རིག་བྱེད་རྩོམ་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་སུ་གྱུར་བའི«ཨབེསྟ»གླེང་བ།
དེ་རིང་ང་ཚོས་གླེང་བར་བྱ་བའི་བརྗོད་གཞི་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་རིག་བྱེད་རྩོམ་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་སུ་གྱུར་བའི་<<ཨབེསྟ>>ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ལ། འདི་གླེང་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ནི་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་ནས་རྒྱ་གར་རིག་བྱེད་རྩོམ་རིག་ལ་སློབ་གཉེར་དང་འཆད་ཁྲིད་བྱེད་དུས། གནའ་བོའི་ཨརྱཎཱ་མི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་བྱུང་རིམ་ལ་གཡོལ་ཐབས་
དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བའི་རྣམ་ཐར་དང་། «ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན» ད་དུང་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་བཅས་ཀྱི་སྐོར་བཤད་པ།
ཉིན་ཤས་ཀྱི་སྔོན་ལ་ཧྥ་རན་སིའི་གཞུང་གིས་ཏོག་དབྱིབས་ན་ཚ་ལ་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་ཁྱིམ་སྡོད་བཀའ་རྒྱ་བསྒྲགས་སྟབས། ཕྲན་གྱིས་དཔའ་བོ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས (༡༥༠༤ -༡༥༦༤ /༡༥༦༦) མཛད་པའི«ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན»གྱི་བམ་པོ་ཁག་ལས་དོན་ཚན་ཁ་ཤས་ཞིབ་ཀློག་བྱེད་སྐབས། དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བའི་རྣམ་ཐར་དང་། ཆོས་འབྱུང་འདིའི་གནས་ཚུལ།
བོད་དུ་སླེབས་པའི་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་ཐོག་མ་དང་ཁོང་གི་འཕྲིན་་ཡིག་གི་སྐོར་གླེང་བ།
ནུབ་ཕྱོགས་ཡུ་རོབ་པ་སྐོར་ཞིག་དུས་རབས་བར་མའི་སྐབས་སུ་ཨེ་ཤེ་ཡར་སླེབས་ཏེ་ཁོང་ཚོས་དངོས་ཡོད་དང་དངོས་ཡོད་མ་ཡིན་པ་ལྟ་བུའི་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ཞིག་ཟིན་བྲིས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བྲིས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཁོང་ཚོའི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སུ་དང་སུ་ཞིག་བོད་དུ་ཕྱིན་པའི་ཁུངས་བདེན་གྱི་ཡིག་ཆ་རྙེད་སོན་བྱུང་མེད། དཔེར་ན། མར་ཁོ པོ་ལོ (Marco Polo 1254 -1324) ནི་
བི་ཀྲཱམ་ཤཱི་ལའི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་མཚམས་སྦྱོར།
བི་ཀྲཱམ་ཤཱི་ལའི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་ནི། བི་ཧར་མངའ་སྡེའི་ཁོངས་སུ་[1]གཏོགས་པ་ཞིག་ཡིན། འཛམ་གླིང་གི་ས་བཀྲའི་དབང་དུ་བྱས་ཚེ་འཕྲེད་ཐིག་ ༢༩ ནས་ ༩ བར་དང་། གྱེན་ཐིག་ ༨༧ ནས་ ༡༥ བར་གནས། གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་དེ་ཉིད་བྷ་གྷལ་པུར་(Bhagalpur)གྱི་ཤར་ཕྱོགས་སྤྱི་ལེ་ ༥༠ དང་། ཀ་ཧལ་གྷ་འོན་(Kahalgaon)གྱི་བྱང་ཤར་སྤྱི་ལེ་ ༡༢ མཚམས་སུ་
མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་བརྒྱུད་ནས་དཔལ་ལེགས་ལྡན་ནག་པོའི་གླུ་དང་ཉེ་བར་བཅར་བ།
