རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཁྲོད་ཚངས་པའི་རྣམ་གཞག

རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཁྲོད་ཚངས་པའི་རྣམ་གཞག

སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ བི་ཎཱི་ མཱ་དྷཱཝ་ ཤསྟྲིས(Dr. Veni Madhav Shastri )བརྩམས། འབུམ་རམས་པ་ཉི་མ་ཚེ་རིང་གིས་བསྒྱུར།

དོན་དམ་དུ་འགྲོ་བ་མི་ཡི་རིགས་ནི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤེས་རབ་གཅིག་པུར་བརྟེན་ནས་གནས་ཐུབ་པ་ཞིག་ལས་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་ནི་མ་ཡིན། དེར་རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་ལུགས་ཁག་ནི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤེས་རབ་དེ་དག་འབྱུང་བའི་ཁུངས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། རིག་བྱེད་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བའི་སྒྲོམ་གཞིར་འགྱུར་བ་མེད་པའི་ཐོག་བླང་དོར་གྱི་གནས་ལུགས་འཆད་ཐབས་སྟོན་པའི་གཞུང་ཞིག་ཡིན། དེ་དག་གིས་བདེན་པའི་གནས་ལུགས་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཏེ་རྒྱ་གར་གྱི་གནའ་བོའི་དྲང་སྲོང་དག་གི་མྱོང་རྟོགས་རྣམས་གླེང་བཞིན་ཡོད། ཡང་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་གླེང་ན། རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་རྣམས་ནི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་གམ་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྒྲིག་སྲོལ་དང་འབྲེལ་བའི་ལག་དེབ་ཅིག་མ་ཡིན་མོད། འོན་ཏང་དེ་དག་ནི་ཞིབ་རྟོགས་དང་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་མྱོང་རྟོགས་ཁག་གི་སྤྱི་བཤད་དང་མཇུག་བསྡོམས་ཀྱི་མཛོད་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན།

གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་དེ་དག་ནི་དཀའ་ཐུབ་དང་སྒོམ་སྦྱོང་། དེ་བཞིན་བཟས་བཅད་ཀྱི་བརྟུལ་ཞུགས་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་ན། གནས་བབ་མཐོན་པོར་སླེབས་པའི་དྲང་སྲོང་དག་ལ་སྟོན་པར་བྱེད། དེས་ན་དེ་དག་ནི་སྐྱེས་བུས་མ་བྱས་པ་(अपौरुषेय)ཞེས་འགྲོ་བ་མི་ཡི་རིགས་དང་། ལྷ་དང་ལྷ་མ་ཡིན་གྱི་རིགས་སོགས་ཀྱིས་བརྩམས་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད། དེ་ལྟར་དེ་དག་ནི་ཁྱད་འཕགས་ཀྱི་སྐྱེས་བུའི་མྱོང་རྟོགས་འདྲ་མིན་དང་། དཀའ་སྤྱད་ལས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རྟོགས་པའི་འཆར་ཡན་ལས་གཞན་ཅི་ཞིག་ཀྱང་མ་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་དེ་ཡི་ཕྱིར་དེ་དག་ནི་རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་བམ་དཔྱོད་པ་བས་(मीमांसा)ཚད་འཛིན་མཐོ་ཤོས་བྱེད་པའི་ཐོག་མའི་དཔེ་དེབ་ཁག་ཡིན།

རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་དེ་དག་གི་ཁ་གྲངས་ནི་བརྒྱ་ལས་མང་བ་ཡོད་མོད། འོན་ཏང་ཤྲི་ཤཱཎ་ཀཱ་ར་ རཱ་མཱ་ནུ་ཇ་ མ་དྷི་ར་ཡིས་མཛད་པའི་ཚངས་པའི་མདོ་ཡི་འགྲེལ་པ་ལྟར་ན། རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་གི་ཁ་གྲངས་བཅོ་ལྔ་དང་ཉི་ཤུ་ལས་མང་བ་མེད་པར་འགྲེལ་ཡོད། དེ་ལྟར་ཚད་འཛིན་བྱེད་ཡུལ་གྱི་གཞུང་གསུམ་ལས་རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་དག་ནི་ཐོག་མ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་པའོ།།

ཚད་འཛིན་བྱེད་ཡུལ་གྱི་གཞུང་གཉིས་པ་ནི་ཚངས་པའི་མདོ་ཡིན། མདོ་(རྩ་ཚིག)དེ་དག་གི་ནང་རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་གཞུང་གི་རྣམ་གཞག་གཙོ་བོ་ཁག་སྟེ། སྲོག་དང་། ཚངས་པ། དབང་ཕྱུག མ་རིག་པ། འཇིག་རྟེན་གྱི་རྒྱུ། ཐར་པའི་བསླབ་ཁྲིམས་སོགས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་བསྡུས་ཡོད། གནད་དོན་དེ་དག་ནི་རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་ལུགས་ཁག་གི་ནང་ཁ་ཐོར་ཏེ་གནས་ཡོད་པས་ན། དེར་ཁྱོན་མདོ་ལྔ་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་ང་ལྔ་ཡོད་པ་དག་གིས་རྣམ་གཞག་དེ་རྣམས་ལེའིུ་གོ་རིམ་ནང་བསྒྲིགས་ཏེ་བསྟན་ཡོད། དེས་ན་དཔྱོད་པ་བའམ་ཚངས་པའི་རྣམ་གཞག་དང་འབྲེལ་བའི་གནས་སྟངས་མང་པོ་ཞིག་མདོ་ལུང་(རྩ་ཚིག་)དེ་དག་གི་ནང་བསྡུས་ཡོད།

རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་གསུང་རབས་གསུམ་པ་ནི་རྩ་ཚིག་བདུན་བརྒྱ་ཅན་གྱི་ལེགས་ལྡན་ནང་པོའི་གླུའམ་བྷཱ་ག་ཝཏ་གྷི་ཏ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཡི་ནང་གསང་བ་པའི་ལྟ་གྲུབ་བམ་ཚངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་གནས་མ་ལུས་པ་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ཡོད། དེས་ན་གསང་བ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་ཁག་གི་གདམས་ངག་ནི་ཚངས་པའི་མདོའི་ནང་དྲངས་ཡོད་པ་ཇི་བཞིན་ལེགས་ལྡན་ནག་པོའི་གླུ་(བྷཱ་ག་ཝཏ་གྷི་ཏ་)ཡི་རྩ་ཚིག་ནང་དུའང་བསྡུས་ཡོད། དེ་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་དཔེ་སྙིང་རྗེ་མོ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་དེ། “རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་གཞུང་ནི་བ་ཕྱུགས་ཀྱི་ཚོགས་དང་དཔལ་ནག་པོ་ནི་བ་ལས་འོ་མ་ཞོ་མཁན་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན། སྲིད་སྒྲུབ་བམ་ཨཱར་ཇུན་ནི་བེའུ་ལྟ་བུ་ཞིག་དང་། བདུད་རྩི་ལྟ་བུའི་འོ་མ་སྟེ་ལེགས་ལྡན་ནག་པོའི་གླུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་མཁན་གྱི་ཉམས་ཐག་པའི་མི་རྣམས་སོ།” དེས་ན་གཞུང་དེ་གསུམ་པོར་གཞུང་ཆེན་གསུམ་(Prasthanatraya) ཞེས་རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་འབྱུང་གནས་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་ནོ།།

 རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་དམིགས་པ།

རིག་བྱེད་མཐའ་པས་སྡུག་བསྔལ་སྤོང་ཞིང་བདེ་མཆོག་འཐོབ་འདོད་དུ་དམིགས་ཤིང་སྡུག་བསྔལ་སྤོང་བའི་ལམ་སྟོན་པར་བྱེད། སྡུག་བསྔལ་ལ་འབྱུང་བ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། ལས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ། ནང་སེམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ (आधिभौतिक, आधिदैविक, आध्यात्मिक) ཞེས་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཞིང་། དེ་གསུམ་གང་རུང་ནང་མ་བསྡུས་པའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རིགས་གཅིག་ཀྱང་མེད་པར་འགྲེལ།

སྡུག་བསྔལ་དང་པོ་དེ་ནི་འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་ལྔ་ལས་བྱུང་བའི་སྡུག་བསྔལ་ (पञ्चमहाभूत) ཞེས་ས་དང་ཆུ་སོགས་ལས་བྱུང་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་གཉིས་པ་ནི་ལྷ་འདྲེ་ལ་སོགས་མི་ལས་ནུས་པ་ཆེ་བ་དག་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། སྡུག་བསྔལ་གསུམ་པ་དེ་ནི་སེམས་དང་ལུས་ལ་ལྟོས་ནས་བྱུང་བའམ།  དོན་གཞན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་ན་རྣམ་ཤེས་སམ་སེམས་དང་ལུས་པོར་སྡུག་བསྔལ་བྱུང་བ་དེ་ཉིད་ཡིན་པ་མ་ཟད། སྤྱིའི་ཆ་ནས་དེ་དག་ནི་ན་ཚའི་ངོ་བོར་གནས་པ་དག་ཡིན། དེས་ན་མ་རིག་པའི་རྨོངས་པ་དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པ་དང་། སུ་ཞིག་གིས་མ་རིག་པ་སྤོང་འགྱུར་ཚེ་ཐར་པའམ་མཐར་ཐུག་གི་བདེ་སྐྱིད་རྙེད་ཐུབ། གལ་ཏེ་སྐྱེས་བུ་ཞིག་གིས་སྲོག་ཉིད་ཚངས་པ་་ཡིན་པའི་གནས་ལུགས་རྟོགས་གྱུར་ཚེ། དེས་བདེ་མཆོག་གཏན་དུ་མྱོོང་རོལ་བྱེད་ཐུབ། ཕྱི་རོལ་པའི་ཐོས་པའི་གཞུང་ལུགས་ལས། (तरति शोकम् आत्मवित्)བདག་རིག་པ་ནི་མྱ་ངན་ལས་གྲོལ་ལོ། །ཞེས་ཟེར།

སྲོག་གི་བདག་སྟེ་ཉི་ཚེ་བའི་བདག་ (जीवात्मा) དེ་ནི་རང་ཉིད་ཚངས་པའི་གནས་སྐབས་སུ་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་མ་རིག་པ་དང་སྒྱུ་མས་ཡོངས་སུ་སྒྲིབ་སྟེ་གནས་ཡོད། གལ་ཏེ་མ་རིག་པ་དང་རྨོངས་པ་དེ་གཉིས་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ལ་བཞག་སྟེ་སྲོག་ཀྱི་བདག་ཉིད་ (Jeevahood) དེའི་དོན་དམ་གནས་ལུགས་རྟོགས་གྱུར་ན། ད་ེནི་ཚངས་པ་ཡིན་པ་དང་དེ་ནི་གཞན་ཅི་ཡང་མ་ཡིན་ཏེ་བདེ་མཆོག་དང་བདེ་མཆོག་ཁོ་ན་ཡིན། ང་ཚོ་གཉིད་ཁུག་བཞིན་པའི་སྐབས་ང་ཚོས་ཚངས་པའི་བདེ་བ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད། གལ་ཏེ་གཉིད་ཉལ་བཞིན་པའི་གནས་སྐབས་དེ་ཉིད་རྟག་བརྟན་དུ་གྱུར་ཚེ། དེ་ནི་ཐར་པ་ཡིན།

རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱིས་ང་ཚོས་མ་རིག་པ་ལས་ཇི་ལྟར་སྲུང་དགོས་པ་དང་། རང་རང་སོ་སོའི་དོན་དམ་གྱི་བདེ་བ་དེ་ཉིད་ཇི་ལྟར་སླར་གསོ་བྱེད་དགོས་མིན་གྱི་སློབ་སྟོན་བྱེད། ཐེངས་དང་པོར་དེས་སྲོག་གི་བདག་སྟེ་ཉི་ཚེ་བའི་བདག་གམ་ཚངས་པ་དམ་པའམ་བླ་མེད་ཀྱི་ཤེས་པ།  མ་རིག་པའམ་རིག་པ་མ་ཡིན་པ། དེ་བཞིན་ཐར་པ་བཅས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲང་པོའི་སྐོར་སྟོན་པ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་ཐར་པ་སྒྲུབ་པའི་ཐབས་ལམ་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་སྟོན་པར་བྱེད་དོ། །

ཚངས་པའི་རྣམ་གཞག

ཐོས་པའི་གཞུང་གི་དུམ་ཚན་ཁག་ལ་གཞིགས་ན། ཚངས་པ་ནི་བདེན་པའི་ཆོས་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ནི་ཤེས་པའི་གནས་བབས་སུ་གནས་པ་དང་འགྱུར་དུ་མི་གཏུབ་པ་ཞིག་ཡིན། དེའང་ (सत्यम् ज्ञानम् अनन्तम् ब्रह्म ) ཚངས་པ་ནི་བདེན་པ་(ཡོད་པ)དང་ཤེས་པ་དང་མཐའ་མེད་པའོ།། གང་ལྟར་ཡང་གང་ཞིག་འགྱུར་དུ་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། དེ་ནི་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་ཞིག་དང་འཇིག་ངེས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་རྟོགས་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་ལྟར་ན་དོན་དམ་གྱི་བདེན་པའི་ (पारमार्थिक सत्यत्व) ལུགས་ལྟར་ན། ཚངས་པ་ནི་བདེན་པའི་ཆོས་གཅིག་པུ་བ་དེ་ཡིན་པ་དང་། ཆོས་གཞན་ནི་བདེན་པ་མ་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་དེ་ཡིས་ཕྱིར་རིག་བྱེད་གསང་བ་པས་བདེན་པ་ལ་དོན་དམ་བདེན་པ་དང་། ཐ་སྙད་པའི་བདེན་པ། ལྟར་སྣང་བའི་བདེན་པ་བཅས་དབྱེ་ན་གསུམ་དུ་འཇོག་གོ

བདེན་པ་དང་པོ་དོན་དམ་གྱི་བདེན་པ་ (पारमार्थिक सत्यत्व) ནི་ཚངས་པར་དབང་སྟེ། དེ་ནི་བསྐལ་ཆེན་གསུམ་གྱི་རིང་དུའང་གཞན་དང་མཉམ་བསྲེས་མ་བྱུང་བའི་ཕྱིར་ཞེས་དང་། ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་གླེང་ན་དེ་ནི་སད་པའི་གནས་སྐབས་ (जाग्रत अवस्था) དང་། རྨི་ལམ་གྱི་གནས་སྐབས། (स्वप्न अवस्था ) དེ་བཞིན་གཉིད་ཀྱི་གནས་སྐབས་(सुषुप्ति अवस्था)བཅས་དུས་གསུམ་གྱི་གནས་བབས་སུ་རྟག་ཏུ་གནས་སོ། གཞན་ཡང་དེར་ནི་ཐོག་མ་དང་མཐའ་མའང་མ་མཆིས་པའོ།

བདེན་པ་གཉིས་པ་ཐ་སྙད་པའི་བདེན་པ་(व्यावहारिक सत्यत्व)ནི། ང་ཚོའི་ཚོར་ཤེས་དབང་པོས་མྱོང་བའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། དེ་ནི་ཚངས་པ་ལྟར་མ་ཡིན་ཏེ་སྐད་ཅིག་ལ་འཇིག་པའི་ཆོས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད་བདེན་པ་དེ་ནི་སྒྱུ་མའང་མ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ང་ཚོའི་ཚོར་ཤེས་དབང་པོ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཐར་པ་མ་འཐོབ་བར་དུ་འབྱེད་མི་ཐུབ།

བདེན་པ་གསུམ་པ་ལྟར་སྣང་བའི་བདེན་པ་ (प्रातिभासिक )ནི། རྨི་ལམ་གྱི་གནས་སྐབས་སུ་མྱོང་བའམ་དེ་ནི་ཉ་ལྕིབས་ཀྱི་སྟེང་དུ་དངུལ་ཡོད་པར་འཁྲུལ་སྟེ་མཐོང་བ་ཇི་བཞིན་ནོ། སྦྲུལ་གྱི་གཞི་རྟེན་ཐག་པ་ལྟ་བུ་དེ་འཁྲུལ་མེད་དུ་མཐོང་ན། དེ་མ་ཐག་ཏུ་སྦྲུལ་ཉིད་ངོས་བཟུང་ཐུབ་པ་ཇི་བཞིན་ནོ། དེས་ན་བདེན་པ་གསུམ་པོ་དེ་རྣམས་རིག་བྱེད་མཐའ་པས་ཁས་ལེན་བྱེད་པ་མ་ཟད། ཚངས་པ་ནི་དོན་དམ་བདེན་པ་ཡིན་པར་ཐོས་པའི་གཞུང་གི་བརྗོད་ཚིག་ཁག་གིས་ཁུངས་སྐྱེལ་ར་སྤྲོད་བྱེད་དེ། ཚངས་པ་ནི་གཟུགས་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་མོད་ཀྱང་ནུས་པ་དང་ལྡན་པ། དེ་ནི་གཞན་ཇི་བཞིན་གཟུགས་མེད་པ། དེ་ནི་ནུས་པའི་ངོ་བོར་ཡོད་པ། དེ་ནི་གཉིས་སུ་མེད་པའོ། དེ་ལ་རང་གཞན་གཉིས་ཀའི་ཁྱད་པར་མེད་པ། དེ་ནི་ཤིང་སྡོང་གི་ཡལ་ག་ཇི་བཞིན་ནགས་ཚལ་གྱི་ཤིང་སྡོང་གཞན་དག་ལས་མི་འདྲ་བ། དེ་ནི་བདེ་བ་དང་བདེ་བ་ཉིད་ཡིན་པ། དེ་ནི་ཐོག་མཐའ་མེད་པ། དེ་ལ་རྒྱུ་རྐྱེན་གཉིས་ཀ་མེད་པ། དེ་ནི་རྡུལ་ཕྲན་ལས་ཆུང་བ་དང་འཇིག་རྟེན་འདིའི་ཐོག་གི་དངོས་པོ་ཆེ་ཤོས་ལས་ཆེ་བ། དེ་ནི་གང་ཟག་ཀུན་གྱི་ནང་རྣམ་ཤེས་བྱེ་བྲག་པ་ཇི་བཞིན་གནས་སོ། །

ཚངས་པ་ནི་བདག་མཐོང་བ་པོ།

ལུས་པོའི་ནང་ཚངས་པ་ནི་བདག་མཐོང་བ་པོ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོ་དག་གི་ལམ་མདོ་རུ་བཙུགས་པའི་གློག་སྒྲོན་ཇི་བཞིན། མཚན་མོ་གློག་སྒྲོན་དེའི་འོག་ཏུ་བློན་ཆེན་གྱི་མོ་ཌ་དང་། མང་ཚོགས་དཀྱུས་མའི་མོ་ཌ། དེ་བཞིན་མི་བུ་སྤྱིར་བཏང་བ་ཞིག་ཕྱིན་ནའང་གློག་སྒྲོན་གྱི་གསལ་ཚད་འོད་ཟེར་གཅིག་མཚུངས་སྟོན་པ་མ་ཟད། གལ་ཏེ་གློག་སྒྲོན་དེའི་འོག་ཏུ་གཟུགས་ཅན་གཅིག་ཀྱང་མེད་ནའང་གློག་སྒྲོན་གྱི་གསལ་ཚད་འོད་ཟེར་ལ་ཁྱད་པར་སྤུ་ཙམ་ཡང་མེད་པར་འཕྲོ་བའི་དཔེ་དེ་བཞིན་དུ། ངེད་ཚོའི་ལུས་པོའི་ནང་ཚངས་པའི་འོད་སྣང་ཕྱོགས་ལྷུང་མེད་པར་ཚོར་བའི་དབང་པོ་དག་དང་། ཤེས་པ་དང་རིག་པ། དེ་བཞིན་ང་རྒྱལ་དང་སེམས་སོགས་སུ་རང་དབང་གིས་འཕྲོ་བ་མ་ཟད། ཐ་ན་གཉིད་ཁུག་པའི་གནས་སྐབས་སུའང་དེ་དག་གཅིག་ཀྱང་མེད་ནའང་ཚངས་པའི་འོད་སྣང་འཕྲོ་བཞིན་མཆིས།

དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་ནང་བྱུང་བའི་སློབ་དཔོན་རིག་པ་དགོན་ (विद्यारण्य) གྱིས་གློག་ཞུ་ཞིག་གཏམ་བརྗོད་འཁྲབ་སའི་གར་སྟེགས་ཐོག་ཏུ་གཏད་པའི་དཔེ་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་བཀོད་ཡོད་དེ། དེའང་གར་སྟེགས་ཐོག་གི་གློག་ཞུ་ཡིས་ཞབས་བྲོ་འཁྲབ་མཁན་དང་། རྒྱལ་པོ་ལ་སོགས་ལྟད་མོ་བ་ཡོངས་ལ་གཅིག་མཚུངས་ཀྱིས་འོད་སྣང་བྱིན་པ་མ་ཟད། འཁྲབ་སྟོན་མཇུག་བསྒྲིལ་བའི་རྗེས་གར་སྟེགས་ཐོག་མི་སུ་ཞིག་མེད་པའི་སྐབས་སུ་ཡིན་ནའང་། གློག་གི་འོད་སྣང་གཅིག་མཚུངས་སུ་འཕྲོ་བའི་དཔེ་དེ་བཞིན་དུ། ང་ཚོའི་ལུས་པོའི་ནང་ཚངས་པ་ནི་གློག་གི་འོད་ཟེར་ཇི་བཞིན་གནས་པས་ན། དེར་བདག་མཐོང་བ་པོ་ཞེས་ཀྱང་བྱའོ། །

