ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་མཛད་རྗེས་ལ་དཔྱད་པ།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གཙོ་བོ་ལམ་ཡིག་དང་ཆོས་འབྱུང་། དེབ་ཐེར། བསྟན་རྩིས། དཀར་ཆག་རྣམས་ལས་བྱུང་བའི་དཔྱད་གཞི་ཐོར་བུ་བ་རྣམས་གཞིར་བྱས་ཏེ། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པར་འཚོ་བཞུགས་གནང་བའི་ལོ་ཙཱ་བ་གྲགས་ཅན། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་དང། བོད་དང་རྒྱ་བལ་སོགས་སུ་ཕེབས་ནས་སློབ་གཉེར་གནང་ཚུལ། ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་གང་དུ་གཏོགས་མིན། སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་མཛད་ནས་བསྟན་པ་ལ་དག་ཐེར་བྱས་ཚུལ། ཆག་ལོའི་ལུགས་ཀྱི་དུས་འཁོར་གྱི་ཆོས་རྒྱུན་བོད་དུ་སྤེལ་ཚུལ། མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཚུལ། ཆོས་སྡེ་ཁག་གི་གདན་སར་རིམ་པར་བཞུགས་ནས་བུ་སློབ་མང་དུ་བསྐྱངས་པ་བཅས་ལ་རགས་ཙམ་དཔྱད་ཡོད།

བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ། སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན། ཆག་ལུགས།

བོད་ཀྱི་དུས་རབས་རིམ་བྱུང་གི་སྐད་གཉིས་སྨྲ་བའི་ལོ་པཎ་ཁྲོད་ཆག་ལོ་མཚན་ཅན་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་ཁ་ཤས་བྱུང་ཡོད་དེ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་གཙང་བ་ཤེས་རབ་འབར་དང་གཉལ་བ་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་དགའ་བོ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་དགྲ་བཅོམ་པ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ་བཅས་རིམ་པར་བྱུང་ཡོད་དོ། །དེ་ལས་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་དུས་མཇུག་དང་བཅུ་གསུམ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་བོད་དང་བལ་བོ། རྒྱ་གར་སོགས་སུ་སློབ་གཉེར་གནང་ནས་མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་བོད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང་། འགྱུར་ཞུས། འཆད་ཉན། སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་དར་བའི་ཆོས་ལོག་སྣ་ཚོགས་ལ་སུན་འབྱིན་དང་དགག་བཞག་གནང་མཁན་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་སྐད་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན།  ཡིན་ནའང། ཁོང་ལ་རྒྱ་བོད་སོགས་སུ་ཕེབས་བཞུད་མཛད་སྐབས་ཀྱི་ལམ་ཡིག་ཙམ་ལས་རྣམ་ཐར་ཞིབ་རྒྱས་ཤིག་མེད་པ་དང།ལམ་ཡིག་ཏུ་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་དང་བོད་དང་རྒྱ་བལ་སོགས་སུ་སློབ་གཉེར་ཇི་ལྟར་གནང་ཚུལ། ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་གང་དུ་གཏོགས་མིན་དང་ཆོས་རྒྱུན་གང་དག་ཡོད་མེད། མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་གང་དག་གཞི་འགྱུར་དང་འགྱུར་བཅོས་བྱས་མིན་སོགས་ཞིབ་གསལ་མི་སྣང་བས།འདིར་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་དང་དེབ་ཐེར། རྣམ་ཐར། བསྟན་རྩིས། བཀའ་བསྟན་དཀར་ཆག་སོགས་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཚང་ཁག་ཏུ་རྒྱུ་ཆ་ཕྱོགས་རེ་བ་རྙེད་པ་རྣམས་གུང་བསྒྲིགས་ནས་དཔྱད་ཞིབ་མདོར་བསྡུས་ཙམ་བྱས་ཡོད།

དང་པོ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རིགས་རུས་དང་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་སྐོར།

ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ལྷོ་ཁ་ལྷུན་རྩེ་རྫོང་གི་ཆར་གཏོགས་པའི་གཉལ་རྟེའུ་རའི་བྱང་ཕྱོགས་སུ། ཡབ་དར་མ་འབྱུང་གནས་དང་ཡུམ་ངོ་རྗེ་མོ་ཆོས་འབུམ་སྐྱིད་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས། ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཤེས་རབ་ཀྱི་དབོན་པོ་ཡིན། ཆག་ཅེས་པ་ཡང་《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་》ལས“སྟེང་བ་ལོ་ཙཱའི་སློབ་མ་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་ནི། སྟེངས་པ་ལོ་ཙཱ་བའི་བཞི་བཅུ་རྩ་བདུན་པ་ཆུ་མོ་བྱ་ལ་མེས་བཀྲ་ཤིས་དགའི་སྲས་སུ་གནས་ཆག་གྲོང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས།”[1]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། གཉལ་སྨད་རྟེའུ་རའི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་གནས་ཆག་གྲོང་དུ་སྐུ་འཁྲུངས་པས་ཆག་ཅེས་ཡུལ་མིང་མི་ལ་ཐོགས་པའམ། ཡང་ན་《དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བཻཌཱུརྱ་སེར་བོ་》ལས་རྟེའུ་རའི་གདན་ས་པ་བརྗོད་པའི་སྐབས“ཆག་ནི་རུས་ཀྱི་མིང་སྟེ་གདན་སའང་ཆག་ལོ་དང་པོ་དགྲ་བཅོམ་པ། ཆོས་རྗེ་དཔལ།”[2]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། གདུང་རུས་ཡིན་པར་ཡང་བཤད་དོ། ། ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་གཞན་དུ་སྐབས་རེར་ཕྱག་ཅེས་ཀྱང་འབྱུང་སྟེ་ཞིབ་ཏུ་བརྟག་པར་རིགས་སོ། །ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་འཁྲུངས་འདས་ཐད་མི་མཐུན་པ་ཆེར་མེད་ཀྱང་། འཁྲུངས་ལོའི་ཐད་རྣམ་ཐར་དུ་དངོས་སུ་མི་གསལ་བས། འདོད་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་རིགས་གཉིས་ཙམ་བྱུང་ཡོད།  དེ་ཡང་《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་》ལས“ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི། སློབ་དཔོན་དྷརྨ་འབྱུང་གནས་དང་། ཆོས་འབུམ་གྱི་སྲས་སུ་མེ་མོ་སྦྲུལ་ལ་འཁྲུངས། མེ་སྦྲུལ་འདི་ཁྲོ་ཕུ་ལོ་ཙཱ་བའི་ཉི་ཤུ་རྩ་དྲུག་པ་ཡིན།”[3]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། མེ་མོ་སྦྲུལ་ཏེ་སྤྱི་ལོ༡༡༩༧ལོར་འཁྲུངས་པར་བཞེད་པ་དང་།《བསྟན་རྩིས་གསལ་བའི་ཉིན་བྱེད་》ལས “ཆག་ལོ་ནི་ཆག་དགྲ་བཅོམ་གྱི་དབོན་པོ་སྟེ། མེ་མོ་སྦྲུལ་ལོ་ལ་བྱོན། ས་པཎ་ལས་ལོ་བཅོ་ལྔས་གཞོན་ནོ། །”[4]ཞེས་གོང་དང་མཐུན་པར་འབྱུང་བ་དང་།《ཆོས་འབྱུང་དཔག་བསམ་ལྗོན་ཤིང་》ལས། “མེ་སྦྲུལ། ཆག་ཕྱི་མ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་འཁྲུངས།”[5] ཞེས་མེ་སྦྲུལ་ལ་འདོད་པ་དང་།《བསྟན་རྩིས་ཀུན་བཏུས་》ལས“མེ་སྦྲུལ། སྤྱི་ལོ༡༡༩༧ལོར་ཆག་དགྲ་བཅོམ་གྱི་དབོན་པོ་ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་འཁྲུངས། འདི་ལ་ཆག་ཕྱི་མ་ཟེར།”[6]ཞེས་འབྱུང་ངོ། །དེ་ལྟར་ལུགས་ཕྱི་མ་དག་ནི་《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོའི་》རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས།སྤྱི་མཐུན་དུ་རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་མེ་སྦྲུལ་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༡༩༧ལོར་འཁྲུངས་པར་འདོད་པ་ཡིན་ནོ། ། ཡང《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ་》ལས“སློབ་དཔོན་དར་མ་འབྱུང་གནས་དང་ཡུམ་ངོ་རྗེ་མོ་ཆོས་འབུམ་སྐྱིད་ཀྱི་སྲས་སུ་ས་ཕོ་རྟ་ལ་འཁྲུངས”[7]ཞེས་འབྱུང་བ་དང་།《དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་》ལས“ས་རྟ། སྤྱི་ལོ༡༡༩༨ལོ། དབུས་པ་ཇོ་བསོད་གཤེགས། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་འཁྲུངས། ཁྲོ་ཕུ་ལོ་ཙཱ་བས་གྲུབ་ཆེན་མི་ཏྲ་ཛོ་ཀི་བོད་དུ་གདན་དྲངས།”[8] ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། ས་ཕོ་རྟ་སྟེ་སྤྱི་ལོ ༡༡༩༨ ལོར་འཁྲུངས་པར་བཞེད་དོ། ། དེ་ལྟར་ལུགས་མི་མཐུན་པ་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཙམ་བྱུང་བའི་ནང་གང་ཞིག་གཙིགས་ཆེ་སྙམ་ན། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་དངོས་སློབ་དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་གིས་བླ་མའི་གསུང་བཞིན་ཟིན་བྲིས་སུ་བཀོད་པའི《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》གི་ལེའུ་བཅུ་དྲུག་པར“ཆོས་རྗེ་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་དེའང་། གདུལ་བྱའི་དོན་ལ་དགུང་ལོ་དྲུག་ཅུ་རྩ་བདུན་བཞུགས་ནས། ཤིང་ཕོ་བྱི་བའི་ལོ་དགུན་ཟླ་ར་བའི་མགོའི་ཟླ་བ་ལ་གཟའ་ལྷག་གི་ཉིན་མོ་སྐར་མ་ནམ་གྲུའི་དུས། བྱེད་པ་ཁྱིམ་སྐྱེས། སྦྱོར་བ་ཤིན་ཏུ་མཆོག་ཅན། ཚེས་བཅུའི་ཉིན་མོ་ཉི་མ་ལྷན་དྲོས་པ་ལ་ཞི་བར་གཤེགས་སོ། །”[9]ཞེས་འབྱུང་བ་ལ་བརྟག་ན། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་འདས་ལོ་ནི་རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཤིང་བྱི་སྟེ་སྤྱི་ལོ་༡༢༦༤ལོ་ཡིན་པར་གཏན་འཁེལ་བ་དང་། དགུང་ལོ་རེ་བདུན་པར་གཤེགས་པར་གསུངས་པས། འཁྲུངས་ལོ་ནི་རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ས་ཕོ་རྟ་སྟེ་སྤྱི་ལོ ༡༡༩༨ ལོ་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ། དེ་བས་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ས་ཕོ་རྟ་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༡༩༨ལོར་འཁྲུངས་པར་འདོད་པ་འདི་ཅུང་གཙིགས་ཆེ་སྙམ་མོ། །