བདག་གིས་ནི་དཔལ་ལེགས་ལྡན་ནག་པོའི་གླུ་ཞེས་པའི་ཧིན་དྷུའི་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་༡༩༩༥ ལོར་མདོ་སྨད་བླ་བྲང་དུ་སློབ་གཉེར་བྱེད་སྐབས་དོ་སྣང་བྱུང་། དེ་ཡང་སྐབས་དེར་ཆོས་གྲོགས་སྐལ་བཟང་ལགས་རྒྱ་གར་དུ་འགྲོ་བར་བརྩམས་ཏེ་ལྷ་ས་ནས་འབྲས་ལྗོངས་ཕྱོགས་སུ་འབྱོར། དེར་འབྲས་འབྲུག་ས་མཚམས་སུ་རྒྱ་གར་མཐའ་སྲུང་དམག་གིས་འཛིན་བཟུང་ལོ་གཅིག་ཙམ་བྱས་རྗེས་ཁོང་ཅག་རྒྱ་གར་དུ་བཏང་མོད།
སོ་མ་པུ་རིའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་མོ་ངོ་སྤྲོད།
དེ་ཡང་ནག་ཚོ་ལོ་ཙཱ་བ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་བས་ (1011-1064) མཛད་པའི་ཇོ་བོ་རྗེའི་བསྟོད་པ་བརྒྱད་ཅུ་པ་ལས[1]། ཁྱོད་སྔོན་སོ་མ་པུ་རི་ན། །རྟོག་གེ་འབར་བ་གསུང་བའི་ཚེ། ། ད་ནི་ལོ་ནི་ཉི་ཤུ་ན། །ཚེ་ཡི་འདུ་བྱེད་བཏང་འགྱུར་གསུང་། ། ཞེས་གསལ་བ་ལྟར། ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤའི་རྣམ་ཐར་ནང་ཡང་ཡང་གསལ་ཞིང་།
ཞང་ཞུང་དང་འབྲེལ་བའི་ཁུ་ནུའི་སྐད་རིགས།
དེ་ལ་འདིར་ཐོག་མར་ཞང་ཞུང་དང་ཁུ་ནུའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱ་དགོས་པའི་རྒྱུད་རིམ་གླེང་ན་འདི་ལྟར་ཏེ། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གླེང་ཕྱོགས་དེ་བོན་བན་གྲུབ་མཐའི་རྐྱེན་པས་ཁ་ཕྱོགས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་སུ་གྱེས་ཡོད། དེ་གཉིས་ལས་བན་དེའི་ཆོས་འབྱུང་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱལ་རབས་ཕལ་མོ་ཆེར་སྲོང་བཙན་སྔོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རྣམས་བོ༷ན་སྒྲུ༷ང་ལྡེ༷འུ་ཞེས་པའི་ཚིག་འབྲུ་གསུམ་གྱིས་གོ་ཆོད་པར་བྱས་ཤིང་།
ས་སྐྱ་པའི་འཆད་ཉན་སླར་གསོ་བ་ཞིག
གུས་པས་བོད་ཡིག་ཀློག་པ་པོ་དང་ལྷག་པར་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་འཆད་ཉན་པ་ཡོངས་ལ་དམིགས་ཏེ། འདིར་དབྱིན་ཡིག་ཆེད་རྩོམ་Reviver of Sa-skya-pa Scriptural Studiesཞེས་པ་བོད་ཡིག་ཏུ་“ས་སྐྱ་པའི་འཆད་ཉན་སླར་གསོ་བ་ཞིག”ཅེས་འོས་སྦྱོར་གྱི་ཚུལ་དུ་དགོད། ཆེད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དོན་ནི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དུ་གྲུབ་འབྲས་རྩེར་སོན་གྱི་
ཤེས་རབ་སྡོང་བུའི་རྩོམ་པ་པོ་མུ་སྟེགས་གཅེར་བུ་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ།
གུས་པས་ཉེ་ཆར་སྐུ་ཞབས་རྒྱ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ་ལགས་ཀྱིས་ལྗགས་རྩོམ་གནང་བའི་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་གྱི་རིག་གནས་བོད་གངས་ཅན་གྱི་རྩོམ་རིག་དང་ཇི་ལྟར་འགྲེལ་བའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ་དཔྱོད་ལྡན་ཡིད་ཀྱི་དགའ་སྟོན་ཞེས་པའི་གླེགས་བམ་འདི་ཉིད་ཅུང་ཟད་བཀླགས་ཁུལ་བྱས་པ་ཡིན། འདི་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ངོས་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ན་
བོད་ཀྱི་དཔེ་རྙིང་མྱུར་སྐྱོབ་པ་རྗེན(E. Gene Smith)ལགས་ངོ་སྤྲོད།
སྐུ་ཞབས་རྗེན་སི་མི་ཐི་མཆོག་ནི། ཨ་རིའི་(Utah)ཨུ་ཏ་ས་གནས་ཀྱི་(Ogden)ཨོ་ཏན་ཞེས་པར་ཕྱི་ལོ་༡༩༣༦ཟླ་༨པའི་ཚེས་༡༠ཉིན་ཡེ་ཤུ་མོ་མི་ནེ་སིམ་ཆོས་བརྒྱུད་ཀྱི་སྲོལ་གཏོད་པ་སྙན་གྲགས་ཅན(Joseph Smit)ཇོ་སེབ་སི་མེ་ཐིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། མཚན་དངོས་ལ་(E. Gene Smith)ཨེ་ལི་སི་རྗེན་སི་མི་ཐི་ཞེས་བྱ་ཞིང་།