འཇིག་རྟེན་བྱུང་བའི་རྒྱུ་ཚངས་པ།

ཚངས་པ་རང་ཉིད་ནི་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་གཞི་རྟེན་དང་། འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་སེམས་ལྡན་གྱི་ངོ་བོ་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན། དེས་ན་འཇིག་རྟེན་ནི་གཞི་རྟེན་དེའི་སྟེང་དུ་མངོན་ཡོང་བ་ཡིན། དེ་ནི་ཐག་པའི་སྟེང་དུ་སྦྲུལ་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། སྦྲུལ་དེ་ཉིད་མཐོང་བར་ཐག་པ་ནི་དེ་ཡི་རྒྱུ་ཡིན་པས་ན། དེར་ བསྒྱུར་བྱེད་ཀྱི་ལེན་རྒྱུ་ (विवर्तोपादान कारण) ཞེས་ཟེར། འཇིག་རྟེན་ནི་སེམས་ལྡན་གྱི་ངོ་བོའི་ཐོག་ཏུ་ཀུན་ཏུ་བཏགས་ཏེ་ཡོད་པས་ན། དེ་ནི་དངོས་པོའི་རྣམ་པ་བརྗེ་སྒྱུར་གྱི་རྒྱུ་ཞིག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ང་ཚོས་ཐ་སྙད་བདེན་པ་ཁས་བླངས་པས་ན། འཇིག་རྟེན་གྱི་བཀོད་རབས་སྐོར་བརྗོད་བྱ་ཐོར་བུ་དག་གིས་བསྟན་ཡོད་དེ། དེའང་ཚངས་པ་དང་སྒྱུ་མའི་ནུས་པ་གཉིས་ཟུང་དུ་སྦྲེལ་བ་ལས་བྱེད་པོ་དབང་ཕྱུག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་། ཚངས་པ་དང་སྒྱུ་མ་གཉིས་བསྡུས་པ་དེ་ནི་ཐོག་མེད་ཡིན།^[1] བག་ཆགས་དེས་སྒྱུ་མའི་ངོར་སྔོན་གྱི་འཇིག་པ་ལ་ཆོ་ངེ་འདོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སྒྱུ་མས་འཇིག་རྟེན་སྐྲུན་འདོད་པ་ཇི་བཞིན་ཚངས་པས་དེར་དབང་ཆ་བསྩལ་ཏོ། །

དེས་ན་འཇིག་རྟེན་བཀོད་པའི་བྱ་བ་ནི་བྱེད་པོ་དབང་ཕྱུག་ནས་འགོ་བརྩམས་ཏེ། རིམ་པས་གནམ་མཁའ་དང་རླུང་། མེ་དང་ཆུ་སོགས་དབང་ཕྱུག་གི་ནུས་པ་ལས་བསྒྲུབས། དེ་བཞིན་འཇིག་རྟེན་འཇིག་ཚུལ་ནི་གོ་རིམ་ལྡོག་པའི་སྒོ་ནས་འཇིག་སྟེ། ས་ཆུ་ཡི་ནང་དུ་འཐིམ་འགྲོ་བ་དང་། ཆུ་མེ་ཡི་ནང་འཐིམ་པ་སོགས་སོ། ཚངས་པ་ནི་རྣམ་པ་མེད་པ་(niraakaara) ཞེས་དང་རྣམ་པ་དང་བཅས་པ་(saakaara)ཞེས་གཉིས་ཀྱི་ལམ་ནས་གསལ་བར་སྟོན་ཏེ། རྣམ་པ་མེད་པ་ནི་གསེར་གྱི་མངལ་ (Hiranyagarbha) ཞེས་ཚངས་པ་དང་སྒྱུ་མ་བསྡུས་པ་ལ་ཟེར་ཞིང་། རྣམ་པ་དང་བཅས་པ་ནི། ཚངས་པ་དང་། ཁྱབ་འཇུག དེ་བཞིན་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་བཅས་གསུམ་གྱི་གཟུགས་སུ་སྒྲུབ་ཡོད་པ་མ་ཟད། དེ་གསུམ་གྱིས་འཇིག་རྟེན་སྤྲུལ་བར་བྱེད་པ་དང་། གནས་པར་བྱེད་པ། འཇིག་པར་བྱེད་པའོ། །

གསེར་གྱི་མངལ་ལམ་དབང་ཕྱུག་(འདིར་དབང་ཕྱུག་ཅེས་པ་ནི་ལྷ་མོ་དབུ་མའི་ཁྱོ་བོ་དབང་ཕྱུག་གམ་དབང་ཕྱུག་དམ་པ་དེ་མ་ཡིན།)ནི་རྒྱུ་དུ་མ་ཞིག་ཚོགས་པ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་པ་དང་། དོན་གོ་བདེ་བར་སྨྲོས་ན། གསེར་གྱི་མངལ་ནི་རྐྱེན་གྱི་རྒྱུ་དང་ཉེར་ལེན་གྱི་རྒྱུ་གཉིས་ཀ་ཡིན་ཏེ། སྡོམ་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྡོམ་ཐག་ལྷས་པ་ལས། སྡོམ་ཐག་དེར་མཚོན་ན་སྡོམ་ནི་དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན་པ་གང་ཞིག་རྫས་ཀྱི་རྒྱུ་ཡིན་པ་ལྟ་བུའོ།

སྤྱིར་རྫ་མཁན་གྱིས་རྫ་མ་མ་བཟོས་པ་ལྟ་བུར་ཆ་མཚོན་ན། རྫ་མཁན་ནི་རྐྱེན་གྱི་རྒྱུ་དང་། འདམ་ནི་རྫ་མ་དེའི་ཉེར་ལེན་གྱི་རྒྱུ་ཡིན་མོད། འོན་ཏང་འདིར་སེམས་ཚོར་ལྡན་པའི་སྡོམ་དེ་ནི་དེའི་རྐྱེན་གྱི་རྒྱུ་དང་། སྡོམ་ཐག་བྱུང་བའི་སྡོམ་གྱི་མཆིལ་མ་ནི་དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན་པ་དེ་བཞིན་དུ་གསེར་གྱི་མངལ་དེ་སེམས་ཚོར་དང་ལྷན་དུ་འབྲེལ་ན། དེ་ནི་རྐྱེན་གྱི་རྒྱུ་རུ་འགྱུར་བ་དང་། དེ་ཉིད་སྒྱུ་མ་དང་ལྷན་དུ་འབྲེལ་ན། ཉེར་ལེན་གྱི་རྒྱུ་ཡིན་ཏེ་སྒྱུ་མའི་རྣམ་པ་དེ་ཉིད་འཇིག་རྟེན་དུ་བརྗེ་སྒྱུར་བྱེད་པའོ། དེས་ན་དེ་ནི་རྐྱེན་གྱི་རྒྱུ་དང་ཉེར་ལེན་གྱི་རྒྱུ་གཉིས་ཀ་ཡིན་ནོ། །

འཇིག་རྟེན་སྐྱོན་གྱིས་བསྒོ་བར་མི་འགྱུར་བའི་ཚངས་པ།

སྤྱིར་ཚངས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞི་རྟེན་ཡིིན་མོད་ཀྱང་། དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་སྐྱོན་གྱིས་ནམ་ཡང་བསྒོ་བར་མི་འགྱུར་ལ། འཇིག་རྟེན་གྱི་སྡུག་པ་དང་མི་སྡུག་པའི་ཆོས་ཅི་ཞིག་གིས་ཀྱང་དེར་སྒྱུར་བ་ནམ་ཡང་གཏོང་བར་མི་ནུས་ཏེ། དེ་ནི་འགྱུར་དུ་མི་གཏུབ་པ་ལ་རེག་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་ང་ཚོས་རས་གཞིའི་སྟེང་དུ་ལྟད་མོ་ལྟ་བ་དང་གཉིས་སུ་མ་མཆིས་ཏེ། དེའི་ཐོག་ན་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་བརྙན་གྱི་ནང་དུ་བཅུག་པ་ཇི་བཞིན་ནོ།^[2] གང་ལྟར་ཡང་གསེར་གྱི་མངལ་(Hiranyagarbha)ནི་སྒྱུ་མའམ། མ་རིག་པའམ། རང་བཞིན་^[3]དང་ལྷན་དུ་འབྲེལ་བ་ལས་འཇིག་རྟེན་བཀོད་པ་དང་། རྒྱུད་འཛིན་པའི་བྱ་བ། དེ་བཞིན་འཇིག་པར་བྱེད་པའི་བྱ་བ་གཉེར་བ་པོ་དེ་ཡིན་ནོ།།

དེའང་དབང་ཕྱུག་གིས་ཚངས་པའམ་ཁྱབ་འཇུག དེ་བཞིན་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོའི་གཟུགས་སུ་རྣམ་པར་སྤྲུལ་སྟེ། རང་རང་སེམས་ཀྱི་ལས་འབྲས་ཀྱི་ངོ་བོར་གཞིགས་ནས་དེ་དག་ལ་འཇིག་རྟེན་སྐྱོང་བའི་ནུས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་སྦྱིན་ཡོད་པས་ན། སྒྱུ་མ་ནི་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དབང་ཕྱུག་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཏུ་གནས་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་དེའི་རྐྱེན་པས་གང་ཟག་རང་རང་གི་བདག་ལ་སོ་སོའི་ལས་ཀྱི་འབྲས་བུ་བཟང་ངན་རེ་ཡོད། གལ་ཏེ་ལས་བཟང་ན་སྐྱེས་བུ་དེས་འབྲས་བུ་བདེ་བ་མྱོང་བ་དང་། གལ་ཏེ་ལས་དེ་ངན་ན་སྐྱེས་བུ་དེས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ངོ་བོའི་ཐོག་ནས་འབྲས་བུ་མྱོང་བར་བྱེད་པས་ན། སྒྱུ་མའི་ལམ་ནས་ཚངས་པས་འཇིག་རྟེན་གྱི་མཐུན་སྦྱོར་བྱེད་པའོ། དེ་ལྟར་ན་དབང་ཕྱུག་ནི་སྒྱུ་མའམ་འཇིག་རྟེན་གྱི་གཅོད་མཚམས་དག་གིས་སྐྱོན་བཞུགས་པར་མི་འགྱུར་ཏེ། འཇིག་རྟེན་ནི་སྒྱུ་མའི་རྣམ་པ་འགྱུར་ལྡོག་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།

སྒྱུ་མ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན་ནམ།

སྒྱུ་མའམ་མ་རིག་པ་ནི་རྣམ་པ་འཇིག་རྟེན་གྱི་གཟུགས་སུ་འགྱུར་བའི་མཐུན་པའི་ངོ་བོ་ཞིག་ཡིན། དེར་ནུས་པ་གཉིས་དང་ལྡན་ཏེ། གཅིག་ཤོས་ཀྱིས་བདེ་སྡུག་གི་ཚོར་བ་ཡོད་པའི་གང་ཟག་གི་ངོ་བོ་འགེབ་པའམ་ཚངས་པའི་སེམས་(Chaitanya) གེབས་པར་བྱེད་པ་དང་། གཞན་དེས་ཚངས་པ་ཉིད་ཀྱིས་བཀོད་པའི་འཇིག་རྟེན་སྟོན་པར་བྱེད། དེ་གཉིས་ལ་སྒྲིབ་བྱེད་ཀྱི་ནུས་པ་(आवरण शक्ति)དང་། རྣམ་པར་གཡེང་བར་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ (विक्षेप शक्ति)ཞེས་ཟེར། སྒྱུ་མ་ནི་ཚངས་པར་གནས་ཤིང་དེ་ཉིད་ཀྱི་ཆ་ཤས་དེ་འཇིག་རྟེན་གྱི་ངོ་བོ་ལྟ་བུར་མངོན། དེར་མ་རིག་པའི་དོན་གཞན་ལ་སྒྱུ་མའི་ཁྱད་ཆོས་ཞེས་ཀྱང་ཟེར་ལ། དེ་ནི་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ཀྱི་ངོ་བོར་ཡོད་ཅིང་སྲོག་གི་རོགས་ཟླ་ལྟ་བུ་ཡིན། ཐར་པ་ཐོབ་པ་གཅིག་པུའི་གནས་སྐབས་སུ་མ་རིག་པ་དེ་རིག་པས་རྩད་ནས་གཅོད་པའོ། །