གཉིས་པ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་སློབ་གཉེར་ཇི་ལྟར་གནང་ཚུལ་སྐོར།

ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་འཚོ་བཞེས་གནང་བའི་དུས་སྐབས་དེ་ནི་བོད་དུ་ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་སྣ་ཚོགས་དང་མཁས་པ་མང་དུ་བྱུང་བའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་། རྒྱ་བལ་གྱི་པཎྜི་ཏ་མང་པོ་ཞིག་བོད་དུ་ཕེབས་ནས་ཆོས་འཆད་ཉན་དང་། བོད་ཀྱི་སློབ་གཉེར་བ་ཁ་ཤས་རྒྱ་གར་དང་བལ་བོ་སོགས་སུ་ཕེབས་ནས། ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དང་སྔགས་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གཞུང་གདམས་ངག་མང་དུ་སྦྱངས་ཏེ། མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་ཆོས་སྐོར་མང་པོ་བོད་དུ་བསྒྱུར་བའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཡིན།ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ཡང་ཆུང་ངུའི་དུས་ནས། ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཤེས་རབ་སོགས་དབུས་གཙང་གི་མཁས་པ་དུ་མའི་ཞབས་དྲུང་དུ། མདོ་སྔགས་རིག་གནས་དང་བཅས་པ་ལ་སྦྱངས་པ་རྡོ་རུས་ཐུག་པ་མཛད་པ་དང་།དེ་ནས་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་གར་སོགས་སུ་ཕེབས་ནས་སྔགས་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་གཞུང་སྣ་ཚོགས་ལ་སྦྱངས་པ་དཔྱིས་ཕྱིན་མཛད། ཡིན་ནའང་། སྐབས་དེའི་རྒྱ་གར་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ནི་དུས་བདེ་ཞོད་འཇགས་ཤིག་མིན་པར། དུ་རུ་ཀྵའི་དམག་གིས་བི་ཀྲ་མ་ལ་ཤཱི་ལ་དང་ནཱ་ལེནྡྲ་སོགས་རྒྱ་གར་ཡུལ་དབུས་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཁང་གནས་ཆེན་དུ་མ་དང་། ཆོས་བྱེད་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་དང་བཅས་པ་གཏོར་བཅོམ་བྱེད་བཞིན་པའི་དུས་སྐབས་སུ་འཁེལ་ཡོད།

གཅིག བོད་དུ་སློབ་གཉེར་ཇི་ལྟར་གནང་ཚུལ།

རིག་པ་ནི་གཞོན་པའི་དུས་ནས་སློབ་དགོས་པ་ལྟར། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་དགུང་ལོ་བདུན་བཞེས་པའི་སྐབས།“ཀློག་དང་། བོད་ཡིག་དང་།རྒྱ་ཡིག་དང་། བི་ཝར་ཏ་དང་། ཞེས་པ་རྣམ་པར་བསྒྱུར་བ་ཞེས་བྱ་དང་། བཀའ་བཅད་དང་། བྲི་ཐིག་བསླབས།”[10] ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་འབྲི་ཀློག་དང་སྐད་དོད་སོགས་བསླབ་པ་དང་། གཏན་ཁྲིམས་ལྔ་བའི་དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་ཡང་བཞེས། དེ་ནས་རྟེའུ་རར་བཞུགས་ནས“དགུང་ལོ་བཅུ་གཅིག་ནས་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་གི་བར་དུ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་གོང་མ་དགྲ་བཅོམ་དཔལ་གྱི་ཞབས་དྲུང་མ་བྲལ་བར་བརྟེན་ནས། སྔགས་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གཞུང་གདམས་ངག་མང་བ་ཞུས།སེམས་བསྐྱེད་ཀྱི་བཀའ་ཡང་ལྔ་ཞུས་སོ། །”[11]ཞེས་འབྱུང་ངོ་། ། ཡིན་ནའང་། ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཚུལ་ཤེས་རབ་ནི་རབ་བྱུང་བཞི་བའི་མེ་གླང་སྤྱི་ལོ་ ༡༢༡༧ ལོར་གཤེགས་པར་《དུས་འཁོར་ཆོས་འབྱུང་དཔག་བསམ་སྙེ་མར་》གསུངས་པས། དེ་དུས་ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་དགུང་ལོ་ཉི་ཤུ་ལས་མིན་ནོ། ། དེ་ལྟར་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཤེས་རབ་སྐུ་མ་གཤེགས་ཀྱི་བར་བསམ་སྦྱོར་དག་པས་ཚུལ་བཞིན་བསྟེན་ནས། ལོ་བཅུ་གསུམ་ལྷག་གི་རིང་ལ་མདོ་སྔགས་གཞུང་ལུགས་ལོ་ཙཱ་དང་བཅས་པ་ལ་བརྩོན་པ་ཆེན་པོས་བསླབས། ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་གཤེགས་རྗེས་བལ་བོར་ཕེབས་པ་དང།བལ་ཡུལ་དུ་ལོ་གཅིག་རིང་བཞུགས་ནས་ཕྱིར་མངའ་རིས་དང་གཙང་ཕྱོགས་སུ་ཕེབས། 《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》ལས“གཙང་དུ་བླ་མ་ཆོས་རྗེ་ས་སྐྱ་ལོ་ཙཱ་བ[12]དང་། ཁྲོ་ཕུ་ལོ་ཙཱ་བ་དང་། མྱང་སྟོད་ལོ་ཙཱ་བ་དང། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སྣར་ཐང་པ་གྲོ་ཆེན་པོ་ལ་སོགས་པ་མཁས་བཙུན་མང་པོ་ལ་ཆོས་ཆེ་ལ་མང་དུ་གསན། བླ་མ་ཆེན་པོ་གུང་ཐང་པ་ལྷ་བཙུན་ལ་ལྷག་པར་མང་དུ་གསན་ཏེ་མངོན་པ་ཀུན་བཏུས་མཁས་པར་བསླབས།”[13]ཞེས་འབྱུང་ངོ་། ། ཡིན་ནའང་། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་》ལས“གཙང་དུ་སེ་ལོ། ཁྲོ་ལོ། མྱང་སྟོད་ལོ་ཙཱ་བ། གྲོ་སྟོན་བདུད་རྩི་གྲགས་ལ་སོགས་པ་ལ་ཆོས་མང་དུ་གསན། དེ་ནས་གུང་ཐང་ལྷ་བཙུན་པ་མགོན་པོ་དཔལ་ལ་མངོན་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་གསན།”[14]ཞེས་ལམ་ཡིག་དངོས་དང་ཅུང་མི་མཐུན་པར་སེ་ལོ་ཞེས་པ་ཞིག་བསྟེན་པར་བཞེད་པ་ནི།  ས་ལོ་དང་འཁྲུལ་བ་མིན་ན། སེ་ལོ་གཞོན་ནུ་ཚུལ་ཁྲིམས་སམ་སེ་ལོ་གཞན་ཞིག་ལ་གོ་དགོས་པས་བརྟག་པའི་གནས་སོ། ། གཞན་ཡང་《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ་》ལས“ལྷ་བཙུན་གོང་ཐང་པ་མགོན་པོ་དཔལ།འཛང་ཡོན་ཏན་ཤེས་རབ། གོ་ལུང་པ་ནམ་མཁའ་རྒྱལ་མཚན། ཡོལ་སྟོན་པདྨ་རྒྱལ་མཚན། མཆིམས་བློ་བརྟན། དགའ་བ་གདོང་པ་དབྱར་ཉི་མ། ཀོ་བྲག་པ། འཇད་པ་རིན་ཆེན་གྲགས། ཡོལ་བ་པ། དྲོ་ཆུང་ཟེད་སྒོམ་སོགས”[15]ཀྱི་ཞལ་སྔར་ཡང་སྔགས་མཚན་ཉིད་དང་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་ཆོས་མང་དུ་གསན་པར་བཞེད་དོ། །

