མི་སྣ།

དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གཙོ་བོ་ལམ་ཡིག་དང་ཆོས་འབྱུང་། དེབ་ཐེར། བསྟན་རྩིས། དཀར་ཆག་རྣམས་ལས་བྱུང་བའི་དཔྱད་གཞི་ཐོར་བུ་བ་རྣམས་གཞིར་བྱས་ཏེ། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པར་འཚོ་བཞུགས་གནང་བའི་ལོ་ཙཱ་བ་གྲགས་ཅན། ཆག་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་རྗེ་དཔལ་གྱི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་དང། བོད་དང་རྒྱ་བལ་སོགས་སུ་ཕེབས་ནས་སློབ་གཉེར་གནང་ཚུལ།

ནུབ་ཕྱོགས་ཡུ་རོབ་པ་སྐོར་ཞིག་དུས་རབས་བར་མའི་སྐབས་སུ་ཨེ་ཤེ་ཡར་སླེབས་ཏེ་ཁོང་ཚོས་དངོས་ཡོད་དང་དངོས་ཡོད་མ་ཡིན་པ་ལྟ་བུའི་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ཞིག་ཟིན་བྲིས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བྲིས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཁོང་ཚོའི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སུ་དང་སུ་ཞིག་བོད་དུ་ཕྱིན་པའི་ཁུངས་བདེན་གྱི་ཡིག་ཆ་རྙེད་སོན་བྱུང་མེད། དཔེར་ན། མར་ཁོ པོ་ལོ (Marco Polo 1254 -1324) ནི་

རྩོམ་འདིར་དབུས་པ་བློ་གསལ་བྱང་ཆུབ་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་《གྲུབ་པའི་མཐའ་རྣམ་པར་བཤད་པའི་མཛོད》དང་། དབུས་པ་བློ་གསལ་གྱི་བླ་མར་གྱུར་པ་བཅོམ་ལྡན་རིག་རལ་དང་མཆིམས་འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས། དེབ་སྔོན་སོགས་ལས་བྱུང་བའི་ཨར་བྱང་ཆུབ་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་སྐུ་ཚེའི་མཛད་པ་རེ་ཟུང་སོགས་དཀྱུས་སུ་བཟུང་སྟེ། ཨར་བྱང་ཆུབ་ཡེ་ཤེས་དང་།

བོད་སིལ་ཐོར་གྱི་དུས་སྐབས་མཇུག་རྫོགས་ཏེ་སླར་ཡང་བོད་གཅིག་གྱུར་གྱི་དབུ་བརྙེས་པའི་སྐབས་དེར། ས་སྐྱའི་གདུང་རབས་ཀྱིས་ཧོར་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱི་རོགས་དན་འོག་བོད་ཡོངས་གཅིག་གྱུར་གྱི་ལམ་ལ་བཀོད་པའི་ཁྲོད་མཛད་འཕྲིན་བླ་མེད་བཞག་མྱོང་བའི་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་ལ་ཧོར་སེ་ཆེན་གོང་མས་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་དང་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་སོགས་དབང་ཡོན་དུ་གནང[1]་བ་ནས་བཟུང་།

དེ་རིང་ང་ཚོས་གླེང་བར་བྱ་བའི་བརྗོད་གཞི་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་རིག་བྱེད་རྩོམ་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་སུ་གྱུར་བའི་<<ཨབེསྟ>>ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ལ། འདི་གླེང་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ནི་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་ནས་རྒྱ་གར་རིག་བྱེད་རྩོམ་རིག་ལ་སློབ་གཉེར་དང་འཆད་ཁྲིད་བྱེད་དུས། གནའ་བོའི་ཨརྱཎཱ་མི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་བྱུང་རིམ་ལ་གཡོལ་ཐབས་

1983ལོར་རང་གྲོལ་གྱི《ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ》སྤེལ་བ་ནི་ང་ཚོ་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་གསར་བ་དབུ་བརྙེས་པའི་མཚོན་རྟགས་ཡིན་ལ། དེ་ནས་བཟུང་ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཕྲེང་བ་སྤེལ་བ་གཙོ་བོར་འཛིན་ཞིང་བསྟོད་པ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་སྙན་ངག་གི་བརྗོད་བྱར་དབང་བསྒྱུར་བའི་ང་ཚོ་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་དེ་ཡང་སྐས་རིམ་གསར་བ་ཞིག་ཏུ་བགྲོད་མགོ་བརྩམས་ཤིང་།

༧རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་མོ་སྐུ་བལྟམས་དུས་བོད་དེ་ཆབ་སྲིད་དང་། ཆོས་ལུགས། སྤྱི་ཚོགས་བཅས་གང་ཐད་ནས་ཟང་ཟིང་གི་གནས་སུ་ལྷུང་ཞིང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་ནི་རང་གི་གྲུབ་མཐའ་ཁོ་ན་སྤེལ་བར་འདོད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་རང་གི་དཔལ་འབྱོར་ནུས་པ་དང་ཆབ་སྲིད་དབང་ཤུགས་འཛུགས་པར་མོས་ཤིང་གྲུབ་མཐའ་སོ་སོས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཀྱིན་པའི་ཚོ་བ་ཤོག་ཁག་ཚོས་བཟུང་ཡོད།

ཁོ་བོས་འདིར་གླེང་བར་བྱ་བ་ནི། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༢ལོར་ཞང་ཀང་གྱི་ལིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་སྐྲུན་བྱས་པའི«མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་མཆོག་གི་གསར་རྙེད་གསུང་རྩོམ»ཞེས་པའི་དེབ་ཏུ་བཅུག་པའི«འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད»ཀྱི་སྐོར་ཡིན། སྤྱིར་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ(༡༩༠༣-༡༩༥༡)གྱི་གསུང་རྩོམ་དང་བོད་དུ་སླེབས་པའི་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་དག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཟུར་ཙམ་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཚེ་

༧རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་མཛད་པའི«རྡུལ་ཕྲན་གཅིག་ཁོ་ནའི་སྟེང་གི་འཇིག་རྟེན»གྱི་སྔོན་གླེང་དུ‘‘རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་སླེབས་ནས་ལོ་མང་ཕྱིན་པའི་རྗེས་སུ། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་༡༩༤༠ནང་ལ་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་མཁས་པ་ཚོར་སྤྲིངས་པའི་འཕྲིན་ཡིག་ཁ་གསལ་ཞིག་ངའི་ལག་ཏུ་འབྱོར་བྱུང་། ཁོང་ནི་སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་མཁས་པའི་ཁྲོད་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཨིན་ཡིག་ཀྱང་ཤེས་པའི་མཁས་དབང་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་རེད’’[1]ཅེས་གསུངས་ཡོད།

ང་རང་ལོ་ན་ཆུང་དུས་ནས་ཐང་སན་བླ་མ་ཞེས་པ་དེ་ཡང་ཡང་གོ་མྱོང༌། ཡིན་ཡང་། དུས་ཡུན་རིང་བོར་ཐང་སན་བླ་མ་ཞེས་པ་རྒྱའི་བླ་མ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཙམ་ཉིད་ལས་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་གང་ཡང་མ་བྱུང༌། ད་ཆ་བསམ་བློ་བཏང་ཚེ་དེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ཏཱ་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་ཝུའུ་ཁྲེང་ཨེན་གྱིས།