འདིར་མ་རིག་པ་དེ་ཉིད་ནི་འདུ་ཤེས་ནོར་བ་ཞིག་མ་ཡིན། དེ་ནི་ཚངས་པ་ཆེན་པོའི་ངོ་བོར་མ་རིག་པ་ཡིན་པ་ལས་གང་ཞིག་འཇིག་རྟེན་རྣམ་རྟོག་གི་བྱ་བ་ཡོད་ཚུན་ཆད་དེས་རང་ཉིད་ལ་བདེན་པའི་ཤེས་བྱ་སྟོན་པར་བྱེད། དེར་བསྟན་པའི་མ་ཤེས་པ་ནི་ཉ་ལྕིབས་དངུལ་ལ་འཁྲུལ་བའི་འདུ་ཤེས་ནོར་བ་ཇི་བཞིན་མ་ཡིན་ནོ། ནམ་ཞིག་འཇིག་རྟེན་འཇིག་པའི་གནས་སྐབས་སུ་ཐམས་ཅད་སྒྱུ་མ་གཅིག་པུའི་ནང་དུ་འཐིམ་པར་བྱའོ།།

ཚད་མའམ་བློ་རིག་གི་རྣམ་གཞག

རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ནང་མངོན་སུམ་དང་རྗེས་དཔག་སོགས་ཚད་མ་དྲུག་ཏུ་འདོད། ཚངས་པའི་ཡང་དག་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་གཞིགས་ན། སྒྲ་བྱུང་གི་ཚད་མ་ནི་ཆེས་ཁུངས་ལྡན་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དེ། ཕྱི་རོལ་པའི་ཐོས་པའི་གཞུང་གི་བརྗོད་དོན་དག་ལ་ཚངས་པའི་རྣམ་གཞག་ཐད་དབང་ཚད་ཆེ་ཤོས་ལྡན་ཡོད། ཚད་མ་གཞན་དག་ནི་གྲུབ་མཐའ་གཞན་གྱིས་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཚད་མ་དག་ལས་མངོན་སུམ་ནི་ཚད་མ་གཞན་ཀུན་གྱི་གཞི་རྟེན་ཡིན།

གཉིས་མིན་རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ (Advaita Vedāta) ལུགས་ལྟར་ན། ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ཀྱིས་དང་ལེན་མ་བྱས་པའི་དོན་དམ་གྱི་ཤེས་པ་དེར་སྲོག་ཅེས་ཟེར། བག་ཆགས་(Vāsanā) ཀྱི་སྐུལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བུམ་པ་མཐོང་འདོད་ཀྱི་བློ་ཞིག་སྐྱེས་ཚེ། རྣམ་ཤེས་ནི་ནང་གི་བྱེད་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་འོག་ཏུ་ཚུད་དེ་ནང་གི་བྱེད་པའི་རྒྱུ་བ་སྣ་ཚོགས་པ་བསྐྱེད་པར་བྱེད་པ་དང་། དེ་ཉིད་བུམ་པ་ལ་རེག་པའི་དུས་བུམ་པ་བཏགས་པའི་སེམས་ (འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་སེམས་གཅིག་པུའི་ངོར་བཏགས་པའོ།) སྒྲིབ་པར་བྱེད་མཁན་གྱི་མ་རིག་པའམ་རྨོངས་པ་ཡོངས་སུ་སེལ་བར་འགྱུར་ཚེ། ནང་གི་བྱེད་པས་ཆོད་པའི་སེམས་(antahkarnāva chinna)དང་བུམ་པས་ཆོད་པའི་སེམས་(Ghatāvachinnachitanya ) ནི་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་།   ད་གཟོད་དེ་ནི་བུམ་པ་རེད་ཅེས་པའི་འཛིན་རྟོག་དེ་ཉིད་སྐྱེ་བ་ཡིན་ནོ། དེར་ལྟ་བ་པོའི་བདག་དེར་བདག་གི་བྱེད་ལས་ལྡན་ཡོད་དེ། འདིར་ཤེས་པ་གཉིས་པོ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བའི་ཚེ། དེ་ནི་ལྟ་བ་པོའི་གམ་དུ་འཁྱེར་ཏེ་ཡོང་བ་དང་། ཡང་འཛིན་རྟོག་གི་བརྒྱུད་རིམ་བསྒྲུབས་པའི་ཚེ། ང་ཚོས་དཀའ་ལས་ཁག་པོའི་ཐོག་ཤེས་བྱའི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་དུ་ཚུད་པའི་གོ་རིམ་མཐོང་བར་འགྱུར།

གཉིས་མིནརིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལུགས་ནང་སྣང་བའི་རྣམ་གཞག

སྤྱིར་སྣང་བ་དང་འབྲེལ་བའི་ཐོག་བཞེད་པ་མི་འདྲ་བ་ལྔ་ཡོད་དེ། སྣང་བ་དང་། བདག་ཏུ་སྣང་བ། མེད་པར་སྣང་བ། མི་སྣང་བ། གཞན་དུ་སྣང་བ། བརྗོད་དུ་མེད་པར་སྣང་བ་ (ख्याति – आत्मख्याति, असत्-ख्याति, अख्याति, अन्यथा-ख्याति, अनिर्वचन-ख्याति) བཅས་སོ། །དེ་དག་ལས་གཉིས་མིན་རིག་བྱེད་མཐའ་པས་བཞེད་པ་ནི་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་སྣང་བ་དེ་ཉིད་ཡིན། ཉ་ལྕིབས་ཀྱི་སྟེང་དུ་དངུལ་མཐོང་བ་དེ་ནི་བདེན་པའང་མ་ཡིན་ལ་རྫུན་པའང་མ་ཡིན། གལ་ཏེ་དེ་ཉིད་བདེན་པ་ཡིན་འགྱུར་ན་དེ་ནི་ལག་པའི་འཛིན་བྱ་ཡིན་པར་ངེས་མོད། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་བདེན་པ་མ་ཡིན་པས་འཛིན་བྱ་མ་ཡིན་ནོ། གལ་ཏེ་དངུལ་དེ་ནི་ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་ཇི་བཞིན་སྟོང་པ་ཡིན་ཚེ་ཉ་ལྕིབས་ཀྱི་སྟེང་དུ་མངོན་མི་འགྱུར། དེ་ནི་ཉ་ལྕིབས་ཀྱི་སྟེང་དུ་མངོན་འགྱུར་ནའང་ལག་པས་འཛིན་མི་ཐུབ་པ་ནི་བརྗོད་དུ་མེད་པ་ཡིན། དངོས་པོ་གང་ཞིག་བདེན་པ་དང་རྫུན་པ་གཉིས་ཀ་མ་ཡིན་པ་ནི། ཚིག་གིས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་དཀའ་བ་ཞིག་ཡིན། དེས་ན་དེ་ནི་ བརྗོད་དུ་མེད་པའི་སྣང་བ་ཡིན་པར་འགྲེལ་བའོ།།

འཇིག་རྟེན་གྱི་གནས་བབ།

ང་ཚོས་འཇིག་རྟེན་ནི། ཚངས་པའམ་ཚངས་པའི་སེམས་ཏེ་ནུས་པ་ཆེ་ཤོས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་མངོན་བཞིན་ཡོད་པར་མཐོང་བ་དང་། སྒྱུ་མ་ཡིས་སེམས་དེ་ཉིད་གེབས་པ་མ་ཟད་རང་ཉིད་འཇིག་རྟེན་གྱི་རྣམ་པར་བརྗེ་སྒྱུར་བྱས་ཡོད། གང་ལྟར་ཡང་ཚངས་པ་ནི་ཐག་པའི་སྟེང་དུ་སྦྲུལ་ཡོད་པ་ཇི་བཞིན། འཇིག་རྟེན་མངོན་པར་བྱེད་པའི་གཞི་རྟེན་ཡིན། ནམ་ཞིག་ང་ཚོས་ཐག་པའི་དོན་དམ་གྱི་གནས་ལུགས་ཏེ་དེ་ནི་སྦྲུལ་གྱི་གཞི་རྟེན་ཡིན་པར་རྟོགས་གྱུར་ཚེ། ད་གཟོད་སྦྲུལ་དེ་ཉིད་ཡལ་འགྲོ་བ་ཇི་བཞིན་ཚངས་པའི་ཤེས་བྱའམ་གོ་རྟོགས་ཐུབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས། འཇིག་རྟེན་དེ་ཉིད་ཡལ་བར་འགྱུར་རོ། ཐོས་པའི་གཞུང་ལས། “གང་དུ་ཐམས་ཅད་བདག་ཉིད་དུ་གྱུར་ན་དེར་སུ་ཡིས་སུ་ལ་བལྟ། སུ་ཡིས་སུ་ལ་མཉན། སུ་ཡིས་སུ་ཤེས།” (यत्र तु सर्वमात्मैवाभूत्, तत्र केन कं पश्येत्, केन कं श्रुणुयात्, केन कं विजानीयात्) ཟེར། ནམ་ཞིག་སྲོག་གིས་ཚངས་པའི་གོ་རྟོགས་ཐུབ་པའི་ཚེ། དེས་ཚངས་པའི་རྣམ་པ་གང་སར་ཡོད་པ་མཐོང་བའོ། དེ་ལྟར་ན་དེར་སུ་ཞིག་ལ་ཤོད་ས་དང་། སུ་ཞིག་ལས་མཉན་ས་སོགས་མེད་དེ་ཅི་ཡང་མེད་དོ། མདོར་ན་འཇིག་རྟེན་འདི་ནི་ཐར་པ་ཐོབ་པ་གཅིག་པུའི་ངོར་རྫུན་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ།།

ད་ནི་འཇིག་རྟེན་དེ་ཉིད་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་དུ་མེད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་མིན་སྐོར་གླེང་བར་བྱ་སྟེ། ཐོས་པའི་གཞུང་གི་བརྗོད་ཚིག་ལ་གཞིགས་ན། ཚངས་པ་ཉིད་ནི་རྟག་བརྟན་དང་། འགྱུར་དུ་མི་གཏུབ་པ། སེམས་ལྡན་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན། དེའི་དོན་ནི་གང་ཞིག་རྟག་བརྟན་མ་ཡིན་པ་དང་འགྱུར་དུ་རུང་བ། སེམས་ལྡན་མ་ཡིན་པ་ནི་བདེན་པ་མ་ཡིན་ནོ། འཇིག་རྟེན་ནི་སྐད་ཅིག་ལ་འཇིག་པའི་ཆོས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས་ན། དེ་ནི་ཚངས་པ་ཇི་བཞིན་བདེན་པ་མ་ཡིན་ནོ། གལ་ཏེ་དེ་ནི་བདེན་པ་མ་ཡིན་ཚེ། དེ་ནི་སྨིག་རྒྱུ་དང་ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་ཇི་བཞིན་མེད་པ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། དེ་ནི་རི་བོང་གི་རྭ་བཞིན་སྟོང་པ་མ་ཡིན་ཏེ། ང་ཚོའི་མྱོང་རྟོགས་སུ་བྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །

དེས་ན་འཇིག་རྟེན་ནི་ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་ལྟ་བུའི་སྟོང་པ་མ་ཡིན་ལ། ཚངས་པ་ཇི་བཞིན་བདེན་པའང་མིན། དེའི་རྐྱེན་པས་དེ་ནི་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་དུ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན། གཞན་ཡང་སྦྲུལ་ཐག་པའི་སྟེང་དུ་མེད་པར་མཐོང་བའི་རྗེས་སུ་དོན་དམ་པའི་གནས་ལུགས་དེ་ཉིད་དེ་དང་ལྷན་དུ་དབྱེར་མེད་འཐིམ་འགྲོ་བ་ཇི་བཞིན་དུ། ཚངས་པའམ་བདག་གི་གོ་རྟོགས་བྱུང་བའི་རྗེས་སུ་འཇིག་རྟེན་དེ་ཉིད་དེ་དང་ལྷན་དུ་དབྱེར་མེད་འཐིམ་འགྲོ་བ་ཡིན་ཏེ། དེ་ནི་བདེན་པ་མ་ཡིན་ནོ། འདིར་དེ་ལྟར་འཆད་དེ། “གལ་ཏེ་ཡོད་པ་ཡིན་ན་ནི་གནོད་པ་མེད་པ་དང་། ། གལ་ཏེ་མེད་པ་ཡིན་ན་ནི་སྣང་བར་མི་འགྱུར་རོ། །གནོད་པ་དང་སྣང་བ་ཡིན་པ་དེས་ན་ཡོད་པ་དང་མེད་པས་བརྗོད་དུ་མེད་པ་ཉིད་དང་རྫུན་པའོ།།”(सत् चेत् न बाध्येत, असत् चेत् न प्रतीयेत। बाध्यते प्रतीयते अतः सदसदभ्यामनिर्वचनीयत्वं मिथ्यात्वम्।)

དེས་ན་སྲོག་གི་སྟེང་དུ་ཡོད་པའི་མ་རིག་པའི་ཆ་དེ་ནམ་ཞིག་རྩ་མེད་དུ་མ་འགྱུར་བའམ། བདག་གི་ཉམས་རྟོགས་མ་ཐོབ་བར་དུ་འཇིག་རྟེན་ནི་བདེན་པ་ཡིན། དེར་ཐ་སྙད་ཀྱི་བདེན་པ་(व्यावहारिक सत्यत्व)ཟེར། ང་ཚོ་གཉིས་ཁུག་བཞིན་པའི་བར་དུ་ང་ཚོས་རྨི་ལམ་དེ་ནི་བདེན་པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་པ་དང་། ནམ་ཞིག་གཉིད་ལས་སད་དུས་རྨི་ལམ་དེ་ནི་རྫུན་པ་ཡིན་པ་ཤེས་པ་ཇི་བཞིན། བདག་གི་ཉམས་རྟོགས་མ་ཐོབ་བར་འཇིག་རྟེན་ནི་བདེན་པ་ཡིན་ནོ།། དེའང་། “ཚངས་པ་དང་བདག་མ་ཤེས་པའི་སྔོན་དུ་ཐ་སྙད་ཐམས་ཅད་ནི་བདེན་པར་གྲུབ་པ་པ་སྟེ་དཔེར་ན་མ་སད་པའི་སྔོན་དུ་རྨི་ལམ་གྱི་ཐ་སྙད་བདེན་པར་གྲུབ་པ་བཞིན་ནོ།།” (सर्वव्यवहाराणां प्राग् ब्रह्मात्मविज्ञानात्, सत्यत्वोपपत्तेः, स्वप्नव्यवहारस्येव प्राक प्रबोधात्।।)

ང་ཚོས་དེང་རབས་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་གནད་དོན་དེ་ཉིད་རྟོགས་ཐུབ་སྟེ། ལྟད་མོའི་ནང་མི་ཞིག་གིས་བཟས་ཟ་བཞིན་པ་མཐོང་བ་དེ་བདེན་པ་ཞིག་གམ་ཡང་ན་རྫུན་པ་ཞིག་ཡིན། སྤྱིར་ང་ཚོས་ལྟད་མོའི་ནང་གི་མི་དེས་བཟས་ཟ་བཞིན་ཡོད་པ་མཐོང་བཞིན་པས་ན་དེ་ནི་རྫུན་པ་མ་ཡིན་ལ། ཡང་དེ་ནི་བདེན་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། ང་ཚོས་ལྟད་མོའི་ནང་གི་བཟས་ཅུང་ཟད་བཟའ་འདོད་ཚེ། དེ་ལྟར་བྱེད་མི་ཐུབ་པས་སོ། །དེ་ལྟར་དེ་ནི་བདེན་པའང་མ་ཡིན་ལ་རྫུན་པའང་མ་ཡིན་པས་ན། དེ་ནི་བརྗོད་དུ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་བཞིན་དུ་དྲང་སྲོང་ཞིག་གིས་འཇིག་རྟེན་རྫུན་པ་ཡིན་པའི་ཆོས་བཤད་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས། རྒྱང་རིང་ནས་སྟག་གཅིག་གིས་ང་རོ་བསྒྲོགས་པ་ཐོས་ཙ་ན། དེ་མ་ཐག་ཏུ་དྲང་སྲོང་དེ་ཁང་པའི་སྦུག་ཏུ་འཇིགས་སྣང་གིས་བྲོས་ཕྱིན། དེར་སློབ་མས་དྲང་སྲོང་ལ། སྟག་ནི་སྒྱུ་མ་ཡིན་པས་སློབ་དཔོན་ཁྱེད་ཁང་པའི་ནང་དུ་བྲོས་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཞིག་ཡིན་ནམ་ཞེས་དྲིས་པར། དྲང་སྲོང་གིས་སྟག་དེ་ནི་སྒྱུ་མ་ཡིན་པ་ཇི་བཞིན་དུ། ངས་ཁང་པའི་ནང་དུ་བྲོས་པ་དེའང་སྒྱུ་མ་ཡིན་ཞེས་ལན་བཏབ་བོ། དེའི་དོན་ནི་བདག་གི་གོ་རྟོགས་མ་ཐུབ་བར་དུ་འཇིག་རྟེན་ནི་བདེན་པ་ཡིན་པར་སྟོན་པ་རེད།

སྲོག་གི་རྣམ་གཞག

སྲོག་གི་བདག་སྟེ་ཉི་ཚེ་བའི་བདག་གི་རྩ་བ་ནི་ཚངས་པ་གཅིག་པུ་ཡིན་ཞིང་། ཐོས་པའི་གཞུང་ལྟར་ན། “བདག་ནི་སྲོག་འདིས་བདག་ཉིད་ལ་ཞུགས་ཤིང་མིང་དང་གཟུགས་དག་བསྟན་པར་བྱེད་དོ། །” (अनेन जीवेन आत्मनानुप्रविश्य नामरूपे व्याकरवाणि) དེས་ན་སེམས་ལྡན་གྱི་ཚངས་པ་དེས་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ཀྱི་ནང་དུ་ཚུར་ལྡོག་པར་འགྱུར་ཚེ་དེ་ལ་སྲོག་^[4]ཅེས་དང་། བརྗོད་ཚིག་གཞན་ལྟར་ན་ཐེར་ཟུག་སྟེ། ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་དེ་ཉིད་ཨ་མའི་མངལ་ནང་འཛུལ་ཏེ་ཕུང་པོའི་ནང་འདུས་པ་དང་། དེར་ཚངས་པའི་གཟུགས་བརྙན་ཐོབ་པ་ལ་སྲོག་ཅེས་ཟེར་རོ། ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ཞེས་པ་ལ་ཁྱད་པར་ (उपाधि) ཞེས་ཟེར་ཞིང་དེར་མ་རིག་པའང་ཟེར། མ་རིག་པ་དེ་ནི་སྒྱུ་མའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ་དང་དེ་ནི་དབང་ཕྱུག་དམ་པའི་མཐའ་སྦྲེལ་ཞིག་ཡིན། སྲོག་གི་གཟུགས་བརྙན་ལྟ་བུ་དེར་ཐེར་ཟུག (कूटस्थ ) ཞེས་ཟེར་ཞིང་དེ་ནི་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་(Antakharana) ཀྱི་ནང་དུ་ཐེར་ཟུག་གི་གཟུགས་དེར་ང་ཚོས་སྲོག་ཅེས་བྱའོ།།

ང་ཚོས་རྒྱུན་རེའི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཐེར་ཟུག་གི་བསམ་བློ་དེ་ཉིད་མྱོང་བཞིན་ཡོད་དེ། ང་ཚོས་རྒྱུན་དུ་ “ང་ང་རང་གིས་ཡོང་།” ཞེས་དང་། ཡང་ “ཁོ་ཁོ་རང་གིས་ཡོང་།” ལྟ་བུ། དེ་བཞིན་“རང་རང་སོ་སོས་ཡོང་།”སོགས་ལས་ཚིག་རང་རང་ཞེས་པ་ནི་སྲོག་གི་གཟུགས་ལྟ་བུའི་གཟུགས་བརྙན་ནམ་ཐེར་ཟུག་ཡིན། དེ་ནི་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དུ་ “རང་ཉིད་”ཅེས་ཁ་གསལ་བར་བསྟན་ཡོད་དེ། (स्वयम्)

  “देवदत्तः स्वयं गच्छेत् त्वं वीक्षस्व स्वयं तथा।
अहं स्वयं न शक्नोमि, इत्येवं लोके प्रयुज्यते।।”
“ལྷས་བྱིན་རང་ཉིད་འགྲོ་བ་འགྱུར། །
དེ་ནི་ཁྱོད་རང་ཉིད་ཀྱིས་ལྟོས། །
བདག་རང་ཉིད་ཀྱིས་མ་ཤེས་ཞེས། །
དེ་ལྟར་འཇིག་རྟེན་གྱིས་སྤྱོད་དོ། །”

འདིར་ཚིག་སཝ་ཡམ་མམ་རང་ཉིད་ཅེས་པས་སྲོག་ཅེས་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ཀྱི་ནང་དུ་ཐེར་ཟུག་གི་གཟུགས་བརྙན་དེ་ཉིད་གནས་ཡོད་པར་སྟོན་པ་དང་། ཚངས་པ་རང་ཉིད་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་དང་འབྲེལ་བའི་ཚེ། དེར་ཐེར་ཟུག་ཅེས་ཟེར། ཚིག་གཞན་གྱི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་ན། ཚངས་པ་དེ་ཉིད་གཟུགས་ལྟ་བུར་འགྱུར་ཚེ་དེར་ཐེར་ཟུག་ཅེས་ཟེར། སྲོག་གིས་ལུས་རགས་པ( स्थूलदेह ) དང་ལྷན་དུ་བརྩམས་པའི་བྱ་བ་ཡིས་ལེགས་ཉེས་ལ་མ་ལྟོས་པའི་འབྲས་བུ་བྱུང་བ་དང་། འབྲས་བུ་དེ་ཉིད་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ཀྱི་ནང་དུ་གསོག་འཇོག་བྱས་ཏེ་བདག་གི་ཉམས་རྟོགས་མ་འཐོབ་བར་དུ་དེ་ནི་ཕུང་པོའི་ནང་དུ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །

དེར་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བའི་གཟུགས་དེ་ནི་དབང་པོ་བཅུ་(ལས་ཀྱི་དབང་པོ་ལྔ་དང་བློ་ཡི་དབང་པོ་ལྔ་།)དང་རླུང་ལྔ། ཡིད་། (मनस् ) དེ་བཞིན་བློ་ (बुद्धि) ལས་ཚོགས་པ་ཞིག་དང་། དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་དུ་མའི་ནང་ལས་ཀྱི་འབྲས་བུ་མྱོང་བྱེད་དུ་རྒྱུ་བར་བྱེད་པ་མ་ཟད། སླར་ཡང་སྐྱེ་བ་ལེན་ཆེད་ཨ་མའི་མངལ་དུ་བཞུགས་ཏེ་གཟུགས་པོའི་ནང་འཛུལ་བར་བྱེད། དེ་ལྟ་བུའི་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བའི་གཟུགས་དེ་ནི་བདག་གི་ཉམས་རྟོགས་འཐོབ་པ་གཅིག་པུས་འཇོམས་པར་ནུས་སོ། །