གཉིས། རྒྱ་བལ་དུ་སློབ་གཉེར་ཇི་ལྟར་གནང་ཚུལ།

དེ་ནས་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པའི་གསུང་ཆེམས་དང་རང་ཉིད་ལའང་སྔ་མོ་ནས་ཕེབས་འདོད་ཀྱི་ཐུགས་འདུན་དྲགས་པོ་ཡོད་པ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས། དགུང་ལོ་ཉེར་གཅིག་ཐོག་ཞང་བོ་ཚད་མ་དང་འདུལ་བ་མཁྱེན་པའི་དགེ་བཤེས་ཤིག་ཕྱག་ཕྱིར་ཁྲིད་ནས་བལ་བོར་བྱོན། 《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》ལས“འཕགས་པ་ཤིང་ཀུན་ཏུ་བླ་མ་རཏྣ་རཀྵི་ཏ་དང་མཇལ། ཁམས་པའི་དགེ་བཤེས་སྟོན་གྲགས་ལ་སོགས་པའི་དབང་ཞུ་བའི་ལོ་ཙཱ་མཛད་དེ། དཔལ་བདེ་མཆོག་ལྷ་བཅུ་གསུམ་མའི་དབང་ལ་སོགས་པ་ལྔ་ཐོབ།”[16]ཞེས་འབྱུང་། འདི་ལས་ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་བོད་དུ་བཞུགས་སྐབས་ནས་ལེགས་སྦྱར་སྐད་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་མྱོང་བ་དང་། བལ་བོར་ཕེབས་དུས་ལོ་ཙཱ་མཛད་ཐུབ་པ་སོགས་ཆུ་ཚད་མཐོན་པོ་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་བོ། ། དེ་ནས་བལ་བོར་ལོ་གཅིག་བཞུགས་ནས་ཕྱིར་བོད་དུ་ཕེབས་པ་དང། དགུང་ལོ་ཉེར་ལྔ་བར་སླར་ཡང་བལ་བོར་བྱོན། པཎ་ཆེན་རེཝེནྡྲའི་སྤྱན་སྔར་ལོ་གཅིག་བཞུགས་ནས་བདེ་དགྱེས་དུས་འཁོར་སོགས་མང་དུ་གསན་ནོ། །

དགུང་ལོ་ཉེར་དྲུག་པར་ཏི་རུ་ཧུ་ཏི་དང་ཡངས་པ་ཅན་བརྒྱུད་ནས་རྒྱ་གར་ཡུལ་དབུས་སུ་བྱོན། 《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》ལས“གཙུག་ལག་ཁང་གནས་ཆེན་མང་པོ་དུ་རུ་ཀྵའམ་གར་ལོག་གིས་ཉམས་དམས་པར་བྱས་པས། ཞབས་ཏོག་བྱེད་པ་དང་མཆོད་པ་འབུལ་མཁན་མེད་པ་ཤས་ཆེ། ནཱ་ལེནྡྲ་ན་བླ་མ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོ་ར་ཧུ་ལ་ཤྲཱི་བྷ་དྲ། དཔལ་སྒྲ་གཅན་འཛིན་བཟང་པོ། མཁས་གྲུབ་བཙུན་པའི་དགེ་སློང་དགུང་ལོ་དགུ་བཅུ་ལྷག་བཞེས་པ་དེ་བཞུགས།”[17]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་རྒྱ་གར་དུ་ཕེབས་དུས་རྒྱ་གར་གྱི་ནང་བའི་བསྟན་པ་ལ་ཉམས་ཆག་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས། ལྷ་ཁང་དང་གཙུག་ལག་ཁང་མང་པོའི་ཕྱི་སྒོ་ལ་འདམ་ཞལ་བརྒྱབ་ནས་མཆོད་འབུལ་གྱི་རྒྱུན་ཆད་པ་དང། བི་ཀྲ་མ་ལ་ཤཱི་ལ་སྔར་ཁ་ཆེ་པཎ་ཆེན་ཤཱཀྱ་ཤྲི་དང་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པའི་དུས་ན་ཡོད་པ། ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་རྒྱ་གར་དུ་བྱོན་དུས་རྨང་རྡོའང་བཏོན་ནས་ཆུ་བོ་གང་གཱ་ལ་བསྐྱུར་ནས་མེད་པར་གསུངས། དེ་ལྟར་གཙོ་བོ་ནཱ་ལེནྡྲར་ཕེབས་ནས་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོ་ར་ཧུ་ལ་ཤྲཱི་བྷ་དྲ[18]བསྟེན་ནས། ཀ་ལཱ་བ། བླ་མ་ལྔ་བཅུ་བ། དུས་འཁོར་བདེ་དགྱེས་གསང་འདུས་སོགས་ཆོས་མང་དུ་གསན། ལམ་ཡིག་རང་དུ་བླ་མ་པཎྜི་ཏ་འདི་གཅིག་པུ་ལས་མི་གསལ་ཡང་། 《ཆག་ལོའི་སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་》ལས“ཆོས་དང་ཆོས་མ་ཡིན་པ་དྲི་བ་དང་ཁྱད་པར་དུ་མཁས་ཤིང་གྲུབ་པ་བརྙེས་པའི་པཎྜི་ཏ་རཀྵི་ཏ་དང་། ཉི་མ་དབང་བོའི་འོད་ཟེར་དང་། སྒྲ་གཅན་འཛིན་བཟང་པོ་དང་། གནས་བརྟན་ཆེན་པོ་ལེགས་སྐྱོང་ཞབས་བཞི་ལ་འདི་ལྟར་བོད་དུ་དར་བའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱང་བསྟན་ནས་དོན་དང་བཅས་པའི་དབྱེ་བ་ཞུས།”[19]ཞེས་འབྱུང་བར་བརྟག་ན། གནས་བརྟན་ཆེན་པོ་ལེགས་སྐྱོང་ཞབས་ཞེས་པའང་ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་རྒྱ་གར་དུ་བསྟེན་པའི་བླ་མ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པར་བསམས་སོ། ། གཞན་ཡང《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ་》 ལས“མ་ག་དྷ་རྒྱལ་པོའི་ཁབ་ཏུ་པཎ་ཆེན་ཡ་ཤོ་མི་ཏྲ་ལ་སྒྲ་རྩིས་སྨན་དཔྱད་ཟློས་གར། གྲུབ་སྙིང་སྐོར་གསན།”[20]ཞེས་འབྱུང་བས།བླ་མ་པཎྜི་ཏ་ཡ་ཤོ་མི་ཏྲ་ཞེས་པ་ཞིག་ཀྱང་བསྟེན་པར་མངོན་ནོ། ། དེ་ལྟར་རྒྱ་གར་ཤར་ནུབ་ཆུ་བཞིར་གྲགས་པའི་སྡེ་དང་གཙུག་ལག་ཁང་རྣམས་སུ་བླ་མ་མང་པོ་བསྟེན་ནས་ཆོས་གདམས་ངག་མང་དུ་གསན་པའི་ཞོར་ལ།རྡོ་རྗེ་གདན་དང་བྱ་རྒོད་ཕུང་བོའི་རི། རྒྱལ་བོའི་ཁབ། འོད་མའི་ཚལ། དུར་ཁྲོད་བསིལ་བ་ཚལ་སོགས་གཙུག་ལག་ཁང་གནས་ཆེན་མང་པོར་ཕྱག་མཇལ་གྱིས། རྒྱ་གར་ཡུལ་དབུས་སུ་ལོ་ཧྲིལ་བོ་གཉིས་བཞུགས་སོ། །

