ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་ཁེ་རྒད་རྒྱལ་ཏོ་རེ་མདོ་སྣང་གི་མགུར་ལ་དཔྱད་པ།
བཙན་པོ་འདུས་སྲོང་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ནི་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་དུས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་སོགས་སུ་རྩལ་བོ་མི་བདུན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་བགྲང་བས་འཐུས་པར་བྱས་པ་ལས། བཙན་པོ་འདུས་སྲོང་དང་འབྲེལ་བའི་དཔྱད་གཞི་ཅུང་དཀོན་པར་གྱུར། སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ་བཙན་པོ་འདི་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་ཚིགས་གནད་བསྡུས་དང་མགུར་ཚིག་སོགས་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་དུ་མ་བྱུང་བས།
དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་གསར་པ།
༧རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་མཛད་པའི«རྡུལ་ཕྲན་གཅིག་ཁོ་ནའི་སྟེང་གི་འཇིག་རྟེན»གྱི་སྔོན་གླེང་དུ‘‘རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་སླེབས་ནས་ལོ་མང་ཕྱིན་པའི་རྗེས་སུ། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་༡༩༤༠ནང་ལ་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་མཁས་པ་ཚོར་སྤྲིངས་པའི་འཕྲིན་ཡིག་ཁ་གསལ་ཞིག་ངའི་ལག་ཏུ་འབྱོར་བྱུང་། ཁོང་ནི་སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་མཁས་པའི་ཁྲོད་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཨིན་ཡིག་ཀྱང་ཤེས་པའི་མཁས་དབང་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་རེད’’[1]ཅེས་གསུངས་ཡོད།
བོད་ཀྱི་དཔེ་རྙིང་མྱུར་སྐྱོབ་པ་རྗེན(E. Gene Smith)ལགས་ངོ་སྤྲོད།
སྐུ་ཞབས་རྗེན་སི་མི་ཐི་མཆོག་ནི། ཨ་རིའི་(Utah)ཨུ་ཏ་ས་གནས་ཀྱི་(Ogden)ཨོ་ཏན་ཞེས་པར་ཕྱི་ལོ་༡༩༣༦ཟླ་༨པའི་ཚེས་༡༠ཉིན་ཡེ་ཤུ་མོ་མི་ནེ་སིམ་ཆོས་བརྒྱུད་ཀྱི་སྲོལ་གཏོད་པ་སྙན་གྲགས་ཅན(Joseph Smit)ཇོ་སེབ་སི་མེ་ཐིའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། མཚན་དངོས་ལ་(E. Gene Smith)ཨེ་ལི་སི་རྗེན་སི་མི་ཐི་ཞེས་བྱ་ཞིང་།
ཀློང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པ་དང་འབྲེལ་བའི་ཆོས་འབྱུང་གཉིས་ཐད་ཀྱི་བསྐྱར་ཞིབ།
《ཆོས་འབྱུང་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད》དམ《ཀློང་ཆེན་ཆོས་འབྱུང》ནི་རྙིང་མ་པའི་གྲུབ་མཐའི་བྱུང་འཕེལ་རྩལ་དུ་བཏོན་པའི་ཆོས་འབྱུང་རྒྱས་ཤོས་དང་ཉུང་ངུའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་ལ། ཉེ་དུས་བར་དུ་གསང་སྔགས་རྙིང་མ་པའི་བསྟན་འཛིན་ཆེན་པོ་ཀློང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པས་མཛད་པར་ངོས་འཛིན།
ཁྱུང་མོ་དགོན་པའི་སྔར་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ་སྐོར་གླེང་བ།
ཐོག་མར་‘‘ཁྱུང་མོ་’’ཞེས་པའི་མཚན་ཟུར་གྱི་ཁྱུང་གི་གོ་དོན་ནི། སྤྱིར་ཁྱུང་ཞེས་པ་འདབ་ཆགས་ཁྱུང་དང་རུས་ཁྱུང་གཉིས་སུ་གོ་རྒྱུ་ཡོད་སྟེ། ‘‘འདིར་ཞུང་གི་སྐད་དོད་དུ་གྱུར་པའི་ཁྱུང་གི་འཇུག་གཞིར་འདབ་ཆགས་ཁྱུང་དང་རུས་རྒྱུད་ཁྱུང་གཉིས་ཀར་བདོག་པར་སྣང་སྟེ། ཞང་སྐད་དུ་ཞུང་ཁྱུང་དང༌། ཏིང་ཞུང་ཁྱུང་སྔོན་དང༌། ཞུང་ཞག ཁྱུང་ནག་ལ་གོ་བར་འདུག