དེ་ནི་ང་ཚོས་རྨི་ལམ་ནང་མཐོང་བའི་གཟུགས་ཕྲ་མོ་དེ་ཡིན། དེ་ནི་ང་ཚོ་འཆི་བའི་རྗེས་སུ་ལུས་རགས་པ་དེ་བཞག་ནས་གནས་གཞན་དང་གཞན་དུ་བགྲོད་པར་བྱེད། ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བའི་གཟུགས་དེས་ཚངས་པའི་གཟུགས་བརྙན་དང་ཤེས་པའམ་བཀོལ་ཐབས་སུ་སྲོག་ཅེས་པ་དང་ལྷན་དུ་རང་ཉིད་ཀྱི་འགྲུལ་བཞུད་འགོ་བརྩམས་པར་བྱེད་པས་ན། ང་ཚོས་སྐྱེ་འཆིའི་རྒྱུན་འཁོར་དེ་ཉིད་མཐོང་བའོ། །

གོང་དུ་བཤད་པའི་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བའི་གཟུགས་སམ་ནང་གི་བྱེད་པ་སྟེ་སེམས་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་པོ་ཚང་མའི་ནང་སྲོག་མི་འདྲ་བ་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ལུས་པོ་ཚང་མའི་ནང་སེམས་ལྡན་གྱི་ངོ་བོ་ནི་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། དེའང་ཤེལ་ཏོག་ལ་མཚོན་ན། སྦུ་གུ་ཅན་གྱི་ཤེལ་ཏོག་དང་ཤེལ་ཏོག་ཆུང་ངུ་། དངུལ་ཆུའི་ཤེལ་ཏོག་དང་དེ་བཞིན་ཀླད་ཀོར་ཤེལ་ཏོག་སོགས་ཤེལ་ཏོག་གི་རིགས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཡོད་མོད། འོན་ཏེ་ཤེལ་ཏོག་དེ་དག་གི་དབྱིབས་མི་འདྲ་བ་ཡིན་ཀྱང་ཤེལ་ཏོག་དེ་དག་གི་ནང་ཡོད་པའི་གློག་དེ་ནི་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། དེ་བཞིན་དུ་སྲོག་གི་ལུས་པོ་དག་ནི་མི་འདྲ་བ་ཡིན་ཀྱང་དེ་དག་ཚང་མའི་ནང་ཡོད་པའི་སེམས་ནི་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། དཔེར་ན། ཚངས་པའི་སེམས་བཞིན་ནོ། དེའི་རྐྱེན་པས་ “སྲོག་(སྲོག་ཆགས)་ནི་ཚངས་པ་ཉིད་ཡིན་གྱི་གཞན་མ་ཡིན་ནོ།།” (जीवो ब्रह्मैव नापरः)

འདིར་སྤྱིར་སྲོག་གི་རྩ་བ་ནི་ཚངས་པ་ཡིན་མོད་ཀྱང་། མ་རིག་པར་བརྟེན་ནས་དེས་རང་ཉིད་གཏི་མུག་ཅན་དང་སེམས་ལྡན་མ་ཡིན་པ། དེ་བཞིན་ནང་དུ་བསྡུས་པ་སོགས་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བཞིན་ཡོད། མ་རིག་པ་དེས་ཚངས་པའི་རྩ་བའི་རང་བཞིན་དེ་ཉིད་འགེབས་པར་བྱས་ཏེ་སྲོག་དེ་ཚངས་པའམ་ཐེར་ཟུག་ལས་ལོགས་སུ་མི་འདྲ་བ་ཡིན་པར་བསམ་དུ་འཇུག་པ་དང་། ནམ་ཞིག་སྲོག་གིས་མ་རིག་པ་དེ་ཉིད་སྤོང་བར་འགྱུར་ཚེ། དེའི་ངོས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ནམ་ཡང་གཡོ་བ་མེད་པའི་རྩ་བའི་འོད་ཟེར་དེ་ཉིད་རྟོགས་པར་འགྱུར་ཏོ།།

ཐར་པའི་རྣམ་གཞག

ཐར་པ་དོན་གཉེར་བ་དག་གིས་ངེས་པར་དུ་བཟང་པོའི་ལས་སྒྲུབ་སྟེ་རང་གི་སེམས་དག་པར་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད། རྣམ་འབྱོར་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྡོམ་པ་(ཡ་མ)དང་ངེས་པར་སྡོམ་པའི་(ནི་ཡ་མ)རྗེས་སུ་ངེས་པར་དུ་འཇུག་དགོས།

རྣལ་འབྱོར་གྱི་ཉམས་ལེན་དང་གསང་བ་པའི་གཞུང་དག་ལ་ཐོས་པ་དང་།(श्रवण) བསམ་པ་དང་། (मनन) སྒོམ་པ་ (निदिध्यासन) གསུམ་གྱི་ཐོག་ནས་ཉམས་ལེན་བྱས་འབྲས་ལས། བག་ཆགས་དང་སེམས་ཀྱི་སྐྱོན་ཆ་རྣམས་བྲལ་བར་གྱུར་ཏེ་སེམས་དེ་ཡང་དག་ཏུ་དག་པར་གྱུར་བས་ན། དེ་ཉིད་སློབ་དཔོན་གྱི་མཐའ་མའི་གདམས་ངག་ཞུ་བའི་སྣོད་དུ་འགྱུར་བའོ། སློབ་དཔོན་གྱིས་ “དེ་ཉིད་ཁྱོད་དོ། །བདག་འདི་ནི་ཚངས་པའོ།” ཞེས་སོགས་པའི་ (तत्त्वमसि, अयमात्मा ब्रह्मा) བཀའ་གཙིགས་ཆེན་པོའི་(་महावाक्य་)གདམས་ངག་སྩལ་བའི་དུས། མངོན་འདོད་ཅན་དེའི་རྒྱུད་ཀྱི་མ་རིག་པ་དེ་ཉིད་རྩ་བ་ནས་མེད་པར་འགྱུར་ཏེ། ང་ནི་ཚངས་པའོ། “Aham brahmaasmi” ཞེས་འབོད་ཅིང་། ད་གཟོད་ཁོ་བོས་ཚེ་འདིར་རང་ཉིད་ཀྱི་བདག་གི་ངོ་བོ་འཕྲོད་པའོ།།

དེས་ན་དེར་གསོན་བཞིན་དུ་གྲོལ་བའི་ཐར་པ་སྟེ། ལྷག་བཅས་ཀྱི་གྲོལ་བ་(जीवन्मुक्ति)ཟེར་ཞིང་། དེས་རང་གི་ལུས་སེམས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་འབོར་བར་འགྱུར། དེར་ཡིད་ཆུད་ཟ་བ(मनोनाश)^[5] ཞེས་ཟེར། ལུས་པོ་ནི་རང་གི་སྐྱེ་བ་སྔོན་མའི་འདུ་ཤེས་སམ་བག་ཆགས་ཀྱིས་དབང་འགྱུར་བ་དང་དེ་ལ་གོས་མེ་ཡིས་ཚིག་པའི་ཚུལ་ (दग्धपटन्याय)ཞེས་ཟེར། གོས་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་ནི་མེ་ཡིས་བསྲེགས་པར་འགྱུར་ནའང་གོ་ཐལ་གྱི་ངོར་དེའི་རྣམ་པ་གནས་པ་དང་། མ་རིག་པ་ཡོངས་རྫོགས་རྩ་མེད་དུ་འགྱུར་བའི་རྗེས་སུ་དེ་ནི་རང་གི་རྩ་བའི་གནས་བབ་སྟེ་བདེ་མཆོག་ཉག་ཅིག་ཏུ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། ཚངས་པའི་བདེ་མཆོག་དེ་ཉིད་སྐབས་ཤིག་གི་རིང་མ་རིག་པས་ཡོངས་སུ་བཀབ་ནས་ཡོད་མོད་ཀྱང་། དེ་ཉིད་ཀྱི་རང་བཞིན་རྟོགས་པར་འགྱུར་བའི་རྗེས་སུ་དེས་བདེ་མཆོག་དེར་ཡོངས་སུ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པར་བྱའོ། །

འཕངས་པའི་ལས་(प्रारब्धकर्म) དེ་རྫོགས་པའི་ཚེ་ལུས་པོ་དེ་ཟད་པར་འགྱུར་ཞིང་། སྲོག་ནི་རང་གི་དོན་དམ་གནས་བབ་དེར་(सत् -चित् -आनन्द स्वरूप ) ཡོད་པ་དང་། ཤེས་པ་དང་ དགའ་བའི་རང་བཞིན་ (Sacchidānanda Svarōpa) ཤུལ་དུ་ལུས་པ་ལ་ལུས་དང་བྲལ་བའི་གྲོལ་བ་(Videthamukti, ལྷག་མེད་ཀྱི་གྲོལ་བ)ཞེས་ཟེར། དེས་ན་དེར་ཐར་པ་ལ་གསོན་བཞིན་དུ་གྲོལ་བ་དང་ལུས་བྲལ་བའི་གྲོལ་བ་(जीवन्मुक्ति विदेहमुक्ति, ལྷག་བཅས་དང་ལྷག་མེད) བཅས་གཉིས་སུ་ཡོད་དོ། ཐར་པ་ཐོབ་པ་དག་ལ་ཤེས་རབ་ལ་གནས་པ་( स्थितप्रज्ञ, Sthitaprajnas) ཞེས་ཟེར་ཞིང་། དེ་དག་གིས་བྱིས་པའམ་རིག་འཚོ་མ་ཟིན་པའི་སྤྱོད་ཚུལ་ལྟ་བུ་འཛིན་པར་བྱེད། ཡང་དེར་རིགས་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་དེ། དེར་ཤེས་རབ་ལྡང་བ་ཅན་ (व्युत्थितप्रज्ञ) ཞེས་ཟེར་ཞིང་དེ་དག་གིས་མི་ཕལ་པའི་སྤྱོད་ཚུལ་བཟུང་མོད། འོན་ཏང་དོན་དམ་དུ་དེ་དག་ནི་ཐར་པ་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ།།

རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ནང་ལས་ཀྱི་གནས་བབ།

སྤྱིར་ཐར་པ་ནི་ཡེ་ཤེས་གཅིག་པུ་ལས་འཐོབ་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད་ནའང་། ཐར་པ་འཐོབ་པའི་ལམ་དུ་ལས་ཀྱི་བྱེད་ལས་ནི་ཧ་ཅང་གི་གལ་གནད་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན། (ज्ञानादेव तु कैवल्यम् ཡེ་ཤེས་ཉིད་ཀྱིས་གྲོལ་བའོ།)  དེས་ན་ལས་ནི་ཐར་པ་འཐོབ་བྱེད་ཀྱི་ཤུགས་སུ་བསྟན་པའི་མཐུན་རྐྱེན་ཞིག་ཡིན།^[6] ཡིན་ནའང་ལས་དེར་བརྟེན་ནས་ཐར་པ་དོན་གཉེར་བ་དག་གིས་ཐར་པའི་ལམ་དུ་བཞུགས་མ་ཐུབ་པའོ། ཆེས་ཐོག་མར་སེམས་དག་སེལ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། དེའང་མངོན་དུ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གིས་དཀའ་བ་ཞིག་ཡིན། ཐར་པ་དོན་དུ་གཉེར་བའི་སླད་དུ་བཟང་པོའི་སྤྱོད་པ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག དེ་བཞིན་སྡིག་པ་སྤོང་བའི་སླད་དུ་སྤྱིར་བཏང་གི་བསླབ་ཁྲིམས་དག་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་གལ་གནད་ཆེ་བའི་བྱེད་ལས་ལྡན་ཡོད། འདིར་ལན་ལ་མ་རེ་བའི་ལས་(निष्कामकर्म) ཞེས་པ་ནི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ལམ་(साधनमार्ग) གྱི་སྙིང་པོ་ལྟ་བུ་ཡིན།