དེ་ནས་ཕྱིར་བལ་ཡུལ་དུ་ཕེབས།《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》ལས“པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོ་རེ་བེནྡྲ་དེ་ཝ། བོད་སྐད་དུ། ཉི་མའི་དབང་པོའི་ལྷ། མངོན་པར་ཤེས་པ་མངའ་བའི་དགེ་བསྙེན་དེ་ལ། འཕགས་སྐོར་དང་རྡོ་རྗེ་འཕྲེང་བ་ལ་སོགས་པ་ཆོས་མང་དུ་ཞུས། མདོ་རྒྱུད་རྟོགས་པ་བསྡུས་པ་ཚར་གསུམ་གསན།”[21] ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར།པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོ་རེ་བེནྡྲ་ལས་སླར་ཡང་ཆོས་གདམས་ངག་མང་དུ་གསན། གཞན་ཡང་《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ་》ལས“རངྒཎ་བི་ཧ་རར་བི་ཀྲི་མ་ཤཱི་ལའི་ཆོས་དཔོན་ཛི་ན་རཀྵི་ཏ་དང་།  སྠི་བི་ཧ་རར་བི་བྷུ་ཏི་ཙནྡྲ་དང་། མ་ཎི་ཀ་ཤྲི་ཛྙཱ་ན་དང་། དྷརྨ་ཤྲི་དང་། མ་ནོ་ར་ཐ་གུསྟ་དང་། གོོ་ཏ་མ་ཤྲཱི་ཛྙཱ་ན་རྣམས་ལས། རིག་པའི་གནས་ལྔ་སྡེ་སྣོད་གསུམ་བརྒྱུད་སྡེ་བཞིའི་གཞུང་བཤད་དབང་གདམ་ངག་མང་དུ་གསན།”[22]ཞེས་འབྱུང་ངོ་། ། དེ་ལྟར་མཚན་ལྡན་གྱི་བླ་མ་མང་པོ་བསྟེན་ནས་མདོ་རྒྱུད་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་གཞུང་ལུགས་སྣ་ཚོགས་ལ་ཐོས་བསམ་མཛད་པའི་ཞོར་དུ། འཕགས་པ་ཤིང་ཀུན་དང་འཕགས་པ་བུ་ཁང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་། གོང་གི་ལྷ་ཁང་ངམ་ཆོས་དབྱིངས་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཁང་སོགས་གནས་ཆེན་མང་པོར་མཇལ་ནས།སྔ་ཕྱིར་བལ་ཡུལ་དུ་ལོ་རིལ་བོ་བརྒྱད་བཞུགས་སོ། ། མདོར་ན། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་》ལས“སྤྱིར་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོ་བཅུ་གཉིས། བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་བཞི། མཁས་བཙུན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་ལ་སོགས་པ་ལ་ཆོས་གསན།”[23] ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། བོད་དང་རྒྱ་བལ་གྱི་ཡུལ་གྲུ་ཀུན་ཏུ་ཕེབས་ནས་ལོ་ངོ་སུམ་བཅུ་ལྷག་གི་རིང་ལ། སྔགས་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་ཆོས་གདམས་ངག་མང་དུ་གསན་པ་ཡིན་ནོ། །

༄༅། །ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར་ལོ་ཚིགས།
རབ་བྱུང་དང་ལོ་རྟགས།	སྤྱི་ལོ།	དགུང་ལོ།	ས་གནས་དང་མཛད་འཕྲིན།
རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ས་རྟ།	༡༡༩༨	༡	གཉལ་གྱི་རྟེའུ་རར་སྐུ་འཁྲུངས།
རབ་བྱུང་གསུམ་པའི་ཤིང་བྱི་ནས་རབ་བྱུང་བཞི་བའི་མེ་ཡོས།	༡༢༠༤—༡༢༠༧	༧—༡༠	རྒྱ་བོད་ཀྱི་ཡི་གེའི་འབྲི་ཀློག་བསླབས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ས་འབྲུག་ནས་མེ་གླང།	༡༢༠༨—༡༢༡༧	༡༡—༢༠	ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པའི་དྲུང་དུ་རྟེའུ་རར་བཞུགས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ས་སྟག	༡༢༡༨	༢༡	བལ་བོར་ཕེབས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ས་ཡོས།	༡༢༡༩	༢༢	མངའ་རིས་དང་གཙང་དུ་ཕེབས། ལོ་བཞི་བཞུགས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཆུ་རྟ།	༡༢༢༢	༢༥	སླར་ཡང་བལ་བོར་བྱོན།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཆུ་ལུག་ནས་ཤིང་སྤྲེལ།	༡༢༢༣—༡༢༢༤	༢༦—༢༧	རྒྱ་གར་དུ་བྱོན། ཡུལ་དབུས་སུ་ལོ་གཉིས་བཞུགས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཤིང་བྱ་ནས་ས་གླང་།	༡༢༢༥—༡༢༢༩	༢༨—༣༢	ཕྱིར་བལ་བོར་བྱོན། ལོ་དྲུག་བཞུགས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ལྕགས་སྟག་ནས་ཆུ་སྦྲུལ།	༡༢༣༠—༡༢༣༣	༣༣—༣༦	མང་ཡུལ་ཡང་ཐོག་གི་གདན་ས་ལོ་བཞི་མཛད།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཤིང་རྟ།	༡༢༣༤	༣༧	རྟེའུ་རར་ཕེབས། གདན་ས་ལོ་མང་མཛད།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་མེ་སྤྲེལ།	༡༢༣༦	༣༩	ཁྲ་འབྲུག་དང་བསམ་ཡས་སུ་ཆོས་འཁོར་བསྐོར།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཆུ་བྱི།	༡༢༥༢	༥༥	བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་བཏབ།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་མེ་འབྲུག	༡༢༥༦	༥༩	ཧོར་ཡུལ་དུ་སྤྱན་དྲངས་ཀྱང་ཞབས་སྙུང་བས་ ཕེབས་མ་ཐུབ། འཇའ་ས་དང་བཅས་པ་གནང་།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ས་རྟ་ནས་ཆུ་ཕག	༡༢༥༨—༡༢༦༣	༦༡—༦༦	ཐང་བོ་ཆེའི་གདན་ས་ལོ་ལྔ་མཛད།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཤིང་བྱི།	༡༢༦༤	༦༧	འཇུ་ཕུ་དང་ས་སྐྱར་འཆད་ཉན་བྱས།
རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཤིང་བྱི།	༡༢༦༤	༦༧	གཉལ་གྱི་རྟེའུ་རར་སྐུ་གཤེགས།
རྣམ་ཐར་ལོ་ཚིགས་འདི་ནི་ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་དང་དུས་འཁོར་ཆོས་འབྱུང་དུ་བཀོད་པ་རྣམས་གཞིར་བྱས་ནས་བསྒྲིགས་པ་ཡིན།

 

གསུམ་པ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་གང་དུ་གཏོགས་མིན་སྐོར།

 ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་འཚོ་བཞེས་གནང་བའི་སྐབས་དེར། བོད་དུ་ཇོ་ནང་དང་དགེ་ལུགས་མ་གཏོགས་རྙིང་མ་དང་བཀའ་གདམས། བཀའ་བརྒྱུད། ས་སྐྱ་སོགས་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་ཕལ་ཆེ་བ་བྱུང་ཡོད། ཡིན་ནའང་།《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག》ལས་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་གང་དུ་གཏོགས་པ་དང་གྲུབ་མཐའི་རང་ལུགས་གང་ཞིག་འཛིན་པའི་སྐོར་གསལ་བོར་གསུངས་མེད། ཁོང་གིས་བསྟེན་པའི་བླ་མའི་ཁྲོད་ཁྲོ་ཕུ་ལོ་ཙཱ་བ་བྱམས་པའི་དཔལ་ནི་ཁྲོ་ཕུ་བཀའ་བརྒྱུད་དང་། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་ནི་ས་སྐྱ།སྣར་ཐང་བ་གྲོ་སྟོན་བདུད་རྩི་གྲགས[24]ནི་བཀའ་གདམས་ ཡིན་པ་སོགས་གྲུབ་མཐའ་རིས་མེད་ཀྱི་བླ་མ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད། དེ་བས་བླ་མ་བསྟེན་ཚུལ་གྱི་ཆ་ནས་སྒྲུབ་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་གང་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དཀའ་འོ། །ཡིན་ནའང་།གདན་ས་བསྐྱངས་ཚུལ་གྱི་ཐད་ནས། ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་རྒྱ་བལ་ནས་ཕྱིར་བོད་དུ་ཕེབས་རྗེས།《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》ལས“མང་ཡུལ་གུང་ཐང་ཡང་ཐོག་ཏུ་ལོ་བཞི་བཞུགས”[25]ཞེས་འབྱུང་བ་དང་། མང་ཡུལ་གུང་ཐང་ཡང་ཐོག（དེང་གི་མངའ་རིས་མང་ཡུལ་སྐྱིད་གྲོང་རྫོང་ཁོངས།）ནི་ནག་ཚོ་ལོ་ཙཱ་བའི་གདན་ས་ཡིན་པར་ལམ་ཡིག་རང་དུ་གསལ་བ་དང་བཀའ་གདམས་ཀྱི་རང་ལུགས་འཛིན་པའི་དགོན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ནུས། ཡང་རྟེའུ་ར་བ་རྣམས་ཀྱིས་གདན་དྲངས་པ་བཞིན་མང་ཡུལ་ཡང་ཐོག་ནས་རྟེའུ་རར （དེང་གི་ལྷོ་ཁ་ལྷུན་རྩེ་རྫོངས་ཁོངས།）ཕེབས་ཏེ་གདན་ས་ལོ་མང་བསྐྱངས།  རྟེའུ་ར་ནི་《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་》ལས“གཙོ་བོ་རྟེའུ་རར་གདན་ཕབ་པ་ཡིན་ཏེ།འདི་དང་པོར་སྣེའུ་ཟུར་བའི་སློབ་མ་སྐོར་ཆེན་པོས་བཏབ”[26] ཞེས་དང་།《དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བཻཌཱུརྱ་སེར་བོ་》ལས“རྟེའུ་ར་ནི་པོ་ཏོ་བའི་སློབ་མ་སྐོར་འདུལ་བ་ཆེན་པོས་རང་གཞིས་ཆག་པའི་རྟ་ར་དང་ཉེ་བར་ཆོས་སྡེ་བཏབ་པས་མིང་རྟེའུ་རར་ཆགས”[27]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། བཀའ་གདམས་ཀྱི་རང་ལུགས་འཛིན་པའི་དགོན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ནུས། ཡང་རྟེའུ་རར་ནས་ཐང་བོ་ཆེར་ཕེབས་ཏེ་གདན་ས་ལོ་ལྔ་བསྐྱངས་པ་དང་། སོལ་ནག་ཐང་བོ་ཆེ་ནི（དེང་གི་ལྷོ་ཁ་འཕྱོངས་རྒྱས་རྫོང་ཁོངས།） ཀླུ་མེས་ཚུལ་ཁྲིམས་ཤེས་རབ་ཀྱི་སློབ་མ་གྲུ་མེར་ཚུལ་ཁྲིམས་འབྱུང་གནས་ལ་སོགས་པ་མཆེད་བརྒྱད་ཀྱིས། རབ་བྱུང་གོང་གི་མེ་སྦྲུལ་སྤྱི་ལོ ༩༥༧ ལོར་ཕྱག་བཏབ་པ་དང་། ཁུ་སྟོན་བརྩོན་འགྲུས་གཡུང་དྲུང་གིས་དར་ཞིང་རྒྱས་པར་མཛད་པ་ཡིན། གདན་རབས་ཀྱི་སྐོར་ལ《དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བཻཌཱུརྱ་སེར་བོ་》ལས“ཁུ་སྟོན་ནས་འབྱུང་གནས་རྒྱལ་མཚན། ཁུ་ཤེར་བརྩོན། ཁུ་མདོ་སྡེ་འབར། ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ”[28] ཞེས་འབྱུང་ངོ་། ། དེ་ལྟར་ཆོས་སྡེ་ཁག་གི་གདན་ས་རིམ་པར་བསྐྱངས་ཚུལ་གྱི་ཐད་ནས་བལྟས་ན། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་བཀའ་གདམས་པའི་རང་ལུགས་འཛིན་མཁན་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་དང་པཎྜི་ཏ་ཞིག་ཡིན་པར་བསམས་སོ། །