«རྣམ་ཐར་བཙན་པོ་མ»དང«ངོ་མཚར་སྐལ་བཟང་འཇུག་ངོགས»གཉིས་ལས་འཕྲོས་པའི་དཔྱད་ཞིབ།
བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ཀྱི་གྲགས་ཅན་མི་སྣ་རྒྱལ་དབང་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ(1683-1706/1746)དང་། སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ།(1653-1705) འཇམ་དབྱངས་བཞད་པ་ངག་དབང་བརྩོན་འགྲུས།(1648-1721/1722) ལྷ་བཟང་ཧན(?-1717)བཅས་ཀྱི་འགལ་འབྲེལ་གྱི་སྐོར་ལ་བོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོས་རྩོམ་ཡིག་སྣ་ཚོགས་ཤིག་བྲིས་ཡོད་པས།
སྡེ་སྣོད་གསུམ་འཛིན་གྱི་རྒྱའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ཐང་ཤོན་ཚང་གི་སྐོར་གླེང་བ།
ང་རང་ལོ་ན་ཆུང་དུས་ནས་ཐང་སན་བླ་མ་ཞེས་པ་དེ་ཡང་ཡང་གོ་མྱོང༌། ཡིན་ཡང་། དུས་ཡུན་རིང་བོར་ཐང་སན་བླ་མ་ཞེས་པ་རྒྱའི་བླ་མ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཙམ་ཉིད་ལས་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་གང་ཡང་མ་བྱུང༌། ད་ཆ་བསམ་བློ་བཏང་ཚེ་དེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ཏཱ་མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་ཝུའུ་ཁྲེང་ཨེན་གྱིས།
དྲུག་བརྒྱ་དྲུག་ཅུའི་རྗེས་དྲན། – – – ཇོ་ནང་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྐོར་གླེང་བ།
ཇོ་ནང་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས། དེང་དུས་བལ་བོའི་རྒྱལ་ཁོངས་དོལ་པོར་སྐུ་འཁྲུངས། ནར་སོན་རྗེས་བོད་དབུས་སུ་ཕེབས་ནས་སློབ་གཉེར་མཐར་ཕྱིན་མཛད། དབུས་གཙང་གཉིས་སུ་གྲྭ་སྐོར་མཛད་པས་རྩོད་བྲལ་དུ་གྱུར་ཏེ་ཀུན་མཁྱེན་ཞེས་གྲགས། ཇོ་ནང་གི་གདན་ས་མཛད་ཅིང་། སྐུ་འབུམ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་གསར་བཞེངས་དང་འབྲེལ།
ལི་ཡུལ་ངོས་འཛིན་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།
དེ་ཡང་། བཀའ་འགྱུར་དུ་བཞུགས་པའི་ལྷ་མོ་དྲི་མ་མེད་པའི་འོད་ཀྱིས་ཞུས་པ་[1]ལས[2]། ལྷ་རྣམས་མྱ་ངན་ང་འདས་ན། །ལོ་བརྒྱ་ལོན་པ་དེ་ཡི་ཚེ། །མིང་ནི་ལི་ཡུལ་ཞེས་བྱ་བ། །རབ་ཏུ་འབྱོར་པ་འབྱུང་བར་འགྱུར། །བསྐལ་པ་བཟང་པོའི་སངས་རྒྱས་དང་། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སྐྱོབ་རྣམས་ཀྱི། །འདུལ་བའི་ཕྱིར་ནི་ཆད་ཀྱུ་སྟེ། །རྟོག་གེ་བ་དང་བྲལ་བ་ཡིན། །བསྐལ་པ་བཟང་པོའི་རྒྱལ་སྲས་རྣམས། །
མངའ་བདག་རྩེ་ལྡེས་ཞབས་ཏོག་མཛད་པའི་མེ་ཕོ་འབྲུག་གི་ཆོས་འཁོར།
སྟོན་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་གདུལ་བྱ་གང་ཟག་རིམ་ཅན་གསུམ་ལ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ལམ་རྒྱུ་འབྲས་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་བརྗོད་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་ནས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ས་སྟེང་འདིར་ཆོས་འཁོར་རིམ་པ་གསུམ་བསྐོར་བ་ནི་ཡོངས་སུ་གྲགས་ཤིང༌། ཡུམ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་མངོན་རྟོགས་རྒྱན་གྱི་གཞུང་ནས་གསུངས་པའི་ཆོས་འཁོར་གྱི་རྣམ་གཞག་གམ་མཚན་ཉིད་ནི།