ཚངས་པའི་མདོ་ལས་མདོ་ཡི་རྩ་ཚིག་དང་པོ་ “དེ་ནས་ཚངས་པ་ཤེས་པར་འདོད་པའོ། །”(अथातो ब्रह्मजिज्ञासा) སོགས་ཀྱིས་སེམས་སྦྱོང་ (चित्तशुद्धि ) དང་དེ་ཡི་གལ་གནད་དག་དེ་ཡི་ཁྱབ་ཁོངས་འོག་ཡོད་པར་ནན་སྐུལ་བྱེད་པའོ། སྡིག་པ་ནི་མཐོང་བ་མེད་པ་དང་། དེ་ཡི་ཉེས་ལྟུང་གི་ནུས་པ་མེད་པར་གཏོང་ཆེད་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་མཐོང་བ་མེད་པའི་དགེ་བའི་ནུས་པ་གསག་དགོས། དེ་ནི་ལས་གཅིག་པུ་ལས་ཐོབ་ཐུབ། དེས་ན་དམ་པའི་ལས་(सत्कर्म )དང་ལན་ལ་མི་རེ་བའི་ལས་(निष्कामकर्म)གཉིས་ནི་རྟ་གཉིས་ཀྱིས་སེམས་སྦྱོང་ (चित्तशुद्धि ) གི་ཤིང་རྟ་འཁོར་ལོ་དེ་ཉིད་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ལམ་(साधनमार्ग) གྱི་སྟེང་དུ་འདྲུད་པ་དང་གཉིས་སུ་མ་མཆིས།

སྐྱེས་བུ་རེ་ཟུང་གིས་རིག་བྱེད་མཐའ་པས་ལས་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་གལ་གནད་དུ་མི་བརྩི་བའི་སྐོར་གླེང་གིན་ཡོད་མོད་ཀྱང་དེ་དག་ནི་བདེན་པ་ཞིག་མ་ཡིན། དེ་ནི་ཆོ་ག་ཕྱག་ལེན་གྱི་ལས་(karmakaanda)གཅིག་པུའི་རྗེས་ཞུགས་སུ་འགོ་བརྩམས་པ་ཡིན་ནོ། འདིར་དེང་རབས་དང་མཐུན་པའི་དཔེ་མཚོན་ཞིག་བཀོད་ན། མཐོ་སློབ་ཅིག་གི་ནང་མཐོ་རིམ་སློབ་དཔོན་གྱི་ལས་གནས་ས་མིག་ཅིག་ཡོད་པར་བརྡ་ཁྱབ་བཏང་བ་དང་། དེར་བཞུགས་འདོད་ཡོད་རིགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་དུ་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པའི་ལག་འཁྱེར་དགོས་ཞེས་གླེང་བར། དེར་ང་ཚོས་ཉེ་བའི་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པ་དང་ཚན་རིག་ཐོག་ཉེ་བའི་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པ་སོགས་ཀྱི་ལག་ཁྱེར་ཡོད་མཁན་ལ་གོ་སྐབས་སྤྲད་མ་སོང་ཞེས་ཉེས་འཛུགས་བྱེད་མི་ཆོག་སྟེ། ཉེ་བའི་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པ་སློབ་ཐོན་བྱས་པའི་རྗེས་སུ་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པའི་ལག་ཁྱེར་འཐོབ་པ་ཇི་བཞིན། ལས་ཀྱི་བྱེད་ལས་ཁོ་ནའི་རྗེས་སུ་ཐར་པའི་བརྒྱུད་རིམ་འགོ་བརྩམས་པ་ཡིན་ནོ། དེས་ན་བསླབ་ཁྲིམས་དང་འབྲེལ་བའི་ལམ་གྱི་རྣམ་གཞག་ནི་རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ནང་ཧ་ཅང་གི་གལ་གནད་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན་ནོ།།

མཇུག་བསྡུ་བ།

ཚངས་པ་ནི་རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པ་དང་། (བདག་གི་དེ་ཉིད་བཤད་པ་ལས་གསང་བ་པའི་གཞུང་ཐམས་ཅད་དང་གླུ་མ་དང་ཐར་པའི་ཆོས་རྣམས་རྫོགས་པའོ། །) सर्वासामुपनिषदामात्मयाथात्म्यनिरूपणेनैवोपक्षयाद्गीतानां मोक्षधर्माणाञ्च (शां,भा., ईश.उप) རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་དྲང་སྲོང་དག་གིས་ཚངས་པ་དེ་ཉིད་ཆ་ཚད་མི་འདྲ་བ་མང་དག་ཅིག་གི་ལམ་ནས་རྟོགས་ཡོད་པས་ན། གསང་བ་པའི་གཞུང་ཡོངས་ཀྱི་དམིགས་པ་གཙོ་བོ་ནི་ཚངས་པའི་ལྟ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཁག་སྟོན་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེའི་རྐྱེན་པས་ང་ཚོར་གསང་བ་པའི་གཞུང་ལུགས་ཁག་གི་ནང་ཚངས་པའི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་མང་དག་ཅིག་བྱུང་བའོ།

ཚངས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ཡོངས་ཀྱི་ཉེར་ལེན་གྱི་རྒྱུ་དང་ཕན་འདོགས་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གཉིས་ཀ་ཡིན་པ་དང་། (अभिन्न-निमित्त-उपादानकारण) ཚངས་པ་ནི་རང་ཉིད་གསལ་བར་བྱེད་མཁན་དང་། བདེན་པ། ཤེས་པ། བདེ་མཆོག་དང་བདེ་མཆོག་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན། འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེ་བའི་ཁྲོད་ང་ཚོས་ཚངས་པའི་བདེ་མཆོག་ལས་རྡུལ་ཙམ་མྱོང་བཞིན་མཆིས་ནའང་དེ་དག་ནི་འཕྲལ་སེལ་ཙམ་ཡིན། དེ་ལས་རྩ་བའི་ཆར་ཚངས་པ་ནི་རྡུལ་དང་མཉམ་པའི་བདེ་བ་དེ་དག་གི་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན། ཚངས་པའི་མཐར་ཐུག་གི་ལོངས་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོད་པའི་རྟག་བརྟན་བདེ་བ་དེ་ནི་བདག་གི་ཉམས་རྟོགས་འཐོབ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་པ་དང་། ང་ཚོ་གཉིད་ལྗིད་པོ་ཞིག་ཁུག་པའི་གནས་སྐབས་དེ་ནི་ཚངས་པའི་བདེ་བ་དེ་ཡི་དཔེ་མཚོན་ཙམ་ཞིག་ཡིན།

སྤྱིར་བདེ་སྐྱིད་དམ་བདེ་མཆོག་ཡོད་ཚད་ང་ཚོའི་རྒྱུད་དུ་ལྡན་ཡང་། དེ་ནི་ང་ཚོའི་མ་རིག་པས་ཡོངས་སུ་སྒྲིབ་ནས་ལུས་ཡོད།^[7]  དེ་ལྟ་བུའི་མ་རིག་པ་དེ་ཡིས་རྟག་ཏུ་དབྱངས་རྟ་འདོན་པས་ང་ཚོས་ནམ་ཡང་ནང་དུ་ལུས་པའི་བདེ་མཆོག་དེ་བསམ་མི་ཐུབ་པར་འགྱུར་ཏོ། ང་ཚོའི་དབང་པོ་དག་ནི་རྟག་ཏུ་ཁ་ཕྱི་ལ་ཕྱོགས་ཤིང་། (परांचि खानि व्यतृणत् स्वयम्भूः। तस्मात् पराङ्गं पश्यति नान्तरात्मन्।। རང་བྱུང་གིས་ནི་དབང་པོ་ཀུན། །ཕྱི་རོལ་དུ་ཁ་ཕྱོགས་བྱེད། །དེས་ཕྱིར་ཕྱི་ཡི་ལུས་མཐོང་གི། ནང་གི་བདག་ཉིད་མི་མཐོང་ངོ་། །) དེས་ང་ཚོར་ནམ་ཡང་ནང་དུ་ལྟ་སྐལ་མེད་པར་བཟོ་བ་མ་ཟད། དབང་པོ་དག་གིས་དེ་ནི་རྟོགས་ཐབས་བྲལ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། དེ་ལྟ་ནའང་སེམས་དེ་ཇེ་གཙང་ནས་ཇེ་གཙང་དུ་འགྱུར་བའི་ཚེ་དེ་ནི་ཐར་པ་འཐོབ་པའི་འོས་བབས་སུ་འགྱུར་རོ།/^[8]

གནད་དོན་དེའི་ཐད་ཤྲི་ཤཱཎ་ཀར་མཆོག་ནས་གླེན་པ་བཅུ་ཡི་སྒྲུང་གཏམ་སྙན་པོ་ཞིག་གསུངས་ཡོད། གླེན་པ་བཅུ་ཡིས་གཙང་ཆུ་བརྒལ་བའི་རྗེས་ཚོགས་མི་བཅུ་པོ་ཚང་ཡོད་མེད་ཐད་ཐེ་ཚོམ་སྐྱེས་ཏེ། གླེན་པ་གཅིག་གིས་གཅིག་གཉིས་གསུམ་ཞེས་རྩིས་རྒྱོབ་བཞིན་གྲངས་དགུ་པ་བར་བརྩིས་ཏེ་རྩིས་མཚམས་བཞག དེར་ཁོ་བོ་རང་ཉིད་བརྩིས་མ་རྒྱབ། དེ་བཞིན་གླེན་པ་གཞག་དག་གིས་ཀྱང་གཅིག་མཚུངས་སུ་སོ་སོ་རང་ཉིད་མ་བརྩིས་པར་མཚམས་བཞག དེ་ལྟར་ཁོང་ཚོའི་བསམ་པར་ཁོང་ཚོའི་རོགས་པ་གཅིག་གཙང་ཆུའི་ནང་ཐིམ་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོས་མྱ་ངན་བྱེད་འགོ་བརྩམས། དེར་ནགས་གསེབ་རྒྱུ་བ་ཞིག་ཁོང་ཚོའི་གམ་དུ་སླེབས་ཏེ་ཁོང་ཚོ་སེམས་སྡུག་པའི་གནད་དོན་རྟོགས་ཏེ། དེར་ཁོ་བོས་གླེན་པ་གཅིག་ལ་མི་གྲངས་བརྩི་རུ་བཅུག་པས་དེས་སླར་ཡང་དགུ་པ་བར་དུ་རྩིས། དེར་ནགས་རྒྱུ་བ་དེས། “ཁྱེད་ནི་བཅུ་པ་དེའོ།”(दशमस्त्वमसि) ཞེས་བརྗོད་པས་དེ་མ་ཐག་ཏུ་གླེན་པ་དེ་ཧ་ཅང་དགའ་བར་གྱུར།