བཞི་བ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་མཛད་རྗེས་སྐོར།

ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱིས་བསྟན་པ་ལ་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེན་པོ་མཛད་པའི་ལོ་པཎ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། མཛད་རྗེས་ཆེ་ཕྲན་མཐོང་ཆོས་སུ་མ་གྱུར་བ་མང་མོད། གཙོ་བོར་གྱུར་བ་ནི་སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་མཛད་ནས་བསྟན་པ་ལ་དག་ཐེར་བྱས་པ་དང་ཆག་ལོའི་ལུགས་ཀྱི་དུས་འཁོར་གྱི་ཆོས་རྒྱུན་བོད་དུ་སྤེལ་བ། མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ། ཆོས་སྡེ་ཁག་གི་གདན་སར་རིམ་པར་བཞུགས་ནས་བུ་སློབ་མང་དུ་བསྐྱངས་པ་སོགས་ཡིན་ནོ། །

གཅིག  སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་མཛད་ནས་བསྟན་པ་ལ་དག་ཐེར་བྱས་པ།

བསྟན་པ་ཕྱི་དར་གྱི་སྐབས་སུ་བོད་དུ་ཆོས་ལོག་མང་པོ་དར་ཡོད་པ་ལྷ་བླ་མ་ཡེ་ཤེས་འོད་དང་ལོ་ཙཱ་བ་རིན་ཆེན་བཟང་བོ། འགོས་ཁུག་པ་ལྷས་བཙས་སོགས་ཀྱི་སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་དང་། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་བོད་དུ་ཆོས་ལོག་མང་པོ་དར་ཡོད་པ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་《སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ་》དང་ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི་》སོགས་ལས་ཤེས་ཐུབ། དེ་ཡང་《སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ་》ལས“དེང་སང་གངས་རིའི་ཁྲོད་འདི་ན། །རིགས་པས་བསྒྲུབས་པར་མི་ནུས་ཤིང་། །སངས་རྒྱས་བསྟན་དང་འགལ་བ་ཡི། ། འཁྲུལ་པ་གསར་པ་དུ་མ་བྱུང་། །”[29]ཞེས་དང་།《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི་》ལས“བོད་ཁ་བ་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁམས་འདིར། སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་ཡིན་པར་བསྟན་པ། ཡིན་པ་ལ་མ་ཡིན་པར་བཏགས་ཏེ་བསྟན་པ། ཆོས་ལོག་དྲི་མ་ཅན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དར་བར་གཟིགས་ནས”[30]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་རོ། ། དེ་བས་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་བོད་དུ་དར་བའི་ཆོས་གསར་རྙིང་གཉིས། བཀའ་གཏེར་གཉིས་ལ་སོགས་པ་རྣམས་དཀར་ཆག་ཏུ་བཏབ་ནས་བལ་བོ་དང་རྒྱ་གར་དུ་གཤེགས་པ་དང། མ་ག་དྷའི་གཙུག་ལག་ཁང་གནས་ཆེན་དུ་མའི་དཀར་ཆག་དང“པཎྜི་ཏ་ལུང་རིགས་སྒྲ་ཚད་གྲུབ་མཐའ་ལ་མཁས་པ་བརྒྱད་ཅུ”[31]ལ་གཏུགས་ཤིང་། དམིགས་སུ་པཎྜི་ཏ་རཀྵི་ཏ་དང་ཉི་མ་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། སྒྲ་གཅན་འཛིན་བཟང་པོ། གནས་བརྟན་ཆེན་པོ་ལེགས་སྐྱོང་ཞབས་བཞི་ལ་བསྟན་ནས་ཆོས་དང་ཆོས་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་པར་ཞུས་པས། བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མ་གསུངས་ཤིང་པཎྜི་ཏས་མ་འགྲེལ་ལ། ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་མ་འགྱུར་བའི་རང་བཟོའི་ཆོས་ལུགས་དང་གཞུང་ལུགས་དྲི་མ་ཅན་མང་པོ་ཡོད་པ་ཤེས་ནས། དེ་རྣམས་སུན་ཕྱུང་སྟེ་བསྟན་པ་ལ་དག་ཐེར་བྱ་ཆེད《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི》མཛད་ནས་བལ་བོ་དང་བོད་ཡུལ་གྱི་ཆོས་སྡེ་རྣམས་ལ་སྤྲིངས་སོ།  །

ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་འདི་གྲགས་ཆེ་བ་ཡིན་ཏེ།  སྐབས་དེའི་མཁས་པ་དང་ཕྱིས་ཀྱི་མཁས་པ་མང་པོར་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཚུལ་འདི་ལ་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས“མ་ཆ༵གས་ལོ༵་བདག་ཚ་ཟེར་བྱེད་སོགས་ཀྱིས། །མཆོད་པའི་གནས་གྱུར་ཆོ༵ས་ཉིད་རྡོ་རྗེ༵་ཡིས། །ལྟ་ངན་རི་འཇོམས་གདུལ་བྱའི་དཔ༵ལ་གྱུར་བ། །བསྒྲུབ་པ་བཟང་བོ་ཁྱོད་ནི་རྒྱལ་གྱུར་ཅིག།”[32] ཅེས་བསྟོད་བསྔགས་མཛད་ཡོད་དོ། །《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་》འདི་ནམ་མཛད་པའི་ལོ་ཚིགས་ཐད་གསལ་ཐག་ཆོད་པ་ཞིག་ཤེས་དཀའ་ཡང་།《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་》ལས“རྒྱ་གར་རྡོ་རྗེ་གདན་ནས་བལ་ཡུལ། པུ་རངས། བོད་ཡུལ་གྱི་ལྷ་ས།བསམ་ཡས།ཐང་བོ་ཆེ་རྣམས་སུ་བྲིས་ནས་བསྒྲགས་སོ། །”[33]  ཞེས་འབྱུང་བར་བརྟག་ན། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་རྒྱ་གར་དུ་སླེབས་པའི་ལོ་ཚིགས་ནི་རབ་བྱུང་བཞི་བའི་ཆུ་ལུག་སྟེ་སྤྱི་ལོ༡༢༢༣ལོ་ཡིན་པ་དང། རྒྱ་གར་དུ་ལོ་ཧྲིལ་བོ་གཉིས་བཞུགས་པ་ཡིན་པས།《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་》འདི་མཛད་པའི་ལོ་ཚིགས་ཀྱང་ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལོ༡༢༢༣ནས༡༢༢༤ལོ་བར་ཡིན་པར་བསམས་སོ། །

