཤད་འདུག་མོད། ཁུངས་སོགས་ཅི་ཡང་དྲངས་མེད་པས་གཞི་བཅོལ་ས་ཞིག་མ་རྙེད།) གོ་ཤུལ་གྲགས་པ་འབྱུང་གནས། རྩོམ་ལུས་ཞིབ་འཇུག་དབྱངས་ཅན་ཞལ་ལུང་། “སྔོན་བྱོན་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་(སྙན་ངག་མེ་ལོང་།)ལ་དཔྱད་པ་མང་པོ་བཏང་བའི་ཁྲོད་ནས་རིག་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་ལྟ་གསར་རེ་རྙེད་ཀྱང་དེ་དག་ཐར་ཐོར་དུ་སོང་ནས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུ་རུབ་མ་ཐུབ་པས། རིག་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་གསར་པ་ཞིག་འཁྲུངས་མ་ཐུབ་པའི་རྩ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པ་ཡིན།” ཤ ༥
[20] དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློ། སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས་ཀྱི་དོན་འགྲེལ་ཤེས་བྱའི་གནད་གསལ། ཤ ༢༥༢ནས་༢༥༣
[21] བསོད་ནམས་དབང་ལྡན་དང་བུ་བཞི་བསམ་པའི་དོན་འགྲུབ། རྩོམ་རིག་རྣམ་བཤད། ཤ ༨
[22] བསོད་ནམས་དབང་ལྡན་དང་བུ་བཞི་བསམ་པའི་དོན་འགྲུབ། རྩོམ་རིག་རྣམ་བཤད། ཤ ༨
[23] “ཙི་ནའི་ཡུལ་དུའང་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་པ་བྱུང་ཡང་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་རབ་དབྱེ་རེ་རེ་བ་ཞིག་གསལ་བོར་ཕྱེ་ཡོད་པ་མ་མཐོང་ལ། ལྔ་བཞིའི་རྩོམ་རིག་གསར་བཅོས་བྱས་པའི་རྗེས་སུ། རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་གནའ་བོའི་ཉམས་མྱོང་དང་ནུབ་གླིང་བའི་ལེགས་ཆ་སྡུད་ལེན་བྱས་ཤིང་། རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱུན་བསྟུན་ནས་”ཞེས་རྩོམ་ལུས་བྱུང་ཚུལ་བཤད་ཡོད། བསོད་ནམས་དབང་ལྡན་དང་བུ་བཞི་བསམ་པའི་དོན་འགྲུབ། རྩོམ་རིག་རྣམ་བཤད། ཤ ༢༡༦
[24] “གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་སུ་མ་སྨྲས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་སྟེང་ན་མངོན་སུམ་དུ་གནས་ཡོད་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གནད་དོན་རྣམས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ནས་ཆོས་ཉིད་རྙེད་པར་བྱ་འདོད་ཀྱི་བློ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཞིག་ལ་མཚོན་ན་ངེས་པར་ཡོད་དགོས་པའི་མཛུབ་སྟོན་གྱི་བསམ་བློ་ཡིན་སྙམ།” རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ། (བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་དང་ལུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཚངས་པའི་ཚད་ཡིག) ཤ ༩ ནས་༡༠
[25] རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རིགས་དང་ལུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཚངས་པའི་ཚད་ཡིག ཤ ༢༣་ནས༢༤
[26] འགྱན་སངས་རྒྱས་དོན་འགྲུབ། (མེ་ལོང་མ།)ཡི་ལུགས་ལས་ལྷུག་པའི་སྐོར་ལ་བསྐྱར་དུ་དཔྱད་པ། ཤ ༢༢༠
[27] འགྱན་སངས་རྒྱས་དོན་འགྲུབ། (མེ་ལོང་མ།)ཡི་ལུགས་ལས་ལྷུག་པའི་སྐོར་ལ་བསྐྱར་དུ་དཔྱད་པ། ཤ ༢༡༧
[28] ཨ་འཁོར་བཟོད་པ། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་པའི་ཁམས་སུ་བཞུད་པ། ཤ ༡༢༧
[29] རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན། རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་གནད་བསྡུས། ཤ ༢༥༩
– – – – –
