ངོ་སྤྲོད།

ཉིན་ཤས་ཀྱི་སྔོན་ལ་ཧྥ་རན་སིའི་གཞུང་གིས་ཏོག་དབྱིབས་ན་ཚ་ལ་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་ཁྱིམ་སྡོད་བཀའ་རྒྱ་བསྒྲགས་སྟབས། ཕྲན་གྱིས་དཔའ་བོ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས (༡༥༠༤ -༡༥༦༤ /༡༥༦༦) མཛད་པའི«ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན»གྱི་བམ་པོ་ཁག་ལས་དོན་ཚན་ཁ་ཤས་ཞིབ་ཀློག་བྱེད་སྐབས།  དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བའི་རྣམ་ཐར་དང་། ཆོས་འབྱུང་འདིའི་གནས་ཚུལ།

བསྟན་བཅོས་འདི་ཆོས་ཁུངས་གང་ལ་ཐུག་པ་ནས་འགོ་བརྩམས་པའི་ཐོག་གླེང་བར་བྱ་སྟེ། བསྟན་བཅོས་འདི་ཆེས་སྔ་དུས་སུ་བརྩམས་པའི་ནང་པའི་དཔེ་རྙིང་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་མ་ཟད། བསྟན་བཅོས་འདི་བྱེ་བྲག་སྨྲ་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན་པས་ནང་པའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་པོ་སྤྱི་ལ་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་མཁྱེན་དགོས་པ་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེ་བ་མངོན།

ང་ཚོས་པཎ་གྲུབ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་ལ་ཐུགས་ཞིབ་ཚགས་པོས་རྒྱུས་ལོན་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཚེ། པཎ་གྲུབ་རྣམས་ཀྱི་ལེགས་བཤད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དང་། རྨད་བྱུང་གི་རྣམ་ཐར་ཙམ་མིན་པར་པཎ་གྲུབ་རྣམས་ཀྱི་དཀར་དམར་གྱི་བྱད་བཞིན། སྐུ་ཡི་རྣམ་འགྱུར་དང་ཆ་ལུགས། ཐུན་མིན་གྱི་ཐུགས་གཤིས། ན་བཟའ་དང་དབུ་ཞྭ་སོགས་ཕྱོགས་ཀུན་ལ་རྒྱུས་ལོན་དང་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་བྱ་གལ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས། སྐབས་འདིར་པཎ་ཞྭའི་སྐོར་དཔྱད་པར་བྱ་བ་ལ།

སྐུ་ཞབས་རྗེན་སི་མི་ཐི་མཆོག་ནི། ཨ་རིའི་(Utah)ཨུ་ཏ་ས་གནས་ཀྱི་(Ogden)ཨོ་ཏན་ཞེས་པར་ཕྱི་ལོ་༡༩༣༦ཟླ་༨པའི་ཚེས་༡༠ཉིན་ཡེ་ཤུ་མོ་མི་ནེ་སིམ་ཆོས་བརྒྱུད་ཀྱི་སྲོལ་གཏོད་པ་སྙན་གྲགས་ཅན(Joseph Smit)ཇོ་སེབ་སི་མེ་ཐིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། མཚན་དངོས་ལ་(E. Gene Smith)ཨེ་ལི་སི་རྗེན་སི་མི་ཐི་ཞེས་བྱ་ཞིང་།

དེ་ལ་འདིར་ཐོག་མར་ཞང་ཞུང་དང་ཁུ་ནུའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱ་དགོས་པའི་རྒྱུད་རིམ་གླེང་ན་འདི་ལྟར་ཏེ།  བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གླེང་ཕྱོགས་དེ་བོན་བན་གྲུབ་མཐའི་རྐྱེན་པས་ཁ་ཕྱོགས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་སུ་གྱེས་ཡོད།  དེ་གཉིས་ལས་བན་དེའི་ཆོས་འབྱུང་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱལ་རབས་ཕལ་མོ་ཆེར་སྲོང་བཙན་སྔོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་བོ༷ན་སྒྲུ༷ང་ལྡེ༷འུ་ཞེས་པའི་ཚིག་འབྲུ་གསུམ་གྱིས་གོ་ཆོད་པར་བྱས་ཤིང་།

དེ་ཡང་བདག་གི་མཁན་ཆེན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པས། “མདོ་སྨད་པ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ནི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པ་འདིའི་ནང་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་གཞན་དྲིང་མི་འཇོག་པའི་ཤེས་དཔྱོད་ཀྱི་བློའི་རང་རྩལ་དང༌། སྤྱི་བྱེའི་གནས་ཚུལ་ཐོག་ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོར་མནོ་བསམ་ཐོངས་པའི་ནུས་པ་བཅས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཡར་ཐོན་པར་བགྲང་འོས་པའི་སྐྱེས་བུ་ཞིག་ཡིན།”[1]ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར།

སྤྱིར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱ་པའི་འགོ་སྟོད་དེ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༠༨ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༡ བར་ཕྱི་རྒྱལ་བ་ལྔ་བཅུ་ཡས་མས་ཤིག་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ལམ་ཡིག་ཞུས་པ་དང་། ཡང་ན་གནས་སྐོར་བ་སོགས་སུ་བརྫུས་ནས་བསླེབས་ཡོད། དེའི་གྲས་ནས་ད་ཐེངས་གླེང་བར་བྱ་བ་ནི། ཨ་རི་བ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སར་བསླེབས་པའི་སྐོར་སྤྱི་དང་།

སྟོན་པ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་རྒྱ་ཆེར་བསྐོར་བར་མཛད་པའི་ནང་ནས། རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ཐོག་མར་གསུངས་པའི་གནས་ནི། རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་དཔལ་གྱི་རི་མ་ཧཱ་ཙེ་ཏ་ཡ ( Maha cetiya)དང་ཉེ་ཁུལ་དུ་ཡོད་པའི་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་མཆོད་རྟེན་གྱི་བུམ་པའི་ནང་ཡིན་ལ།

བདག་གིས་ནི་དཔལ་ལེགས་ལྡན་ནག་པོའི་གླུ་ཞེས་པའི་ཧིན་དྷུའི་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་༡༩༩༥ ལོར་མདོ་སྨད་བླ་བྲང་དུ་སློབ་གཉེར་བྱེད་སྐབས་དོ་སྣང་བྱུང་། དེ་ཡང་སྐབས་དེར་ཆོས་གྲོགས་སྐལ་བཟང་ལགས་རྒྱ་གར་དུ་འགྲོ་བར་བརྩམས་ཏེ་ལྷ་ས་ནས་འབྲས་ལྗོངས་ཕྱོགས་སུ་འབྱོར། དེར་འབྲས་འབྲུག་ས་མཚམས་སུ་རྒྱ་གར་མཐའ་སྲུང་དམག་གིས་འཛིན་བཟུང་ལོ་གཅིག་ཙམ་བྱས་རྗེས་ཁོང་ཅག་རྒྱ་གར་དུ་བཏང་མོད།

དེ་ཡང་༧རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་པོ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་ (1617-1682) མཛད་པའི་གངས་རིའི་ཁྲོད་པ་རྣམས་ལ་བཀའ་དྲིན་མཚུངས་པ་མེད་པའི་མཁན་ཆེན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཞི་བ་འཚོ་ལ་བསྟོད་པ་དབྱངས་ཅན་ཕང་འགྲོའི་སྒྲ་དབྱངས་ལས[1]། ས་ལཱ་པ་ལྟར་མངོན་མཐོའི་རྒྱལ་རིགས་སུ། ། མཚན་དཔེའི་སྣང་བ་རྒྱས་པའི་ངོ་མཚར་སྐུ། །