གཉིས། ཆག་ལོའི་ལུགས་ཀྱི་དུས་འཁོར་གྱི་ཆོས་རྒྱུན་བོད་དུ་སྤེལ་བ།

དེ་ཡང་བོད་དུ་དར་བའི་དུས་འཁོར་གྱི་བརྒྱུད་པ་ལ“གྱི་ཇོ་ལུགས་དང། འབྲོ་ལུགས་དང་། རྭ་ལུགས་དང་། ཙ་མི་ལུགས་དང་། ཤཱཀྱ་ཤྲི་ལུགས་དང་། ཆག་ལུགས་དང་། ཤ་ཝ་ར་དབང་ཕྱུག་གི་མན་ངག་ལུགས་སོགས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པར་བཤད་པ”[34]ལས། ཆག་ལུགས་ནི་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནས་བརྒྱུད་པའི་དུས་འཁོར་གྱི་བརྒྱུད་པའོ། ། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་དུས་འཁོར་གསན་ཚུལ་ནི། 《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ་》ལས“བཅོ་ལྔ་བ་ལ་སྔགས་མཚན་ཉིད་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་གདམས་པ་ཁྱད་པར་སྦྱོར་དྲུག་གསན”[35] ཞེས་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པའི་མདུན་ནས་ཙ་མིའི་ལུགས་དང་པཎ་ཆེན་ཤཱཀྱ་ཤྲི་ལུགས་ཀྱི་དུས་འཁོར་གསན་པ་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས“ཁྱད་པར་དུ་ཡོལ་སྟོན་པ་ལ་རྩིས་དང་སྦྱོར་དྲུག་དང་། དྲོ་ཆུང་ཟེད་སྒོམ་ལའང་སྦྱོར་དྲུག་གསན”[36]ཞེས་དང་། བལ་ཡུལ་དུ“དྷརྨ་དྷ་ཏུ་བི་ཧ་རར་པཎ་ཆེན་རྡོ་རྗེ་ལྡན་པ་རེཝེནྡྲའི་སྤྱན་སྔར་ལོ་གཅིག་བཞུགས་ཏེ། འདུས་པ་དང་དུས་འཁོར་ལ་སོགས་པའི་དབང་སྐུར་བཅུ་གསུམ”[37]ཞེས་དང་།“ཁྱད་པར་དུ་ཛི་ན་རཀྵི་ཏ་ལ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་གསན་ཅིང་འགྱུར་ཡང་མཛད། བི་བྷཱུ་ཏི་ལ་རྒྱུད་བཤད་དང་། ལྷག་པར་ཤ་ཝ་ར་ལུགས་ཀྱི་སྦྱོར་དྲུག་གསན།”[38]ཞེས་ཤ་ཝ་ར་དབང་ཕྱུག་གི་མན་ངག་ལུགས་སོགས་གསན་པར་བཞེད་པ་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས“ན་ལེནྡྲར་གནས་བརྟན་རཱ་ཧུ་ལ་ཤྲཱི་བྷ་དྲ་གཙོ་བོར་བརྟེན་ནས། ཀ་ལཱ་པ་འདུལ་བ་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྒྱལ་པོ་དུས་འཁོར་བདེ་དགྱེ་གསང་འདུས་སོགས་གསན།”[39]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། བོད་དུ་བརྒྱུད་པའི་དུས་འཁོར་གྱི་བརྒྱུད་པ་ཕལ་མོ་ཆེ་གསན་པ་ཡིན་ནོ། །དེ་ནས་དུས་འཁོར་གྱི་འཆད་ཉན་སྤེལ་ཚུལ་ནི། མང་ཡུལ་གུང་ཐང་དུ་བཞུགས་དུས “གློ་བོ་ལོ་ཙཱ་བ་དང་གཡག་སྡེ་ལོ་ཙཱ་བ་དང་གོ་ལུང་པ་མདོ་སྡེ་དཔལ་རྒྱལ་མཚན་དང་། གཡུང་ཕུག་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་སྣེ་སྣོད་འཛིན་པ་མང་པོ་ལ། འཕགས་སྐོར་བདེ་དགྱེས་དུས་འཁོར་གཤེད་སྐོར་སོགས་གནང་།”[40]ཞེས་དང་། རྟེའུ་རར་བཞུགས་དུས“གཞན་ཡང་དུས་འཁོར་སོགས་བཤད་གྲྭ་དང་།དགོན་གདང་ཞེས་པར་ཐུགས་དམ་སྐྱོང་ཞིང་། རིམ་ལྔ་དང་སྦྱོར་དྲུག་གི་ཁྲིད་གྲྭ་བཙུགས།”[41]ཞེས་དང་། “ང་ལྔ་པ་ལ་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་ཞེས་པ་བཏབ། དེར་རིམ་ལྔ་དང་སྦྱོར་དྲུག་གི་སྒྲུབ་གྲྭ་བཙུགས་པས་ཐུགས་དམ་སྒོམ་སྡེར་གྲགས།”[42]ཞེས་འཁོད་པ་ལྟར། དུས་འཁོར་གྱི་ཁྲིད་གྲྭ་དང་སྒྲུབ་གྲྭ་སོགས་བཙུགས་ནས་འཆད་ཉན་མང་དུ་བྱས་པ་དང། རྗེས་འཇུག་སློབ་མ་རྣམས་ལས་ཆག་ལུགས་ཀྱི་ཆོས་རྒྱུན་འཕེལ་ཚུལ་ཡང《སྔ་འགྱུར་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པ་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་སྒྲུབ་བརྒྱུད་ཤིང་རྟ་བརྒྱད་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ》ལས“ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནས། གོ་ལུང་བ་མདོ་སྡེ་དཔལ། མཁས་གྲུབ་ཡེ་རྒྱན་པ། སྙེ་མདོ་བ་ཀུན་དགའ་དོན་འགྲུབ། རྗེ་རང་བྱུང་པ་སོགས་ལས་བརྒྱུད”[43]ཅེས་དང་། 《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ་》ལས“ གོ་ལུང་པ་མདོ་སྡེ་དཔལ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཆོས་རྗེ་མངའ་རིས་ན་བཞུགས་པའི་སྐབས་སུ། དབང་རྒྱུད་འགྲེལ་མན་ངག་དང་བཅས་པ་གསན་ཅིང་སྦྱངས། རྩིས་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁས་སླད་མར་ཤོང་ལོ་སྐུ་མཆེད། གོ་ལུང་པ་གཞོན་ནུ་དཔལ། གྲུབ་ཆེན་ཨུ་རྒྱན་པ་སོགས་ལ་གསུངས་སོ། །”[44]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར།  རིམ་བཞིན་ཤོང་ལོ་སྐུ་མཆེད་དང་མཁས་གྲུབ་ཨུ་རྒྱན་པ། ཀརྨ་བ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེ་སོགས་ལ་བརྒྱུད་པར་བཞེད་པ་དང་། བཅོམ་ལྡན་རིག་པའི་རལ་གྲི་ཡང་ཐོག་མར་དུས་འཁོར་ལ་ཐུགས་མི་དགྱེས་པ“ཕྱིས་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ལ་རྒྱུད་འགྲེལ་གསན་པས་མཆོག་ཏུ་དུས་འཁོར་ལ་མོས་ཤིང་མཁས་པར་གྱུར། སློབ་མའི་ཚོགས་ལའང་ལན་མང་དུ་གསུངས་སོ། །”[45]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་རོ། ། གཞན་ཡང་ཆག་ལོ་ནས་བརྒྱུད་པའི་དུས་འཁོར་གྱི་ལུང་རྒྱུད་ནི“ཆག་ལོ། ཐུགས་སྲས་གཙང་པ་དབང་ཕྱུག་ཤེས་རབ་ནས། ཆག་ལོའི་དབོན་པོ་བསྟན་འཛིན་དཔལ་བཟང་པོ། ཆག་རིན་ཆེན་འབྱུང་གནས་དཔལ་བཟང་པོ། རྗེ་བཙུན་དཔལ་ཆེན་བཟང་པོ། ཆོས་རྗེ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོ་ཡབ་སྲས་ཏེ་རྒྱུད་འགྲེལ་གྱི་ལུང་རྒྱུད་དོ། །”[46]ཞེས་རིམ་པར་བརྒྱུད་པ་དང་། དབང་རྒྱུད་ནི“ཆག་ལོ།ཤངས་པ་ཚུལ་ཤེས། བླ་བྲང་པ་གཞོན་ནུ་རྒྱལ་མཚན། བླ་བྲང་བློ་གྲོས་དཔལ། བླ་བྲང་པ་བཟང་པོ་དཔལ། དཔལ་ཆེན་བཟང་པོ།  ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོ་དབང་རྒྱུད་དོ། །”[47]ཞེས་རིམ་པར་བརྒྱུད་པ་དང་། ཁྲིད་རྒྱུད་ནི“ཆག་ལོ། གྲུམ་སྟོན་ཤེས་རབ་དཔལ། གྲུབ་ཐོབ་ལེགས་ལྡན་འོད། དཔལ་ཆེན་བཟང་པོ། ཡེ་ཤེས་བཟང་པོ་ཁྲིད་ཀྱི་རྒྱུད་པའོ། །”[48]ཞེས་རིམ་པར་བརྒྱུད་པ་ཡིན་ནོ། །

གསུམ། མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ།

བསྟན་པ་སྔ་དར་ནས་བཟུང་ལོ་པཎ་རིམ་བྱོན་གྱིས་ནང་ཆོས་བོད་དུ་སྤྱན་འདྲེན་པའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་གཞུང་བསྒྱུར་བ་གཙོ་བོ་དང་ཞོར་དུ་གཞུང་འགྲེལ་དང་བསྟན་བཅོས་ཁ་ཤས་མཛད་ཡོད་པ་ལྟར། ཆག་ལོ་ཙཱ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ལའང་《བླ་མའི་གསུང་བཀའ་དྲིན་དྲན་པའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་སུམ་ཅུ་པ་ཞེས་བྱ་བ་》དང་《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན》《སྒྲོན་གསལ་གྱི་ཊིཀྐ》《ཆག་ལོའི་ཞུ་བ》[49]སོགས་ཁ་ཤས་མཛད་ཡོད་པ་ལས། གཙོ་བོ་ནི་མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཉིད་དུ་ངེས་སོ། ། དེ་བས་ཚུལ་དེ་ལ་《ཆག་ལོའི་ལམ་ཡིག་》ལས“བླ་མ་ཆོས་རྗེ་ས་སྐྱ་པའི་ཞལ་ནས། ལོ་ཙཱ་བ་རིན་ཆེན་བཟང་པོའི་རྟིང་ལ། ཁྱེད་པས་མཁས་པ་མ་བྱུང་ངེས་པ་ཡིན།”[50] ཞེས་བསྟོད་བསྔགས་མཛད་པ་ཡིན་ནོ། །