དེས་ན་མི་བཅུ་པ་དེ་གང་ཞིག་ཏུ་བརླག་སོང་བ་དང་གང་ཞིག་ནས་སླེབས་སམ། ཁོ་བོ་ནི་བརླགས་མེད་ལ་གནས་གང་ཞིག་ནས་ཀྱང་སླེབས་མིན་མོད། འོན་ཏེ་ཁོ་བོ་ནི་རང་ཉིད་གནས་ཡོད་པ་དེ་མ་རྟོགས་པ་རེད། དེ་བཞིན་དུ་ང་ཚོས་ཚངས་པའི་སྙིང་པོ་ཡིན་པའི་རང་རང་གི་བདག་དེ་མ་རྟོགས་པ་གཅིག་པུ་ཡིན། སྒྲུང་གཏམ་དེའི་གསོན་ཤུགས་ཆེ་བའི་བསླབ་བྱ་ནི། ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་འཇིག་རྟེན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དྲག་པོ་རྣམས་མེད་པར་བཟོ་ཆེད་བསླབ་པའི་ལམ་དུ་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱེད་དགོས་པར་བསྟན་ཏོ།^[9] དེས་ན་ཐར་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྲུང་བ་ལས་གྲོལ་ཆེད་ཐབས་ལམ་རྙེད་དོན་ཙམ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། དེ་ནི་ང་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱི་བདག་གི་ནང་གསོག་འཇོག་བྱས་པའི་མཐའ་ཡས་པའི་བདེ་སྐྱིད་དེ་ཉིད་འཐོབ་ཐབས་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཡིན།

དེ་ལྟར་ན་ལག་ལེན་དངོས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་གཞིགས་ན། ང་ནི་གཡོག་པོ་དང་དཀོན་མཆོག་ནི་གཙོ་བོ། དེ་བཞིན་སྲོག་གི་བདག་སྟེ་ཉི་ཚེ་བའི་བདག་གི་ངོས་ནས་གླེང་ན། ང་ནི་ཁྱེད་ཀྱི་འདས་པ་དང་ཆ་ཤས་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་སེམས་ཚོར་ལྡན་པའི་སྲོག་གམ་ཚངས་པའི་ངོས་ནས་གླེང་ན། ང་ནི་ཁྱེད་གཅིག་པུ་ཡིན། དེ་ནི་མཐར་ཐུག་གི་གྲུབ་བྱ་ཡིན། (देहबुद्ध्या तु दासोsहं जीवबुद्ध्या त्वदंशकः। आत्मबुद्ध्या त्वमेवाहं इत्येषा परमार्थता।। ལུས་ཀྱི་བློ་ཡིས་བདག་བྲན་འགྱུར། །སྲོག་བདག་བློ་ཡིས་ཁྱོད་ཆར་འགྱུར། །བདག་བློ་བདག་ནི་ཁྱོད་ཉིད་འགྱུར།།འདི་ནི་དམ་པའི་དོན་ཉིད་དོ།།) གནད་དོན་དེས་བྷཻ་བྷལ་ཡི་བརྗོད་ཚིག་ཅིག་ཀྱང་ཡིད་ལ་དྲན་ཏེ། “ང་ནི་ཁྱེད་ཀྱི་ནང་དུ་ཡོད། ཁྱེད་ནི་ང་ཡི་ནང་དུ་ཡོད་ལ་ང་གཉིས་ཁོ་ཡི་ནང་དུ་ཡོད།” ཅེས་དང་། ང་ཚོས་རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་བསྔགས་པར་འོས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ནི་གོང་གི་བརྗོད་ཚིག་དག་ལས་རྟོགས་ཐུབ།

རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་དག་ནི་ཚད་མཐོའི་ལག་ལེན་གྱི་བསམ་བློ་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན། ཤྲི་ཤཱཎ་ཀ་རཱ་ཡིས། ཁོང་གི་བཀའ་སློབ་ཁག་གི་ནང་ནན་ཏན་གྱིས། འཇིག་རྟེན་ནི་ཐར་པ་ཐོབ་པ་གཅིག་པུའི་ངོར་རྫུན་པའམ་སྒྱུ་མ་ཡིན་པ་ལས། གང་ཟག་ཕལ་པའི་ངོར་འཇིག་རྟེན་ནི་བདེན་པ་དང་བདེན་པ་ཁོ་ན་ཡིན་ཏེ། “ཚངས་པ་དང་བདག་མ་ཤེས་པའི་སྔོན་དུ་ཐ་སྙད་ཐམས་ཅད་ནི་བདེན་པར་གྲུབ་པ་སྟེ་དཔེར་ན་མ་སད་པའི་སྔོན་དུ་རྨི་ལ་གྱི་ཐ་སྙད་བདེན་པར་གྲུབ་པ་བཞིན་ནོ།།” (सर्वव्यवहाराणां प्राग् ब्रह्मात्मविज्ञानात्, सत्यत्वोपपत्तेः, स्वप्नव्यवहारस्येव प्राक प्रबोधात्।। ) ང་ཚོ་འདིར་འཚོ་ཞིང་དོན་དང་ལྡན་པའི་མི་ཚེ་ཞིག་དེའི་ནང་སྐྱེལ་དགོས། དེས་ན་ང་ཚོའི་དངོས་མྱོང་གི་མི་ཚེ་དང་། ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་བསླབ་པ་གཉིས་ལག་རྡང་སྦྲེལ་ནས་འགྲོ་དགོས། ཞེས་པའི་གནད་དོན་དེའི་ཐད་ཡང་ཡང་ནན་སྐུལ་མཛད་ཡོད། གནད་དོན་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི། འཇིག་རྟེན་གྱི་རྫུན་པ་དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་མི་རྟག་པ་ཉིད་དང་ཚངས་པ་ནི་རྟག་པ་ཉིད་ཡིན་པ་སྟོན་པའི་ཆེད་དུའོ། ། (नित्यानित्यवस्तुविवेक, རྟག་མི་རྟག་གི་གཞི་ལ་དཔྱད་པ།)

གནད་དོན་གཞན་ཞིག་ནི། དེའང་རང་སྐྱ་བའི་སེམས་དང་འཇིག་རྟེན་པའི་རྨོངས་པ་སོགས་ཚངས་པའི་འགྲེལ་ལུགས་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ནི་ཚངས་པའི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་དང་། (शास्त्रेण नश्येत् परमार्थबुद्धिः བསྟན་བཅོས་ཀྱིས་ནི་དོན་དམ་གྱི་བློ་སེལ་བར་བྱེད་དོ།།) རིག་བྱེད་གསང་བ་པའི་བརྗོད་ཚིག་དག་གི་འགྲེལ་ལུགས་ཡང་དག་པར་རྟོགས་དོན་དུ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་གལ་གནད་ཆེ་བའི་གནད་དོན་ཞིག་སྟེ། ད་ལྟའི་དུས་སུ་ང་ཚོར་མཁོ་བོ་ནི་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་མི་ཚེ་ཞིག་དང་། ང་ཚོས་དཀོན་མཆོག་གི་ལམ་དུ་བགྲོད་པར་བསླབ་པ་ལས་འགོ་བརྩམས་དགོས། རིག་བྱེད་མཐའ་པའི་ལྟ་གྲུབ་ནང་། ཚངས་པའི་མངོན་དུ་འགྱུར་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཁག་གི་འགྲེལ་བཤད་བཟང་པོ་བརྒྱུད་དེ། ང་ཚོ་མི་ཚེ་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་གི་ཕྱོགས་སུ་འདྲེན་པར་བསླབ་བྱ་བཟང་པོ་ཞིག་སྦྱིན་བཞིན་ཡོད་དོ།། །།

མཆན་བུ། 

^[1]जीव ईशो विशुद्धा चित्तथा जीवेशयोर्भेद:। अविद्या तच्चितोर्योग: षडस्माकमनादय:।।

སྲོག་བདག་དབང་ཕྱུག་སེམས་རྣམ་དག། སྲོག་དང་དབང་ཕྱུག་ཁྱད་པར་དང་།། མ་རིག་སེམས་དང་ཕྲད་པ་སྟེ།། དྲུག་གིས་བདག་ཅག་ཐོག་མ་མེད།།
Individual self, Eeshvara, Supreme Brahman, Difference of Jeeva and Eesha, Maya and difference between Maaya and Brahman – these six are beginning-less

^[2] नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि, नैनं दहति पावकः। न चेदं क्लेदयन्त्यापो, न शोषयति मारुतः।।(भगवद्गीता)

འདི་ནི་མཚོན་གྱིས་མི་ཆོད་ཅིང་། །འདི་ནི་མེ་ཡིས་མི་འཚིག་ལ། །ཆུ་ཡིས་འདྲུལ་བར་མི་འགྱུར་ཏེ། །འདི་ནི་རླུང་གིས་སྨེམས་མི་འགྱུར། །(ལེགས་ལྡན་གུ་མ།) (ཚིགས་བཅད་འདི་ཁྱད་པར་འཕགས་བསྟོད་ཀྱི་འགྲེལ་བ་ན་དྲངས་ཡོད།)

^[3] मायां तु प्रकृतिं विद्यात्, मायिनं तु महेश्वरम्। श्वेत-उपनिषद् སྒྱུ་མ་རང་བཞིན་དུ་རིག་བྱ། །སྒྱུ་ཅན་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོར་རོ། །(དཀར་པོའི་་གསང་ཚིག)

^[4] कूटस्थे कल्पिता बु्द्धिः तत्र चित्प्रतिबिम्बकः।

प्राणानां धारणाज्जीवः संसारेण स युज्यते।।वेदान्तपञ्चदशी ६-२३

ཐེར་ཟུག་ལ་ནི་བློས་སྒྲོ་བཏགས། །དེ་ནི་སེམས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་ཙམ། །

སྲོག་ནི་བཟུང་ཕྱིར་སྲོག་ཆགས་ནི། །འཁོོར་བ་དང་ནི་ལྡན་པ་ཡིན། །(རིག་བྱེད་མཐའ་བཅོ་ལྔ་པ་ལས། ལེའུ་དྲུག་པ། ཤློ་ཀ ༢༣

^[5]भिद्यते हृदयग्रन्थिः छिद्यन्ते सर्वसंशयाः।
क्षीयन्ते चास्य कर्मणि यस्मिन् दृष्टे परावरे।। (मुण्डक-उपनिषद्)

གང་གིས་དེ་ཉིད་མཐོང་བ་ན། །

དེ་ཡི་ལས་རྣམས་ཟད་འགྱུར་ཅིང་། །

སྙིང་གི་མདུད་པ་གྲོལ་བ་དང་། །

ཐེ་ཚོམ་ཐམས་ཅད་ཆོད་པར་འགྱུར། །(མགོ་དུམ་ཅན་གྱི་གསང་བ་པའི་ཚིག)

^[6]  कर्मणां परम्परया मोक्षसाधनम् ལས་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལས་ཐར་པ་སྒྲུབ་པར་བྱེད་དོ། །

^[7] हिरण्मयेन पात्रेण सत्यस्यापिहितं मुखम्। (ईश-उपनिषद्)

བདེན་པའི་ཁ་ནི་གསེར་གྱི་སྣོད་ཀྱིས་བཀབ་བོ། །

^[8] दृश्यते त्वग्रया बुद्ध्या सूक्ष्मया सूक्ष्मदर्शिभिः। ཕྲ་མོ་མཐོང་བ་རྣམས་ཀྱིས་རིག་པ་ནི། །ཕྲ་ཤིང་མཆོག་གིས་དེ་ནི་མཐོང་བར་འགྱུར། །

^[9] तरति शोकमात्मवित्་བདག་རིག་པ་ནི་མྱ་ངན་ལས་གྲོལ་ལོ། །

– – – – –