འདིར《སྡེ་དགེའི་བཀའ་བསྟན》ཁྲོད་བཞུགས་པའི་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་སྒྱུར་རྩོམ་དག་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བཀོད་ན།  ཀ བཀའ་འགྱུར་ལས།  ༡ ངན་སོང་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སྦྱོང་བའི་སྙིང་པོའི་གཟུངས། ༢ དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ངན་སོང་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སྦྱོང་བ་གཟི་བརྗིད་ཀྱི་རྒྱལ་པོའི་རྟོག་པ་ཕྱོགས་གཅིག་པ། ཁ བསྟན་འགྱུར་ལས། ༣ དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ལ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱ་བ་རྩིས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༤ མཚན་བརྗོད་ཀྱི་མདོར་བཤད་བདུད་རྩིའི་ཐུགས་པ། ནོར་བུའི་དཔལ་ཡེ་ཤེས། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༥ བདེ་མཆོག་ཕྱག་གཉིས་པ་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་སྒྲུབ་ཐབས། རཏྣ་རཀྵི་ཏ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༦ རང་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པའི་རིམ་པའི་མན་ངག རཏྣ་རཀྵི་ཏ་སྦས་པ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༧ མེ་ཏོག་ཕྲེང་འཛིན་གྱི་བསྟོད་པ། མ་ཎི་ཀཤྲཱིཛྙཱ་ན། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས།༨ ལས་ཀྱི་མཐའ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ། མ་ཎི་ཀཤྲཱིཛྙཱ་ན། རེ་བེནྡྲ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ།  ༩ གཤིན་རྗེ་མཐར་བྱེད་དམར་པོའི་སྒྲུབ་ཐབས། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༠ འོད་གསལ་འཆར་བའི་རིམ་པ། རེ་བེནྡྲ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ།  ༡༡ དཔལ་གཤིན་རྗེ་གཤེད་དམར་པོའི་སྒྲུབ་ཐབས། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༢ དཔལ་གཤིན་རྗེ་གཤེད་དམར་པོའི་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་ཆོ་ག ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ།  ༡༣ དཔལ་གཤིན་རྗེ་གཤེད་ནག་པོ་དང་དམར་པོ་མཆོད་པའི་ཆོ་ག ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༤ གཤིན་རྗེ་གཤེད་དམར་པོའི་གཏོར་མའི་ཆོ་ག ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༥ གཤིན་རྗེ་གཤེད་དམར་པོའི་སྒྲུབ་ཐབས། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༦རང་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པའི་རིམ་པའི་མན་ངག་དང་བཅས་པ་གཤིན་རྗེ་མཐར་བྱེད་དམར་པོའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༧ གཏོར་མའི་ཆོ་ག ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༡༨ རྡོ་རྗེ་ཐེག་པའི་སྦོམ་པོའི་ལྟུང་བ། མ་ཎི་ཀཤྲཱིཛྙཱ་ན། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༡༩ འཇིག་རྟེན་དབང་ཕྱུག་གི་སྒྲུབ་ཐབས། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༢༠ ཨ་ར་པ་ཙ་ཎའི་སྒྲུབ་ཐབས། བི་བྷཱུ་ཏི་ཙནྡྲ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༢༡ བསྲུང་བ་ལྔའི་ཆོ་ག ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༢༢ སྦྱིན་སྲེག་གི་ཆོ་ག་འོད་ཀྱི་སྙེ་མ། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༢༣ དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་ཆོ་ག་རྡོ་རྗེ་ཕྲེང་བ། རཏྣ་རཀྵི་ཏ། རཱ་ཧུ་ལ་ཤྲཱི་བྷ་དྲ། མ་ཎི་ཀ་ཤྲཱི་ཛྙཱ་ན། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༢༤ རྫོགས་པའི་རྣལ་འབྱོར་གྱི་ཕྲེང་བ། རཏྣ་རཀྵི་ཏ། རེ་བེནྡྲ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༢༥ རྨུགས་འཛིན་འཚོལ་བའི་སྒྲུབ་ཐབས། བི་བྷཱུ་ཏི་ཙནྡྲ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༢༦ འཕགས་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྨོན་ལམ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ།

ག 《སྡེ་དགེའི་བསྟན་འགྱུར》དུ་མི་སྣང་བ《སྣར་ཐང་བསྟན་འགྱུར》《པེ་ཅིང་བསྟན་འགྱུར》ཁྲོད་བཞུགས་པ།  ༢༧ དཔལ་འཁོར་ལོ་བདེ་མཆོག་གི་མངོན་པར་རྟོགས་པའི་འགྲེལ་བ། ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༢༨ ཕག་དཀར་ཤེས་རབ་སྣང་བའི་སྒྲུབ་ཐབས། ནོར་བུ་དཔལ་ཡེ་ཤེས། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༢༩ བདེ་མཆོག་འཁོར་ལོའི་བསྟོད་པ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༣༠ བསྡུས་པའི་རིམ་པའི་སྒྲུབ་ཐབས། རེ་བེནྡྲ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱིས་འགྱུར་ཞུས། ༣༡ གཤིན་རྗེ་མཐར་བྱེད་ཀྱི་འཁྲུལ་འཁོར་ཆོ་ག ཉི་མའི་དབང་བོའི་འོད་ཟེར། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ། ༣༢ གཤིན་རྗེ་གཤེད་དམར་པོའི་འཁོར་ལོའི་དེ་ཉིད་ངེས་པར་བཤད་པ། བྱང་ཆུབ་སྙིང་བོ། ཆག་ཆོས་རྗེ་དཔལ་སོགས་བསྡོམས་པའི་ཆོས་ཚན་སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་ལྷག་བཞུགས་སོ། །

བཞི། ཆོས་སྡེ་ཁག་གི་གདན་ས་རིམ་པར་མཛད་ནས་བུ་སློབ་མང་དུ་བསྐྱངས་པའི་སྐོར།

ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་རྒྱ་གར་དང་བལ་བོ་ནས་ཕྱིར་བོད་དུ་ཕེབས་རྗེས། མང་ཡུལ་ཡང་ཐོག་དང་ཧ་རི་མན་ད་སོགས་གནས་གཞི་བརྒྱད་ཅུ་ལྷག་ཏུ་གདན་ས་ལོ་བཞི་དང་། རྟེའུ་རའི་གདན་ས་ལོ་མང་། ཐང་བོ་ཆེའི་གདན་སར་ལོ་ལྔ་བཞུགས་པ་དང་།གཞན་ཡང་ཁྲ་འབྲུག་དང་བསམ་ཡས། ས་སྐྱ། ལྷ་ས། གདན་ས་ཐེལ། རལ་གུད། ཆུ་མིག བྲིན་ལྷས། བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་སོགས་སུ་ཆོས་འཁོར་རྒྱ་ཆེན་པོ་བསྐོར་བ་དང་མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་ལ་འཆད་ཉན་རྩེ་གཅིག་ཏུ་མཛད་དོ། །《ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་བསྟོད་པ་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་འོད་ཕྲེང་》ལས“སྒྲ་བསྒྱུར་ཕུལ་ཕྱིན་སྐད་གཉིས་སྨྲ་བ་པ།  །མཁས་པ་ཀུན་གྱི་གཙུག་གི་རྒྱན་གྱུར་ཏེ། །གངས་རིའི་ཁྲོད་ཀྱི་གདུལ་བྱ་རྣམ་མང་ལ། །ལེགས་བཤད་ཆར་རྒྱུན་ཕབ་སྟེ་སྨིན་པར་མཛད། །”[51]ཅེས་འབྱུང་བ་ལྟར། གསུང་ལས་སྐྱེས་པའི་སློབ་མ་ལ《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》ལས“འཕགས་པ་རིན་པོ་ཆེས་ཀྱང་རིག་པའི་གནས་འགའ་གསན”[52]ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར། འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་དང་། གཞན་ཡང་བཅོམ་ལྡན་རིག་པའི་རལ་གྲི། འབྲི་གུང་སྤྱན་སྔ་བཅུ་གཉིས་རིན་པོ་ཆེ། ཆུ་མིག་པ་ཆེན་པོ། ཤར་བ་རྡོ་རྗེ་འོད་ཟེར། ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན། དུས་འཁོར་བ་ཡེ་ཤེས་རིན་ཆེན། གློ་བོ་ལོ་ཙཱ་བ། གཡག་སྡེ་ལོ་ཙཱ་བ། གོ་ལུང་པ་མདོ་སྡེ་དཔལ་རྒྱལ་མཚན། གཡུང་ཕུག་པ་རྒྱལ་མཚན། གཙང་པ་དབང་ཕྱུག་ཤེས་རབ། ཤངས་པ་ཚུལ་ཤེས།  གྲུམ་སྟོན་ཤེས་རབ་དཔལ། བླ་བྲང་བློ་གྲོས་དཔལ། འཇུ་བ་ཆོས་དར་རམ་དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་སོགས། ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའ་རིས་མེད་ཀྱི་བསྟན་འཛིན་བུ་སློབ་མང་དུ་ཐོན་ནོ། །

མཇུག་བསྡུ་བ།

ཡོངས་གྲགས་ལྟར་ན་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་ནི་ཆག་ལོ་དང་པོ་དང་། ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་ཆག་ལོ་གཉིས་པ། ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ་ནི་ཆག་ལོ་གསུམ་པ་ཡིན་པར་བཤད་མོད། ཆོས་འབྱུང་དང་རྣམ་ཐར། གསན་ཡིག་ཁག་ཏུ་ད་དུང་ཆག་ལོ་གཙང་བ་ཤེས་རབ་སོགས་ཆག་ལོའི་མཚན་ཅན་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་ཁ་ཤས་འདུག་པས། ཆག་ལོ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ཆག་ལོ་དུ་བ་ཡིན་པའི་སྐོར་ད་སྔ་ཁ་ཚོན་གཅོད་ཐབས་བྲལ། གང་ལྟར་ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པའི་དབོན་པོ་དང་ཆུང་ངུའི་དུས་ཆག་ལོ་དགྲ་བཅོམ་པ་དང་ཁྲོ་ཕུ་ལོ་ཙཱ་བ་བྱམས་པའི་དཔལ་སོགས་བསྟེན་ནས་སཾ་སྐྲྀ་ཏའི་སྐད་ལ་སློབ་གཉེར་དང་ཆོས་གདམས་ངག་མང་དུ་གསན་ནོ། ། དེ་ནས་རིམ་བཞིན་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་གར་དུ་ཕེབས་ནས། སྔགས་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་གཞུང་གདམས་ངག་མང་དུ་གསན་པ་དང་། བོད་དུ་དར་བའི་ཆོས་གསར་རྙིང་བཀའ་གཏེར་ལ་སོགས་པ་དཀར་ཆག་ཏུ་བཀོད་པ་རྣམས་རྒྱ་བལ་གྱི་དཀར་ཆག་དང་ཐོ་གཏུགས་ཤིང་བླ་མ་པཎྜི་ཏ་མང་པོར་འདྲི་རྩད་ཀྱིས་《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་》མཛད་ནས་བོད་ཡུལ་དུ་བསྐུར་བ་དང་། ཕྱིར་བོད་དུ་ཕེབས་ནས་ཆོས་བྱེད་གནས་གཞི་ཁག་གི་གདན་སར་རིམ་པར་བཞུགས་ཏེ་བསྟན་འཛིན་གྱི་བུ་སློབ་མང་དུ་བསྐྱངས་ཤིང་། མདོ་རྒྱུད་ཀྱི་བསྟན་བཅོ་མང་པོ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང། སྔགས་བླ་མེད་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དུ་དུས་འཁོར་གྱི་ཆོས་རྒྱུན་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་བོད་དུ་སྤེལ་བ་སོགས་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་ཡོད་དོ། །

དཔྱད་ཡིག་དང་མཆན་བུ། 

[1] འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.1226

[2] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ། 《དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བེཻཌཱུརྱ་སེར་བོ》 ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1998ལོ། P.210

[3] འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.1226

[4] མང་ཐོས་ཀླུ་སྒྲུབ་རྒྱ་མཚོ། 《བསྟན་རྩིས་གསལ་བའི་ཉིན་བྱེད》བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.151

[5] སུམ་པ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར། 《སུམ་པ་པཎྡི་ཏ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གསུམ་འབུམ་བཞུགས་སོ། ། པོད་གསུམ་པ།》 མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2015ལོ། P.272

[6] ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་། 《བསྟན་རྩིས་ཀུན་བཏུས》 མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།  1982ལོ། P.180

[7] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.417

[8] དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས།《དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》 ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2014ལོ། P.2318

[9] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.302

[10] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་ དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.280

[11] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་ དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.280

[12] མང་ཐོས་ཀླུ་སྒྲུབ་རྒྱ་མཚོའི《བསྟན་རྩིས་གསལ་བའི་ཉིན་བྱེད》ལས། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་ནི་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་སློབ་མ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་མོ་བཞིའི་གྲས་སུ་བགྲངས་འདུག བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.151

[13] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.280

[14] འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.1229

[15] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.419

[16] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.281

[17] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.294

[18] ར་ཧུ་ལ་ཤྲཱི་བྷ་དྲ་ནི། བྷངྒ་ལར་སྐུ་འཁྲུངས། མ་གདྷར་བསྙེན་རྫོགས་དང་གསན་པ་མཛད། ན་ལེནྡྲའི་མཁན་པོར་བཞུགས། མ་གདྷའི་རྒྱལ་བོ་བུདྡྷ་སེ་ནའི་བླ་མ་ཡིན། རྒྱ་གར་ཤར་ནུབ་ཀུན་ཏུ་མཁས་པར་གྲགས་ཤིང་གྲུབ་པ་བརྙེས། པཎྜི་ཏའི་སློབ་མ་མང་དུ་ཐོན། དགུང་ལོ་གོ་གསུམ་བཞུགས།

[19] ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ། 《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི》 ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས། སྣ་རིང་དབུ་ཅན་ལག་བྲིས་མ། P.4—5

[20] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》 པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.420

[21] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2011ལོ། P.281

[22] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.420

[23] འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.1230

[24] སྣང་ཐང་བ་གྲོ་སྟོན་བདུད་རྩི་གྲགས།（1153—1232）ཆུ་སྒོ་ལུམ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། གདུང་རུས་གྲོ། ཞང་བཙུན་རྡོ་རྗེ་འོད་ཟེར་དང་ལྷ་སྤྱིལ་ཕུ་བ། དྲེའུ་ལྷས་པ། རྨ་ཤཱཀྱ་སེང་གེ གཙང་ནགས་པ་སོགས་བླ་མར་བསྟེན། སྣང་ཐང་གི་གདན་རབས་བཞི་བ་ཡིན། གདན་སར་ལོ་སུམ་ཅུ་སོ་དགུ་བཞུགས། ལམ་མཆོག་གི་རྩ་བ་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་སོགས་མཛད།

[25] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།2011ལོ། P.299

[26] འགོས་ལོ་གཞོན་ནུ་དཔལ། 《དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ》 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985ལོ། P.1227

[27] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ།《དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བེཻཌཱུརྱ་སེར་བོ》ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1998ལོ། P.210

[28] སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ།《དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་བེཻཌཱུརྱ་སེར་བོ》ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1998ལོ། P.218

[29] ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན།《སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ》བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། P.127

[30] ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ། 《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི》 ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས། སྣ་རིང་དབུ་ཅན་ལག་བྲིས་མ། P.3

[31] ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ། 《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི》 ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས། སྣ་རིང་དབུ་ཅན་ལག་བྲིས་མ། P.3

[32] འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ། 《ས་སྐྱ་གོང་མ་རྣམ་ལྔའི་གསུང་འབུམ་དཔེ་བསྡུར་མ་ལས་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པའི་གསུང་འབུམ་པོད་བཞི་བ》 དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2007ལོ། P.336

[33] ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ། 《སྔགས་ལོག་སུན་འབྱིན་ཤེས་རབ་རལ་གྲི》 ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས། སྣ་རིང་དབུ་ཅན་ལག་བྲིས་མ། P.7

[34] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.106—107

[35] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.418

[36] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.419

[37] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.419

[38] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.421

[39] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.420

[40] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.421

[41] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.422

[42] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.423

[43] ཞེ་ཆེན་འགྱུར་མེད་པདྨ་རྣམ་རྒྱལ། 《སྔ་འགྱུར་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པ་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་སྒྲུབ་བརྒྱུད་ཤིང་རྟ་བརྒྱད་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ》[M] བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོ། P.304

[44] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.426

[45] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.425

[46] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.427

[47] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.427

[48] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.427

[49] ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན། 《ས་སྐྱ་གོང་མ་རྣམ་ལྔའི་གསུང་འབུམ་དཔེ་བསྡུར་མ་ལས་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་གསུང་འབུམ་པོད་དང་པོ》 དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2007ལོ། P.478—481གསལ།

[50] དགེ་བསྙེན་ཆོས་དཔལ་དར་བྱང་།《ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་རྣམ་ཐར》སྣ་རིང་དབུ་མེད་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཝི་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།2011ལོ། P.299

[51] རོང་སྟོན་ཤཱཀྱ་རྒྱལ་མཚན།《རོང་སྟོན་གསུང་འབུམ། པོད་ཀ་བ》སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008ལོ། P.218

[52] ཆག་ལོ་རིན་ཆེན་ཆོས་རྒྱལ།《དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བརྒྱུད་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་སྙེ་མ》སྣ་རིང་དབུ་མེད་ལག་བྲིས་མ། དཔལ་བརྩེགས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་བསྒྲིགས་པའི《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》པོད་ཛ་བ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2010ལོ། P.422

– – – – –